Бұлшықет белсенділігінің биоэнергетикасы

БҰЛШЫҚЕТ ҚЫЗМЕТІНІҢ БИОЭНЕРГЕТИКАСЫ

• Тіндердің тыныс алуы-бұл дененің барлық жасушалары (қызыл қан жасушаларынан басқа) қолданатын АТФ алудың негізгі әдісі.Тіндердің тыныс алу процесінде тотығатын заттан екі сутегі атомы (екі протон және екі Электрон) алынады және ферменттер мен коферменттерден тұратын тыныс алу тізбегі арқылы ауадан қанмен дененің барлық тіндеріне жеткізілетін молекулалық сутегі – О2-ге беріледі. Сутегі атомдарының оттегіге қосылуы нәтижесінде су түзіледі. Тыныс алу тізбегі арқылы электрондардың қозғалысы кезінде бөлінетін энергия есебінен митохондрияларда АДФ пен фосфор қышқылынан АТФ синтезі жүзеге асырылады. Әдетте бір су молекуласының түзілуі үш АТФ молекуласының синтезімен бірге жүреді.

Тіндердің тыныс алуында тотығу субстраттары (яғни сутегі алынатын заттар) ретінде ақуыздардың, көмірсулар мен майлардың ыдырауының әртүрлі аралық өнімдері қолданылады. Алайда, көбінесе трикарбон қышқылы циклінің (ЦТК) аралық өнімдері – Кребс циклі (изолимон, кетоглутар, кәріптас және алма қышқылдары) тотығуға ұшырайды. Кребс циклі-бұл катаболизмнің соңғы кезеңі, оның барысында ацетилкоферментіне кіретін сірке қышқылының қалдығы тотығады - бұл организмнің әмбебап метаболиті, ол ыдыраған кезде Негізгі органикалық заттар – ақуыздар, көмірсулар мен майлар айналады.Кейбір жағдайларда сутегі атомдарының тотығатын заттардан алынуы цитоплазмада жүреді және мұнда бөлінген сутегі оттегіге емес (тіндердің тыныс алуындағыдай), бірақ басқа затқа қосылады. Көбінесе мұндай сутегі акцепторы көмірсулар мен аминқышқылдарының ыдырауынан пайда болатын пирув қышқылы болып табылады. Сутегі атомдарының қосылуы нәтижесінде пирув қышқылы сүт қышқылына (лактат) айналады. Осылайша, тотығудың бұл түрінде соңғы өнімнің – судың орнына басқа соңғы өнім – сүт қышқылы түзіледі және бұл оттегін тұтынбай, яғни анаэробты түрде жүреді. Цитоплазмада бөлінетін энергияның арқасында АТФ синтезі жүзеге асырылады, ол анаэробты немесе субстратты фосфорлану немесе АТФ анаэробты синтезі деп аталады. Тотығудың бұл түрінің биологиялық мақсаты-тіндердің тыныс алуы мен оттегінің қатысуынсыз АТФ алу.

• Тіндердің тыныс алуында тотығу субстраттары (яғни сутегі алынатын заттар) ретінде ақуыздардың, көмірсулар мен майлардың ыдырауының әртүрлі аралық өнімдері қолданылады. Алайда, көбінесе трикарбон қышқылы циклінің (ЦТК) аралық өнімдері – Кребс циклі (изолимон, кетоглутар, кәріптас және алма қышқылдары) тотығуға ұшырайды. Кребс циклі-бұл катаболизмнің соңғы кезеңі, оның барысында ацетилкоферментіне кіретін сірке қышқылының қалдығы тотығады - бұл организмнің әмбебап метаболиті, ол ыдыраған кезде Негізгі органикалық заттар – ақуыздар, көмірсулар мен майлар айналады.Кейбір жағдайларда сутегі атомдарының тотығатын заттардан алынуы цитоплазмада жүреді және мұнда бөлінген сутегі оттегіге емес (тіндердің тыныс алуындағыдай), бірақ басқа затқа қосылады. Көбінесе мұндай сутегі акцепторы көмірсулар мен аминқышқылдарының ыдырауынан пайда болатын пирув қышқылы болып табылады. Сутегі атомдарының қосылуы нәтижесінде пирув қышқылы сүт қышқылына (лактат) айналады. Осылайша, тотығудың бұл түрінде соңғы өнімнің – судың орнына басқа соңғы өнім – сүт қышқылы түзіледі және бұл оттегін тұтынбай, яғни анаэробты түрде жүреді. Цитоплазмада бөлінетін энергияның арқасында АТФ синтезі жүзеге асырылады, ол анаэробты немесе субстратты фосфорлану немесе АТФ анаэробты синтезі деп аталады. Тотығудың бұл түрінің биологиялық мақсаты-тіндердің тыныс алуы мен оттегінің қатысуынсыз АТФ алу.