Чыстапiсання ў 3 класе на ўроках беларускай мовы ў школах з рускай мовай навучання

Пры дапамозе гэтага матэрыялу настаўнiк выклiкае цiкавасць да роднай мовы, будзе развiваць мысленне i памяць вучняў, фармiраваць у дзяцей правiльнае вымаўленне гукаў, развiваць фанематычны i моўны слух.

Выкарыстанне займальных твораў садзейнiчае фармiраванню ў дзяцей пазнавальнай актыўнасцi i творчых адносiн да роднай мовы. А радкi чыстапiсання фармiруюць прыгожы почырк у вучняў.

На першым радку я прапаную элементы чыстапiсання. На другiм – злучэнне лiтар. На трэцiм – словы, якiя запiсваю пасля таго, як дзецi адгадаюць загадку з гэтым словам. Словы з вялiкай лiтары запiсваю адразу. На наступным радку запiсваю прыказку або прымаўку, пасля чаго дзецi растлумачваюць яе змест. Потым iдзе гукавая размiнка.

Аа Ал Ае Аг Аш Ам Аў

• 
  Дук-дак, дук-дак! –
  

• 
  Дак-дук, дак-дук! –
  

2.

ааа ава ага ада ама

Ляжыць паленца, а ўнутры сэрца. (Аловак)

Нiшто не ляцела,

Нiшто не спужала,

А ўся затрымцела,

А ўся задрыжала. (Асiна)

Быў шурпаты – вырас гладкi.

I ляжыць пад кустом

Да гары крывым хвастом. (Агурок)

Носiць свой кажух багаты.

А яна ж яго не шыла

I за грошы не купiла. (Авечка)

• 
  Што вязеш, аўтамашына?
  
• 
  Усё, што ёсць у нас на «а».
  

Бб Бо Бм Бз Бе Бг Бу

Бобiк – след у след за Борам.

ббб боб бмб беб бзб

Праз тысячы сёл

З далёкай краiны

Вярнуўся пасол.

Спаважны, чыноўны

Ён стаў на страсе

У ботах чырвоных,

Каб бачылi ўсе. (Бусел)

Паю вас сокам веснавой парой. (Бяроза)

Дом падэшвамi шумiць.

Лiчыць кожную хвiлiнку,

Падбягае да прыпынку,

Забiрае жыхароў

Ды бяжыць наперад зноў. (Аўтобус)

Белы бусел баiў байку беламу зайку.

Улавiлi кобру, пасадзiлi ў торбу.

Калi ў торбе кобра – гэта вельмi добра.

Сабачых не шкадуе слёз,

Скуголiць жалабна Барбос.

буз-буз-буз - вырасце гарбуз

бы-бы-бы - прыляцелi галубы

Вв Во Ву Ве Вг Вм

Лезе вужака на дрэва ад жаху.

Ветлiвыя словы чую ад людзей.

Я таксама буду iмi даражыць:

З ветлiвымi словамi лёгка жыць.

вi-вi-вi - мячыка злавi

ву-ву-ву - легчы на траву




6.

вев влв вдв вгв ввв

Па лясных дарожках

Бяжыць клубок з iголкамi

На кароткiх ножках. ( Вожык )

Заўжды весела мне,

Мая хатка – дупло

На высокай сасне. (Вавёрка)

I дротам вязалi,

А ён дык не плача,

Па падлозе скача. (Венiк)

Сам у шэрай свiтцы

Шукае канапелькi

Каб трохi пажывiцца. (Верабей)

Рук, ног не мае, а вароты адчыняе.(Вецер)
Гукавая размiнка:
Вельмi хоча ведаць Вера,

Дзе там Марс, а дзе Венера.

Вырасце i – дайце веры –

Касманаўткай стане Вера.

А на возе вербалоз.

Вол упёрся, упала з возу

Восем вязак вербалозу.

Гг Гл Гд Гш Гр Ге

Груша Грышу – шакалад.

Воз вады па небе вёз.

Гэтак грукацеў вядром –

I мы ўсе сказалi… (гром).

Без краю – канца. А завецца … (дарога).

гi-гi-гi - смачныя пiрагi

го-го-го - баiшся ты чаго
8.

ггг глг гог гвг гыг гег

У бары пад хвойкай колкай

Вырас беленькi Рыгорка.

Маша з кошыкам iшла

I Рыгорку знайшла. (Грыб)

За ўсiх птушак ён чарней,

Чысцiць поле ад чарвей. (Грак)
I дзень iшоў, i ноч iшоў,

А з месца нават не сышоў. (Гадзiннiк)

Ты яму не дужа вер.

Прачынаецца суровы –

Пачынае есцi дровы:

Круглякi i смалякi –

Ненажэрны звер такi. (Агонь)

Хоць сама яна нямая –

Гэй, гадзiннiчак, будзi!

Iшоў малы Ягорачка.

Пратаптаў Ягорачка

Сцежачку да горачкi.

Гуска малая адстала якраз.

Голаў задраўшы гусак гагатаў.

• 
  Дзе гэта гуска малая ? – пытаў.
  

Грыша грае на баяне,

Гукi плаўныя ляцяць.
Грызла з Грышам Груня грушы.
9.

Дд Дм Да Дз Дж Ду Дв

Ды на гары зялёны,

Ды на тым дубочку,

Ды па чатыры лiсточкi.

Дудар дудару дарма грае.
Данiк домiк з фанеры зрабiў.

Дошчачку – дах акуратна прыбiў.

Домiк на дрэва падняў, дзе сукi…

Дык прылятайце, шпакi – дружбакi.

дор-дор-дор - смачны памiдор

ды-ды-ды - замерзлi правады

10.

ддд дод двд дыд длд

Маё насенне – жалуды. (Дуб)

Хоць дзiваком здаецца,

Што адзяе вясной кажух,

А ў восень раздзяецца. (Дрэва)

Ты калi, машына, спiш?

Добры доктар у дарозе,

Ён на хуткай … (дапамозе)

Я маю сцены i вуглы,

Жыллём тваiм з’яўляюся.

А калi о змянiць на ы

То ўгору я ўзнiмаюся.

(Дом-дым)

ды-ды-ды - пакусалi авады

ду-ду-ду - граю я ў дуду

11.

дзе дзя дзю дзь здз

Вецер б’е, а шарык цэлы.

А як дзьмухнуць хлапчукi –

Пух ляцiць ва ўсе бакi. (Дзьмухавец)

Ад сасны да сасны

Рэха нясецца.

Лечыць сасну

Доктар лясны.

Як ён завецца? (Дзяцел)

Другой – дадому праводзiць. (Дзверы)

I дзень, i ноч не спiць.

Ён стоячы iдзе,

А iдучы – стаiць. (Гадзiннiк)

Мае свой абход пчалiны,

Аплятае мёд за двух

I збiрае ў рот малiны. (Мядзведзь)

На скрыпачцы йграе.

Дзiцяняты – медзведзяняты

Струны напраўляюць.

дзе-дзе-дзе - лодка на вадзе

дзi-дзi-дзi - грыбочкi знайдзi

дзе-дзе-дзе - вырас на градзе

12.

джа джд джы джу ждж

А ўпадзе – з травы–муравы не вiдаць. ( Дождж)

Хлеб з’еў, а квас астаўся.

Па лiсцi залапатаў.

Пад лiпкаю падажду,

Не пайду па дажджу.

джу-джу-джу - па саду я хаджу

джы-джы-джы - iдуць дажджы

13.

Ее Ел Ед Еш ем ев ер

Але ўсе без вушак. (Елка)

Вяльможная паходка,

Iдзе – як цар да трона,

На галаве – карона. (Певень)

У цёплых кажушках авечкi.

Часам – спатыкаецца,

Ды падкруцiць весялей вус,

I быжыць далей тралейбус.

Елка ў ельнiку расла.

Елку везлi нам на свята.

Стала ёлачкай яна.

не-не-не - йграю на струне

се-се-се - банцiк на касе
14.

Ёе Ёл Ёк Ёр мём вёв

У благога свая чэсць:

Што ёсць – не есць.
Вось вам загадка:

У дрэве хатка,

Арэшкаў горка,

Гаспадыня… (вавёрка).

Зайцава капуста.

Цэлы пук лазы прыпёр.

Жж Жэ Жы Жв Жм Жр

У вожыка iголкi.

Бралi грыбы – рыжыкi.

Купiў сабе пiражок,

Яшчэ табак i ражок.

жа-жа-жа - злавiлi вужа

жу-жу-жу - на траве ляжу

жы-жы-жы - па вадзе плывуць маржы

жо-жо-жо - мы выраслi ўжо

16.

жж жы эжэ ожо ужу ыжы

Там качаецца клубок.

А якi гэта клубок,

Што кальнуў мяне ў бок. (Вожык)

Скочыў на зямлю басяк.

I пусцiўся басанож.

Вы яго пазналi? (Дождж)

Пакрылi белыя … (сняжынкi)

З лужы вылез страшны звер:

• 
  Ква,ква,ква! – усiх спужаў бы,
  

Ад слёз вочкi папухлi.

• 
  Што з табою, мой каток,
  

• 
  Мяў, - сказаў варкоцiк, -
  

Жук ляцiць у гарод.

I гудзе, як самалёт.

Ну i жук! Ну i жук! Ж-ж-ж.

17.

Зз Зо Зе Зг Зр Зш Зл

Звiнiць , звiнiць, залiваецца.

Многа, многа грузу вёз.

Зуб у змея забалеў.

Змей лячыў яго заўзята:

Зелкi клаў сабе на пяты,

Лез у гразь, як парасё,

Але зуб балiць – i ўсё!

зу-зу-зу - Вова на вазу

18.

ззз зез зоз звз зрз згз злз

Толькi ўночы цвiтуць,

А ўдзень – вянуць. (Зоркi)
Калi мы ядзiм – яны працуюць.

Калi не ядзiм – яны адпачываюць.

Не будзем iх чысцiць – яны захварэюць. (Зубы)
Я заўседы ў роце, а не праглынеш. (Язык)
Уздоўж дарогi сталi ў рад

Сёстры, нiбы на парад.

У спаднiчках белых, вузкiх,

У зялёных пышных блузках. (Бярозкi)

Гарбузы вязе Назар.

Мчыць Змiтрачок , птушкай ляцiць.

Ззяюць канькi, iскры – як жар,

Аж заружовiўся Змiцераў твар.

Тэлеграмму пераблытаў.

I пайшла па лесе байка:

“З’еў лiсiцу шэры зайка”.

У полi злая завiруха.

зi-зi-зi - у саначках вазi

зе-зе-зе - дай вады казе
19.

Ii Iл Iў Iш Iв Iе

Выплыў ранак сiнi,

Лiпу i ялiнку

Апрануў у iней.

Кветкi ўзляцелi.

Гэта былi матылi.

• 
  Коцiк, коцiк, дзе ж ты быў?
  
• 
  Я ўсю ноч мышэй лавiў.
  

абкi-абкi-абкi - прыскакалi жабкi

ci-сi-ci - вады прынясi

дзi- дзi- дзi - па траве не хадзi

20.

ii iеi iвi iгi iўi

Невялiчкi рост,

Жалезная спiнка,

Канапляны хвост. (Iголка i нiтка)

Лапкi пад вушка – гэта падушка.

Сыплю вам пшанiчкi.

Сябры, зрабiце iм кармушкi.

iу-iу-iу - дрэва пасадзiў

iр-iр-iр - прыехаў брыгадзiр
21.

йй йвй йуй йзй йлй

Бо спяшаецца заўжды,

I ўчэпiста трымае

Ён рукамi правады. (Тралейбус)

Аж зямля пад iм гудзе.

А навокал стук i грук –

Мне, малоцiць за сто рук. (Камбайн)

Не даецца ў рукi мне.

Што прыдумаць, што зрабiць?

Як мне зайчыка злавiць?

А сава на другой.

Гой-гой-гой! – на другой.

Гой-гой-гой! – на другой.

Зашумела голлейка.

ой-ой-ой - аб’еўся каўбасой

уй-уй-уй - добра папрацуй

ай-ай-ай - любi свой родны край

Кк Ко Ку Кв Ке Кч Кж Км

А як Хiмка, так i Якiмка.

Вавёрка – цукерку,

Кошка – кашку,

А качанятка – астаткi.

Паеду ў дарожку,

Дарожка крывая,

Кабылка сляпая.

Прыляцела здалёка.

Села яна на таку,

У яе хвосцiк на баку.

Вельмi зайчыкаў люблю.

Падбяруся блiзка-блiзка

I за хвосцiк учаплю.

ккк клк кек квк кук

Пасярод двара стаiць гара,

Спераду вiлы, а ззаду мятла. (Карова)
Ля ракi жыве званар,

Ён балотны гаспадар.

Даўганосы, даўганогi ,

Голас тонкi, а сам строгi. (Камар)

У цёмнай каморы,

А косы на сонцы,

На вольным прасторы. (Морква)

Каб iх каралi каралi.

Паляцеў крумкач на рум.

Як на дрэве, на суку

Клiча на ўвесь лес зязюля:

• 
  Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!
  

Курка – квахтуха вадзiла дзяцей

Каля пляцей: квох-квох!

Дзецi зярнят з’елi зашмат: квох-квох!

Жоўценькi пеўнiк зляжа , напэўна:

Квох-квох!

Грэлку на брушка

Нясе квахтушка: ох-квох!

ка-ка-ка - убачыў грыбнiка

ку-ку-ку - падаў на рушнiку

ак-ак-ак - да нас прыйшоў мастак

Лл Ла Лв Ле Лг Лф

Палез кот на дулi.

Адмарозiў лапку,

Пайшоў грэцца ў хатку.

А ласiха – ласяня.

Леў ласкава лапаю

Iльвяня паляпвае.

лы-лы-лы - не баюсь пчалы

ло-ло-ло - на вулiцы святло

лу-лу-лу - цацкi ў вуглу

лю-лю-лю – я маму люблю
25.

ллл лал лул лел лшл

Рыжая дзяўчынка

Залезла ноччу ў двор –

Курэй пералiчыла

I ўсiх панесла ў бор. (Лiса)
Што за дзiўнае стварэнне:

Вырастае без карэння,

I зуciм яна без цвету,

А патрэбна ўсяму свету.

Хоць родзiцца на вадзе,

А ў ваду кiнь – прападзе. (Соль)

Хоць i на М завецца.

Сама iмчыць у норку,

А хвост у неба рвецца. (Маланка)

Хатку татка ў дом прывёз,

У той хатцы Дзед Мароз.

Ён там спiць i ў сне буркоча,

Паказацца мне не хоча. (Халадзiльнiк)

Лянок не любiць лянот.

Пасалiла рыс Ларыса.

А булаўка ўпала пад лаўку.

ле-ле-ле – посуд на стале

ол-ол-ол – сядаем за стол

оль-оль-оль – мы купiлi соль

ель-ель-ель – дзецi п’юць кiсель
26.

Мм Ма Мв Ме Мг Мз

Мама Мiле гаварыла:

• 
  Ты не злуй, дачушка Мiла!
  
• 
  Не злую, - сказала Мiла, -
  
• 
  Я выплакваю з воч мыла!
  

Мама! Матуля!

Чароўнае слова.

Песняй ласкавай гучыць на ўсiх мовах.

Мамiна iмя самае лепшае,

Мамiна слова – найдаражэйшае.

ом-ом-ом - я стану мараком

ым-ым-ым – дапамагай старым

му-му-му - запасы на зiму

27.

ммм мом мем мвм мшм

Ударыш – не плача. (Мяч)

Жалезны кулак, драўляная рука –

Не любiць цвiка. (Малаток)
Дзень спякотны. Гэта ж – лета!

Ля латка дзве чэргi дзетак.

• 
  Пакаштуем, - кажуць , - мы
  

Мiла мыла не любiла.

• 
  Цi малiну мылi вы?
  
• 
  Мылi, ды не мылiлi.
  

Прыляталi птушкi ўзiмку да кармушкi,

Бо зiмой не знойдуць нi жучка, нi мушкi.
ом-ом-ом – снег ляжыць кругом

мель-мель-мель – гудзе над кветкай чмель

ом-ом-ом – сам пастроiў дом

ам-ам-ам – усюды шум i гам

Нн На Ну Нш Нв Нм

Галiна Марыну звала па калiну.

Гарбузы вязе Назар.

Самае строгае – гэта гранiца.

Самае смачнае – хлеб наш жытнёвы,

Самае моцнае – чэснае слова.

ень-ень-ень – вось i новы дзень

ын-ын-ын – ужо вырас сын

ну-ну-ну – пасадзiлi мы сасну

29.

ннн нан ншн нун нвн нен

Залатое вочка, белыя раснiчкi. (Рамонкi)

Па дарозе гулка.

Называецца яна

Дзiцячай чыгункай.

• 
  Калi ласка, сандалеты,
  

• 
  Сандалетаў няма.
  

ан-ан-ан – з’еў жалуды кабан

ны-ны-ны – у цырку ёсць сланы

он-он-он- Матвею снiцца сон

30.

Оо Обо Оео Омо Оло Очо

Хто зялёнымi вачамi

Грозна блiскае начамi?

Мае пухленькiя лапкi,

Мае кiпцiкi – царапкi?

Спiнку пругка выгiнае,

Страх на мышак наганяе. (Кот)
Чатыры браты адзiн капялюш надзелi. (Стол)
Сам не бачыць, а дарогу паказвае. (Компас)
Ён ляжыць альбо вiсiць…

А пачне ледзь галасiць –

Дзеткi носяцца штораз

Цi то з класа, цi то ў клас. (Званок)

Рые норку ў агарод.

Многа-многа грузу вёз.

ок-ок-ок – смачны пiражок

ом-ом-ом – спiць старэнькi сом

но-но-но- мы паехалi ў кiно

Пп Па Пе Пг Пф Пв

Не пiла, не ела, нi разу не прысела.

Папiлавала дровы – будзьце здаровы!

Пi ты на здароўе,

Пеця, дружа мой,

А мне прычасацца

Дай грабеньчык свой.
уп-уп-уп – мы наелiсь круп

оп-оп-оп – казу пас Пракоп

пi-пi-пi - ноччу Маша спi

пiў-пiў-пiў - у рукi мяч схапiў

32.

ппп поп плп пбп пеп пшп пгп

Калi ў хату заходзiш,

Цi з хаты выходзiш. (Парог)
Раздвоена бародка,

Вяльможная паходка,

Iдзе, як цар да трона,

На галаве карона. (Певень)

Пасярод – нiбы пiрог,

А сама напхана пухам

I ў мяне ляжыць пад вухам. (Падушка)

Хто гэта – успомнiце лепей за чаем. (Пчала)

Не пышным – ледзь прыкметным цветам.

Але, як толькi зацвiту,

Дык пчолы чуюць за вярсту. (Лiпа)

Лёг пад кропам i захроп.

Пятру пернiк i пiрог.

Прытупiў пiлу Пiлiп – пiлаваў паленне з лiп.
33.

Рр Ру Ра Рв Рм Ре Рг

А сорак сарок – сорак марок.

Сустракае рака грак:

• 
  Здароў, рак, дай руку,
  

ро-ро-ро- у Мiнску ёсць метро

ру-ру-ру – заяц грыз кару

ры-ры-ры – гудзелi камары

ррр рар рлр рер рвр

Вясной з’яўляюся,

Летам весялюся,

Восенню спаць кладуся. (Рака)

Кацёл не грэўся , а кiпiць.

Кiпiць, кiпiць, не выкiпае,

Кранеш рукою – апякае.(Мурашнiк)

Кругом вада, а з пiццём бяда. (Мора)
Новы посуд, але ўвесь у дзірках.(Рэшата)
Гукавая размiнка:
Тры вароны на варотах.
У двары горка, пад горкай норка.
На двары без пары таўкуць мак камары.
Рагатун Рыгорка родам

З Рагачова горада.

Як захоча, зарагоча

Рагатлiвым рогатам.

iр-iр-iр – выпiлi кефiр

ор-ор-ор – чырвоны памiдор

ур-ур-ур – прыгожы абажур

Сс Св Сд См Се Сч Сг

Бачыць ён салодкi сон.

су-су-су- убачылi лiсу

сы-сы-сы – не баюсь асы

сi-ci-сi – плывуць карасі.

ссс сос сес сшс свс сгс

Загадкi:
Глянеш – заплачаш, а ўсе яму рады. (Сонца)

Ляцiць, як страла,

Крыламi не махае,

Хто адгадае? (Самалёт)

Спрадвеку слаўлюся жывiцай. (Сасна)

Цэлы дзень у рэчцы купаецца,

А на бераг выйдзе сухая. (Гусь)
Латка на латцы, не сшыта iголкаю. (Капуста)

Што за гаспадынька

Залатую футру

Па зямлi цягае. (Лiса)
Гукавая размiнка:
Пайшоў Сема лавiць сома.

Соня спiць спакойна дома.

Сонi – сон, Семе – сом.
Схаваўшыся за самавар,

З савою сыч засумаваў.

Паскакала да сяла.

ос-ос-ос – на палубе матрос

усь-усь-усь – з вады выйшла гусь

ысь-ысь-ысь – у засадзе рысь

37.

Тт Та Тв Тр Те Тл

Б’е жалезны малаток.

Ту-ту-ту! –

Вiтаюцца на ляту

Паравозныя гудкi.

Пытаюцца цягнiкi:

- Хто хутчэй, хто хутчэй

Давязе дамоў дзяцей?
ту-ту-ту – малака я дам кату

ты-ты-ты – на канапе два каты

та-та-та – у норцы бачу я крата

тэ-тэ-тэ – я займаюсь каратэ

ттт тат твт тут ткт

А арэ i косiць. (Трактар)

Ну i пабудову збiў дрывасек:

Чатыры слупы, нiводнай сцяны,

А на даху сядзiць чалавек. (Табурэтка)
Яны чорныя, крывыя,

З нараджэння ўсё нямыя.

А калi пастануць поруч,

Як жывыя , загавораць. (Лiтары)

Мы хадзiлi ў гэты дом.

Там, у сонечных святлiцах,

Дрэмлюць кнiжкi на палiцах.

Кнiгалюб, казалi мне,

Гэты дом не абмiне. (Бiблiятэка)

Бульбу абiрай, будзь ласкаў.

• 
  Трошкi трэба пагуляць,
  

А чаму й не пахвалiцца!

Кожны цвiк яго баiцца.

Тук ды тук,

Ток – ток, ток-ток, -

Стукнуў, грукнуў малаток.

На хустачку Янiне.

от-от-от – плыве па моры кашалот

ост-ост-ост – якi прыгожы мост

лот-лот-лот – каля хаты плот

Уу Уа Ук Ул Ус Ут

Паляцеў крумкач на рум.

Як зiмой сняжынкi,

З-пад пiлы ў два канцы

Сыплюцца крупiнкi.

ву-ву-ву – дзецi ўбачылi саву

джу-джу-джу – рады ўсе дажджу

ру-ру-ру – Барыс лезе на гару

40.

уўу угу улу уву уху

I зiмой, i летам – белая, як снег.

I зiмой, i летам – як надзьмуты мех.

Ходзiць на лапатках, бегае нягегка,

Рогам есць i п’е.

А гергеча гэтак, што нiкому нельга

Зразумець яе.(Гусь)

У чырвоных ботах па балоце ходзіць,

Жабак спрытна ловіць.(Бусел)
Ходзiць па дварах.

На нагах кiпцюры.

Белае каменне нясе.(Курыца)
Запытаю ў сыночка альбо ў дачушкi:

- У якога бугарочка аж чатыры вушкi? (Падушка)

А чу-чу, чу-чу, чу-чу,

Я гарох малачу

На чужым тачку,

На прыгорачку.
Парсючок салодка спаў: рух-рух-рух.

Ён прачнуўся i сказаў: рух-рух-рух.

Мне не трэба на зарадку: рух-рух-рух.

Лепш пайду парыю градку: рух-рух-рух.

Мыцца не цярплю я дужа: рух-рух-рух.

Лепш паплёхаюся ў лужы: рух-рух-рух.

Няхай дзецi пазайздросцяць:рух-рух-рух.

Запрашаю ўсiх у госцi: рух-рух-рух.

аўа еўе iўi ыўы уўу

Замест затычкi на версе струп. (Макаўка)

Поўна ў доме тым людзей.

Там ляжаць браты радочкам.

На iх розныя сарочкi. (Алоўкi)

Ёсць i трэцi брат. Хто знае?

Ён людзей таксама возiць,

На прыпынку затармозiць.

I глядзiш – няма натоўпу.

Здагадалiся? … ( Аўтобус)

Зай па лесе скок ды скок,

У дупле вавёрка – шчоўк!

Мухалоў i мухалоўка

Ловiць мух i мошак лоўка.
Сёння досвiтам Аўсей

Злавiў аўсянку ў аўсе.

Быў авёс расяны зранку –

У расе ўся аўсянка.

Выцiскае слёзы лоўка.

Хто галоўку пакаштуе,

Той слязы не пашкадуе.

Слезкi выцерла бабуля

I сказала : - То ж цыбуля.

оў-оў-оў – прыйшоў дамоў

iў-iў-iў – кошку пакармiў

еў-еў-еў – Вова кашу з’еў

Фф Фа Фм Фр Фс Фв

• 
  Фактычна, хлопцы, я ўсе ўмейка.
  

Фарсун фарсiў у фiялетавым фраку i фетравым капелюшы.

фор-фор-фор – падарылi мне фарфор

фет-фет-фет – на перапынку я ў буфет
43.

ффф фаф феф фуф флф

Загадкi:
Жыве ў лесе, ухае, як разбойнiк,

Людзi яго баяцца, а ён людзей.(Фiлiн)
Яго вiдаць здалёку

На шумнай маставой,

Маргае цуда-вока:

• 
  Iдзi! Чакай! Пастой!
  

Гавораць дзякуй… (светлафору)

Зямля ёсць – араць нельга,

Лугi еёць – касiць нельга,

У рэках i акiянах вады няма. (Геаграфiчная карта)

Сказала мама: - Фу, футбол!

Сястра сказала: - Ну, футбол!

А я адказ даў: - Во, футбол!

Намалюе вам жырафу.

Хх Ха Хм Хе Хг Хв Хс

Хаўронню любiла.

Харошых Хаўронiных

Дзетак кармiла.

Гадзiннiк ходзiць пад акном.

Пад сваiм надзейным дахам.

уха-уха-уха – наляцела завiруха

ях-ях-ях – бярозавы шлях

ах-ах-ах – растуць на берагах
45.

ххх хах хмх хвх хех

Як вецер падзьме, бяжым па вадзе. (Хвалi)

Усе павады парваныя,

Нi сесцi на iх, не ўпрэгчы,

Нi з пугай услед пабегчы. (Хмары)

I мароз у хату клiча?

I мароза доўгi шлях –

Па электраправадах.

Ён карысны нам заўседы:

I вясной, i ў непагоду. (Халадзiльнiк)

Гэткая нахабная:

Нават не баiцца

Вам на нос садзiцца. (Муха)

Не разаб’еш гаршка, не з’ясi камячка. (Арэх)

Нашчыпала тры мяхi,

А чацвёрты – шалухi.
Хвошча, хвошча дождж.

Воўк схаваўся ў хвошч.

Хвост пад хвашчом,

А сам пад дажджом.

Ды нарэшце хваробу вылечыў.

Хукала хмара на хохлiкаў двор,

Хохлiк схаваўся пад мухамор.

Пад мухаморам у хохлiка ложак,

Там яго хмара спалохаць не можа.

46.

Цц Ца Цу Це Цм Цг Цш

Нёс сямёра лапцей,

I сабе, i жане,

I дзiцёнку па лапцёнку.

Баiць, цi не?
Цягнiк, працаўнiк

Стаяць не прывык…

Удалеч бяжыць,

Шыпiць, гудзiць…

Кучаравы маладзец,

Стаў ён пры дарожцы

На даўжэзнай ножцы.

цу-цу-цу - я пасу аўцу

цэ-цэ-цэ – аловак у руцэ
47.

ццц цлц цоц цец цвц

Загадкi:
Сам увесь у сярэдзiне,

А галава зверху. (Цвiк)
Бяжыць без сцежкi, без дарожкi,

Толькi блiскаюць рожкi. (Месяц)

Iдзеш – наперадзе ляжыць,

Азiрнешся – дадому бяжыць. (Цень)

У чырвоным сарафане,

Як пачалi распранаць –

Сталi плакаць, праклiнаць. (Цыбуля)

Схавалася ў цянёк:

Чырвоная сукеначка,

А беленькi пянёк. (Сунiца)

• 
  Цецярук, цецярук, дзе ж твая цяцера?
  
• 
  Мая цяцера цецераняткам цеста месiць.
  

Зябнуць ранкам коцiкi.

Аж дрыжаць жывоцiкi.

• 
  Коцiкi, коцiкi, абувайце боцiкi.
  

Цэбар ставiлi ў цяпло -

Цеста ў цэбры ўсе расло.

Цераз бераг, цераз край

Уцякло ўсё ў каравай.
Цiха, цiха, цiшэй мышкi,

Не чуваць, як ходзiць Цiшка.

аць-аць-аць – трэба памаўчаць

iць-iць-iць – хутчэй ідзі званiць

48.

Ча Чч Чу Чы Чм Чр

Чэся цеста месiць.

Я гарох малачу.

На чужым тачку,

На прыгорачку.

Каля быстрай рэчачкi.

Налавiў дзед шчук.

Начыста заточваю,

Канцы з канцамi сточваю.
ча-ча-ча – злавiлi ляшча

чо-чо-чо – возьмем за плячо

чу-чу-чу- да месяца лячу
49.

ччч чач чуч чмч чвч чрч

Еду, еду, - нi дарогi , нi следу. (Човен)

А не зловiш у вадзе.

Нi рыбiна, нi птаха,

А проста…(чарапаха).

Адзiн другога не бачаць. (Вочы)

Б’юць яго нагамi,

Ён не скардзiцца, не плача,

Моўчкi летае i скача. (Мяч)

Чачотка ў чароце,

А чубаты чарот

Топча, топча агарод.

Я чачота падпiльную,

Чапялою пачастую.

Ад удару шчупака

Скалыхнулася рака,

Затрашчаў зiмовы лёд,

I пачаўся ледаход.

Добра знаюць шчупака.

Ён плыве за ўсiх шпарчэй,

Рыбкам гора: не уцячэш.

Сонейку ўсмiхаюцца.

Нiбы тыя чараўнiцы –

Чарнабокiя чарнiцы.

ач-ач-ач – нiколi не плач

оч-оч-оч – цёмная ноч
50.

Шш Ша Шу Шы Шм Шэ

Знайшоў шапку малышу.

Пайшоў шпак на шпацыроўку,

Знайшоў хустку – кашмiроўку.

Апранулi нашы дзеткi.

шу-шу-шу – ваду нашу

шы-шы-шы – малога калышы

51.

шшш шыш шэш шлш швш

Загадкi:

Нiбы вулей, гулкi днём,

Гул той вечарам змаўкае,

Ранiцою ажывае.

Хто наведае той дом,

Набывае веды ён. (Школа)

Што гэта за свiнка:

На спiне – драўнiнка,

На жываце – шчацiнка. (Шчотка)

Велiчынёю са збан,

А лёгкi, як пух.

Што гэта за зух? (Шар)

Па ей бегае Бялушка,

За Бялушкаю Макрушка.

Шмаргане туды-сюды –

Змые белыя сляды. (Дошка)
Гукавая размiнка:
Паляцелi птушачкi, птушачкi-пяюшачкi.

• 
  Шпок – шпак, шпок-шпак! –
  

• 
  Шпок – шпак, шпок-шпак! –
  

Штохвiлiны на шашы

Шумна, як на кiрмашы.
Шоргат, шорах, шум птушыны,

За машынаю машына.

Нешта шэпча шына шыне…

Шэпча шустрая шаша:

• 
  Не спяшайцеся, ша-ша!
  

аш-аш-аш – у лесе ёсць шалаш

уш-уш-уш – купiлi груш

ыш-ыш-ыш – кот злавiў мыш

ыыы ыры ылы ыгы ышы

Загадкi:
Пад лаўкаю шарыць,

Збiрае крошкi, баiцца кошкi. ( Мышка)
Не клубок i не гарлачык,

Хоць i кругленькi наш …(мячык).

Падымае грузы ў гору,

Хоць адну руку ён мае –

Будаваць нам памагае. (Пад’ёмны кран)

Паглядае ўвысь:

Там стаiлася мiж голля

У засадзе… (рысь).

Што шырэй за нашы дзверы.

Несцi кошцы кашу ў лыжцы.

Што данесла кашу мышка,

Можа вам пацвердзiць лыжка.

• 
  Мы мiж сабою сястрычкi.
  

- Ых-пых, ых-пых.

Наш цягнiк прыцiшыў дых.

Супынiўся ля ляшчыны

На кароткi адпачынак.
джы-джы-джы – кончылiсь дажджы

жы-жы-жы –прыляцяць стрыжы

сы-сы-сы- шумяць каласы
53.

Ээ Элэ Эжэ Эмэ Эрэ

Мае хобат, нiбы слон,

Сам жалезны, дужы ён,

Рот зубасты раззяўляе-

Хутка яму рот капае. (Экскаватар)

Гукнеш – адгукнецца,

Ад людзей хаваецца. (Рэха)
Ногi ёсць, а не прайдуся,

Спiнка ёсць, а не кладуся.

I сядзенне ёсць, а сам

Не сяджу нiколi.

Адгадаць цi ўдасца вам,

Што гэта такое? ( Крэсла)

Мчыць без дыму,

Мчыць без пару

Паравозава сястрычка.

Хто такая? (Электрычка)
Гукавая размiнка:
Ясь i Стась з вясёлым смехам

Беглi з мехам па арэхi.

Апярэдзiла iх рэха,

Папярэдзiла арэхi.

Пад лiсточкi , як пад стрэшкi,

Пахавалiся арэшкi.

Бобу гаршчэчак i цэбар катлет,

Рэшата, грэчку, патэльню, амлет,

Шэрую тэчку з паперамi таты,

Бэлькi i жэрткi для новае хаты,

Рэха лясное, дубовыя венiкi.

З’елi i лопнулi энiкi-бэнiкi.
чэ-чэ-чэ – ткач тканiну тчэ

цэ-цэ-цэ – нясу кветкi ў руцэ

Юю Юлю Юсю Ювю

Як на дрэве, на суку

На ўвесь лес кукуе птушка:

• 
  Ку-ку, ку-ку, ку-ку! (Зязюля)
  

Свежай траўкай – канюшынкай.

Любаваўся Любаю.

Юрка юшкi наварыў.

Юля, Юлiя, Юлiна

Зайшлі да Юркі на хвiлiну.

аю-аю-аю – на вулiцы стаю

елю-елю-елю – свята ў нядзелю

люю-люю-люю – я хатку намалюю

Яя Яр Яш Ям Яд Як

Гарбузы вязе Назар.

I глядзiць на самалёт.

Сёння цэлы дзень пяку.

Але мой рахманы кот

Не бярэ аладкi ў рот.

У люстра сама падзiвiся.

iня-iня-iня – расце ў мяне вяргiня

ыя-ыя-ыя – жыхары лясныя

ята-ята-ята – дзецi чакалi свята

яяя яля явя якя яня

Не гнiе i не сохне. (Язык)

Ды не ўспыхне пажар. (Ягады рабiны)

Аднойчы дзяцька русы

Тырчаць у гору вусы

Даўжэйшыя, чым сам. (Ячмень)
Калi патрэбны – яго кiдаюць.

А непатрэбны – падымаюць. (Якар)

Зайка – вiславух абмяк.

На градзе расце цыбуля.

Аляксей – сняжынкасей!

Луг бялее i бялее.

яч-яч-яч- якi прягожы мяч

ля-ля-ля – нам усё дае зямля

ыя-ыя-ыя – у пушчы ялiны старыя

уля-уля-уля – прыехала бабуля

57.

нь лье дзь лью лье сь

Паглядае ўвысь:

Там стаiлася мiж голля

У засадзе … (рысь).

Сiвы конь на двары. (Дзень)

Ты яму не дужа вер.

Прачынаецца суровы –

Пачынае есцi дровы:

Круглякi i смалякi –

Ненажэрны звер такi . (Агонь)

Чэрвень першы летнi месяц.

Што ён не конь, а кон.

Перапалохаўся бядак:

• 
  Куды падзеўся мяккi знак?
  

iць-iць-iць – трэба пазванiць

яць-яць-яць – я хачу гуляць

ысь-ысь-ысь – паглядзi на рысь

лью-лью-лью – чаю я налью

58.

п’я б’ю р’е д’е з’ю

- Пасвiшчы, браток, як я.

м’я - м’я - м’я - вось мая сям’я

б’і - б’і - б’і - сядзяць вераб’i

п’ю - п’ю - п’ю - я вады пап’ю

ор’е - ор’е - ор’е - добрае надвор’е

59.

Мовы няма, а скажу:

Калi спаць, а калi ўставаць. (Гадзiннiк)
Маляўка малая, скарбонка залатая. (Насенне)
Сто братоў у адну хату сышлiся. (Збожжа)
Гукавая размiнка:
Паглядзiце на Iгнатку –

Стаў нiжэй i пахудзеў:

Ён спазнiўся на зарадку,

Кашу манную не з’еў.

Пра заданнi ўсе забыў.

Бо старанны, не лайдак.

Што ж, ён можа ганарыцца

Гэтым поспехам - вось так.

Лiтаратура:

1. 
   Н.С. Старажынская «Займальны матэрыял па навучанню грамаце». – Мн.: Народная асвета 1989г.
   

2. 
   Н.I. Кавалеўская «Займальны матэрыял па навучанню грамаце ў I класе». – Мн.: ТАА «Авiтон» 1993г.
   

3. 
   «З любоўю да мовы» (практычны матэрыял для настаунiкаў пачатковых класаў). – Мн.: 1992г.
   

4. 
   А.У. Янголь «Мудрыя дарадцы». – Мн.: Юнацтва 1983г.
   

5. 
   У.I Мацвеенка «Загаданачка». – Мн.: 1993г.
   

Чыстапісанне

ўроках беларускай мовы

Ларыса