Қорытынды Зерттеу барысында алдымызға қойылған міндеттер бойынша қол жеткен нәтижелер мынадай тұжырымдар

1. Қарастырып отырған болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығының қазіргі уақыттағы әсіресе маңызды тарихи, әлеуметтік, педагогикалық, психологиялық алғышарттарын анықтап, көкейкестілігін негіздедік. Яғни, болашақ ұрпақтың ұлтжанды, дені сау, көкірегі ояу қылып өсіруге ұстаздардың деонтологиялық даярлығының қажет екендігі айқындалды. Аталған мәселенін шешімін табу үшін жоғары оқу орындарының студенттерін тек кәсіби ғана емес, сонымен бірге ұлттық тәлім-тәрбие беруге даярлау қажеттігі көрінді.

2. Диссертациялық ізденіс барысында ғылыми әдебиеттерді талдай отырып, біз ұлттық тәлім-тәрбие беруге ұстаздың деонтологиялық даярлығы дегеніміз –кәсіби парызына сәйкес, ұлттық тәлім-тәрбиені жүргізуге қажетті білімдері, біліктілігі және қабілеттері негізінде қалыптасқан ұстаз санасының дайын күйі деп айқындап, аталмыш даярлықты қалыптастырудың мәні мен мағынасын аша отырып, өлшемдері мен көрсеткіштерін анықтадық.

3. Аталмыш даярлықтың мәні мен мағынасына, оның ұғымына, сонымен қатар, ұстаздың деонтологиялық даярлығы мен ұлттық тәлім-тәрбиенің теориялық негіздеріне сүйене отырып, болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастыру моделін жасап, оны іске асырудың әдістемелік жолдарын, ұстанымдарын, шарттарын анықтадық.

4. Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастыру алдын-ала жасалған теориялық модель негізіндегі мотивациялық, мазмұндық және технологиялық компоненттерді қалыптастыруды көздейтін кезеңдік жоба арқылы педагогикалық шарттарға сай, эксперимент жүзінде іске асырылып, тексерілді.

Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастырудың әдістемелік кешенін қолдану болашақ ұстаздың кәсіби тұлғалық сапасын жаңа деңгейге көтерді. Бұл эксперименттік және бақылау топтарындағы болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлық деңгейлерін салыстырудың негізінде жүргізілген эксперимент қорытындыларымен дәлелденді.

Жүргізілген зерттеу жұмысы бірқатар теориялық және практикалық маңызы бар ұсыныстар жасауға мүмкіндік берді:

- болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастырудың біз ұсынған теориялық моделі ұлттық тәлім-тәрбие беруге болашақ ұстаздың деонтологиялық даярлық сапасын арттыруға мүмкіндік береді, сондықтан оны жоғары оқу орнының үдерісінде қолдануға болады;

- «Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы» арнайы курсы болашақ ұстаздың аталмыш даярлығын қалыптастыруда жоғары нәтиже көрсеткендіктен оны басқа да жоғары оқу орындарының оқу жоспарына енгізу қажет деп есептейміз;

- жоғары оқу орнының педагогикалық үдерісінде аталмыш даярлықты жетілдіру мақсатында болашақ мамандардың оқу бағдарламасындағы бірнеше пәндердің СОӨЖ,СӨЖ тақырыптарына қосымшалар енгізу;

- алынған зерттеу нәтижелерін басқа да мамандық студенттерінің аталмыш даярлығын қалыптастыруда және педагог мамандарды қайта даярлау және біліктілігін арттыру жүйесінде қолдануға болады.

Зерттеу барысында жүргізілген эксперименттік жұмыс біздің егер жоғары білім беру жүйесінің оқу тәрбие үдерісінде болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастырудың педагогикалық шарттары іске асырылса, онда жоғары педагогикалық оқу орнында болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастыру нәтижелілігі арта түседі, өйткені студенттер болашақ кәсіби парызын түсіне отырып, сана-сезімі ұлттық нақышта жетіліп, ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығын қалыптастырудың жүйелілігі мен тұтастығы қамтамасыз етіледі деген болжамымызды растады.

Дегенмен, біз осы зерттеу жұмысы аясында мәселені түгелімен шештік деген ойдан аулақпыз. Алдағы уақытта деонтология ұстанымдарын жоғары оқу орнындағы оқытушылардың кәсіптік, рухани танымдылығын қалыптастыруға пайдалану, педагогикалық деонтологияны барлық кәсіби білім беру жүйесіне кешенді ендіру тиімділігінің шарттары мен өлшемдерін анықтап, озық тәжірибелерді саралай, ұстаздың деонтологиялық тәрбиесін қоғамның өркениеттілік, демократиялық даму бағытына сай, әлемдік тәжірибе негізінде, ғылымдар байланысы тұрғысында зерттеу, жеке пәндерді оқыту әдістемесі көлеміндегі деонтология және т.б. келешектің ісі деп ойлаймыз.
Диссертациялық зерттеу жұмысының негізгі мазмұны төмендегі басылымдарда жарық көрді:
1 Мемлекеттік тілде жазылған электронды оқулықтар // Качество образования - фактор цивилизации. Материалы ХХХIV Научно-методической конференции ППС КазНУ им.аль-Фараби: Сб.статей. – Алматы: 2004. – С. 208-209. (Р.М. Салина, Г.К. Сатыбалдиева, Г.Молдабаевамен авторлық бірлестікте).

2 Биология. Тест тапсырмалары. Жоғары сынып оқушылары мен талапкерлерге, мұғалімдер мен репетиторларға арналған құрал. Алматы: Мектеп баспасы, 2006, – 400 б. (Р.М.Салина, Г.К.Сатыбалдиева, М.Р.Копжасарова, Ж.Б.Левинамен авторлық бірлестікте).

3 Домбыра өнері жамандықты аластайды // IX-Сатпаев оқулары. Жас ғалымдар, студенттер және оқушылардың халықаралық ғылыми конференциясының материалдары. – Павлодар: 2009. Т.3. – Б. 237-240.

4 Ұлттық тәрбиедегі күйдің маңызы // ПМУ хабаршысы. Педагогикалық ғылымдар сериясы. Павлодар, 2009. – №1. – Б. 70-76.

5 Ұрпақ тәрбиесіндегі ұлттық сана-сезім // Ізденіс. – Алматы, 2009. – №2 (1). – Б. 232-236.

6 Оқушыларға ұлттық тәрбие беруге болашақ ұстаздардың деонтологиялық даярлығын қалыптастыру // ПМУ хабаршысы. Педагогикалық ғылымдар сериясы. Павлодар, 2009. – №4. – Б. 64-76.

7 Ұлттық тәлім-тәрбие беруге болашақ ұстаздың деонтологиялық даярлығын қалыптастыруда халық педагогикасы мен этнопедагогиканы қолдану мүмкіншіліктері // X-Сатпаев оқулары. Жас ғалымдар, студенттер және оқушылардың халықаралық ғылыми конференциясының материалдары.– Павлодар, 2010. – Т. 18. – Б. 190-199.

10 Болашақ ұстаздардың деонтологиялық даярлығы - оқушыларға ұлттық-тәлім тәрбие берудің алғышарты //Қазақстан жоғары мектебі. – Алматы, 2010. –№4 – Б. 94-99.

11 Болашақ ұстаздардың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы. Оқу-әдістемелік құралы. – Павлодар: Кереку баспасы, 2010. – 131 б.

12 Әлеуметтік экология пәнінен дәрістер жинағы. – Павлодар: Кереку баспасы, 2010. – 133 б.

13 Студенттерді ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлау жолдары мен әдістері // VII –ші Мәшһүр Жүсіп оқулары. Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Павлодар, 2010. – Б. 59-64.

14 Биология // Электронный учебник. – Алматы, 2003. – 650 Мб. (Г.К.Сатыбалдиевамен авторлық бірлестікте).

15 Биология // Электронды оқу құралы. – Алматы, 2004. – 650 Мб.


Резюме
Есимова Динара Даутовна
Формирование деонтологической готовности будущих педагогов

к национальному воспитанию учащихся
13.00.08 – Теория и методика профессионального образования
В современных условиях, когда независимый Казахстан переходит в эпоху пространства всеобщей глобализации, перед человечеством стоит важная задача – проблема воспитания подрастающего поколения на основе прогрессивных идей народной педагогики, духовно-национальной культуры и общечеловеческих ценностей. А также основной задачей любой независимой страны, народа является создание системы образования формирующая национальное сознание молодого поколения. Вооружение будущих педагогов, этнопедагогическими знаниями, вскрытие воспитательных ценностей традиций народа возможна осуществить посредством деонтологической готовности будущего педагога к национальному воспитанию учащихся. Функции педагога в этих условиях должны содействовать формированию генеративных, порождающих структур мышления и поведения растущих людей.

Успешность решения этой проблемы во многом зависит от эффективности организации процесса деонтологической подготовки будущих педагогов в вузе. Отсюда, одной из главных задач, стоящих на современном этапе перед педагогической теорией и практикой является проблема формирования деонтологической готовности будущих педагогов к национальному воспитанию учащихся.

Всесторонние исследования теории и методики данной проблемы дали возможность определить нам следующие социально-педагогические противоречия:

- объективный рост поставленных требований профессиональным качествам педагогов в обществе; недостаточная деонтологическая подготовка будущих педагогов в активной педагогической деятельности;

- о необходимости деонтологической готовности педагогов к национальному воспитанию учащихся;

-о необходимости научно-методического обеспечения деонтологической подготовки будущих педагогов в вузах.

Необходимость разрешения этих противоречий, нахождения эффективных путей формирования деонтологической готовности в вузах у будущих педагогов к национальному воспитанию учащихся отражена в качестве проблемы исследования.

А также теоретический обзор психолого-педагогических исследований по деонтологической подготовке будущих педагогов к национальному воспитанию учащихся показал недостаточную изученность данной проблемы.

Источники исследования: Конституция Республики Казахстан, Закон Республики Казахстан «Об образовании», Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2005-2010 гг., труды философов, педагогов, психологов по проблеме исследования, нормативные документы по образованию, государственные общеобязательные стандарты, учебно-методические комплексы, учебные программы.

Методы исследования:

- аналитические (научные, анализ методической литературы, моделирование, систематизация и др.);

- диагностические (опрос, индивидуальная и коллективная беседа, дисскуссия, контроль, тестирование и др.);

- статистические (математическая и статистическая обработка результатов исследования).

1. Выявлены предпосылки необходимости формирования деонтологической готовности будущих педагогов к национальному воспитанию учащихся в вузах;

2. Раскрыта сущность деонтологической готовности будущего педагога к национальному воспитанию учащихся и определены критерии и показатели сформированности искомой готовности;

3. Разработана теоретическая модель формирования деонтологической готовности будущего педагога к национальному воспитанию учащихся и определены педагогические условия;

4. Определены и экспериментально проверены педагогические условия формирования деонтологической готовности будущего педагога к национальному воспитанию учащихся.

Разработаны и внедрены в учебный процесс высших учебных заведений для оказания практической помощи:

- спецкурс «Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы»;

- тематические дополнения к СРСП, СРС по ряду дисциплин педагогической специальности.

- внедрение спецкурса «Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы» и тематических дополнении к СРСП, СРС по ряду дисциплин педагогической специальности для формирования деонтологической готовности будущих педагогов к национальному воспитанию учащихся в вузе показали высокие результаты и могут быть рекомендованы для включения в учебный план других вузов;

- полученные результаты исследований можно использовать в подготовке студентов родственных специальностей, а также в системе подготовки и переподготовки кадров.

Область использования результатов исследования: высшие учебные заведения, система повышения квалификации педагогических кадров.

Перспектива исследования заключается в дальнейшей разработке возможностей деонтологической готовности специалистов широкого спектра системы «человек-человек», целенаправленное применение при этом информационно-коммуникационных технологий на материале гуманитарных дисциплин, педагогической практики и др. Особый интерес представляет исследование взаимосвязи и взаимодействия различных социальных институтов и служб по формированию деонтологической готовности работающих специалистов.

Resume
Essimova Dinara Dautovna
Development of future teachers’ deontological readiness in national education and training
13.00.08 – Theory and methods of professional education
In modern conditions when independent Kazakhstan penetrates through the epoch of general globalization, before the mankind there is an important problem, the problem of education for young generation on the basis of national pedagogics, progressive ideas, national culture and human values. And also the primary goal of any country, people, which won the independence is the creation of an education system forming the national consciousness of young generation. Possessing the ethnopedagogical knowledge of the future teachers, opening the educational opportunities for national traditions is one of the ways of solving this problem.

The young sovereign republic Kazakhstan puts tasks requiring to take care of intellectual potential, physical and psychic health, good breeding of the growing generation.

The success of solving this problem in many respects depends on the efficiency of the organization process, deontological training of future teachers for national education of students. From here, one of the main tasks for up-to date pedagogical theory and practice is the problem of shaping the deontological readiness of future teachers for national education of students. Hence, new requirements to the training of pedagogical staff in the conditions of higher educational institution are put forward.

Detailed research of the theory and methods of the given problem helped us to define the following social and pedagogical contradictions: the objective growth of the set demands to professional qualities of teachers in the society; the deficiency of future teachers deonthological preparing in pedagogical activity; the necessity of teachers deonthological preparing to national unbringing of students; about the necessity of scientific-methodological providing with deonthological preparing of future teachers at higher educational institutions. The necessityof solving these contradictions finding the effective ways in forming of future teachers deonthological preparing to students national unbringing are shown as the problem of research. Theoretical review of psychology-pedagogical researches on deonthological preparing of future teachers to national unbringing proved that the given problem isn’t studied enough.

Methods of research:

- analytical (scientific, the analysis of the methodical literature, modeling, ordering, etc.);

- diagnostic (interrogation, individual and collective conversation, discussion, the control, testing, etc.);

- statistical (mathematical and statistical processing of results of research).

Scientific results of research:

1. Preconditions of the necessity for the development of future teachers’ deontological readiness for national education of students are revealed;

2. The essence of deontological readiness of the future teacher for national education of students is opened;

3. The theoretical model for the development of the future teacher’s readiness for national education of students is developed and criteria and parameters for the developed required readiness are certain;

4. 
   The model for the development of the future teacher’s deontological readiness for national education of students is checked up experimentally.
   

- a special course «Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы»;

- the teaching methodical brochure «Ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы» is issued;

- thematic additions to the independent work of student on a number of disciplines of the pedagogical speciality are developed and introduced in educational process of higher educational institutions.

- theoretical model for the development of the future teacher’s deontological readiness for national education of pupils enables to raise quality of vocational training thats’s why it is recommended to apply in pedagogical process professional educational establishments;

- introduction of special course «Болашақ ұстаздың ұлттық тәлім-тәрбие беруге деонтологиялық даярлығы» for preparation of the future teachers to national unbringing of higher educational institution have shown high results and can be recommended for inclusion in the curriculum of other educational establishments.

- the received results of research can be used in preparation of students of related specialties, and also in system of preparation and retraining of personnel.

The results of the research were approved and implemented in the course of experimental work, and by means of representing the research materials in scientific editions, at international, regional scientific and practical conferences, at the scientific seminar on the problems of general pedagogics and professional education of S. Toraighyrov Pavlodar State University. The results of the research were implemented into the teaching process of S. Toraighyrov Pavlodar State University.

Field of application and perspectives of the research: the results can be used in the pedagogical process of the Institute of Higher Education, in the Institutes of Improvement of Teachers’ Skills.

Practical value of the research consists in that as results of its realization are to be considered the necessity for the development of future teacher’s deontological readiness for national education of students is theoretically and experimentally proved in higher educational institutions.

Басуға 02.10.2010 ж. қол қойылды. Пішімі 6084 1/16. Офсеттік қағазы.

Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ баспасының баспаханасында басылып шықты