ЭЛЕКТРОМАГНИТТІ СӘУЛЕЛЕРДІ ЕМДІК МАҚСАТТА ҚОЛДАНУ

ЭЛЕКТРОМАГНИТТІ СӘУЛЕЛЕРДІ ЕМДІК МАҚСАТТА ҚОЛДАНУ

Дециметртолқынды терапия

Электромагнитті толқындар әсерінен организмнің ткандерінде сумен байланысқан дипольді молекулалардың ориентационды тербелісі пайда болады. Сонымен қатар плазмалема гликолипиттері мен белоктарында тербеліс пайда болады, релаксация жиіліктерінің сипаты әсер етуші электромагниттік тербелістерінің жиілігіне сәйкес және диэлектрикалық өткізгіштіктің -дисперсия диапозонында жатыр. Жиілік диапозондарының сәйкес келу арқасында электромагниттік сәулелендіру энергиясы клеткалық кұрылымға сіңіріледі.

Гликолипиттер мен белоктардың гидратты қабықшаларының поляризациясы нәтижесінде органоидті нейрондарымен қан клеткаларының мембранасы мен цитосклетінде конформационды қайта құрылулар дамиды. Сонымен қатар дециметрлі диапозондағы электромагнитті толқындар су клеткалық құрылымын физико-химиялық қасиеттерін өзгертеді.Бұл айтылған феноминдер дециметрлік толқынардың осциляторлы (жылу емес) емдік механизмі.

Интенсивтілігі төмен дециметрлі электромагнитті толқындар сәуле алған ткандердің күрделі физико-химиялық процесын тудырады. Осының нәтижесінде клетканың тыныс алу және энзимді белсенділік, пармалемма гликолипиттерінің конформационды қайта құрылулары, оның өткізгіштігінің өзгерісі және мембраносының функционалды қасиеттінің өзгерісінің күшеуіне әкеледі. Мұндай толқындар сонымен қатар клеткадағы белоктар мен нуклеим қышқылдарының синтерін белсендіреді, метахондриядағы фосфорлану процесын жоғарлатады. Гликолипиттер мен су молекуласының реакциялы тербелісі электро магнит толқындардың жылы толқынға ауысуына әсер етеді және ткандердің ығысуына алып келеді.

Жылудың шығуы суға бай м‰шелер мен ткандерде жүреді (қан, лимфа, б.ет ткані, паренхиматозды органдар) СВЧ – терапия кезінде шығарылған жылу мөлшері мына формуламен есептеледі:

-коэфицент пропорциональді

- ткандердің диэлектрикалық өткізгіштігі

- әсер етуші тербеліс жиілігі

- электромагнитті толқындардың интенсивтілігі (Пойинтинг векторы).

Жоѓарыдан тыс жиілікті терапияның (ЖТЖ) УЖЖ терапиядан айырмашылығы:

max-і жылу түзелу аймақтарының әртүрлі локализациясы. Дециметрлі толқындардың тканге кіруі орташа 9-11 сантиметр Терең жатқан органдармен ткандерге жоғары интенсивті дециметрлі толқынмен әсер еткенде копиляр кеңеюі, регионарлы қан айналысының күшеюі, микроциркуляторлы арна тамырларының өтгіштігі жоғарламайды және қабыну ошағының дигитротациясы күшееді. Дециметрлі диапозонды электромагнитті толқындарымен ішкі секреция бездеріне әсер еткенде олардың қызметі күшееді. Сонымен қатар миокардтың жиырылу қызметін белсендіреді, коронарлы қан ағысын жақсартады.

Емдік эффектісі: Қабынуға қарсы, секреторлы, тамыр кеңейткіш, имунарегулирлеушы, метоболикалық.

Көрсеткіштер:

Жеделдеу және созылмалы қабыну аурулары (бронхит, пневмония, асқазанның ойық жара ауруы, холецистид, аденоксит, простатит). Жүрек- тамыр жүйесі аурулары (гипертоникалық ауру I–II стадиясы, пеловаскулярлы гипертония, постинфаркті кардиосклероз (25-28 күні), ревмапум клапон ақауы бар, ретмия мен аретмия ҚАЖ жоқ, бас миіннің тамырларының атэросклерозы). Бронхиальная астма (аллерг. реакциялы түрі, инф-ампер түрі). Ресматоидты артрит, тірек-ќимыл аппараттын аурулары.

Қарсы көрсеткіштері:

Жедел ірінді – қабыну процестері жүктілік, ткань ісінулері және бөтен дене болуы, тыныштық стенокардия, жүрек ритмының пароксизмальды бұзылыстары, асќазанныњ ойыќ жарасы, превратник стенозымен және қан кету қауіпі, эпилепсия.

Параметрі: жиілігі 4604,6 МГц (ұзындығы 65см) толқындарды қолданылады.

Аппараттар:

Қозғалмалы Волна – 2М, ДМВ –15, Ромашка және ДМВ 20-1, Ранет. Алғашқысы 100 В Ромашка – 12-15В Ранет – 25 В екі жалпақ диск тәрізді (диаметрі 4-10 см) стержен тәрізді қуыстың процедураларға арналған.

Методикасы:

Негізгі екі методика бойынша µткізеді :дистантты, контакты . Дистантты – 3-5 см қашықтықта қояды. Контактты- науқас денесіне қояды және қуысқа( вагинальды)


32 сурет. «Ромашка».аппараттыњ алдынѓы панельдін жобасы.
а. б.
33 сурет. «Волна-2» аппаратына арнвй сєулелендіргіштер, а — ‰зынша (160 X 350 см); б — цилиндр тєрізді диаметр 58см

а-б

34 сурет . Дециметр толќынды терапия: а- сєулелендіргіш б±йрек жобасына орналысќан, б- сєулелендіргіш асќазан жобасында

Емдік эффектісі: ќабынуға қарсы, жергілікті аналгетикалық, метоболитиканың секреторлы, тамыр кеңейтуші.

Көрсеткіштері: перифириялық нерв жүйесінің жеделдеу және созылмалы қабыну аурулары (невралгия, неврит). Буындардың дегениративті-деструктивті қабынуы, омыртқа аурулары (остехандроз, бурсит, периортрит, тендологинит, байлам жыртылуы); іріңдікті аурулар (фурункул, карбункул, гедроденит),тыныс алу жолдарының аурулары (бронхит, пневмония); әйел жыныс мүшесі аурулары, зәр шығару жолдары аурулары, қуық асты безі, көз, мұрын қуысы, ауыз қуысы аурулары.

Қарсы көрсеткіштері: ќабыну аурулары айқын ісінуен, тиреотаксикоз, постинфаркты кардиосклероз, вегетолгия, ЖИА, ритм бұзылуы, привратник стенозымен, қан кету қауіпі бар, регитті антральды гастрит, эппилипсия.

Параметрлері: жиілігі 2375 мГц (ұзындығы 12,6 см) және 2450 +/- мГц ( ұзындыѓы-12,2 см).

Аппараттары: СМВ-150-1, Луч-11 (150 вт), СМВ-20-3, Луч-3 және Вариация - 20Вт. Микротолқынды импульсті рефлексотеропияға Мирта -02 – 4 Вт қолданады.

Методикасы.

Дистантты –“Луч –11” 5-7 см қашықтықта қояды.

Контактты -“Луч-3” науқас денесіне қояды және қуысқа (вагинальды).

Дозасы.

Контакты: әлсіз-3Вт, орта 4-6 Вт, жоғарғы 7-10Вт.

Таѓайындау т‰рі: күнде немесе күн ара, уаќыты- 5-20 минут курсына 5-15 процедура.

Қайталау курсы 2-7 айдан кейін.

35 сур.ет «Луч-2» аппараттыњ сєулелендіргіштер.

Милиметрлі диапазондағы электромагнитті толқындарды емдік мақсатта қолдану.

Толқын өте қысқа болғандықтан су молекулаларымен, гидротерапия белок және кологен талшықтары арқылы жақсы сіңіріледі. Кіру қабілеті төмен болғандықтан (0,2-0,6 мм), науқас денесіне локальді әсер етеді.

Емдік әсері- тері элементерінің құрылымының конфармационды қайта құрылуы және тері нерв өткізгіштігінің активациясы арқылы.

Нәтижесінде өрмеленген импульсті потоктың құрылысы өзгеріп, тері висцеральдық рефлекстердің активациясына әкеледі.

Локальды ауырсыну аймағында, рефлексогенді аймағында, вегетативті нерв және эндокринді жүйелердің қызметі өзгереді де , гастродуоденальді аймақтың шырышты қабықшалардың трофикасын жақсартады, тері бездерінің трофикасын жақсартады.

Осы милиметрлі толқындар әсерінен тері иммуногинез болып, гуморальды және клеткалық иммунитетті көрегерлейді және организм реактивтілігін жоғарлатады. Осы толқындар көптеген аурулардың және олардың асқынуына қатысатын липидтердің тотығуын тежейді.

Емдік эффектісі: Неиростимульдеуші, секреторлы, иммунокоригерлеуші.

Көрсеткіштер: Перифириялық нерв жүйесінің жеделдеу және созылмалы қабыну аурулары (невралгия неврит), ішкі мүшелердің созылмалы аурулары (асқазан ойық жарасы және ұлтабардың өршу стадиясында, өт жолдарының дискинизиясы, пневмания, НЦД, гипертанияның типтері), тері аурулары( алоктация, псорияз, склеродермия), жатыр түтігінің эрозиясы, сүйек аурулары.

Ќарсы көрсеткіштері: неиродермит, бронхияльды астма және вегетолгия.

Параметрлері: Жиілігі 57-65 ГГц (ұзындыѓы 4-8 мм). Көбінесе бекіткен жиілікті қолданады ұзындыѓы-5,6 мм және 7,1 мм.

Емдік мақсатты ШТЖ сәулеленуде энергия тығыздығы –10 мВт /см аспау керек. Биологиялық активті нүктелерге әсер ету үшін жиі 61+/- 2,1 ГГц қолданылады.

Аппараттар. Монохроматикалық толқын генераторы Явь-1-5,6 және Явь 1-7,1

Мавр; Электроника, КВЧ 101. Шлем 01-05. Шлем 01-07 және КВОТЕР.

Єдістемесі. Патологиялық ошақтың теріге проекцияналатын жеріне әсер етуі керек. Олар вегативті ганглилер, қаралу нүктелері, рефлексогенді аймақ және биологиялық активті нүктелер. 2-5 мм қашықтықта орналасады .

Мµлшері: Таѓайындауы к‰нде жєне к‰н ара 5-6 жєне 20-25 минут курсына 3-5 – 15-20 процедураѓа дейін. Ќайталау 2-3 айдан кейін.

37 сурет. “Ромашка” аппараттыњ алдынѓы панелі

Ультрадыбыс – б±л серпінділік ортаныњ механикалыќ тербелістері, естілмейтін акустикалыќ диапазонындаѓы (16-20 кГц кµп) тербелістері т‰зу ж‰ретіњ толќындар т‰рінде жайылады, заттыњ жиырылуын жєне арасын алыстатуына єкеледі. Акустикалыќ ќысымныњ ауыспалы мµлшері ультрадыбыстыњ физико-химиялыќ жєне биологиялыќ єсеріњ аныќтайды. Терапевтикалыќ маќсатпен 800-900 кГц жиіліктігімен ультрадыбысты ќолданады. Жиілігі кµп болса ультрадыбыстыњ µту ќасиеті тµмендейді, ал енуі жоѓарлайды. 800-900 кГц жиілікті ультрадыбыс 4-5 см терењдікке енеді, 1600-2600 кГц – 1 см. Ультрадыбыстыњ енуі ортаныњ ќасиетіне тєуелді болады (тыѓыздыѓы мен біртектілік). Тін гетерогенді болса ультрадыбыс єр т‰рлі акустикалыќ ќарсылыѓымен орталарында шекарасында шаѓылысу мен бµлінуі пайда болады. Сондыќтан осы орталардын шекарасы ультрадыбыстыњ шегі боп саналады. Ж‰мсаќ тіндердіњ акустикалыќ ќарсылыѓы судыњ ќарсылыѓынан аз айырылады.

Физиотерапияда ультрадыбыстыњ интенсивтігі аныќтамысын ќолданады. Бұл - бір секундта 1 см² аумаќта µтетін ультрадыбыс-энергияныњ саны (вт/см²). Єсер ету интенсивтігіне ќарай ультрадыбыс заќымдайтын, тоздыратын жєне стимульдейтін болады. Заќымдайтын єсері (кавитация) тіндердіњ некрозымен, ‰зілумен кµрнеді – 4 вт/см² интенсивтілігінде. Емдік маќсатында 0,05 тен 1,2 вт/см² интенсивті ультрадыбысты ќолданады.

Ультрадыбыстыњ биологиялыќ жєне емдік механизмніњ єсерінде механикалыќ, физико-химиялыќ жєне жылулыќ факторлары жатыр.

Механикалыќ факторы - клетка мен субклетка дєрежесіндегі микромассаждыњ т‰рі, єр т‰рлі заттардыњ диффузиясымен, коллоидтарды с±йыќтырумен, ерітіндініњ біртектілігі µзгеруімен кµрінеді. Ішкі клеткалыќ заттардыњ жылжуы кењістікте µзара ќатынастыѓын µзгертеді.

Аѓзаныњ µктемді реакциясы - сілті жаќќа рh жылжуы. Терініњ ‰стінде рh тµмендейді, себебі тері жєне май бездердіњ ж±мысының активтілігі жоѓарлайды.

Физико-химиялыќ µзгерістері єр т‰рлі жєне к±рделі. Ен мањызды - єр т‰рлі ферменттердіњ, тіндегі тыныс алу активтілігін жоѓарлылауы. Ультрадыбыс єсеріне сезімді кµміртегі алмасуы, ол аѓзаныњ энергетикалыќ жєне пластикалыќ функциясын ќамтамасыз етуіне орталыќ орын алады.

Мањызды болады - иондардыњ транспорты к‰шеюі, биологиялыќ активті заттардыњ жєне гормондардыњ бµлінуі, олардыњ активтілігін жоѓарылауы, єсіресе б‰йрек безі ќабыѓын гормондардыњ, гистамин, гепарин, эндогенды серотонин, простогландиндердіњ. Олар микроциркуляцияѓа, µткізгіштігіне жєне иммуно-генезіне єсер етеді.

Теріде нуклеинды ќышќылдыњ («жасаруы»), гиалуронды ќышќылдыњ, коллагенніњ мµлшері жоѓарылайды, олар физиологиялыќ регенерациясын ќамтамасыз етеді.

Ультрадыбыс - жылулыќ емес фактор. Пайда болатын жылу - «эндогенды». Ультрадыбыстыњ жоѓары интенсивтігінен оныњ мµлшері де жоѓары. Жылу тек ќана сєулелендіру кезінде пайда болмайды, ол процедурадан кейін 1-2 саѓат µткеннен сон пайда болады жєне тіндердегі физико-химиялыќ µзгерістеріне себебті. Тамырлардыњ кенейуі, температураныњ жоѓарлауына, ќан жєне лимфа аѓуын тездетеуне ќабілетті.

Ультрадыбыс патологиялыќ процестіњ аѓуына єсер етуі перифериялыќ, орта жєне вегетативті нерв ж‰йенін функциялары жаќсаруымен жєне ќалыптасуымен ж‰реді. Кµпшілік ж‰йелердіњ ќызметініњ активтілігі жалпы реактивтілік жаѓдайын µзгертеді.

Ультрадыбыс - тері мен шырышты ќабаттыњ адсорбционды ќасиетін жоѓар-латады. Осыѓан ультрадыбыс пен дєрі-дєрмек заттардыњ ‰йлесімді єсері негізделген - фонофорез єдісі. Ультрадыбыстыњ єсері дєрілердіњ фармакологиялыќ єсерімен к‰шееді. Дєрілер тер, май µзектері жєне клеткалардыњ аралыќ сањылауы мен клетка арќылы аѓзаѓа µтеді. Фонофорез арќылы дєрілердіњ ену терењдігі кµп емес. Дєрілердіњ процедураѓа алѓан мµлшері 1% тен 5% дейін болады.

Ультрадыбысты бірнеше дєрілермен ‰йлестіреді : гидрокортизон, анальгин, эуфиллин, компламин, обзидан, апрессин, прополис, лидазаны. Офтальмологияда кеннен алоэ, антибиотиктер, стекловидное тело, ферменттерді, интерферонды ќолданады.

Пациентке ультрадыбыстыњ энергиясын ќосу ‰шін контакты орта керек – вазелин майы, глицерин, су, мазьдар.

Ультрадыбыстыњ єсер етуі дененін шектелген жеріне µткізеді. Олар 150-200 см² аумаќты жол жєне бµлшек болады. Балаларда с‰йектіњ µсу аймаѓына ультра-дыбыспен єсер етпейді. Єсер ету уаќыты бір аймаќќа ‰лкен адамдарѓа- 3-10 мин, жалпы єсері 15 мин. дейін, балаларѓа бір аймаќќа 3 мин дейін, жалпы єсері 10 мин дейін. Емдік курсы 6 дан 12, анда-санда 15 процедура, к‰нде немесе к‰нара µтізіледі. Ќайталау курсын 6 ай µткеннен кейіін таѓайындайды, себебі кейінгі єсер етуі озаќты болады.

Аз (0,05-0,4 вт/см²), орташа (0,6-0,8 вт/см²), кµп (1,0–1,2 вт/см²) ультрадыбыстыњ интенсивтілігін айырады. Аз интенсивтілігін бас, вегетативті ганглий жобасына, балалар мен ќарияларды емдеуге таѓайындайды. Орташа жєне єсіресе кµп интенсивтілігін еріту, талшыќтау эффектісіњ тыртыќтарда, спайкаларда, контрактураларда, µкше с‰йектіњ «шпорасында» ќолданады.

Ультрадыбыстыњ ‰здіксіз жєне импульсты режиміњ айырады. Импульстыќ режимінде саќтау эффектісі бірталайѓа жоѓары. Онда жылулыќ компоненті айќын тµмендейді. Оны патологиялыќ процестіњ жедел кезењінде, аллергияда жєне б±лшыќ ет атрофиясында кеннен ќолданады. Сонымен ќатар, импульстік режиміњ кµбінесе педиатрияда, єсіресе кіші жас оќушыларѓа ќолданады.

Ультрадыбыс тербелістері емдік аппараттарда кейін шегу пьезоэлектрикалыќ эффектісі арќылы пайда болады. Кеннен елдіњ портативті (УТП-1, УЗТ-101,102,103,104, ЛОР-3) жєне стационарлы (УТС-1,УТС-1М) аппараттарын ќолданады.

Ультрадыбысты аппараттарда, єсіресе УЗТ сериялыќ, сєулелендіргіштердіњ т‰рлері жєне аумаѓы єр т‰рлі болады, ќолдану жеріне байланысты. УЗТ-101 аппаратты ішкі м‰шелеріњ ауруларында, тірек-ќимыл жєне нерв ж‰йелердіњ ауруларында ќолданады, УЗТ-102–стоматология ауруларын емдеуінде, УЗТ-103–урологияда, УЗТ–104 - кµз ауруларында, УЗТ-31 гинекологияда ќолданады.

ЛОР-1А, ЛОР-2, ЛОР-3 аппараттарын отоларингология практикасында ќолданады. Олар єр т‰рлі, арнай сєулелендіргіштермен ќамтамасыз етілген.

Б‰кіл ультрадыбыс терапия аппараттарында электортоктыњ жоѓарѓы жиілікті генераторы блок питаниясымен жєне пьезоэлемент пластинкасымен ультрадыбысты сєулелендіргіші бар. Сєулелендіргіштіњ т‰рі, аумаѓы єр т‰рлі.

Ультрадыбыс терапияѓа кµрсеткіштері: тері аурулары-дерматиттар, нейродермит, теміретке, склеродермия, операциядан кейінгі жаралар мен тыртыќтар; тірек-ќимыл аппараттары, ЛОР жєне тыныс алу м‰шелерін, асќазан-ішек трактысы, зєр-жыныс м‰шелеріњ, перифериялыќ нервтіњ аурулары.

Ќарсы кµрсеткіштері: ж‰ктілік кезені, ќан кету, ісіктер, П-Ш дєрежелі ќан айна-лымын жеткіліксіздігі.

Емдік эффектілер: ауырсынуды жою- анальгетикалыќ, тамыр кеңейткіш, ќабынуѓа ќарсы, спазмолитикалыќ, еріту, десенсибилизациялық, гипотензивті.

Емдік ќасиеттері: ќан- , лимфа айналуын жаќсартады, фагоцитозды жоѓарлатады, регенрация жєне репарация процестерді тездетеді, сипато-адреналды ж‰йеніњ ќызметін жєне тыныс алуын жаќсартады, асќазан-ішектердіњ моторлы, эвакуаторлы функциялардв жаќсартады, диурезді жоѓарылатады, нервті ипульстіњ жіберуін активтіндіреді, тіндердіњ трофикалыќ жєне адаптационды функцияларын жаќсартады.

Методикасы:

Процедураны µткізу ‰шін науќас жатады немесе отырады, осы нєтижелер єсер ету жеріне байланысты. Сонымен ќатар, процедураныњ алдында науќасќа ескерту керек, єсер ету уаќытында жаѓымды жылу пайда болатынын. Егер к‰ю немесе ауырсыну сезім болса, б±л процедураны µткізу ережесін саќталмаѓанын, интенсивтігі кµп болѓанынын айтады. Процедураныњ алдында сєулелендіргішті тексеру ќажет, себебі пьезоэлемент ультрадыбыс сєулелендіргіштіњ табанына орналастырудан, ол кµп ќолданудан бітеді, ультрадыбыс энергияныњ шыѓу кернеуі µзгереді. Тексеруді к‰ніне бір рет µткізеді. Сєулелендіргішті тексерудін екі єдісі бар. Бірінші єдісінде сєулелендіргішті су бар ыдысќа салады. Егер аппарат ‰здіксіз режимінде 0,4-0,6 вт/см ² интенсивтілімен ж±мыс істесе, ыдыстыњ ішінде ауа кµпіршіктер пайда болу керек, олар сєулелендіргіштіњ ‰стіне т±нады. Екінші єдісінде сєулелендіргіштің ‰стіне вазелин майын немесе суды тамшылайды, егер аппарат ж±мыс істесе, оны іске ќосќанда тамшылардыњ тербелісі “ќайнауы” кµрінеді. Ультрадыбыс энергияныњ шыѓу кернеуіњ тексеру ‰шін арнайы приборды ИМУ-3 ќолданады. Осы прибор арќылы тексеруді айына бір рет медтехник µткізеді.

Ультрадыбысты терапия процедурасын контактты єдісімен µткізеді, яѓни тікелей теріге єсер етеді, оны алдынала вазелин, мазьдар, маймен майлайды. Ал, єсер ету жері тегіс болмаса, сєулелендіргішпен контакты жаќсы болу ‰шін ыдысќа ќ±йылѓан суды ќолданады. Судың температурасы 32-36⁰ С болу ќажет, алдын-ала ќайнатып, газдарды шыѓару керек. Сосын осы ыдысќа ќол-аяќты салады, сєуле-лендіргішті дененіњ терісінен 1-2 см ара ќашыќта орналыстырады.

Офтальмологияда контакты ортаны орналастыру ‰шін арнайы кµз ванночкаларды ќолданады.

Таѓайындауѓа сєйкес процедураны стабильды немесе лабильды методикасымен µткізеді. Лабильды єдісінде науќастын денесінін ‰стінде ультрадыбысты сєулелендіргішті 1-1,5 см/сек жылдамдыќпен жай, бір ќалыпты, дµњгелетіп немесе спиралды т‰рінде жылжытып отырады.

Стабильды єдісінде сєулелендіргішті бір жерге жылжытпай орналастырып ќояды.

Процедура біткеннен кейін науќастың денесін жєне сєулелендіргіштің ‰стінде ќалѓан контакты ортаны 96% спиртке малынѓан ылѓалды маќта тампонымен с‰ртеді, арнайы ‰йяѓа салып ќояды.

37 сурет. Терапевтикалыќ аппараттардыњ ультрадыбысты сєулелендіргіштер.

38 сурет. УЗТ-101 –аппараттыњ алдынѓы панелі. Т‰сіндіруі тексте.

40 суре. Ультрадыбыспен су арќылы єсер етуі.

41 сурет. Ќол буынѓа єсер ету єдістемесі

42 сурет. Ультрадыбыспен паравертебральды аймаќтарѓа єсер етуі.

44 сурет. Пьезоэлектрикалыќ эффектісін жобасы.


V. ЖАРЫҚПЕН ЕМДЕУ

Жарыќпен емдеу дегењіміз - бұл жарыќтың энергиясын, онда ультрак‰лгін, инфраќызыл, кµрінетін мен лазер сєулелерді емдік жєне профилактика маќсатпен ќолдану. Электромагниттік тербелістердін 400 Мкм ден 2 Нм дейін диапазонында жарыќ аѓымын оптикалыќ деп санайды. Емдік маќсатпен 400 Мкм ден 180 Нм дейін электромагнит толќындарды ќолданады. Инфракызыл сєуленің ұзындыѓы 400 Мкм ден 760 Нм дейін, ультрак‰лгінніњ 400 -180 Нм жєне кµрінетін 760-400 Нм.

Жарыќтыњ кµбі болатын к‰н сєулелер бұл ежелгі, тұраќты айналадаѓы, д‰ниеніњ тітіркіндіргіші немесе инфрақызыл, кµрнікті, ультрак‰лгін жєне лазер сєулелердіњ жасанды кµздер. Жарыќтын толќынды жєне бµлшектер (квант, фотон) ќасиеттерге ие болдады. Жайылѓан кезде жарыќ толќын сияќты ж‰реді, ал сєулендіру мен сіњіру кезде бµлшектерге ±ќсас. Жарыќ толќынныњ ±зындыѓы тµмендегенде бµлшектердіњ мµлшері мен энергиясы жоѓарылайды.

Физикалыќ ќасиеттермен айырылатын сєуле энергияныњ т‰рлері т‰бінде физи-калыќ єсерімен айырлады. Н±сќауланѓан µте мєнді жєне єр т‰рлі фотобиологиялыќ реакциялар т‰сетін жєне сіњетін жарыќ энергиясынын бір бµлімімен аныќталады .

Шаѓылысу, бєлсіну, сіњіру ќасиеттер тек ќана сєуленіњ ±зындыѓына тєуелді болады емес, алайда дененіњ ќ±рамына, оныњ бетініњ ќасиетіне тєуелді болады. Сонымен терезеніњ шынысы кµрінетін сєулелерге мµлдір ішінара, инфраќызыл сєуле мен ультрак‰лгін сєулелерді практикалыќ толыќ ж±тады. Пигментты тері 42% инфраќызыл жєне 8% ультрак‰лгін сєулелерді шаѓылысуда, ал пигментты емес тері 62% инфраќызыл жєне 13% ультрак‰лгін сєулелерді ќайтарады. Терініњ ісіктері инфраќызыл сєулелердіњ шаѓылысу ќасиетін тµмендетеді.

Жарыќтыњ аѓзаѓа єсерін негізінде кинетикалыќ, фотохимиялыќ жєне фотофизикалыќ процестер жатыр, яғни жарыќтыњ энергиясы басќа т‰рлі энергияѓа ауысады жылулыќ жєне физикалыќ (фотосинтез, көз сетчаткасында жылуды сезу, фотодеструкция жєне т.б.).