Гигиенаға кіріспе. Мақсаттары мен міндеттері. Гигиенаның тарихи дамуы

жүктеу/скачать 28.48 Kb.

бет	1/2
Дата	25.02.2023
өлшемі	28.48 Kb.
	#470033

1 2

1 дәріс

Студентке арналған әдебиет: 1. И. Г. Крымская "адам гигиенасы және экологиясы", 2012 ж. 2. Габович р. д. "Жалпы гигиена" басылым "Медицина", 1990 ж. Өзектілігі
Гигиена пәні, оның мақсаттары мен міндеттері. Гигиена профилактикалық медицина саласы ретінде.

№ 1 дәріс
Тақырыбы: "Гигиенаға кіріспе. Мақсаттары мен міндеттері. Гигиенаның тарихи дамуы".

Дәріс жоспары:
1. Гигиенаны ғылым ретінде анықтау. Мақсаттары мен міндеттері.
2. Сыртқы орта және әлеуметтік жағдайлар фактілерінің адам денсаулығына әсері.
3. Отандық гигиенаның даму тарихынан қысқаша ақпарат.Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау саласының профилактикалық бағыты және санитарлық-эпидемиологиялық қызметті ұйымдастыру. Санитарлық заңнама.

Студентке арналған әдебиет:
1. И. Г. Крымская "адам гигиенасы және экологиясы", 2012 ж.
2. Габович р. д. "Жалпы гигиена" басылым "Медицина", 1990 ж.
Өзектілігі: медицина қызметкері адам денсаулығының жай-күйін бағалай білуі және оны сақтау мен нығайту бойынша білікті ұсыныстар беруі керек. Сондықтан профилактикалық медицинаның қажеттіліктері үшін мамандар даярлауға гигиеналық донозологиялық диагностиканың әдіснамалық тәсілдерін әзірлеуді көздейтін маңызды түзетулер енгізу қажет.
Бүгінгі таңда орта арнаулы медициналық білімі бар мамандарды даярлау терең гигиеналық білімсіз және экологиялық дүниетанымды қалыптастырусыз мүмкін емес.
Гигиена және экология саласындағы білімі бар медицина қызметкері дәрігерге тиімді көмек көрсете алады, оларды зиянды факторлардың теріс әсерін азайту бойынша іс-шараларды жүзеге асыруда шебер қолдана алады.
Экологиялық және гигиеналық факторлар мен халықтың денсаулық жағдайы арасындағы байланысты анықтау Осы курстың міндеті болып табылады.
Гигиена пәні, оның мақсаттары мен міндеттері.
Гигиена профилактикалық медицина саласы ретінде.

Гигиена-бұл гигиеналық стандарттарды, санитарлық ережелер мен шараларды негіздеу үшін тіршілік ету ортасының адам ағзасына және қоғамдық денсаулыққа әсер ету заңдылықтарын зерттейтін ғылым, оны жүзеге асыру халықтың денсаулығын нығайтуды, аурулардың алдын алуды және адамның ұзақ өмір сүруін қамтамасыз етеді.

"Гигиена"терминінің шығу тегі мифтік Денсаулық құдайының атымен байланысты, ежелгі грек емдік құдайы Асклепийдің қызы.
Гигиенаны зерттеу объектісі-негізгі профилактикалық пән — бұл қоршаған ортамен тығыз қарым-қатынаста сау адам, ал клиникалық пәндерді оқу объектісі-ауру адам, оның денесінің мүмкіндіктері кейбір жағдайларда аурумен күрт шектеледі. Гигиена жасаған алдын-алу ұсыныстары денеге сау және оған пайдалы нәрсе науқасқа зиянды болуы мүмкін және керісінше.
Гигиена санитариямен тығыз байланысты.
Санитария (латын тілінен аударғанда — "денсаулық")-бұл елдің мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің күшімен санитарлық, яғни сауықтыру шараларын жүзеге асыратын гигиена практикасы.
Қазақстанда санитарлық-эпидемиялық қызметті Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі агенттігі басқарады. Агенттіктің төрағасы Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік санитарлық дәрігері болып табылады.
Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау екі негізгі нысанда жүзеге асырылады:
- ескерту санитарлық қадағалау;
- ағымдағы санитарлық қадағалау.
Алдын ала санитариялық қадағалау өнеркәсіптік және азаматтық объектілердің жобаларын әзірлеу кезеңінде, коммуналдық объектілерді салу кезінде, жаңа технологияларды әзірлеу кезінде, жаңа азық-түлік және өнеркәсіптік тауарларды, балалар ойыншықтарын енгізу кезінде сауықтыру, профилактикалық іс-шараларды енгізуге байланысты іс-шараларды әзірлеуді көздейді. Жоғарыда аталған барлық іс-шараларда санитарлық қызметтің әсерлі емес, ойландыратын рөлін ерекше атап өткен жөн. Басқаша айтқанда, алдын-алу, алдын-алу санитарлық қадағалау әрқашан адамның алдында жүруі керек және оны ұстанбауы керек. Бұл профилактикалық санитарлық қадағалаудың маңызды рөлі. Белгілі бір объектілерді салу мысалын қолдана отырып, алдын-ала санитарлық қадағалау оны қабылдау сатысында аяқталады. Ол жобаны келісуден, құрылыс барысын бақылау мен қабылдаудан басталады. Салынып жатқан объектілерге Профилактикалық санитарлық қадағалауды жүзеге асырудағы маңызды сәт жасырын жұмыстардың барысын бақылау болып табылады. Объектіні қабылдағаннан кейін ағымдағы санитариялық қадағалау басталады.
Ағымдағы санитарлық қадағалау белгілі бір елді мекеннің, ауданның, облыстың және бүкіл елдің аумағындағы белгілі бір мекемелер, объектілер қызметінің барлық бағыттарын қамтиды.
Санэпидқадағалау органдары өнеркәсіптік кәсіпорындардың, коммуналдық объектілердің, МДМ, мектептердің, емдеу-профилактикалық және басқа да мекемелердің қызметіне бақылауды жүзеге асырады. Санитарлық-эпидемиологиялық қызметке белгілі бір мекемелер мен ұйымдардың қызметін қадағалаудың үлкен құқықтары берілген. Санитарлық қызмет белгілі бір мекемелердің, кәсіпорындар мен объектілердің санитарлық ережелердің орындалуын бақылайды. Санитарлық ережелерді барлық мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар мен басқа да экономикалық ұйымдар, олардың бағыныштылығы мен меншік нысанына қарамастан, сондай-ақ лауазымды адамдар мен азаматтар орындауға міндетті. Санитарлық қызмет санитарлық құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған бақылауды жүзеге асырады. Санитарлық құқық бұзушылықтар деп ҚР санитарлық заңнамасын, оның ішінде әртүрлі санитарлық ережелерді сақтамауға байланысты азаматтардың құқықтары мен қоғам мүдделеріне қол сұғылатын құқыққа қарсы, кінәлі қасақана немесе абайсыз әрекет немесе әрекетсіздік танылады.
Гигиеналық нормативтер, әзірленген санитариялық ережелер алдын алу және ағымдағы санитариялық-эпидемиологиялық қадағалаудың тиімді орындалуын, қоршаған ортаны сауықтыру және халықтың денсаулығын жақсарту жөніндегі іс-шаралардың тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді.
Санитарлық қызмет гигиеналық және эпидемияға қарсы іс-шаралардың орындалуын бақылайды.
Гигиена ғылымы мен практикасының мақсаты — алғашқы медициналық алдын-алу негіздерін әзірлеу және енгізу. Кең мағынада профилактика — халықтың денсаулығын сақтау және нығайту, шығармашылық ұзақ өмір сүру, аурулардың себептерін жою, халықтың еңбек, тұрмыс және демалыс жағдайларын жақсарту, табиғи ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар кешені (саяси, экономикалық, құқықтық, мәдени, медициналық, экологиялық және т.б.).

Алдын алудың үш деңгейі бар:

— халықтың денсаулығын қорғау, қолайлы өмір сүру ортасын және салауатты өмір салтын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралардың барлық жиынтығымен аурулардың алдын алу. Бұл белсенді шабуылдың алдын алу;
- тіршілік ету ортасы факторларының қолайсыз әсеріне байланысты адам денсаулығына нақты және әлеуетті тәуекелдерді бағалауды қамтитын донозологиялық профилактика; халық денсаулығына донозологиялық бұзылыстарды диагностикалау; сауықтыру-оңалту іс-шараларын жүргізу;
— аурудың өршуінің алдын алу, созылмалы ауру мен адамның мерзімінен бұрын қайтыс болуы салдарынан асқынулар мен мүгедектіктің алдын алу. Бұл қорғаныс, пассивті алдын-алу. Профилактикалық медицина түбегейлі мәселелерді шешеді: баланы қалай сау өсіру керек, ересектерде денсаулықты қалай сақтау керек және белсенді ұзақ өмір сүруді қамтамасыз ету.
Жеке (жеке) және қоғамдық профилактика бар.
Профилактикалық шараларды қолдану объектісіне байланысты, шаралар аурудың тікелей себебіне бағытталған кезде алғашқы алдын алу туралы және қайталама алдын алу — аурудың дамуына ықпал ететін жағдайлар мен факторларға әсер еткен жағдайда.
Алғашқы профилактиканың ең көрнекі мысалы санитарлық-гигиеналық және эпидемиологиялық шаралар, иммундау, жұқпалы аурулардың алдын алу құралы ретінде вакцинация болып табылады. Бастапқы профилактика созылмалы эпидемиялық емес аурулардың (жүрек-қан тамырлары, онкологиялық, эндокринологиялық) алдын алу жолдарын анықтайды, олардың генезі көбінесе ұтымсыз тамақтанумен, гиподинамиямен, алкогольді тұтынумен және темекі шегумен байланысты.
Профилактикалық бағыт, Н.А. Семашконың айтуынша,халықтың денсаулығын қорғауға, аурулар мен зақымданулардың себептері мен қауіп факторларының алдын алуға, белгілі бір әлеуметтік саясатты жүзеге асыруға бағытталған еңбек, тұрмыс жағдайларын, халықтың өмір салтын жақсарту, өзгерту бойынша әлеуметтік-экономикалық іс-шараларды жүзеге асыру арқылы қоғамның халықтың денсаулығы туралы қамқорлығында. Бұл бағыт халықтың денсаулығын сақтау мен нығайтуда әлеуметтік саясатты жүргізу стратегиясының негізіне айналады.
Гигиеналық зерттеу әдістері.
Организм мен қоршаған ортаның өзара әрекеттесуін зерттей отырып, гигиенада келесі зерттеу әдістері қолданылады:
1. Санитариялық тексеру әдісі, ол гигиеналық зерттеу объектісін сипаттаудан тұрады және субъективті сипатта болады. Бұл әдіспен кез-келген гигиеналық зерттеу басталады және санитарлық-топографиялық, санитарлық-эпидемиологиялық және санитарлық-техникалық сипаттамаларды қамтиды.
2. Зертханалық әдіс, әдетте, санитарлық тексеру әдісінен кейін келесі болып табылады, ол сипатталған объектілерді дәлірек және объективті сипаттауға қызмет етеді.
Зертханалық әдіс физикалық, химиялық, биологиялық және микро-биологиялық зерттеулерді қолдана отырып, объектіні зерттеуді қамтиды:
А) үй-жайлардың микроклиматын (температура, ылғалдылық, шу, діріл және т. б.) бағалауға мүмкіндік беретін физикалық зерттеу әдісі. );
б) химиялық әдіс ауаны, суды, топырақты, тамақтанудың биологиялық құндылығын және т. б. талдауға қызмет етеді.);
в) бактериологиялық әдіс ауаның, судың, тамақ өнімдерінің және т. б. бактериялық тұқымдалуын бағалау кезінде қолданылады.;
г) токсикологиялық әдіс жануарларға арналған эксперименттерде химиялық заттардың ағзаға әсерін анықтай отырып және химиялық заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясын белгілей отырып қолданылады.
3. Қоршаған орта факторларының адам ағзасына әсерін зерттеу үшін физикалық, антропометриялық, биохимиялық зерттеу әдістері қолданылады.
4. Эксперимент әдісі - жасанды түрде әртүрлі экологиялық жағдайлар жасалады және олардың адам мен жануарлар ағзасына әсері зерттеледі.
5. Эпидемиологиялық әдіс ішкі және сыртқы факторлардың әсерінен халық денсаулығының өзгеруін зерделеуді және кейіннен денсаулық көрсеткіштерін есептей отырып, бір мезеттік немесе ұзақ бақылаулар жүргізу кезінде медициналық есепке алу және есеп беру құжаттарын талдауды қамтиды.
6. Санитарлық-статистикалық әдістер ауру деңгейлерін, балалар мен жасөспірімдердің физикалық дамуын, халықтың табиғи қозғалысының демографиялық көрсеткіштерін бағалауда қолданылады.
7. Клиникалық әдістер қоршаған ортаның теріс факторларының әсерінен халықтың денсаулық жағдайын бағалау үшін қолданылады. Жағдайды бағалау үшін тесттер қолданылады: биохимиялық, иммунологиялық және басқалар.
Барлық зерттеулер МЕМСТ (мемлекеттік стандарттар), ТШ (техникалық шарттар), СП (санитарлық ережелер) және басқа да нормативтік-әдістемелік құжаттар (НМД) негізінде жүргізіледі.
Гигиеналық зерттеудің барлық әдістері жалпы тұжырымдамамен біріктірілген — гигиеналық диагностика. Гигиеналық диагностиканың мақсаты-адамның бейімделу механизмдерінің бұзылуын анықтау және оның бейімделу жүйелерінің жағдайын бағалау.
Гигиена бірқатар бөлімдерден тұрады, олардың әрқайсысы гигиена ғылымы мен практиканың тәуелсіз саласын қамтиды: Коммуналдық гигиена, еңбек гигиенасы, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, тамақтану гигиенасы, радиациялық гигиена және т. б.
Жеке гигиеналық тәртіп-жалпы гигиена ерекше орын алады. Жалпы гигиена қоршаған орта туралы ілімнің негізгі ережелерін, табиғи, тұрмыстық, өндірістік факторлардың халықтың денсаулығы мен ауруына әсер ету заңдылықтарын ашады, сонымен қатар сауықтыру шараларының бағытын анықтайды.
Адам ағзасына әсер ету сипаты бойынша қоршаған орта факторларын үш топқа бөлуге болады.
Бірінші топ-адам денсаулығына зиянды, зиянды факторлар. Оларға, мысалы, улы заттар, шаң, деммен жұту ауасындағы әртүрлі аурулардың қоздырғыштары жатады. Екінші топ - пайдалы факторлар. Оларға таза, оттегіге бай ауаны ингаляциялау жатады. Үшінші топ-бұл адамның оларды қалай қолданатындығына байланысты пайдалы және зиянды болуы мүмкін факторлар. Мысалы, күн сәулелері дененің қалыпты дамуы мен өмір сүруі үшін қажет, бірақ шамадан тыс жанумен олар денсаулыққа зиян келтіреді.
Қоршаған орта жағдайларын жақсартуға бағытталған гигиенаның бірінші міндеті-қоршаған орта факторларының ағзаға әсері мен адам денсаулығының мүмкін болатын өзгерістері арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды анықтау.
Гигиенаның екінші міндеті-дененің теріс экологиялық факторлардың әсеріне төзімділігін арттырудың құралдары мен әдістерін жасау. Осы құралдармен және тәсілдермен болып табылады:
- салауатты өмір салты;
- жеке гигиена;
- ағзаны шынықтыру;
- тиімді тамақтану;
- ұтымды киім және аяқ киім;
- дене белсенділігі және т. б.
Бұл міндетті іс жүзінде орындауда гигиенаны зерттеу кезінде алған білімдерін пациенттеріне беруге міндетті медицина қызметкерлеріне маңызды рөл беріледі.
Салауатты өмір салтымен халықтың ауруы мен өлімі 50% - ға төмендеуі мүмкін екендігі белгілі, бұл біздің еліміздің халқы арасында, оның ішінде санитарлық ағарту арқылы гигиенаның осы міндетін іс жүзінде жүзеге асырудың маңыздылығы мен қажеттілігін көрсетеді.

жүктеу/скачать 28.48 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2