2.3 «Kraft corporation» ЖШС бухгалтерлік балансы
2.3.1 Бухгалтерлік шоттардың бас жоспары
Шоттың басты жоспары өзімен бірге бухгалтерлік шоттың жүйеленген тізімін көрсетеді. Шоттың басты жоспары бухгалтерлік шоттың барлық жүйесін көрсете отырып, кез-келген шаруашылық субъектісіне міндетті болып табылады. Шот келесідей болып жіктеледі:
-
негізгі шоттар; - шоттар процесі және оның нәтижесі;
-
ретеуші шоттар; - балансты шоттар.
Шоттардың басты жоспары 10 бөлімнен және бөлімдер бөлімшелерге жіктелген. Бұл жіктеулер көрсеткіштерді жедел алуға және оперативті басқаруға, материалдардың сақталуын қамтамасыз етуге көмектеседі.
Он бөлімнің алғашқы:
1- 8 бөлімдер аралығы – қаржылық есеп шоттары;
9 бөлім - өндірістік есеп шоттары;
10 бөлім – баланстық шоттар.
Шотардың басты жоспарымен жұмыс жасауды жеңілдету үшін оларға номер немесе өзіндік код белгіленген. Бұл кодтар шоттардың аталуын белгіленген номермен айырбастайды.
Кесте –8. Шоттарды жіктеу і
Кесте–9. «Kraft corporation» Жауапкершілігі Шектелген Серіктестіктің 2005 жылғы, отчетті мерзім басындағы берілген мәліметтері (мың теңге)
Шот
шифры
|
Атаулары
|
Сомасы
(тенге)
|
122
|
Ғимараттар
|
3 000 000
|
131
|
Ғимараттардың тозуы
|
2 000 000
|
123
|
Машиналар мен құрал жабдықтар
|
158 000
|
132
|
Машиналар мен құрал жабдықтардың тозуы
|
6 583
|
125
|
Басқа да негізгі құрал жабдықтар
|
4 000
|
201
|
Шикізат және материалдар
|
125 600
|
211
|
Аяқталмаған негізгі өндіріс
|
56 240
|
451
|
Ұлттық валютадағы кассаның қолма қол ақшасы
|
1200
|
441
|
Есепті шоттағы қолма қол ақша
|
46 200
|
671
|
Жеткізушілермен және жабдықтаушылармен есеп айырысу
|
20 400
|
634
|
Бюджетпен басқа да есеп айырысулар
|
6 060
|
681
|
Еңбек ақы бойынша персоналмен есеп айырысу
|
90 000
|
334
|
Дебиторлармен есеп айырысу
|
1 900
|
687
|
Кредиторлармен есеп айырысу
|
13 200
|
561
|
Отчет беру кезеңіндегі бөлінбеген кірістер
|
124 000
|
503
|
Жарғылық капитал салымдары
|
1 066 897
|
552
|
Басқа да резервті капитал
|
22 000
|
601
|
Банктың қысқа мерзімді кредиті
|
44 000
|
Кесте–10. Осы берілген мәліметтер негізінде алғашқы бухгалтерлік балансты қалыптастыру
Активтер
|
сома теңге
|
Міндеттемелер мен
өзіндік капитал
|
сома
теңге
|
122 Ғимараттар
|
3 000000
|
671 Жеткізушілермен есеп айырысу
|
20 400
|
123 Машиналар мен
құрал жабдықтар
|
158 000
|
634 Бюджетпен есеп айырысу
|
6 060
|
125 Басқа да негізгі
құрал жабдықтар
|
4 000
|
681 Персоналмен есеп айырысу
|
90 000
|
131-134 Тозу
Қалдық құн
|
(2006583)
1 115417
|
687 Басқа да кредиторлық қарыз
|
13 200
|
201 Шикізат және материалдар
|
125 600
|
561 Бөлінбеген кірістер
|
124 000
|
203 Жылу
|
-
|
503 Салымдар
|
1066897
|
211 Аяқталмаған өндіріс
|
56 240
|
552Басқадарезервтікапитал
|
22 000
|
10 – кестенің жалғасы
|
221 Дайын өнім
|
-
|
601 Банктегі кредиттер
|
44 000
|
441 Шоттағы қолда бар ақша
|
46 200
|
|
|
451 Кассадағы қолда бар ақша
|
1 200
|
|
|
333 Жұмысшыларға қарыз
|
-
|
|
|
334 Басқа да дебиторлық қарыздар
|
1 900
|
|
|
Активтер нәтижесі
|
1 386 557
|
Пассивтер нәтижесі
|
1386557
|
Кесте–11. Берілген шаруашылық операциясын жүргізудегі шоттар корреспонденциясы.
№
|
Шаруашылық операциясының атаулары
|
Сома
|
Корреспонденция
|
Д-т
|
К-т
|
1
|
Өндірістік бұйымды жасау үшін қоймадан жіберілген материалдар
|
120 000
|
901
|
201
|
2
|
Бір айға тозу құнмен шығын аударлыды:
а) Цехтағы құрал жабдық;
б) Цехтың шаруашылық инвентары
в) Басшылық ғимараты
|
9 000
2 000
4 000
|
935
935
821
|
132
134
131
|
3
|
Жұмысшыларға әртүрлі категория бойынша жалақы аударылды:
а) Бұйымды жасаушы негізгі өндіріс жұмысшылары;
б) Құрал жабдыққа қызмет етуші жұмысшылар;
в) Басшы қызметкерлер
|
64 000
36 000
30 000
|
902
932
821
|
681
681
681
|
4
|
Зейнетақы ұсталымына аударым: (10%)
а) 64 000*10/100;
б) 36 000*10/100;
в) 30 000*10/100.
|
6 400
3 600
3 000
|
681
681
681
|
653
653
653
|
5
|
Әлеуметтік салыққа аударым: (21%)
а) 64 000 – 6 400 *21/100;
б) 36 000 – 3 600*21/100;
в) 30 000 - 3000*21/100.
|
12 096
6 804
5 670
|
903
933
821
|
634
634
634
|
6
|
Жұмысшылар жалақысынан қосымша салық аударылды
|
7 200
|
681
|
634
|
7
|
Уақытша еңбекке жарамсыздығына байланысты пособие аударылды:
(64 000 +36 000 + 30 000) *1,5/100
|
1 950
|
821
|
681
|
8
|
Цех шығындары аударылды:
а) Материалдар;
11– кестенің жалғасы
|
120 000
|
900
|
901
|
|
б) Бұйымды жасаушы негізгі өндіріс жұмысшыларына жалақы;
в) Бұйымды жасаушы негізгі
өндіріс жұмысшыларынан әлеуметтік
салық аударым сомасы;
|
64 000
12 096
|
900
900
|
902
903
|
9
|
Қосымша шығындар аударылады:
а) Құрал жабдық тозуы және цехтағы шаруашылық инвентары;
б) Құрал жабдыққа қызмет етуші жұмысшыларға жалақы төлеу;
в) Құрал жабдыққа қызмет етуші жұмысшыларынан әлеуметтік салық аударым сомасы
|
11 000
36 000
6 804
|
930
930
930
|
935
932
933
|
10
|
Негізгі өндіріске жұмсалған шығындар. Жалпы сома (11000+36000+6804)
|
53 804
|
900
|
930
|
11
|
Негізгі өндірістен 3000 дана өнім келесі сомада дайын өнім ретінде босатылды.
|
247 880
|
221
|
900
|
12
|
Ай көлемінде 2 600 дана 125 тенгеден таратылды: (2600*125)
Осыдан ҚҚС: (2600*125) *20/100
|
325 000
65 000
|
301
301
|
701
633
|
13
|
Таратылған өнімнен өзіндік құны шегеріледі:1 дана= 82,63; 82,63*2 600
|
214 883
|
801
|
221
|
14
|
Тиеу шығындары төленді
|
2 000
|
811
|
441
|
15
|
Есеп беру мерзім басындағы қалдық (НЗП)
|
56 240
|
900
|
211
|
16
|
Негізгі өндірістен ай соңындағы қалдық
|
58 260
|
211
|
900
|
17
|
Есеп мерзімі соңында:
а) кірістен шығын алынады
б) әкімшілік шығындар
в) кірісті арттыру үшін түсім аударылады
|
214 838
2 000
41 620
325 000
|
571
571
701
|
801
811
571
|
18
|
Заңды тұлғадан қосымша салық аударылды (30%)
|
19 963
|
851
|
831
|
19
|
Жалпы кірістен шығын шегеріледі
|
19 963
|
571
|
851
|
20
|
Қаржылық нәтиже анықталды (таза пайда)
|
46 579
|
571
|
561
|
Кесте –12. Ай соңындағы сальдолық ведомость
|
Шот атаулары
|
Ай басындағы сальдо
|
Ай мерзімі айналымы
|
Ай соңындағы сальдо
|
Д-т
|
К-т
|
Д-т
|
К-т
|
Д-т
|
К-т
|
122 Ғимараттар
|
3000000
|
-
|
-
|
-
|
3000000
|
-
|
131 Ғимараттардың
12 - кестенің
|
|
|
|
|
|
|
тозуы
|
-
|
2000000
|
-
|
4 000
|
-
|
2004000
|
123Құрал жабдық –тардың тозуы
|
158 000
|
-
|
-
|
-
|
158 000
|
-
|
132 Құрал жабдықтар
|
-
|
6 583
|
-
|
9 000
|
-
|
15 583
|
125 Басқа да құрал жабдықтар
|
4 000
|
-
|
-
|
-
|
4 000
|
-
|
134 Шаруашылық инвентарының тозуы
|
-
|
-
|
-
|
2 000
|
-
|
2 000
|
201 Шикізат және материалдар
|
125 600
|
-
|
-
|
120 000
|
5 600
|
-
|
211Аяқталм.өндіріс
|
56 240
|
-
|
58 260
|
56 240
|
58 260
|
-
|
221 Дайын өнім
|
-
|
-
|
247 880
|
214 838
|
33 042
|
-
|
441 Шоттағы қолда бар ақша
|
46 200
|
-
|
-
|
2 000
|
44 200
|
-
|
451 Кассадағы қолда бар ақша
|
1 200
|
-
|
-
|
-
|
1 200
|
-
|
334 Басқа да деби-
торлық қарыздар
|
1 900
|
-
|
-
|
-
|
1 900
|
-
|
901 Негізгі өндіріс материалдары
|
-
|
-
|
120 000
|
120 000
|
-
|
-
|
935 ОС шығыны және метериалды емес активтердің тозуы
|
-
|
-
|
11 000
|
11 000
|
-
|
-
|
821 Жалпы және әкімшілік шығын
|
-
|
-
|
41 620
|
41 620
|
-
|
-
|
902 Өндіріс жұмысшыларына еңбекақы төлеу
|
-
|
-
|
64 000
|
64 000
|
-
|
-
|
932 Жұмысшы -ларға жалақы төлеу
|
-
|
-
|
36 000
|
36 000
|
-
|
-
|
903 Жалақыдан аударым
|
-
|
-
|
12 096
|
12 096
|
-
|
-
|
933 Жалақыдан аударым
|
-
|
-
|
6 804
|
6 804
|
-
|
-
|
900 Негізгі өндіріс
|
-
|
-
|
306 140
|
306 140
|
-
|
-
|
930 Қосымша шығындар
|
-
|
-
|
53 804
|
53 804
|
-
|
-
|
671 Жеткізушілер-мен есеп айырысу
|
-
|
20 400
|
-
|
-
|
-
|
20 400
|
12 – кестенің жалғасы
|
634 Басқалары
|
-
|
6 060
|
-
|
31 770
|
-
|
37 830
|
653 Әлеуметтік қам. есеп айырысу
|
-
|
-
|
-
|
13 000
|
-
|
13 000
|
681 Жұмысшылар -мен жалақы бойын -ша есеп айырысыу
|
-
|
90 000
|
20 200
|
131 950
|
-
|
201 750
|
687 Басқалары
|
-
|
13 200
|
-
|
-
|
-
|
13 200
|
561Бөлінбеген кіріс
|
-
|
124 00
|
-
|
46 579
|
-
|
170 579
|
503 Салымдар
|
-
|
1066897
|
-
|
-
|
-
|
1066897
|
552 Басқа да резервті капитал
|
-
|
22 000
|
-
|
-
|
-
|
22 000
|
601 Банктегі кредиттер
|
-
|
44 000
|
-
|
-
|
-
|
44 000
|
851 ҚҚС бойынша шығындар
|
-
|
-
|
19 963
|
19 963
|
-
|
-
|
631 Ағымдағы табыс салығы
|
-
|
-
|
-
|
19 963
|
-
|
19 963
|
801 Дайын өнімнің өзіндік құны
|
-
|
-
|
214 838
|
214 838
|
-
|
-
|
811 Тауарды тарату шығыны
|
-
|
-
|
2 000
|
2 000
|
-
|
-
|
301 Алынатын шоттар
|
-
|
-
|
390 000
|
-
|
390 000
|
-
|
701 Дайын өнімді тарату кірісі
|
-
|
-
|
325 000
|
325 000
|
-
|
-
|
571 Нәтижелі кіріс
|
-
|
-
|
325 000
|
325 000
|
-
|
-
|
633 Қосымша құн салығы
|
-
|
-
|
-
|
65 000
|
-
|
65 000
|
Нәтиже
|
3 393 140
|
3393140
|
2254605
|
2254605
|
3696202
|
3696202
|
Кесте–13. Есепті мерзім соңындағы балансты қалыптастырамыз
Активтер
|
сома теңге
|
Міндеттемелер мен
өзіндік капитал
|
сома
теңге
|
122 Ғимараттар
|
3 000000
|
503 Салымдар
|
1066897
|
123 Машиналар мен
құрал жабдықтар
|
158 000
|
601 Банктегі кредиттер
|
44 000
|
125 Басқа да негізгі
құрал жабдықтар
|
4 000
|
671 Жеткізушілермен есеп айырысу
|
20 400
|
131-134 Тозу
Қалдық құн
|
(2021583)
1 140 417
|
687 Басқа да кредиторлық қарыз
|
13 200
|
201 Шикізат және материалдар
|
5 600
|
634 Бюджетпен есеп айырысу
|
37 830
|
13 – кестенің жалғасы
|
203 Жылу
|
-
|
653 Әлеуметтік сақтан. есеп айырысу
|
13 000
|
211 Аяқталмаған өндіріс
|
58 260
|
681 Жұмысшылармен есеп айрысу
|
201 750
|
221 Дайын өнім
|
33 042
|
561 Бөлінбеген кірістер
|
170 579
|
441 Шоттағы қолда бар ақша
|
44 200
|
552 Басқа да резервті капитал
|
22 000
|
451 Кассадағы қолда бар ақша
|
1 200
|
631 Ағымдағы табыс салығы
|
19 963
|
301 Алынатын шоттар
|
390 000
|
633 ҚҚС аударым
|
65 000
|
334 Басқа да дебиторлық қарыздар
|
1 900
|
|
|
Активтер нәтижесі
|
1 674 619
|
Пассивтер нәтижесі
|
1 674 619
|
Негізгі шоттар қолда бар қаражаттарды бақылау үшін және шаруашылық қаражаттарының қозғалысын, олардың қалыптасу көздерін білу үшін қолданылады. Олар инвентарлы, ақшалай, инвестициялар, өзіндік капитал, есеп айырысу бөлімшелерге жіктеледі.
Шоттар процесі мен оның нәтижесі жинақтаушы – бөлуші шоттарға, калькуляциялық шоттарға, кіріс шоттарына, транзитті шоттарға, шығын шоттарына және қаржылық – нәтижелі шоттарға жіктеледі:
- Жинақтаушы – бөлуші шоттар қолма қол кірістер мен шығындар көрінбеген жағдайда мысалы (Болашақ кезеңдегі шығын 341-343) жүргізіледі;
- Калькуляциялық шоттар өндіріс өніміне қатысты барлық шығындар шоттарын құрады;
- Кірістер шоты негізгі және негізгі емес іс әрекет кірістерін тіркейді.
- Транзитті шоттар бір элементті шығындарды бір күндік қолдану үшін ашылады. Ай соңында калькуляциялық шоттарға аударылады.
- Шығын шоттары құрылымы бойынша активті шоттарға жатады.
- Қаржылық нәтижелі шоттар операциялық нәтижелі шот немесе қорытынды кіріс.
Жалпы негізгі кұралдар - деп өндірісте ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) пайдаланылатын, өзінің бастапқы заттай нысанын (пішінін, түрін) сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке біртіндеп бөліп-бөліп есептелген амортизациялық аударым мөлшерінде ауыстыратын еңбеқ құралдарын, яғни материалдық активтерді айтады. Шаруашылық субъеқтіле-рінде негізгі құралдардың есебі.
Негізгі корлар (кұрал-жабдыктардың) есебі - деп аталатын бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес жүргізіледі.
Негізгі кұралдарға - қозғалмайтьш мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетіктер, машиналар мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш аспаптары мен құралдары, есептеуіш машиналар мен техниқалары және олардың программалық құралдары, көлік тасымалдау құралдары, аспаптар. Өндірістік және шаруашылық құрал-саймандары, өнім және жұмыс құралдары, қөп жылдық көшеттер, шаруашылықтың ішкі жолы, тағы да басқалар жатады.Көлемінің үлкенді-кішілігіне, бағасының азды-көптілігіне (арзанды-қымбаттылығына) қарамастан пайдалану мерзімі бір жылдан аспайтын өндіріс құралдары негізгі құралдардың қатарына жатпайды. Сонымен қатар негізгі құралдардың құрамына шаруашылық субъектісінің қоймаларындағы дайын бұйымдар (тауарлар) болып саналатын жабдықтар мен машиналар, күрделі құрылыс құрамыңда есептелетін монтаждауды (құрастыруды, орнатуды) қажет ететін жабдықтар, жасалып (салынып) біткен, бірақ әлі пайдалануға берілмей тұрған машиналар мен жабдықтар, сондай-ақ құрылыс-монтаж жұмысының өзіндік құнының құрамында қаралған қосымша шығындардың есебінен салынған титулдық тізімге кірмеген ғимараттар жатпайды. Барлық "негізгі құралдар" өздерінің өндіріске қатысуына қарай өндірістік және өндірістік емес болып екі топқа бөлінеді.
Реттеуші шоттар. Бұл шоттардың көмегімен ағымдағы шоттағы шаруашылық қаражатын бағалау түзеледі. Субъектінің шаруашылық қаражаты өндірісінің нақты шығындар негізінде бағаланады. Реттеуші шоттар қандай да бір қаражат түрін реттейді немесе анықтайды. Сол үшін негізгі шоттан басқа ағымдағы шоттарда да осыған қатысты тағы бір реттеуші шот жүргізіледі. Негізгі қаражаттар мен материалды емес активтер оларды алған күннен бастап алғашқы құнымен есептелінеді.
Балансты шоттар. Берілген кәсіпорын меншігіне жатпайтын бірақ та сақтауға жауапкершілікпен алынатын немесе уақытша қолдануға алынатын қаражаттар. Бұл қаражаттарды кәсіпорын меншігіндегі қаражаттармен бірге есептеуге болмайды.
Баланстық шоттарда тіркелетін барлық операциялар екі жақты жазбамен көрінеді. Бір жақты баланстық шоттар олар дебет және кредитпен көрінеді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
