Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
еңбектер мен түрлi әдеби жинақтар бой көрсете бастады. Рас, ол осы кезең- де молынан жарияланған ғылыми және сыни еңбектердiң барлығын да болды десек қателесер едiк. Көпте ген еңбектер бұрынғы айтылғандарды толықтыру, тереңдету мақсатында жарияланып отырылды. Бұл, әсiресе әдебиетшi, сыншы ғалымдардың өз зерттеулерiнiң екi-үш томдықтарын шығаруы барысында байқалды. Ал ұлттық әдебиеттануға сол қыспақта тұрған қиын кезеңде аз да болса үлес боп қосылған тың қадамдар өрiс ала бердi. Төңкерiске дейiнгi әдебиет өкiлдерiнiң шығармалары молы- нан жариялана бастады. Мысалға 1965 жылғы «Үш ғасыр жырлай- ды» атты жинақтың, «Алдаспан» антологиясының (1971), ендi «Бес ғасыр жырлайды» (1984) деген ат- пен толығып шығуы көп жайды аңғартады. Абайтану, шоқантану, ал- тынсаринтану жеке iлiм саласы бо- лып қалыптасып бiттi, тек маркстiк- лениндiк әдiснамаға қайшы келетiн кейбiр мәселелерiн нақтылау ғана қалды. Сәкентану мен әуезовтану, сәбиттану iлiмi жан-жақты дами бас- тады. Абай, Ыбырай, Мұқтар, Сәбит тағылымдары аталатын ғылыми жи- нақтардың шыға бастауы оған айқын дәлел. Фольклорлық мұраны әдебиет тiң таптығы, халықтығы қағидасымен бағалау бәсең тарта бастады. Оған қоғамды демократиялық жолмен қайта құруды қолға алған уақыт та- лабы қатты әсер еттi. Соның әсерiнен қазақ фольклорының көп томды- ғын академиялық баспа тұрғысын- да шығару iсi қолға алынды. Бұ рын тиым салынған халық ауыз әде биетi үлгiлерiн жариялау, зерттеуге көңiл аударылды. Басқа елдер фолькло- ристикасындағы дәлелденген мето- до логиялық iзденiстердi ұлттық фоль клордан көп қиналмай-ақ iздеп тауып, бiр iзбен келе жатқан ұлттық фольклортану бар-жоғын түгелдеуге бет бұрды. Халық ауыз әдебиетiндегi жанр тұрақтылығын зерттейтiн па- ремиологияда, тұтастай тексеретiн кешенді және жүйелi әдiстерде, се- миотика саласында соны iзденiстерге ден қойды. Р. Бердiбаев, Б. Уақатов, О. Нұрмағанбетова, Б. Адамбаев, С. Қасқабасов, Е. Тұрсынов, Ш. Ыбы - раев, Т. Сыдықов, т.б. жекелеген жанрлар табиғаты мен көркемдiк кес- тесiн, шығу тарихын арнайы қарас- тырды. Ұлттық фольклортанудың туу, қалыптасу тарихы да зерттеу ны санасына алынды. Бұрын ол көп томдықтағы ғылыми шолу мен 1972 жылғы «Қазақ фольклористикасы» деген зерттеулер жинағында ғана айтылған едi. «Қазақ тарихи жыр- ларының мәселелерi» (1979), «Қазақ фоль клорының типологиясы» (1981), «Қазақ фольклористикасының тари- хы» (1988) атты ұжымдық моногра- фиялар ұлттық фольклортанудағы айтарлықтай табыс болды. Ре по зи то ри й К ар ГУ |