Исабаева Ж., 2011. Бардык укуктар корголгон
жүктеу/скачать 468 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сексен жетинчи ашуу...
- Эрке жылдыз...
- Алгачкы жана акыреттик махабат
|
© Исабаева Ж., 2011. Бардык укуктар корголгон Чыгарма автордун жазуу түрүндөгү уруксаты менен жайгаштырылган Текст же анын үзүндүлөрүн коммерциялык максатта пайдалануу жана нускасын чыгаруу уруксат эмес
Жыпар ИСАБАЕВА Сексен жетинчи ашуу... (Даректүү повесть) Бул чыгарма атактуу семетейчи аял Сейдананын өмүрү жөнүндө баяндайт. Чыгарма семетейчи Сейдана апанын, Үркүн атанын, алардын уулу Тилегендин жаркын элестерине жана Токтогул өрөөнүнүн 80 жылдык мааракесине арналды. *** Түн ортосу. Алда кайдан дүпүрөп дүбүрт угулду... Көзү илинбей, бирок бала-бакыра түйшөлбөй эс алсын деп, уктаган киши өңдүү көшүлүп, тынч жаткан байбиче дабышка кулак түрүп, демин ичине катты. Жаңылбаптыр! Тээ Шамшыкал тараптан бери беттенген дүбүрт заматта Көтөрмө айылын аралап кирип келди да, эми эле тынч жаткан айыл ичи заматта азоолордун азынаган үнүнө, найза, чокмор, кылычтардын карсылдагына, барабандын тарсылдагына, айтор, кудум кан майдандагыдай ызы-чууга толуп чыкты!.. “Баатырларым келатат...” – акыл-туюмунда ушинтти байбиче. Кубанып кеткен окшоду. Бирок баягыдай элпек тура калып, меймандарына тооп кыла алган жок. Тек гана акыл-туюмун аларды көздөй “чуркатып” жиберип, өзү ордунда “сулк” жатты. Турганы менен деле баатырларын көз менен көрө албайт болчу... Акыркы убактарда айлана-тегерегин, жашоону көкүрөк менен гана көрүп, акыл-сезими менен гана туюп, ошого да каниет деп жашап калган. Болбосо, сексен жети жаш деген оңойбу?! Мындай куракта күпүлдөтүп “Семетей” айткан, акыл-сезими али да булактай тунук ким бар дейсиң? – Капырай, унутуп калбай, ушунчанын баарын кантип айтасыз? – деп анын эс-тутумуна чыны менен эле таң калгандарга: – Менин эсиме салып тураар баатырларым бар эмеспи, – дейт эне.
Эмнегедир Сейдана апанын муун-жүүнү бошоп, эриндери саал диртилдей түшүп, эреркеп кеткенсиди. Ошону сырттагылар да туйдубу, семетейчинин баамында өздөрүнчө күбүң-шыбың болуп, тынчый калышып, тоодой караан терезенин бетин жаап, азыр эле Сейданага кыйгач тийип турган Айдын нурун тосо, үй ичине көз жиберди. Муну кадимки көзү бардагыдай туюп, сезди эне. “Семетейим тура...” – аны дабышынан тааныды семетейчи. Анткени, Манастын келиши башка. Жердин бетин аңтар-теңтер түшүрүп, аламаат салып ийчүдөй, алда канча катуу келет. Андай доошту эзели укпаган жаны, адегенде кулагын кош колдоп жаба калып, коркуп жүрбөдүбү... – Мокой түшкөнсүң го, Сейдеш? Андайың жок эле?.. – эркелеткендей коңур, жумшак үн катты сырттагы. – Чарчадым, баатырым, – эриндерин акырын “бүлк” Эттирди семетейчи. – Сапарым карып баратпайбы... Сексен жетинчи ашуу... оңойбу? – Баланын жашындай... – тамаша-чыны белгисиз, балким байбиченин көңүлүн улагысы келдиби, ушинтти баатыры. – Мына, бизди айт. – Силердин жөнүңөр башка эмеспи... Ортону жымылдаган жым-жырттык уялай түштү. Семетейчи Сейдананын кирпиктери нымдалышып, “мөлт” этип кулаган жаш дагы да жаздыгына тамды. – Ыйлап атасыңбы? Мен сени кайраттуу деп ойлодум эле, Сейдана?! – Бала-бакырага билдирбегеним менен, бу жарык жашоону кыйыш кыйын экен... – Айтмакчы, Жараткандан жазды сурап аттың беле?.. – Чыкылдаган чилдеде өлсөм, балдарым куруп калабы дейм!.. – Энесиң да, Сейдеш!.. “Энесиң да!..” Ушул сөздөн улам, Сейдештин эсине бойтоңдоп ойноп турган кездердинде, биринен сала бири “чарчаган” төрт уулу түшүп кетти. Кудум ошол кездегидей боор эти сыздап, жүрөгү мыкчылды. Карегинде ысык жаш каканактай түшүп, көкүрөгүн солкулдата, узакка улутунду эне: – Не дейсиң, баатырым, о дүйнөдөн балдарыма кезигээр бекемин?.. Баатыры тек гана аны чыйралткысы келгендей, же келген максаты ушул өңдүү: – Андан көрө, тирүүлөрүңдүн өмүрүн тиле. Айтмакчы, өнөрүңдү кимге бересиң? Ошону ойлодуңбу, энеси? – деди. – Алмазымдан бирдеме чыкчудай... – Небереңди айтасың го? Ал жаштык кылабы дейм. Анын атасын – Тилегенди ойлочу?.. Семетейчи Сейдана ойго тунуп, тунжурап кеткендей болду. Келгендеги максаты ушул сымак, семетейчини узун ойдун кучагына салып коюп, баатырлары эми узап бараткандай болду... ***
Эмнегедир эне уулун аяды... ***
Демин ичине жутуп, “былк” этпей жатты. Шумдугуң кур! Ал булар тууралуу канча ирээт укканы менен, эмнегедир баарын тек гана жомок катары аңдачу. Эми ошонун жомок эмес, чын экенине күбө болуп, ошого айран-таң калды. Тээ алда кайдан дүпүрөп келип, түз эле булардын үйүнө айланчыктап токтогон топ атчан апасына байырлап көпкө жүрүшкөндөй болду. “Эмне үчүн булар башта угулбай, эми угулуп атат?..” – деди бир ою. Бир топ күндөн бери төшөктө жатып калган апасын азыр баатырлары алып кетчүдөй сезилип кетти да, өз оюнан өзү кайра коркуп кетти. Жүрөгү катуу дүкүлдөп, тамагы жашка муунуп чыкты!.. “Жок, жо-ок! Апамды албагыла! Апакеме тийбегиле?!” – деп жандилинде бакырык салды уул. А бирок ал канчалык далбас уруп, аракет кылганы менен ордунан козголо албай, жада калса тили буулуп калгансып, так үстүнөн салкайтып, таш бастырып салгансып, тек гана кара терге, жаналакетке түшүп сулк жатты. Анткен менен апасынын же уйкусурап, же түшүндө сүйлөп жаткандай, болор-болобос күңгүрөнгөнү анын көңүлүн тынчытып коюп атты... ***
Апасынын жанына келип, сыңар тизелей отуруп, эненин колун аяр алып, эрдин тийгизип, анан көкүрөгүнө басты. Энелик мээрими кан тамырлары аркылуу сызылып чуркап, кудум бала эмизген кездегидей, эненин бүт тулку бою ийип, бакытка балкый түштү. – Кагылайын... Кагылып кетейиним! – деди эне да уулунун колун жыттап, өөп. – Турдуңбу? – Турдум. Кандай уктадыңыз? – Кудайга шүгүр, уулум. Баатырларым келип кетти... – Билдим, апа. Эне серпиле түшүп, кайра да тактап сурады: – Билдиңби? – бул суроонун артында: “Кантип?” – деген маани жаткан. – Туяктардын дүбүртүн, кандайдыр күңгүрөнгөн үндөрдү, баатырлардын салгылашып, кармашып жаткандай ызы-чуу, кыйкырыктарды уктум, апа. – Ии, – деди эне билгени бардай. – Коркподуңбу анан? – Жок. Бирок... Алар сизди алып кетчүдөй болуп... Эне ууртунан күлүмсүрөдү: – Мага ажал азыр эмес – жазда, Нооруздан кийин келет. Андан көрө, ошого чейин кем-карчыңарды толуктап, камданып албайсыңарбы. Бактыгүлгө да айт... – Апа, көзүңүз эле болбосо... ал деген карылыктыкы да, Кудай кут кылсын, ден соолугуңуз жакшы эле. Онтоп, оорудум дегениңизди уккан жокпуз, тамак ичкениңиз, сүйлөгөнүңүз, акыл-сезимиңиз баары жакшы. Семетейиңизди деле айтып атасыз. Эмнеге эле анан өлүмгө эртелеп камынап атасыз?! – Аа, балам, бул дүйнөгө түркүк болгон ким бар дейсиң?.. Ыраматылык чоң атаң бул жалган жашоодон туура сексен жетисинде өткөн. Мен да быйыл ошол жашка чыгам... – Анын сизге кандай тийешеси бар?! – Бар, балам! Бар болгондо да кандай! Аны ананыраак айтайын, Кудайдын күнү узун эмеспи... А баса, менин баатырларым сага эмнеге сыр кылганын сездиңби? – Жок, апа... – Мен Кудайдын берген бул өнөрүн көрүмө ала жатпашым керек да, балам. Баатырларым: “Балдарыңдын кимисине бересиң?” – дегенинен Алмазды айтсам: “Небереңиз жаштык кылат го, атасы айтсын” дегендей кылышты азыр... Сага сыр кылып кетишкени да ошол. – Кантип?! Бир да сабын билбесем, өмүрү обон созуп ырдабасам... – Тилеген күнөөлүүдөй буйдала түштү да, көкүрөк-көңүлүндөгүнү ачык айтты: – Анын үстүнө орусча окусам, анын баарын кантип жаттайм, апа? – Ниетиңди, пейилиңди койсоң, алар өзүнөн-өзү оозуңдан куюлуп берет. Мени эмне, жаттап айтчу дейсиңби? – ...
Жок, жок! Антүүгө болбойт! Анда... ансыз да жандүйнөсүндө жабыркап, бу жарык дүйнөдөгү ичээр суусун манжа менен санап, кетээр күнүн күтүнүп калган, жандай көргөн апакесинин көңүлү оорубайбы! Тилегендин анткиси келбейт! Апасынын ичине таарыныч, өксүк кошо кетишин каалабайт, ал! Анда кантиш керек?! Көздү жуумп, баардыгына бел байлап: “Апамдын айтпай калган сөзүн мен айтам!” – деп моюн сунсунбу?.. Колдон келбей калсачы?!.. Арты кандай болот?
Сейдана апа агарып келаткан таңдын ак жарыгына жүзүн тосуп, таза абадан терең-терең дем алып, уулу алып келе койгон сууга бети-колун чайып, эшиктин алдына отурурду. Эмнегедир көңүлү куунак, жүзү тамылжып, нурдуу. Мындай убакта апасынын сөзсүз баатырларын айтаарын билген баласы жанына отуруп, күтүнө кулак түрүп калды. Айткандай эле, алтын күндүн алгачкы нурлары менен кошо семетейчи апанын үнү айылды аралап, алыс-алыс угулуп атты... Анын эч бир айтуучуларга окшобогон башкача бир коңгуроодой добушу көмөкөйүнөн бирде көлкүлдөп, мөл булактай сызылып чыкса, бирде кош колун бөйрөгүнө коё коюп күпүлдөп, көздөрүн жума чалкалай калып, бирде бөк түшө, жер сүзүп калчудай чайпала түшүп... Манастын түспөлүн сүрөттөп айтып жатты:
Ал чоң энени тегеректеп, аңкайып ооздору ачылып отурган балдардын улам бирин колунан жетелеп, туш-тушка таратып атты. Жубайынын анысын эп көргөндөй Тилеген да анан: – Апа, кардыбыз ачты, – деди бала кездегидей эркелеп, – Апа дейм?..
Бир кезде өзү да азыркы Тилегендей семетейчилик милдетти моюнга ала албай коркуп, бир чети: “Аял киши кантип манасчы болсун?” – деп намыстанып, кайын-журттан, элден ыйбаа кылса, бир чети өзүнө-өзү ишене албай буйдалбады беле... “Жаштык кылган экем! – деди эми шыпшынып, – Антегенимде, алмончоктой болгон төрт уулумдан ажырабай калат белем?..” Ушул өксүк кекиртегине “тык!” этип тура калган эне, бир чети бала-бакырага сабак болсун дедиби, балким тек гана түш сыяктуу бүлбүлдөп, тээ алыста калган балалыгына, жаштыгына, өткөн өмүр, кеткен күндөрүнө кусаланып, кыялында кайра бир кайрылгысы келдиби:
– Апаларымдын айтымында, ошол мен төрөлөөр күнү таң эрте башталган кар түнү бою балпалактап жаап туруптур. Ошону да ыраматылык белги кылып: “Кызым касиеттүү кыз болот, ал төрөлгөндө асмандан кут жаап турган”, – деп калчу. Анын үстүнө, апам экөө баш кошкондон көп өтпөй эле атам түш көрүп, түшүндө эки алаканына кызыл эт ымыркай көтөрүп, кубанычы койнуна сыйбай келаткан болот. Ошол түшүндө ымыркайы экөөнүн үстүнөн кудум кар бүртүгүндөй жылтылдап, жылдыз жаап турган имиш... Айтканыдай эле, түшү туш келип, жыл айланбай үчөө кыздуу болушат. – Үчөө дейсизби? – небере кыздадын бири семетейчи эненин сөзүн бөлөт. – Экөө дебейсизби? – Алар үчөө болчу да. – Кандайча? – Эми угуп турсаң, билесиң...
– Эмне, башталдыбы?! – Ичим... Башталды окшойт... Ушуну эле күтүп тургандай, күйөөсү шашкалактап тура калып, чала-була кийинип, кайдадыр чуркап кетти. Айтбү улам ичи бураган сайын эрдин кырча тиштеп, босогону таяна жаналакетке түшүп, Кудайга үнү жете онтолой калып атты. Молдоке бу кезде берки үйүнө жетип, улуу аялы Сонунбүнү ойготуп аткан. Айтбүнүн толготуп калганын уккан зайып ыргып-секирип тура калып, шашкандан бекен, же кубанганданбы, же алда кандай болот деп корктубу, муун-шүүнү бошоп, колу-бутун майда калтырак басып кетти. Үстүндөгү чапан-жоолугун оң-тескери кийинди да, жанындагы төрт жашар уулун кымтылап жаап, чырак күйгүздү. Эми эле коюу караңгынын кучагында тып-тынч жаткан үйдүн ичи заматта тополоң болду да калды. Чырактын билигиндеги бир үзүм от үлпүлдөп, тиги калдаңдаган экөөнүн караанын там боорунда ого бетер арбайтып-тарбайтып... Бая эле, атасы күйүгүп кирип келгенде ойгонуп кеткен бала ушунун баарына көз салып, карап жатты. – Сен кайда? – деди Сонунбү өзү менен кошо жөнөгөн күйөөсүнө. – Балдардын жанында болбосоң, эстери чыкпайбы. Айткандай эле, кичинекейи апасын издегендей жанын сыйпалап, чукурана баштады эле, барып таптай койду. Кара терге түшүп кеткен Молдоке жанын коёрго жер таппай жаткандай, үйдүн ичинде карбаластап, айланып-тегерене берди эле: – Ата, – деди он жашаар уулу. Күтүүсүз үндөн улам селт этип чочуп кеткен Молдоке төшөктөн башын соройтуп отурган уулун көрө коюп: – Эмне уктабай жатасың? – деди. – Сиз ойготуп ийдиңиз го. – Ии, ооба... Апаң толготуп, шашып келбедимби. Кудай буюрса, бөбөктүү болосуң, уулум! – Аа... Эркек бөбөкпү же кызбы? – Билбейм, балам! Ким болсо да аман-эсен төрөлсүнчү... Жат, жата гой. Уктай бер. Үшүп каласың. Төшөгүнө капортосуна чейин оронуп отуруп алган уулу: – Уйкум келбей атат, – деди. – Тура берейинчи? Атасы аны түшүндү. Ошон үчүн каршы болгон жок. Анын үстүнө жанына караан туттубу: – Бөбөгүңдү көргүң келип атабы? Мейлиң. Тура бер. Менден киийнки эле, үйдүн ишенээри сен эмессиңби, баса. Жылуу кийинип ал, макулбу? – деди эңкейип, бейкапар уктап жаткан берки үчөөнү кымтылап, жаап атып. – Кудай берип, Айтикем аман-эсен көз жарып алса, таң атаары менен айылга сүйүнчүлөйсүң, макулбу? – Макул. Ата-бала сыртка чыгып, эки үйдүн ортосунда качырата кар кечип, ары-бери басып турушту. – Ата, таң атып калган го? – деди уулу. – Эшик жарык турбайбы. – Айдын толгон убагы эмеспи, уулум. – Кана, ай? – Ай – булуттардын ары жагында. Ошого карабай жарыгын карачы. Кудай буюрса, бөбөгүңдүн акыл-ою кардай ак, маңдайы айдай жарык болот экен... – өзүнчө тилек кылып, ушинтти ата. Бала болсо өз ою менен алек болуп кетти. Бир убакта оюндагысын “балп” эттирип ачыкка чыгарып айтып алды: – Ата, эгерде өзүбүздүн атабыз тирүү болсо, анда деле бул бөбөк төрөлөт беле?.. Молдоке “селт” этти. Уулуна кандай жооп берээрин билбей жаткандай, кепке какай түштү да: – Атаңды сагындыңбы? – деди суроого суроо менен жооп кыла, уулун бооруна кысып, төбөсүнөн шорулдата жыттап. Ушул убакта баланын жүзүнө ысык тамчылар таамп кетти. – Ата, сен ыйлап атасың го? – деди бала.
– Кагылайыным, – деди уулун кайра да бооруна кысып. – Бир боорумдан, асылым агамдан калган туяктарым! Көзүм тирүү турса, силерди канаттууга кактырбайм, тумшуктууга чоктурбайм! Силер менин боор этим менен тең экениңерди ар дайым эсиңерге туткула! Жарайбы? – Жарайт! – уулу да атасын мойнунан кучактап, бетинен “чоп!” эттирип өөп койду.
Ата-бала кубангандан дабдаарый түшүп, кайра анан бир кишидей болуп, бекем кучакташып калышты. Жаңы эле эки колун бооруна алып, боюнан бошонуп алган эне баш көтөрүп, Сонунбү апасынын колунда колу-бутун тарбалаңдатып, берки балдарына окшобой, деги эле башкача ыйлап аткан кызына элжирей карады. – Кичинекей коңгуроодой болуп, үнү башкача экен, – деди буга чейин төрт уул төрөгөн эне жалгыз кызы менен сыймыктангандай. – Кыз да, – деди Сонунбү өзүнчө сүйлөнүп. Андан ары кызына жалынып, өзү менен өзү болуп кетти: – Кыз да, апасы! Кызыл жамбы да! Тарбаңдаган колдоруңдан айланайын, буттарыңдан айланайын!.. Кызыл эт кызды ак шейшепке ороп-чулгап, балбаалап ыйлап да алган Сонунбү. Ал ушул кезде өзүнүн согончогу эч качан канабасын, бул кызды – кечээки абысыны, бүгүнкү күңдөшү өзүнүн бармактайынан кошулган эринен төрөп жатканын тап-такыр эсине да албай, кудум өзү төрөп алгандай эле... Кенендигин, кеменгерлигин айт... Молдоке жүрөт сыртта, бир Кудайына, бир жаңы эле жашоого келген перзентине жалынып. Уулу кетти, “сүйүнчү” айтып, айылды түтүнмө-түтүн кыдырып чуркап: – Сүйүнчү, апам кыз төрөдү! Сүйүнчү, апам кыз төрөдү!.. *** Айтбүнүн төрөп-түшкөнү эле болбосо, баланы Сонунбү бакты. Эки үйдүн ортосунда эркелеп, эч нерседен бейкапар өсүп келатты, сезимтал кыз Сейдана. – Апа, эмнеге менин атым Сейдана? – деди бир күнү агалары менен ойноп жүргөн кыз чуркап келип. Сонунбү апасы кызынын ээгиндеги бармак басым калды өөп: – Мына бул калың үчүн ошентип койдук да, кызым, – деди. – А... эмнеге? – Ата-бабадан калган жөрөлгө, ырым ошондой, секетим! Токто! – деди анан кайра эле келген жагын көздөй сексеңдеп чуркаган кызыл колдон алып. – Токто, кагылайын. Жаңы эле саап келдим, сүт ичип ал. – Аны-ый... – “Аныйлаба!” Төөнүн сүтү деген кыз балага дары болот. – Мен ооруган жокмун го? – Ооруба! Ылайым эле ооруба! – деген Сонунбү апа жыгач аякка мелт-калт куюлган төөнүн жылуу сүтүн кызынын оозуна кармады. – Муну дайыма ичип жүргөн кишинин бетине бырыш түшпөйт, садагам. Жүзүң жылмакай, сулуу кыз болосуң. – Бырыш карыганда түшөт да! – Муну ичсең, карыганда да түшпөйт. Жетмиш, сексенге чыкканда да бетиң алданемедей болот. – Кемпир болбоймбу? – Болосуң, берекем! Кудай ошол кемпирликке жеткирсин. Бирок сулуу кемпир болосуң! Ич, иче гой?.. Энесине эркелеп, ары кетип, бери кетип атып кеседеги сүттү кылкылдата жутуп алып, чымылдап чуркаган боюнча кетет кыз. – Жыгылат экен, эми! Акырын, ай!.. – деп кыйкырган эне кыжымы кызыл чыптама, өзү колго тигип берген сылама көйнөк кийген кызын бактылуу болуп, узата карап турат. Алгачкы жана акыреттик махабат Сейдана он үчкө келген кезде айыл-айылдарда кеңеш бийлиги бекемдеп, эл колхоздошуп, мектептер ачылып калган. Молдокелердин конушу кыштоодон алыс болчу. Анын үстүнө ал кезде айылдын баарында эле мектеп курула элек, кат тааныта турган бирден-бир окуу жай Кетмен-Төбөдөгү балдар интернаты болгондуктан, балдарды ошол жакка окууга беришкен. Эскирип, чоңоюп эле калганы менен эркелиги эч кала элек кыз энелеринин жанынан эки карыш кеткиси жок. Экөө эки жагынан ары айтып, бери айтып, атасы бир жагынан алдап-соолап жатып араң жөнөтүшөт. Баарынан да, Сейдана үчүн ошондо дүнүйөнүн тозогу – чачы болгон! Ал кезде жаш кыздардын чачы беш көкүл өрүлүп, качан гана кыз бала баралына жетип, күйөөгө узап жатканда жеңелери беш көкүлүн чечип, эки чач кылып өрө турган. Бир күнү анан ойдо жок окуя болуп, интернаттын ичи ызы-чуу болуп эле жатып калды. Тарбиячы эжеке кыздарды чогултуп: – Кыздар, бүгүндөн тарта чачыңарды эки чач кылып өрөсүңөр, – деди. Эмнегедир баарынын өңдөрү өзгөрүлүп, көздөрүндө: “Эмнеге?!” – деген суроо жайнап, жалдырай карашты. Эжеке алардын эмнеге анткенин түшүндү. Ууртунан жымыйып: – Коркпогула, – деди, – Биз силерди эч кайда, эч кимге бербейбиз. Тек гана жаңы замандын талабы ушундай. Анын үстүнө мен күн сайын ар бириңердин чачыңарды беш көкүл кылып, кантип өрүп отурмак элем, ыраспы? Ал эми сабакка силер дайыма чачыңар таралуу, тыкан барышыңар керек. Сейдана кыздардын эң улуусу болчу. Анын үстүнө тартынуу эмне экенин билбей өскөн тири карак кыз: – Чечпейм! – деп тал-тал өрүлгөн беш көкүлүн эки колуна уучтай тутамдап алды. Эгерде кимдир бирөө эле азыр ага жакындаса, жаңжал салып ийчүдөй тирмийип, даяр эле. Эмне дээрин билбей, эмне болуп жатканына акылдары жетпей, аң-таң болуп турган кыздардын бардыгы чурулдап, Сейдананын артына корголоп, бардыгы аны туурап чачтарын уучтай кармап, ансыз да ата-энелерин сагынып араң турган эмелер чурулдап-чуркурап, ыйлай башташты. Мугалим эжеке жанагысындай эле кыздарга мээримдүү, ууртунан күлүмсүрөп, тегерете карап алды да: – Эмнеге антесиң, Сейдана? – деди. Балким Сейденанын тигилерге салыштырмалуу жашы улуураак экенине карадыбы, же ушул кыз аркылуу калган кыздардын бардыгын ынандырса болот деп көзү жеттиби, жалгыз ага кайрылып, анан маңдайынан сылады: – Силер деген мектепке, советтик мектепке келбедиңерби? – Мектебиңердин мага кереги жок! Окубайм! – Антпеш керек, Сейдеш. Азыр деген заман жаңы. Окуш керек. Келечек – окугандардыкы. Мектептер курулат, элдерди дарылаган ооруканалар ачылат. Билимдүүлөр бала окутуп, адам дарылайт. Окубагандар кор болот... Мугалимдин “Сейдеш” дегенине жибидиби, же дээринен сезимтал, зирек кыз анын келечек тууралуу айткандарына ынандыбы, бара-бара эжейине ишенип, тарамыштай түйүлгөн тулку-бою жазылып баратты. Бул жыл – 1933-жылдын сентябры болчу. *** Айткандай эле Сейдана окуунун алдыңкысы болду. Бардык сабакты ылдам кабыл алып, мугалим менен теңтайлашып, кайра башка окуучуларга билгенин үйрөтүп, сергек жүрдү. А бирок атасы, апалары кызды бат-бат сагынып, ат тезегин кургатпай келип-кетип турушчу. Ошого деле карабай, зарыгып күткөнү – каникул. Тарай турган мезгил жакындаган сайын эки көзү төрт болуп, Кара-Тектир жакты умсунуп карай берет. ***
Өзүнөн бар болгону бир класс жогору окуган, көзгө топ баладан айырмаланып көрүнгөн, кудум өзүндөй элпек, тирикарак, чыйрак бала экен. Жылдыздары келишип, бат эле тил табышып кетишти. Экөө бири-бирине ымала санап, бири-бирин жакынсып, чогуу ойноп жүрүшүп, кийин кичине эс кирип калган кезден сабактарын да чогуу даярдай турган болушту. Бара-бара балалык аруу сезимдер алгачкы махабатка айланып кетти. Анын үстүнө убакыттын өтүшү менен өздөрү да керилип: “Менин жарым болсочу, ээ?!” – дедирген, жакшына бир кыз-уланга айланышты. Экөө бир мектепте окуганы менен, бири-бирин сагынып, бат-бат эле көргүлөрү келип, издешип калышат. Түндөсү да экөө өз-өз бөлмөлөрүндө жатып алышып, бири-бири тууралуу кыялданышат. Атүгүл көкүрөк-көңүлүндө Кудай таала берген таланты бар кыз ал тууралуу уйкаштырып, алгачкы саптарын да жараткан. Балалык кылып, ошонун баарын жазып, ак кагазга түшүрүп койбогонун айт... Бирок, бир гана өксүк – балалыктын бактылуу, бейкам, баёо күндөрү узакка созулган жок! Кайдан-жайдан эле бар кереметтен, экөөнү да бири-биринен айырган алаамат башталып кетти...
жүктеу/скачать 468 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|