Жұмыстардың және жұмысшы мамандарының бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы 4-шығарылым
жүктеу/скачать 1.65 Mb.
|
|
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2009 жылғы 30 қарашадағы № 343-ө бұйрығымен бекітілген
Оны әзірлеу өндіріс технологиясының өзгеруімен, өндірістік салада ғылыми-техникалық прогресс рөлінің артуымен, жұмысшылардың біліктілік деңгейіне, жалпы білім және арнайы дайындығына, өнімнің сапасына, ішкі және сыртқы нарықтағы бәсекеге қабілеттілігіне қойылатын талаптың артуымен, сондай-ақ еңбек мазмұнының өзгеруіне байланысты туындап отыр. Жұмыс разрядтары еңбек жағдайы ескерілмей (еңбектің күрделілік деңгейіне әсер етуші және орындаушының біліктілігіне қойылатын талаптарды арттырушы айрықша жағдайларды қоспағанда), олардың күрделілігі бойынша белгіленді. Әр кәсіп бойынша тарифтік-біліктілік сипаттаманың екі бөлімі бар. «Жұмыс сипаттамасы» бөлімі жұмысшы орындай білуге тиіс жұмыстардың суреттемесін қамтиды. «Білуге тиіс» бөлімінде арнаулы білімге, сондай-ақ ережелерді, нұсқаулықтар мен басшы материалдарды, жұмысшы қолдануға тиісті әдістер мен құралдарды білуіне қатысты жұмысшыға қойылатын негізгі талаптар қамтылған. Тарифтік-біліктілік сипаттамасында жұмысшы кәсібінің осы разрядына анағұрлым тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиісті жұмыстардың барлығын қамти алмайды. Жұмыс беруші қажетті жағдайда, тиісті разряд жұмысшылары кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында қамтылған жұмыстарға сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбесін әзірлей алады. «Жұмыс сипаттамасы» бөлімінде көзделген жұмыстармен қатар, жұмысшы ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, айлабұйымдарды, құралдарды жинастыру, сондай-ақ оларды тиісінше ұстау, белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізу жөніндегі жұмыстарды орындауға тиіс. «Білуге тиіс» бөлімінде қамтылған теориялық және практикалық білімдермен қатар, жұмысшы: еңбекті қорғау, өндірістік санитария мен өртке қарсы қауіпсіздік жөніндегі ереже мен нормаларды; жеке қорғану құралдарын пайдалану ережесін; орындалатын жұмыс (қызмет) сапасына қойылатын талаптарды; брактың түрлері мен оның алдын алу және жоюдың тәсілдерін; өндірістік дабылдатқышты; жұмыс орнында еңбекті ұтымды ұйымдастыру жөніндегі талаптарды білуге тиіс. Біліктілігі анағұрлым жоғары жұмысшы өзінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында санамаланған жұмыстармен қатар, біліктілігі анағұрлым төмен жұмысшылардың тарифтік-біліктілік сипаттамасында көзделген жұмыстарды орындай білуге, сондай-ақ осы кәсіптегі разряды төмен жұмысшыларға басшылық жасай білуге тиіс. Осыған байланысты, анағұрлым төмен разряд кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында келтірілген жұмыстар, анағұрлым жоғары тарифтік-біліктілік сипаттамасында, әдетте келтірілмейді. Тарифтік-біліктілік сипаттамалар ерекше айтылған жағдайлардан басқа, осы бөлімде көрсетілген өндірістер мен жұмыс түрлері бар ұйымдарда, меншік және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, жұмыстарды тарифтеу және жұмысшыларға біліктілік разрядтарын беру кезінде қолданылады. Қызметкердің еңбек қызметін растаушы құжаттарды толтыру кезінде, сондай-ақ тарифтік разрядты өзгерту кезінде оның кәсібінің атауы БТБА-ға сәйкес жазылады. Тарифтік-біліктілік сипаттамалары сегіз разрядты тарифтік кестеге лайықталып әзірленді.
Шпурды қолмен бұрғылау кезінде - 3-разряд; шпурларды қол және колонкалы перфораторлармен, массасы 35 кг дейінгі (массасы пневмоқолдауышпен қоса көрсетіледі) электр бұранды үскілермен ашық жұмыста бұрғылау кезінде - 4-разряд; шпурларды қол және колонкалы перфораторлармен, массасы 35 кг артық электр бұранды үскілермен ашық жұмыстарда және 35 кг дейін жабық қазбаларда, штольняларда, шурфтарда бұрғылау кезінде; шпурларды дизельді қозғағышпен жабдықталғандардан басқа бұрғы қондырғыларымен бұрғылау кезінде – 5-разряд; шпурларды қол және колонкалы перфораторлармен, массасы 35 кг артық электр бұранды үскілермен жабық қазбаларда, штольняларда, шурфтарда бұрғылау кезінде; шпурларды дизельді қозғағышпен жабдықталған өздігінен жүретін бұрғы қондырғыларымен; шпурларды су асты бұрғылау кезінде - 6-разряд; шпурларды арнаулы забойларда перфораторлармен, бұрғы қондырғыларымен, электр бұранды үскілермен бұрғылау және пайдалы қазба қабатының өнімділік қуатын өлшеу, кен жынысының бұрғылануын, уатылғыштығын сынау және бұрғылау-жару жұмыстарының оңтайлы параметрлерін анықтау үшін кен массасын уатқыш балғамен уату кезінде – 7- разряд. 7-разрядты шпур бұрғылаушы үшін орта кәсіптік білім талап етіледі. Ескертпе. Шпур бұрғылаушының көмекшілері шпур бұрғылау құқығы болса шпур бұрғылаушыдан бір разрядқа төмен, ал құқығы болмаса – екі разрядқа төмен тарифтеледі. § 2. ӘУЕ-КАНАТ ЖОЛЫНЫҢ ВагонетШІСІ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Вагонеткаларды толтыру және әкету. Тиелген және бос вагонеткаларды, оларды әуе-канат жолына жеткізе отырып тіркеу және ағыту. Вагонеткаларды әуе-канат жолы канатынан монорельске қабылдау және вагонеткаларды босатып, бостарын канатқа бере отырып қабылдау және монорельс бойынша қажетті бағыттарда орнын ауыстыру. Вагонеткаларды бункерлерге жеткізу және бөліп тарату, оларды босату және әуе-канат жолы трассасына қосу жеріне дейін жеткізу. Әуе-канат жолы желісіне шығатын вагонеткалар арасындағы белгіленген қашықтықты сақтау. Дабылды, тиелген вагонеткалар санын есептегішті, канаттың жай-күйін қадағалау. Вагонеткаларды және әуе-канат жолы механизмдерін қарау, канаттың тартылуын тексеру және реттеу. Вагонеткаларды, тарту және жеткізу канаттарын майлау. Шашылған жынысты жинау және оны үйіндіге апару. Әуе-канат жолын жөндеуге қатысу. Білуге тиіс: әуе-канат жолы механизмдері мен вагонеткалардың құрылымын; вагонеткаларды әуе-канат жолына қабылдау мен жөнелту ережесін; вагонеткаларды тиеу толықтығы нормасын; вагонеткалардың үлгілері мен олардың сыйымдылығын. § 3. ЖАРУШЫ 4-разряд Жұмыс сипаттамасы. Ашық, жерасты жұмыстары мен геофизикалық жұмыстарды жүргізу кезінде жару жұмыстарын орындау. Мартен пештерінің қождықтарындағы, суыған «козелдардағы» шпурларды және металлургия өндірісіндегі шоғырмақтарды жару. Қумаларда, кен еңістеріндегі қатпаларды, кен қазбасы шатырындағы және қабырғасындағы жармаларды жою кезінде, шойтастарды бөлшектеу, жатып қалған кеннің металл жаңқаларын, тұздарды, қатып қалған ағаштарды қопсыту, ағаш діңгегін тазарту, ағаш құлату жөніндегі жару жұмыстарын орындау. Күндізгі қабаттағы және бронешұңқырдағы металл құрылғыларда жару жұмыстарын орындау. Патрон-боевик дайындау. Патрондарды маркілеу және электродетонаторларды іріктеуге қатысу. Шпурларды, ұңғымаларды, камералар мен жару жұмыстары үшін жүргізілетін басқа да қазбаларды зарядтау. Ату-жару аппаратурасын зарядтау. Оттықты және электрлі жару кезінде жалғыз және топтық шпурларды зарядтау. Базистік және таратып бөлу қоймаларынан жару материалдарын жазғызу, алу,тиеу. түсіру және жұмыс орнына жеткізу. Тығындама әзірлеу. Шпурлар мен ұңғымалардың орналасуының, тереңдігі мен бағытының жару жұмыстары жобасы мен паспортына сәйкестігін тексеру. Шпурлар мен ұңғымаларды түрлі үлгідегі пневмозарядтаушылармен зарядтау. Ұңғымаларды механикаландырылған тығындау. Шпурлар мен ұңғымаларды зарядтау алдында забойдағы метанды өлшеу және әрбір жарылыс алдында зарядтарды өлшеу. Қауіпсіз аймақты анықтау және қауіпті аймақты күзет постыларын орналастыру. Бекітпенің жай-күйін, сланецтеу сапасын, қоршаулар мен ескерту белгілерінің орнатылуын тексеру. Жару жұмыстарын жүргізу туралы белгіленген дабылды беру. Жару желісін монтаждау, оның дұрыстығын тексеру, электр желісінің қарсылығын тексеру. Жару материалдарының пайдалануға жарамдылығын, анықтау, жарамсызын жою. Жарылыс жұмыстарынан кейін орынды қарау, жарылмай қалған зарядтарды жою. Жару материалдарына полигондық сынауды, олардың жұмсалу есебін жүргізу, оны растау және қалдықтарды қоймаға тапсыру. Жару жұмыстары журналын жүргізу. Геофизикалық жұмыстарда – ұңғымаларды перфорациялауға және дүмпітуге арналған электр запалдарды әзірлеу. Ату аппаратурасының жарамдылығын тексеру, зарядтауға дайындау, зарядтау және сирету. Білуге тиіс: жару заттары мен жару құралдарының үлгілері мен қасиеттерін; жару жұмыстарын қауіпсіз жүргізу ережесін; барлық үлгідегі пневмозарядшылардың, электр өлшеу аспаптарының, ату-жару аппаратурасының, топырақ жеткізгіштің, торпедалардың құрылымын; жару желілерін монтаждауға арналған айлабұйымдардың түрлерін; оттықты, электрлі және электроттықты жару тәсілдері кезінде дүмпіткіш шнурды қолдана отырып зарядтау мен жарудың тәртібін; жару жұмыстарының, ұңғымаларды перфорациялау мен торпедалаудың негізгі әдістерін; электрмен жару кезінде қосу сызбасын; жару желілерін ток көзіне қосу ережесін; адаспа ток шамасын; кен ауасының құрамын; кен газының қасиеттерін мен олардың жол берілетін шекті процентін; газ байқалған кездегі сақтану шараларын; кен ауасындағы газды өлшеу тәсілдерін; қазбалардың сланецтелуін тексерудің тәртібін; жару материалдарының шығыс нормасын, оларды сақтау, тасымалдау, сынау және жою ережесі мен тәсілдерін; жарылмай қалған зарядтарды жоюдың ережесі мен тәсілдерін;жару жұмыстарын жүргізу кезінде белгіленген дабылдатқышты; қоршау құрылымы ережесін; кен қазбаларының орналасуын; кен жыныстарының қасиеттерін; шпурларды бұрғылау тәсілдері мен геологиялық және техникалық жағдайларға қарай оларды орналастыруды. § 4. ЖАРУШЫ 5-разряд Жұмыс сипаттамасы. Ашық, жерасты кен жұмыстарын жүргізу кезінде, тасымалдау және гидротехникалық тоннельдерде оқпандарды, еңісті және тік қазбаларды проходкалау және тереңдету, ГЭС ғимараттарын, арнаулы нысандағы жерасты құрылымдарын салу кезінде, орман өртімен күрес кезінде күрделі жару жұмыстарын орындау. Жаппай жару кезінде жарылыс желісін монтаждау, шпурлар мен ұңғымаларды зарядтау. Түрлі құрылғыларға жақын жерлерде, биіктігі 3 м. асатын тазалау кеңістігі бар қабаттарда (ленталарда), күре кен орындарын тазарту жұмыстарында, бекітпелер бойынша полкалардан зарядтау кезінде жару жұмыстарын жүргізу. Жартасты кендер мен жартас үстіндегі топырақтарда қазаншұңқыр жасау үшін бөлектелген зарядтарды жару. Шпурларды, ұңғымаларды, камераларды, салмалы зарядтарды, бекітпелер, жабдықтар, механизмдер, коммуникациялар болған жағдайда, электродетонаторлар мен дүмпітуші шнурды қолдана отырып, оттықты және электр оттықты тәсілдер серияларымен зарядтау және жару. Желдеткіш, бекітпе, тарсыл ағындарының, аражабындардың, полкалардың жай-күйін тексеру. Жару жұмыстарын "контурлық жару" әдісімен орындау. Электр жару және алмастырушы желілерді зарядтардың аралас қосындысымен монтаждау. Сейсмикалық әсері, жарықшақтардың ұшуына және соғы толқынына қарай қауіпті аймақты айқындау. Жару заттарын механикаландырылған кешенде қайта өңдеу. Шпурларды, ұңғымаларды, камераларды зарядтық және заряд жеткізу машиналарымен механикаландырылған зарядтау, оларды басқару және техникалық қызмет көрсету. Білуге тиіс: ашық, жерасты кен жұмыстарын жүргізу кезінде, тасымалдау және гидротехникалық тоннельдерде оқпандарды, еңісті және тік қазбаларды проходкалау және тереңдету, ГЭС ғимараттарын, арнаулы нысандағы жерасты құрылымдарын салу кезінде, орман өртімен күрес кезінде, жаппай жару, басқа да күрделі жару жұмыстарын орындау кезіндегі жару жұмыстары өндірісінің ерекшеліктерін; жарылыс желісін алмастыру тәртібін; күрделі жару желілерін монтаждау сызбасын және есептеу тәртібін; сейсмикалық әсері, жарықшақтардың ұшуына және соғы толқынына қарай қауіпті аймақты есептеудің тәртібін; зарядтық және заряд жеткізу машиналарының құрылымын және оларды пайдалану ережесін; түйіршіктелген жару заттарымен пневмозарядтау кезінде статикалық электрмен күрес әдістерін; қысқа баяулатылған жарылыс ерекшеліктерін; кен-геологиялық жағдайларға орай зарядтардың тиімді құрылымдары мен қысқа баяулатылған жарылыс сызбаларын таңдау ережесін; екінші топтағы жарылыс материалдары қоймаларындағы қоймаішілік тиеу-түсіру және тасымалдау жұмыстарын механикаландыруды; кен қазбаларын жару заттарымен механикаландырылған зарядтауға арналған технологияны, автоматтандыру құралдарын; жару заттарын контейнерлік жеткізу, сақтау және таралу технологиясын; динамореактивтік жүйелердің құрылымын. § 5. ЖАРУШЫ 6-разряд Жұмыс сипаттамасы. Айрықша құрылғыларды салу, жұмыс істеп тұрған имараттарға қосу кезінде, кессон камераларында ерекше күрделі жару жұмыстарын орындау; шпурлардың санын, орналасуы мен тереңдігін анықтау, электр жару желісін монтаждау. Айрықша имараттар іргетастарына, тұрақты жерасты коммуникацияларына, жұмыс істеп тұрған метрополитен тоннелдеріне, магистралдік темір және автокөлік жолдарына, электр жеткізу желілеріне, газ-мұнай құбырына, көпір құрылысына жақын жерде күрделі жару жұмыстарын орындау; Күрт еңісті ойпаңдарда, түпті тереңдету жұмыстарында, минералды түпке сеппе салу кезінде, аралықтарды алу кезінде, қадаларды қағу кезінде зарядтарды жару. Сең жүру кезінде мұздарды жару. Ғимараттар мен имараттарды бұзу, домна және мартен цехтарын қайта құрылымдау кезінде жару жұмыстарын орындау. Торпедаларды жабдықтау, оларды ұңғымаға түсіру және жару. Білуге тиіс: айрықша ғимараттар мен имараттарды салу, күрт еңісті ойпаңдарда, түпті тереңдету жұмыстарында, қадаларды жарумен қағу кезінде, минералды түпке сеппе салу кезінде, магистралдік темір және автокөлік жолдарына жақын жерде күрделі жару жұмыстарын жүргізу ережесін; метал мен ыстық массиверді уату кезінде, мұз жару және су асты жұмыстарында, ғимараттар мен имараттарды бұзу үшін зарядтарды жару ережесін; торпедаларды жабдықтау, ұңғыманы дүмпітуге арналған зарядтарды дайындаудың тәртібін. Ескертпелер: 1. Адамдар жару жұмыстарына жару жұмысы өндірісіне құқық беретін құжаты болғанда ғана жіберіледі. 2. Жару материалдарын жеткізумен айналысатын жарушы көмекшілері 2-разряд бойынша, ал шпурларды, ұңғымаларды, мина камераларын жаруға дайындық жөніндегі жұмыстарға жарушының көмегімен бір мезгілде қатысқан кезде 3-разряд бойынша тарифтеледі. § 6. ҮЙІНДІЛЕРДЕГІ ТҮСІРУШІ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Жүк тиелген автосамосвалдарды үйіндіде күтіп алу, олардың қозғалысын реттеу. Жынысты, қожды, салма материалды және басқа да өндіріс қалдықтарын көлік құралдарынан түсіру. Үйіндінің үйілуін, оның айналасының соқамен, бульдозермен немесе скрепермен тегістелуін, кондициялық және кондициялық емес пайдалы қазбаның бөлек түсірілуін қадағалау. Үйіндіні өсіру. Қабылдау ыдыстарын жабысқан және қатып қалған кен массасы мен басқа да материалдардан тазарту. Шөміштерден қатып қалған қож бен "козелдерді" түсіру. Жол габариттерін шашылған кен массасынан тазарту, қож құйылған жерді жинау. Экскаватор асты төсемін салуға қатысу. Автосамосвалдардың үйінді үстінде жүрген кездегі маневр қауіпсіздігі мен ескерту белгілерін беру. Жуу аспаптарындағы жұмыс кезінде дренаж арналары мен қоршауларды құру. Шойтастарды қайлалау. Қауіпті жерлерді белгімен қоршау. Жұмыс орны шегіндегі жолдардың жарықтандырылуын қадағалау. Түсіру көлік құралының есебін жүргізу. Автосамосвалдарды түсіруге арналған қажетті айлабұйымдардың құрылымын. Жылжымалы компрессорды қосу және оның жұмысын қадағалау. Білуге тиіс: үйінді жұмыстарын жүргізу және көлік қозғалысы ережесін; автосамосвалдардың тормозының, қотарып түсіру құрылғысының құрылымын; компрессорлардың жұмыс принципін; жүк түсірілетін автосамосвалдардың жүк көтергіштігін; үйіндінің бейіні мен бағытын; үйіндідегі көлік жолдарының орналасу сызбасын; пайдалы қазбалардың жыныстан ерекшеленетін сыртқы белгілерін; электрослесарлық іс негіздерін. § 7. ҮЙІНДІЛЕРДЕГІ ТҮСІРУШІ 3-разряд Жұмыс сипаттамасы. Жүк тиелген теміржол составтарын қабылдау, олардың түсіру орнына қарай қозғалысын реттеу. Жынысты, қожды, салма материалды және басқа да өндіріс қалдықтарын думпкарлардан, вагондардан, вагонеткалардан, қож шөміштерінен түсіру. Шөміштерді қою және оларды қисайтуға дайындау. Үйіндіні өсіру қадағалау. Теміржол составтарын босату басталғаны және аяқталғаны туралы белгі беру. Темір жол габариттерін шашылған кен массасынан тазарту. Үйінді тасылым жолдарын төсеуге, қозғауға, өсіруге және көтеруге қатысу. Тұйықжолдың жұмыс бөлігінің теміржолын ұстау, ағымдық жөндеу. Рельстен жылжып кеткен составты қоюға қатысу. Люктерді, борттар мен вагон есіктерін жабу және ашу. Қауіпті жерлерді белгімен қоршау. Босатылған вагондардың есебін жүргізу Думпкарды қотару үшін әуе магистралін қосу. Білуге тиіс: үйінді жұмыстарын жүргізу және теміржол көлігі қозғалысы ережесін; вагондардың, думпкарлардың, тормоздардың, қотарып түсіру құралдары мен компрессорлардың құрылымын; босатылатын көлік ыдыстарының жүк көтергіштігін; думпкар қораптарын босату және бекітудің тәсілдері мен шарттарын; теміржолдар мен бұрмалардың құрылымы туралы негізгі деректерді; үйіндідегі көлік жолдарының орналасу сызбасын; теміржол тұйығының рельс жолдарын ұзарту және қозғау тәртібін. § 8. Газ ӨЛШЕУШІ 1-разряд Жұмыс сипаттамасы. Кен қазбаларындағы кен газдарын бензинді шаммен, газ талдауышпен немесе индикаторлармен өлшеу. Кен қазбаларында кен газдарын болуын өлшеу. ауаның тозаңдану дәрежесін тексеру. Өлшеу нәтижелерін ауысым сайынғы рапортқа, журналға және ақпараттық тақтаға жазу. Шаң-газ режимінің бұзылуының алдын алу және жою шараларын қабылдау. Газдалған қазбаларда болуға тыйым салатын белгілерді орнату. Жұмысшыларды газдалған қазбалардан алып шығу. Желдеткіш құрылғыларының жай-күйін және жарамдылығын қадағалау. Бензинді шамдардың, газ талдауыш пен индикаторлардың жарамдылығын тексеру. Ауаны сынау орнын таңдау. Ауа мен шаң сынамасын талдауға алу және оларды зертханаға тапсыру. Ауаның жылжу жылдамдығын, температурасын, ылғалдылығын және депрессиясын өлшеу. Қызмет көрсететін учаскедегі, забойдағы электр аппаратурасын, электр жабдықтарды, кабельдер мен қорғану құралдарын сырттай қарау. Газбен уланған кезде алғашқы көмек көрсету. Білуге тиіс: кен қазбаларының атаулары мен орналасуын, оларды желдету сызбасын; желдеткіш құрылғыларының орналасуы мен нысанын; кен ауасының құрамын және онда түрлі газдар мен шаңның болуының шекті процентін; газ ұстаушы және бұрып әкетуші жүйелердің сызбасын; метанның, көмірқышқылының, көміртегі қышқылының және басқа да газдардың қасиеттерін; бензинді шамдардың, газ талдауыш пен индикаторлардың, аспираторлардың құрылымын; шахта авариясының алдын алу және жою жоспарын; қазбаларда газ анықталған кездегі сақтану шараларын; зертханалық талдауға ауа мен шаң сынамасын алудың ережесі мен әдістерін. III санаттағы, санаттан тыс, тозаң, суфлярлық бөлінулер мен көмірдің, газдың кенеттен атқылау, газ жарылысы қаупі бар шахталарда (кеніштерде) - 2-разряд. § 9. ГидромониторШЫ Жұмыс сипаттамасы. Топырақты және кен жыныстарын әзірлеу (кесу, құлату), шаю, шайып түсіру, тасымалдау, қазбаны өңдеу, кессондар мен түсірме құдықтарды батыру, дамбылар мен басқа да жер имараттары мен үйінділерін шаю кезінде гидромониторды басқару. Өрт ошақтарын жерасты басқару құбырлары бойынша ұйықтандыру, өздігінен тұтанатын жұмысталған көмір қабаттарын, профилактикалық ұйықтандыру, жарықтар мен ойықтарды ұйықтандыру. Пульпа ағынын басқару және оның қажетті консистенциясын ұстап тұру. Ағынның біркелкі шаюын, қажетті бағыты мен қысымын қамтамасыз ету. Гидромониторды бөлшектеу, құрастыру, жылжыту және теңгермелеу. Су жолдары мен пульпажолдарын бөлшектеу, құрастыру, ұзарту және қысқарту. Аспаптар мен ұштамаларды ауыстыру. Қазбаланған кең3стікті бекіту. Кен жынысы мен топырақтың ірі кесектерін уату, оларды штректе өңдеу және науалар бойынша өткізу. Жоғары қысымды став қақпақтарын ашу және жабу. Науалардың, Су жолдары мен пульпажолдары коммуникацияларының жай-күйін қадағалау, бөгде заттарды ұстап қалу. Гидромониторларға қызмет көрсету және профилактикалық жөндеу. Білуге тиіс: қызмет көрсететін гидромониторлардың, аспаптардың, қақпақтардың, жоғары қысымды ставкалардың, су жолдары мен пулпажолдарының құрылымын және оларды қолдану принципін; топырақ туралы негізгі деректерді; арналар мен траншеяларды жөндеу ережесін; гидромониторлардың техникалық сипаттамаларын, оларды бөлшектеу, құрастыру және теңгермелеу ережесін, шаюмен өңдеу ережесін; құрғақ және су күйіндегі кен жыныстары мен топырақтың физикалық қасиеттерін; кен жынысы мен пайдалы қазбалардың беріктігі бойынша сыныптамасын; кен жыныстары мен топырақтың шаю мен гидравликалық тасымалдаудың тәсілдері мен негізгі сызбаларын; ұштама нысандары мен оларды ауыстыру тәсілдерін; шашылма плоттың шөгу сипаты мен шайылатын жыныстардың гранулометриялық құрамын; забойдағы және қазбаны бекіту жұмысының негізгі ерекшеліктерін; бекітпе түрлері мен үлгілерін; бекіту материалдарының қасиеттерін; шоғырландырушы штректердегі науа құрылымын; учаскедегі су жолдары мен пулпажолдарының сызбасын; гидромонитор жұмысындағы ақау себептерін және оларды жою тәсілдерін; электр слесар ісін; гидравлика негіздерін; гидромониторды пайдалану ережесін; қоршаған ортаны қорғаудың негізгі ережесін; ұйықталған ұңғыма учаскесін қоршау ережесін; пульпа консистенциясын; қабылдау құйғыштарының түрлерін; ұйықтануды нысанға берудің тәртібін; пульпа сынамасын алу тәсілдерін. Топырақты және кен жыныстарын ең жоғары ұштама кезінде өнімділігі 1000 м3/сағат су болатын гидромонитормен әзірлеу (кесу, құлату), шаю, шайып түсіру , тасымалдау, қазбаны өңдеу кезінде - 3-разряд; Топырақты және кен жыныстарын ең жоғары ұштама кезінде өнімділігі 1000-нан 3000 м3/сағат судан артық гидромонитормен әзірлеу (кесу, құлату), шаю, шайып түсіру , тасымалдау, қазбаны өңдеу кезінде - 4-разряд; Топырақты және кен жыныстарын ең жоғары ұштама кезінде өнімділігі 3000 м3/сағат судан артық гидромонитормен әзірлеу (кесу, құлату), шаю, шайып түсіру , тасымалдау, қазбаны өңдеу кезінде; топырақты және кен жыныстарын ең жоғары ұштама кезінде гидромонитордың өнімділігіне қарамастан әзірлеу (кесу, құлату), шаю, шайып түсіру, тасымалдау, қазбаны өңдеу кезінде; кен жыныстарын жуып шаю қондырғыларында әзірлеу, дезинтеграциялау және тасымалдау кезінде - 5-разряд. § 10. КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 1-разряд Жұмыс сипаттамасы. Карьерлер мен разрездерде вагондарды, вагонеткаларды, автомобиль жолдары мен теміржолдарды, тасылым қазбаларын, су ағызу арналарын қоқыстан, жыныстардан, ұйықтардан тазарту. Пайдалы қазбаның көрінетін жыныспен қоқысталуын тексеру және есепке алу. Вагонеткалардың, вагондар мен басқа да көлік құралдарының тиелу толықтығын тексеру. Өндірілген пайдалы қазбаның және жыныстардың есебін жүргізу. Сынама алу, жеткізу және есепке алу. Брак актісі мен пайдалы қазбаның өндірудің есебін жүргізу жөніндегі құжаттарды ресімдеу. Стрелкаларды ауыстыру. Карьерлерде, сондай-ақ басқа нысандарда жару жұмыстары өндірісі орнында жару материалдарын, зарядталатын блоктарды, ұңғымаларды, жарылыс қауіпті аймақты уақытша күзету. Қоршаулар мен ескерту белгілерін орнату, дабыл белгісін беру және қабылдау. Шлангілерді орау. Вагонеткаларды, машиналар мен механизмдерді майлау. Жұмысталған майды жинау және оны регенерациялауға тапсыру. Рельстен шығып кеткен вагонеткалар мен вагондарды көтеру. Балшық, цемент, әк және басқа да ерітінділерді әзірлеуге қатысу. Жүктерді тиеу. түсіру және жылқымен тасымалдау, аттарды, ат әбзелдерін күту. Орындайды зарасыздандыру, әжетхананы жинау. Шурфтарды проходкалауға қатысу. Бұрғылау құралын жинақталуы бойынша іріктеу және оны жұмыс орнына жеткізу. Мұқалып қалған бұрғы құралын жинау және оны шеберханаға жеткізу. Карьерлердегі автокөлік жолдарына көктайғақ кезінде құм себу, суды қайнату және жеткізу, шаңды тазарту, кәріз желілерін хлорлау мен оқытуды қажет етпейтін басқа да ұқсас жұмыстарды орындау. Білуге тиіс: қолданылатын механизмдердің, айлабұйымдар мен құралдың жұмыс принципін, олармен жұмыс істеу ережесін; бұрғы жиынтықтарын жеткізу бағытын, орнын ауыстыру ережесін, олардың мөлшерін, ұштама пішінін; жүктерді штабельге салу тәсілін; ауыстыру стрелкалары мен белгілерді ұстау ережесін; кен қазбаларының атауын және орналасуын, олар бойынша қауіпсіз қозғалыс ережесін; пайдалы қазбаның жыныстардан сыртқы ерекшелігін; жағармай материалдарының сұрпы мен қасиеттерін, оларды қолдану тәсілдерін; берілген пайдалы қазба есебінің тәртібін; рельстен шығып кеткен вагонеткаларды қою ережесін; пайдалы қазбалар мен жыныстарды сыныптау белгілерін. § 11. КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Жүк тиелген және бос вагонеткаларды қолмен және механизмдермен әкелу және әкету. Жұмыс орнында орнатылған итергіштерді, шығырларды басқару. Вагонеткаларды тірке қосу және ағыту, оларды шығыр канатына және электровозға тіркеу және ағыту. Вагонеткаларды кілеттерге орнату және бекіту. Кілетті дұрыс тиеу және босатуды қамтамасыз етуге оқпаншыға көмек көрсету. Материалдарды тиеу және түсіру. Материалдар мен аспаптарды сланецтеуге және қазбаларды ағартуға жеткізу және ұсыну. Ерітінді әзірлеу. Рельс жолдарын жол ауыстырғышпен орнына қозғау кезінде көмекші жұмыстарды орындау, составтарды құрастыру және бөлу мен басқа да ұқсас жұмыстар. Шығарма шұңқырларды зарарсыздандыру. Конвейерлерде, жынысты іріктеу ленталарында, алаңшалар мен вагондарды жыныстарды пайдалы қазбадан қолмен іріктеп алу. Пайдалы қазбаны ірі кесектерін ұсата отырып бөлшектеу, сұрыптау. Пайдалы қазбаны кен массасынан іріктеп алу, қоймалау, қабылдаушыға тапсыру, көлік құралына тиеу. Пайдалы қазбаны өлшеу және қабылдаушыға тапсыру. Вагонеткаларды қотарғышпен түсіру. Жару заттарын жарушының қадағалауымен жару жұмыстары өндірісі орнына жеткізу. Забой материалдарын әзірлеу және жеткізу. Гидроэлеваторларға, шөмішті элеваторларға, топырақ насостарына қызмет көрсету. Пульпаның элеваторлар мен топырақ насосы зумпфына біркелкі түсуін қадағалау. Кептеме немесе ауа тығынын болдырмау. Пульпадан бөгде және ірі заттарды қолмен немесе айлабұйым көмегімен алып тастау. Сорма өңешін, сору құбырын, зумпф үстіндегі оттықты тазалау. Құдықтарды тазалау және жөндеу. Қызмет көрсететін жабдықтар мен механизмдердің жұмысындағы ұсақ ақауларды жою. Арзан инвентарьды қабылдау, сақтау және беру. Білуге тиіс: итергішті, шығырды, бункер бекімесі мен басқа да қызмет көрсететін механизмдердің құрылымын және пайдалану ережесін; гидроэлеваторлардың, шөмішті элеваторлардың, топырақ насостарының жұмыс принципін; сору құрылғысы мен құбыр сызбасын; вагонеткалар мен басқа да көлік құралдарының үлгілерін және нысанын, оларды тасу ережесі мен тәртібін; жол бағыттарының сызбасын; тіркеу түрлерін; вагонеткалар мен тіркемелерді канатқа, электровозға тіркеу тәсілдерін; пайдалы қазба сұрыптарын; бос жыныстың пайдалы қазбадан сыртқы ерекшелік белгілерін; пайдалы қазбаны шығару кезінде жол берілетін шығын нормаларын; жынысты пайдалы қазбаны бүлдірмей бөлшектеу және бөліп алу тәсілдерін; инертті тозаң нысанын, оның шығыс нормасы мен сақтау ережесін; қолданылатын ерітінділердің нысанын және оларды әзірлеу әдістерін; транспортерде жұмыс істеу ережесін; пайдалы қазбаларға қойылатын мемлекеттік стандарт талаптарын; жару материалдарымен жұмыс істеу, сақтау және тасымалдау ережесін; жару материалдарының қасиеттерін; қоршау құру ережесін. § 12. КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 3-разряд Жұмыс сипаттамасы. Кен массасын механикаландырылған эстакадаларда түсіру және тиеу, эстакада механизмдерін басқару, түсіру және тиеуді реттеу. Жарушының басшылығымен жару заттарын жару жұмыстары өндірісі орнына жеткізе отырып, ұңғымалар мен шпурларды зарядтауға қатысу. Шпурлар мен ұңғыма орнын қолмен бұрғылау. Шахталар мен шпурлар оқпандарын толық кеспелеумен бұрғылау кезінде қосалқы көмекші жұмыстарды орындау. Бекітпе мен қораманы іріктеу және әзірлеу. Шахталардың, ағаш құбырлардың, траптар мен люктердің, баспалдақтардың, полкалардың және басқа да кен қазбалары жол бөлімшелері жабдықтамаларының желдеткіш оқпандарын қаптауға арналған бекітпе элементтерін дайындау және жөндеу. Эстакадаларды, дозатор қондырғыларын жабдықтау және жөндеу, ашық кен жұмыстарындағы ағаш шебері жұмыстарын орындау. Білуге тиіс: механикаландырылған эстакада құрылымын; кен массасын эстакадаларда үйіндіге түсіруді реттеу ережесін; қолданылатын бекітпе мен ілеспе материалдардың түрлері мен мөлшерін; шпурлар мен ұңғымаларды зарядтаумен байланысты негізгі ережелерді; ағаш имарат бөлшектерінің құрылымын; түрлі ағаш тектерінің қасиеттері мен сұрыптарын; орман ауруы мен олардың бүліну себептерін. § 13. геологиЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 1-разряд Жұмыс сипаттамасы. Геологтың немесе гидрогеологтың басшылығымен жұмыс орындау. Түпкі жыныстарды тазарту және ашу. Кен қазбалары үлгілерін қағу, буып-түю, тасымалдау, қажет болғанда өлшеу, парафиндеу. Үлгілер мен сынамаларға этикетка толтыру және жапсыру, оларды тіркеу және зертханаға жіберу. Судың сынамасын алу және тасымалдау, оларды тиісті журналға тіркеу. Ұңғыма тереңдігін бақылап өлшеу. Кен үйінділерінен, бос жыныс үйінділерінен және басқа да кен массасынан сынама алу. Қарапайым сызбаларды орындау және көбейту. Білуге тиіс: кен жыныстарының шөгу жағдайлары, кен қазбаларының орналасуы мен нысаны туралы негізгі ұғымдарды; ұңғымалар мен кен қазбаларынан кен жынысы үлгілерін іріктеудің тәртібі мен ережесін, оларды сақтаудың тәртібі мен ережесін; су сынамасын іріктеудің, ресімдеудің және сақтаудың тәртібін; бос жыныстың пайдалы қазбадан сыртқы ерекшелік белгілерін; кен жыныстарының қабылданған сыныптамасын; сынамалар мен кен жынысы үлгілерін тіркеу журналын және басқа да белгіленген құжаттамаларды толтыру мен сақтаудың тәртібін; геологиялық қарапайым жоспарларды. § 14. геологиЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Сынамалар мен кен жынысы үлгілерін, кенді және басқа да пайдалы қазбаларды кен қазбаларынан, табиғи ашық жерден, бұрғылау ұңғымаларынан алу. Кен қазбалары мен кеннің физикалық қасиеттерін анықтауға қатысу. РИМВ-3 аспабының көмегімен бұрғы ұңғымаларын геологиялық зерттеу жұмыстарын орындау. Кен қазбаларын сыныптауыш бойынша сыныптау. Кен қабаттары мен тектоникалық бұзылу қабаттары элементтерін, жерасты суларының гидростатикалық ағын күшін және ұңғымалар, арналар мен т.б. бойынша су шығысын тау-кен компасының көмегімен өлшеу. Графикалық материалдарды көшіріп басу. Білуге тиіс: кен жұмыстарын жүргізу негіздерін; кен жыныстарының атауын және негізгі қасиеттерін; геофизикалық, геологиялық аспаптардың атауын, нысаны мен пайдалану ережесін; кен орнының геологиялық құрылымы мен гидрогеологиялық жағдайларын; тау-кен компасы мен қолданылатын басқа да айлабұйымдар мен құралдарды қолдану ережесін; кен қазбаларынан, табиғи ашық жерден, бұрғылау ұңғымаларынан сынамалар мен кен жынысы үлгілерін алудың тәртібі мен ережесін; кен жыныстарының шөгу элементтері мен жарықшаларды тау-кен компасымен өлшеу әдістерін; жарықпен көшіріп басу қондырғысын және аммиакты пайдалану ережесін. § 15. геологиЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 3-разряд Жұмыс сипаттамасы. Кен қазбалары мен ұңғымаларды сынамалайтын жерлерді белгілеу. Бақылау сынамаларын алу, сынамаларды кептіру, ұнтақтау, қысқарту, майдалау, химиялық талдауға дайындау. Кен қазбаларының, кен мен басқа да пайдалы қазбалар үлгілерінің геологиялық коллекциясын жинау және ресімдеу. Пайдалы қазбаның өнімді қабаты мен сыйымды кен жынысының қуатын өлшеу. Тектоникалық жарықтар мен жарықшаларды өлшеу. Кен қойнауынан пайдалы қазбаны алудың толықтығы мен сапасын, көшкін құбылыстарын қадағалау және олар туралы уақытында ескерту. Кен сұрыптарының дұрыс шихталануын бақылау. Бұрғы ұңғымаларындағы жерасты сулары мен олардың кен қазбаларына келу ағындарының деңгейін өлшеу. Кен қазбалары мен бұрғы ұңғымаларының алғашқы және таза геологиялық құжаттамасын (паспорттарды, ұңғыманың стратиграфиялық колонкаларын, сынамалау журналын, жұмыс жоспарын), графикалық материалдарды – жоспарларды, разрездерді салу және ресімдеу. Камеральдік жұмыстар. Кен жыныстары мен пайдалы қазбаларды іріктелген сынамалар бойынша эталондық коллекцияға сәйкес сыныптау. Білуге тиіс: кен жыныстарының сыныптамасын; жыныстардың петрографиялық түрлерін; сыйымдылықты жыныстар мен кендердің постмагматикалық өзгерістерін, олардың байыту технологиясына әсерін; пайдалы қазбаны жөнелтуге арналған сұрыптама паспорттарды жасау ережесін; шығындардың туындау, құнарсыздану себептері мен оларды қысқарту тәсілдерін; бороздалық, задиркалық және уыстық сынамаларды алу ережесін; ұңғыма шламы бойынша негізгі металдың болуын анықтау ережесін; шөгінді жыныстардың фациальдік талдау негіздерін; тектоника элементтерін; кен мен жыныстардың құрылымдық-текстуралық сипаттамасын; кен жыныстары мен пайдалы қазбаларды далада және зертханада зерттеу әдістерін; сеппе құрылымы элементтері мен олардың кеңістіктегі арақатынасын; гидрогеологиялық өлшем әдістерін; инженерлік геология элементтерін; разрез, профиль, стратиграфиялық колонкаларды құру ережесін;құжаттаманы толтыру, есепке алу және сақтау тәртібін; есептеу техникасын қолдану ережесін; пайдалы қазба қорын жедел есептеудің қабылданған әдістемесін. Ескертпе. Жұмысты жерасты суларының қалдықты ағыны кезіндегі күрделі гидрогеологиялық және тектоникалық немесе кен соқпасы бойынша қауіпті жағдайларда орындаған кезде тарифтеу бір разрядқа жоғары жүргізіледі. § 16. маркшейдерЛІК ЖҰМЫСТАРДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 1-разряд Жұмыс сипаттамасы. Кен қазбаларын жүргізу, шахта оқпандарын, тоннельдер салу, шахта үсті нысандарын салу, арнаулы нысандағы имараттарды салу кезінде бұрғылау контурын шығару, түсіру, нивелирлеу, өлшеу жұмыстарын маркшейдердің басшылығымен орындау. Арақашықтықты өлшеу. Рейкаларды, вехтарды, штативтер мен отвестерді орнату. Отвес желілері мен нивелир рейкасы бөліктерін жарықтандыру. Геодезиялық және маркшейдерлік құралдар мен аспаптарды тазалау, сүрту, орнын ауыстыру және орнату. Реперлер мен маркшейдерлік пункттерді бекіту. Құжаттаманы ресімдеуге қатысу. Білуге тиіс: геодезиялық және маркшейдерлік аспаптардың, өлшеу құралдарының атауын, нысаны және олармен жұмыс істеу, оларды баптау ережесін; маркшейдерлік және геодезиялық белгілерді және оларды орнату ережесін; жер рельефі туралы негізгі ұғымдарды; кен қазбаларының орналасуы мен нысанын; қарапайым маркшейдерлік жоспарларды; құралдар мен аспаптарды сақтау, беру және қабылдау тәртібін; забойлар мен карьердегі жұмыс кертпешінде маркшейдерлік жұмыстарды қауіпсіз жүргізудің тәртібін. § 17. маркшейдерЛІК ЖҰМЫСТАРДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Маркшейдерлік және геодезиялық аспаптарды жұмыс орнында орнату. Маркшейдерлік және геодезиялық белгілер мен реперлерді орнату. Маркшейдерлік негіздеменің уақытша және тұрақты пункттері мен реперлерді салу және оны сыртқы әрлеу. Кен қазбаларының детальді маркшейдерлік түсіріміне қатысу. Өтпелі кен қазбаларын суреттеу және құжаттаманы ресімдеу, өлшеу материалдарын өңдеуге қатысу. Биік нүкте белгілері мен түсірім нүктелеріне дейінгі жазық арақашықтықты есептеп шығару. Деңгей өлшегіштің көмегімен белгіні жерге түсіру. Кен қазбаларының маркшейдерлік түсірімі нәтижелерін маркшейдерлік жоспарға түсіруге қатысу. Учаске аумағын планиметрмен есептеу немесе өлшеу. Түсірім нүктелерін белгілеу және техеометриялық түсірім жұмыстарын орындау. Стереофотограмметриялық түсірімге арналған тану ьелгілерін жасау және орнату. Жарықшаларды қадағалау және оларды кен қазбаларында өлшеу. Фотоға түсіру және фотозертхана жұмыстары кезіндегі дайындық жұмыстарын орындау. Тазарту кеңістігінің ойма қуаттарын өлшеуге, кен қазбаларының жылжуын аралық өлшеуге және оларды жөндеу көлемін, кен қазбаларындағы саңылауларды өлшеуге қатысу. Екінші дәрежелі кен қазбаларында пикеттерді бөліп қою. Геодезиялық және маркшейдерлік аспаптар мен құралдарды күтіп баптау. Визирлік нысаналарды орнату және кертпеш көмегімен орталандыру. Білуге тиіс: теодолиттің, нивелирдің, кен компасының, арнаулы геодезиялық және маркшейдерлік аспаптар мен құралдардың нысанын; геодезиялық және маркшейдерлік аспаптарды, белгілер мен реперлерді орнатудың тәртібі мен әдістерін; маркшейдерлік түсірім мен нивелирлеуді орындаудың негізгі әдістері мен тәртібін; кен жұмыстарын жүргізу негіздерін; кен жынысының көшкіні туралы негізгі ұғымдарды; маркшейдерлік түсірім материалын өңдеу әдістерін; қарапайым маркшейдерлік жоспарларды; белгіні жерге түсіру ережесін; визирлік нысаналарды кертпеш көмегімен орталандыру әдістерін; фотозертхана жұмыстары өндірісі мен әдістері ережесін; төмен вольтті жылжымалы электроэнергиясы көздерімен жұмыс істеу ережесін. § 18. маркшейдерЛІК ЖҰМЫСТАРДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 3-разряд Жұмыс сипаттамасы. Кен жыныстарының габаритін, тазартылатын кеңістіктің ойма қуаттарын, бұрғылау-жару ұңғымаларының тереңдігі мен бағытын, кен жыныстары көшкінінің желілік жылжу параметрін анықтау. Кен ақбаларының жабық параметрлері мен дренажды әзірлеу кезінде шөміштеу тереңдігінің жедел мөлшерін бақылау. Стереофотограмметриялық, дыбыс локациялық әдістермен, сондай-ақ гидроскопиялық, лазерлік аспаптарды, радио-жарық дальнометрлерін қолдана отырып, маркшейдердің басшылығымен жауапты түсіру кезінде қатысу. Разрез жиектерінің, карьерлердің, үйінділердің көшкінді деформацияларын маркшейдердің көрсетуі бойынша түсіру. Көлік ыдыстарын тиелуін фотобақылау жөніндегі жұмысты орындау, ыдыстардың тиелу көлемін фототүсіру бойынша анықтау. Геологиялық барлау қазбаларын инструментальдік бөліп салу. Жарықпен көшіру жұмыстарын орындау. Орындалған кен жұмыстары көлемін, көтеріліп жатқан тоннельдер мен басқа да кен қазбалары қималарының нақты көлемін анықтауға қатысу, маркшейдерлік құжаттарды, графикалық материалдарды – жоспарларды, разрездерді ресімдеу. Күрделі кен қазбаларында пикеттерді бөліп түсіру. Қадағалау стансаларында кен қазбаларының жылжуын және олардың жөндеу көлемін өлшеуді жүргізу. Кен қазбалары мен ұңғымаларға отвестер бойынша немесе құралдың (угломердің) көмегімен бағдар беру. Кен қазбаларын қарсы забоймен және қауіпті аймақтарда жүргізген кезде, жоғары дәлдікті түсірулерде маркшейдерлік тірек желілерін салуға, тік оқпандардың, жазық жағдайлар мен биіктіктерді теодолиттік түсіру кезінде профильді түсірілуін тексеруге қатысу. Тоннельдердегі жол реперлерін орнату және олардың орналасуын анықтау. Тоннель қаптауының бүйір және тік қалдықтары мен эллиптілігін өлшеу: жоғары дәлдікті маркшейдерлік аспаптар мен құралдарды орнатуға және жұмыс қалпына келтіруге қатысу. Рамкалар мен маркаларды орнату, трассадағы өтпелі кешеннің орналасуын анықтау. Жоспардағы және профильдегі тоннель қаптауын түсіру. Шахталық рельс жолдарын нивелирлендіру өндірісі. Жерасты қазбаларының жауапты түсірімдеріне, кран асты жолдарының түсіріміне, төсем жұмыстарын және қуыстарды өлшеуге қатысу. Кен жұмыстарын дамыту жоспарын жасау кезінде кестелік және графикалық материалды дайындауға қатысу. Маркшейдерлік оптикалық аспаптарды тексеру өндірісіне қатысу. Білуге тиіс: маркшейдерлік түсірімдер мен есептеулердің негізгі әдістерін; маркшейдерлік жұмыс өндірісінің технологиясын; қолданылатын аспаптарды пайдалану ережесін; стереофотограмметриялық жұмыс өндірісінің ережесін; орындалған кен жұмыстарының көлемі мен салынып жатқан тоннельдер мен имараттар қималарының нақты мөлшерін анықтату тәсілдерін; көлік ыдыстарындағы кен массасын фотосурет бойынша есептеу әдістемесін; кен жынысының көшкіні туралы негізгі ұғымды; маркшейдерлік құжаттамасын толтырудың, есепке алудың және сақтаудың тәртібін; есептеу техникасын пайдалану ережесін; тоннель қаптауының бүйір және тік қалдықтары мен эллиптілігін өлшеу ережесін; трассадағы өтпелі кешеннің орналасуын анықтау тәсілін; тоннельдерде жол реперлерін орнату мен орналасуын анықтау тәртібін; тоннель қаптауын шығарылған осьтен түсіру ережесін; тоннель қаптауы элементтерінің жобалық жағдайдан жол берілетін ауытқуларын; жарықпен көшіріп басу қондырғысының құрылымы мен оны және аммиакты пайдалану ережесін; бағыттарды интрументальдік оқпандау ережесін. Ескертпе. Жұмысты жерасты суларының қалдықты ағыны кезіндегі күрделі гидрогеологиялық және тектоникалық немесе кен соқпасы бойынша қауіпті жағдайлардағы маркшейдерлік түсірім өндірісі кезінде, сондай-ақ ашық кен жұмыстарын мәңгілік мұз аудандарында алтын, қалайы және алмаз кен орындары жағдайларда орындаған кезде, маркшейдерлік жұмыстағы кен жұмысшысын тарифтеу бір разрядқа жоғары жүргізіледі. § 19. ТАЗАРТУ ЗАБОЙЫНЫҢ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 5-разряд Жұмыс сипаттамасы. Пайдалы қазбаны тазартып алу жөніндегі, пештерді, просектерді, гезенкаларды, орттарды, лава разрездерін, монтаждау камераларын (қабаттарын) өткізумен байланысты жұмыс кешенін орындау. Шпурлар мен ұңғымаларды өздігінен жүретін бұрғы қондырғыларымен, дизельдіден басқа кареткалармен, пневмоұстауышпен қоса массасы 35 кг дейінгі перфораторлармен (көмір және сланецті шахталарда өздігінен жүретін бұрғы қондырғыларымен, барлық үлгідегі кареткалармен және перфораторлармен), электрбұрғылармен және пневмобұрғылармен бұрғылау. Забойды қарау және оны қауіпсіз жағдайға келтіру, забой топырағын жоспарлау. Кен массасын әртүрлі әдіспен жинау, тиеу және жеткізу. Шатырды бекіту және басқару паспортына сәйкес уақытша және тұрақты бекітпе тұрғызу, шатырды орналастыру, костерлерді қалау және орнын ауыстыру. Тазарту забойының шатыр жынысын және оның полимерлік материалдармен қиысуларын нығайту. Тіреу және керме тіректерін орнату. Төсемді салу. Забойдағы кен массасын скреперлеу. Жұмысталған кеңістікті қалау. Кен тазартып алу машиналарын басқаруға көмек көрсету. Гидромониторларды, электр және пневматикалық жетекті, қуаты 147,2 квт дейінгі дизельді қозғағышы бар тиеу, тиеу-жеткізу машиналарын (200 а.к.), салу машиналарын, скреперлі шығырларды, өздігінен жүретін шатыр қаптау полкалары мен жұмыста қолданылатын басқа да машиналарды басқару. Суды қабатқа сіңіретін қондырғыларды, бекітпе мен конвейер секцияларын жылжыту кезінде гидро жүйені басқару. Забой аймағында және тазарту забойына (лаваларға, блоктарға) іргелес қазбаларда жабдықты монтаждауға, бөлшектеуге, тасымалдауға, орнын ауыстыруға және орнатуға қатысу. Металл сеткасынан жасалған майыспа жабындарды монтаждау, тірек арқалығын жылжыту және тарқамтушы комбайнмен жұмыс кезінде роликтердің орнын ауыстыру. Арнаулы забой жанындағы бекітпенің қадаларын жылжыту. Тазарту забойы жанындағы қазбалардағы конвейерлерді ұзарту және қысқарту. Бекітпе материал мен жабдықты штректен забойға жеткізу, оларды забойда бөліп, тазарту забойынан штрекке беру. Тазарту забойы жанындағы материал мен жабдықты тиеу және түсіру. Қызмет көрсететін жабдыққа жанар-жағармай құю және майлау. Нишаларды проходкалау. Люктерді ілу, кесінді ходоктарды ұзарту. Су және ауа өткізетін магистральді ұзартуға, забой жабдығын жөндеуге қатысу. Кен массасы мен газдарды кенет лақтырындысының алдын алу жұмыстарын орындау. Білуге тиіс: қызмет көрсететін жабдықтың, машиналардың, механизмдер мен пайдалы қазбаны тазартып алуда қолданылатын айлабұйымдардың құрылымын, техникалық сипаттамасын, оларды қабылдау, сынамалау және күтіп баптау ережесін; қосу және реттеу аппаратурасының жұмыс принципін; қызмет көрсететін машиналарды бөлшектеу және монтаждау тәртібін; ауа құбырлары мен суқұбырларының сызбасын; кен жыныстарының қасиеттерін; бүйір жыныстары мен қабат құрылымының қасиеттерін; кливаж, жарықшақтылық, сығымдау, жыныс қабаттарының, жалған шатырдың, қатты қосындылардың, кенет лақтырындылар мен кен соқпаларына бейімділігі, жұмысталатын қабаттың газ молшылығының болуы қасиеттерін; кен қазбаларын бағыттар бойынша жүргізу ережесін; шпурларды оңтайлы орналастыру сызбасын; пайдалы қазба мен жынысты шаюдың негізгі сызбасы мен әдістерін; бекітпе түрлерін және забойды бекіту тәсілдерін; кен ісі негіздерін; бекітпе мен шатырды, бұрғылау-жару жұмыстарын басқару паспортының мазмұнын және толтыру тәртібін; шатырды басқарудың түрлі тәсілдерін қолдану шарттарын; жұмысталған кеңістікті қалау тәсілдері мен салма материалдар туралы негізгі деректерді; шатыр жынысын бекіту үшін қолданылатын полимер материалдарының түрлері мен қасиеттерін, олармен жұмыс істеу ережесін; орман сортаментін және метал қадалардың типоөлшемдерін; түрлі жағдайларда жазықтық және еңісті қазба жүргізу тәсілдерін; жару жұмыстары кезіндегі негізгі қауіпсіздік ережесін; кесетін құралды қайрау және баптауға қойылатын талаптарды; Қызмет көрсететін жабдықтар мен механизмдердің жұмысындағы ұсақ ақау түрлерін, оларды анықтау және жою тәсілдерін; 3-разрядты электр слесарьдың білім деңгейінде электр слесарь ісін. Ескертпе. Тарифтік-біліктілік сипаттамасында көзделген тазарту жұмыстарының тұтас кешені игерілмеген жағдайларда, тазарту забойларының кен жұмысшысын тарифтеу бір разрядқа төмен жүргізіледі. § 20. ТАЗАРТУ ЗАБОЙЫНЫҢ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 6-разряд Жұмыс сипаттамасы. Шпурлар мен ұңғымаларды өздігінен жүретін бұрғы қондырғыларымен, дизельді қозғағышы бар өздігінен жүретін бұрғы қондырғыларымен (кареткалармен), массасы 35 кг артық (пневмоұстауышпен қоса) перфораторлармен бұрғылау. Жазық және еңісті қабаттардағы көмірді уатушы балғамен алу. Кен массасын қуаты 147,2 квт артық (200 а.к.) тиеу –жеткізу машиналарымен тиеу және жеткізу. Марганецті алу жөніндегі тазартып алу жұмыстарының тұтас кешенін орындау. Білуге тиіс: түрлі үлгідегі өздігінен жүретін бұрғы қондырғыларының құрылымдық ерекшеліктерін; дизельді қозғағышы бар тиеу –жеткізу машиналарының құрылымын, техникалық сипаттамасын; пайдалы қазбаны тазартып алу жөніндегі жұмысты жүргізудің оңтайлы тәсілдерін; қызмет көрсететін машиналардың басқару жүйесін; кен жыныстарының шөгу сипатын, оларды жұмыстау шарттарымен мүмкіндіктерін; электротехника, геология, пайдалы қазба орнын барлау негіздерін; марганецті алу кезінде – марганецті кенді алу технологиясын, шатырды басқару тәсілдерін; шығарынды газды нейтрализаторлардың құрылымын, оларды пайдалану ережесін; жару жұмыстарын жүргізу ережесі мен тәсілдерін; гидротрансформаторлардың, трансмиссияның, қызмет көрсететін машиналардың қозғағыштары мен басқа да тораптарының майлау, қоректендіру, салқындату жүйелерін. § 21. ЖЕРАСТЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 1-разряд Жұмыс сипаттамасы. Жоспар бойынша ауысымына 100 т дейін кен массасын беретін тақталар мен бұрылмаларда жұмыс орындау. Тиелген және бос вагонеткаларды шығырлардың, итергіштердің көмегімен және қолмен итеріп әкелу және әкету. Вагонеткаларды тақталар мен бұрылмалар арқылы қабылдау және бағыттау. Вагондар мен алаңшаларды тіркеу және ағыту, стрелкаларды ауыстыру. Составтар мен жеке вагондарға ілесу. Дыбыс және көрінетін белгілерді беру және қабылдау. Жұмысшылар мен жүктерді түсіру мен көтеру есебін жүргізу. Түсу және шығу жетондарын түсу және шығу уақытын көрсете отырып қабылдау және белгілеуге тапсыру. Рельстен шығып кеткен вагонеткалар мен вагондарды көтеру. Вагонеткаларды, машиналарды, механизмдерді, әкетілетін қазбалар мен жолдарды, тақталарды, алаңшаларды, суағар арналарды вагондарға тией отырып көмірден, кеннен, жыныстан және басқа да бөгде заттардан тазарту. Вагонеткалардың подшипниктерін қарау және майлау. Аралықтарды, щиттерді, құбырларды балшықпен сылау. Тозаң жиналатын жерлерді сланецтеу. Кен қазбаларын ағарту. Балшықты, цементті, әк ерітінді дайындау. Эмульсия дайындау. Конвейерлерді ұнтақтан тазарту. Желдеткіш аралықтарын ашу және жабу. Шлангілерді орау. Зумпфтардағы сүзгі торларына қызмет көрсету. Жерасты имараттарының қаптауын қолмен тазарту. Суды қол насостарымен ағызып әкету. Пайдалы қазбаның көрінетін жыныстармен қоқысталуын тексеру және есепке алу. Кенді іріктеп алу. Вагонеткалардың толық тиелуін тексеру. Өндірілген пайдалы қазба мен кенді есепке алу. Тазарту және дайындау забойларынан тыс жерде пайдалы қазбаның пайдаланылу сынамасын вагонеткалар мен конвейерлерден сынамаалғыш пен арнаулы айлабұйымның көмегімен іріктеп алу. Сынамаларды бөліп қою. Жару материалдарын жару жұмыстары өндірісі орнында, жарылатын блоктарда және басқа да нысандарда уақытша күзету. Қоршаулар мен ескерту белгілерін орнату. Бұрғы құралын жеткізу, материалдарды әперу, суды қайнату және жеткізу, забойканы әзірлеу және әперу, оқытуды қажет етпейтін, басқа да қосалқы жұмыстарды орындау. Білуге тиіс: тиеу-түсіру құрылғыларының, шығырлардың, итергіштердің, конвейерлердің, қолданылатын механизмдердің, айлабұйымдардың жұмыс принципін, олармен жұмыс істеу ережесін; вагонеткалар мен тіркеу құрылғыларының, сланецтеу және кенді ағартуға арналған аспаптардың үлгілерін; канатты тасылымды пайдалану ережесін; адамдар мен жүктерді тасымалдау ережесін; рельстен шығып кеткен вагонеткаларды көтеру әдістерін; жол дабылдарын орнату және стрелкаларды ауыстыру ережесін; пайдалы қазбаны қабылдау және бракке шығару ережесін; инертті тозаң нысанын, оны жұмсау нормасын және сақтау тәртібін; балшықты, цементті, әк ерітіндінің нысанын және әзірлеу ережесін; кен жыныстарының нысаны мен орналасуын, олар бойынша қозғалыс ережесін; майлау материалдарының сұрпы мен қасиеттерін, оларды қолдану тәсілдерін; стрелка ауыспаларын пайдалану және ұстау ережесін; пайдаланылу сынамасын іріктеу алу және бөліп қою ережесі мен тәсілдерін; сынама сапасына қойылатын талаптарды; сынамаалғыш құрылымын; өндірілген пайдалы қазба мен кенді есепке алу тәртібін; жару материалдарын жару жұмыстары өндірісі орнында және басқа да нысандарда күзету туралы ережені; сүзгі торының, зумпфтардың, сору құбырының құрылымын. § 22. ЖЕРАСТЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Жұмыс орнында жоспар бойынша ауысымына 100 т артық кен массасын бере отырып, тақталар мен кірмелердегі жұмысты орындау. Тиелген және бос вагонеткаларды забойдан тыс жерде қолмен және механизмдермен итеріп әкелу және әкету. Адамдардың кілеттерге, вагонеткаларға дұрыс отырғызылуын және олардан шығарылуын қадағалау. Кен массасын қотарғыш арқылы кен түсіріміне, бункерге немесе конвейерге түсіру. Кілеттің дұрыс қауіпсіз және дұрыс тиелуі мен босатылуын қадағалауда оқпаншыға көмек көрсету. Топырақты, жапырақтарды, ағаш төсем еңісін тазарту және олар бойынша пайдалы қазбаларды өткізу. Шашылған кен массасын жинау. Жапырақтарды (рештактарды), ағаш төсемдерді қайта төсеу және ауыстыру. Тазарту және дайындау забойларында қабаттық және пайдалану сынамаларын іріктеп алу. Кен массасын скреперлеу, составтарды құрастыру және бөлшектеу кезінде қосалқы жұмыстарды орындау. Тормоздық бремсберг қондырғысын басқару, оның, канаттың, роликтердің, жолдың, тормоз шкивінің және дабыл құрылғысының жұмысын қадағалау тормоз шкивінің подшипниктерін майлау. Пайдалы қазбаны алу технологиясының сақталуын бақылау. Жару заттарын жарушының қадағалауымен жару жұмысы өндірісінің орнына жеткізу. Эмульсия құюға қойылған вагондардың жарамдылығын тексеру, эмульсияны құбыр бойынша айдау кезінде насостарды қосу және ажырату, вагон саңылауларын тығынмен жабу. Бос вагондарды беру мен толтырудың аяқталғаны туралы кен диспетчеріне хабарлау. Гидроэлеваторды басқару және қызмет көрсету, оны қосу және тоқтату, оның жұмысындағы ұсақ ақауларды жою. Пульпаның гидроэлеватор мен топырақсорғыш зумпфтарына түсуін қадағалау, пулпадан бөгде заттарды алып тастау. Сору өңешін тазалау. Қызмет көрсететін машиналарды, механизмдерді, айлабұйымдарды жөндеуге қатысу. Әжетханаларды зарарсыздандыру ерітінділерімен өңдеу және шахтадан қоқысты шығару. Білуге тиіс: кен массасын еңістер бойынша өткізу әдістерін; ағаш төсемді құру тәсілдерін; әкету және жол бағыттарының сызбаларын; қызмет көрсететін учаскедегі жол профилін; поездардың жол қозғалысын, вагонеткаларды тиеу, түсіру және әкетуді реттеу ережесін; желдеткіш сызбасын және шахта бойынша кету ағынының бағытын; жару материалдарын сақтау, тасымалдау және кен қазбалары бойынша орнын ауыстыру ережесін; жару материалдарының қасиеттерін; қоршаулардың құрылымын және постыларды орнату ережесін; жару жұмыстары кезіндегі белгіленген дабылдатуды; сынамаларды алу және бөліп қоюға арналған мемлекеттік стандарттарды; көмірді (сланецті) қабылдау және ақауға шығару туралы ережені, жұмыстарды; сынамаалғыш пен сынамабөлгіш механизмдерінің, бремсберг қондырғысының, айлабұйымның, гидроэлеватолармен басқа да қызмет көрсететін жабдықтардың құрылымы мен жұмыс принципін; пульпақұбыр сызбасын. § 23. ЖЕРАСТЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 3-разряд Жұмыс сипаттамасы. Тік желілі және қисық желілі жол учаскелеріндегі рельс-шпал құрылысын монтаждау және бөлшектеу. Кен қазбаларында тұрақты және уақытша рельс жолдарды белгіленген профиль бойынша шаблондар мен ватерпастарды пайдалана отырып төсеу. Шпалдарды, брустарды төсеу, рельстерді қосу, рельс жолы секцияларын планкалар мен болт қосындыларының көмегімен біріктіру. Стрелка ауыспаларын бөліп қою, монтаждау және бөлшектеу, оларды шпалға бекіту және тексеру. Оқпанда, шурфта немесе ұңғымада бекіту, жару, құрылыс, жанар-жағармай материалдарын, қосалқы бөлшектер мен жабдықтарды қабылдап алу, оларды қолмен немесе такелаж механизмдері мен айлабұйымдардың көмегімен тиеу вагонеткаларға, алаңшаларға, қауғаларға, кілеттерге тиеу және түсіру; кен қазбалары бойынша нысаналы жеріне, учаскеден учаскеге, оқпанға (шурфке) жеткізу, шахтадан жіберу. Суағар, дренаж арналары мен құдықтарды қолмен жүргізу, бекіту, қалпына келтіру және жыныс пен шламнан тазарту, шламды жинау, тиелген вагонеткаларды әкету. Дренаж жұмыстары өндірісі кезінде жабдықтарға қызмет көрсету. Кен қазбаларының жай-күйін қарау, бүйірлер мен шатырын перфоратордың, уату балғасының көмегімен, немесе қолмен қақпалау. Вагонеткаларды жабысқан және престелген массадан пневмоқұралды қолдана отырып тазарту. Маневр жұмысы өндірісінде электровоз машинисіне көмектесу. Жерасты құрылғылары бойынша жұмыстарды орындау. Кен бүйірлері имен шатырын тарту, тартпасын ауыстыру, бекітпенің аржағындағы бос жерді бітеу. Топырақты тегістеу және кен бүйірлерін тазарту. Аралыққа арналған кесіндіні дайындау. Аралықтардың барлық түрлерін тұрғызу және оларды жөндеу. Желдеткіш есіктерінің, терезелерінің, өлшеу стансаларының, ағаш шиттердің, құбырлар мен көпіршелерді құру және жөндеу. Есік қораптарын, терезе топсаларын, стеллаждарды орнату. Қиыс бұрышы 450 дейінгі кен қазбаларында траптарды, люктерді, баспалдақтарды, полкаларды, қоршауларды, тұтқаларды, бункерлерді дайындау, орнату, бөлшектеу және жөндеу. Шахталардың желдеткіш оқпандарын қаптау. Штангі дайындау, бетон қоспасын әзірлеу, оны жұмыс орнына жеткізу. Арматураны өру, болттарды, ілмектеді орнату және цементтеу. Бекітпе және қорама элементтерін іріктеу және дайындау. Кенді вагонеткалармен жұмысталған кеңістікті құрғақ төсеу орнына жеткізу. Кен еңісінен кен жынысы мен тік воронкаларды шығару және оларды бункерге немесе кентүсірмеге өткізу, шойтастарды бөлшектеу, кентүсірімді ұзарту. Шпурлар мен бұрғы асты орнын қолмен бұрғылау. Тығын дайындау және бұрғыланған шпурларға тығындау. Бұрғылар мен қаптамаларды іріктеу. Жарушының басшылығымен, жару материалдарын жару жұмыс өндірісінің орнына жеткізе отырып, ұңғымаларды, шпурларды, мина камераларын зарядтауға қатысу. Зумпфтарды, ұстауыш камераларды (кілет, скип астындағы), сужинауыштарды ұйықтан, шашылған кен массасынан, вагонеткаларға тиеп және одан түсіре отырып, тазарту. Ірі кен кесектерін уату. Қырғылы және ленталы конвейерлердің конвейер ставтарын тазалау. Конвейерлердегі рештактар мен шынжырларды ауыстыруға, барабанды ауыстыруға қатысу. Ленталы конвейерлерді жөндеуге қатысу. Су тоспаларына қызмет көрсету (ыдысты орнын ауыстыру, жеткізу, орнату, суға толтыру). Метал сынығын жинау, тиеу және шахтаға түсіру. Көмір және сланец шахталарындағы өрттің алдын алу және сөндіру: құбыр ставтарын құру, бөлшектеу, орнын ауыстыру, төсеу; аралыққа арналған кесіндіні дайындау, шпурларды бұрғылау, қазбаларды, арналар мен құдықтарды түрлі бекітпелермен бекіту, жанып жатқан массив аймағындағы көмір мен жынысты алу жөніндегі жұмыстарды орындау. Пайдалы қазбаны проходкалау және алу кезіндегі қосалқы жұмыстарды орындау. Білуге тиіс: ауыр бөлшектер мен жабдықтарды тиеу кезінде қолданылатын көлік құралдарының, айлабұйымдардың құрылымын; орман материалдарының сұрпын, тегін және мөлшерін; дренаж, суағар арналары мен құдықтарды түрлі жағдайларда жүргізу және бекіту ережесі мен тәсілдерін; такелаж жұмыстарының әдістері мен ережесін; түрлі үлгідегі аралықтардың нысаны мен құрылымын; жанып жатқан көмірді сөндірудің тәсілдері мен жолдарын; кен қазбаларында көмір жанып жатқан кезде жұмыс жүргізу ережесін; учаскенің және шахтаның суағар сызбасын; шпурларды, ұңғымаларды, мина камераларын зарядтау ережесін; сужинауыштардың, зумпфтардың құрылымы мен орналасуын; кен қазбедеріндағы кілетттер мен скиптердің жұмыс кестесін; полкалардың, траптардың, баспалдақтардың, люктер мен басқа да жабдықтардың құрылымы мен нысанын, шахтадағы ағаш шебері жұмыстарын орындау тәсілдерін; әртектес ағаш түрлерінің механикалық қасиеттері мен сұрыптарын; қолданылатын бекітпе түрлерін және үлгілерін; слесар және монтаж жұмыстарын жұмысқа қажетті көлемде орындау ережесін; газ кесу аппаратурасының құрылымы туралы негізгі деректерді. § 24. ЖЕРАСТЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 4-разряд Жұмыс сипаттамасы. Дренаж, суағар арналары мен құдықтарды жүргізу, қалпына келтіру кезінде, жеткеру қондырғыларын, дренаж машиналарын, қабаттардың гидроүзіктерін жүргізуге арналған қондырғыларды басқару. Дренаж жұмыстары өндірісі кезінде дренаж машиналарына қызмет көрсету. Қиыс бұрышы 450 дейінгі кен қазбаларында кроссингтерді, траптарды, тиеу люктерін, баспалдақтарды, полкаларды, лядтарды, қоршауларды, тұтқаларды, бункерлерді дайындау, орнату, бөлшектеу және жөндеу. Шахта оқпанын мұздан тазарту. Оқпанның қауға және баспалдақ бөлімшелерінің қабырғаларын қаптау және жөндеу. Пайдалы қазбаны өндіру және кен қазбаларын проходкалау кезінде өздігінен жүретін жабдықтарды, тиеу-жеткізу және басқа да машиналар мен қондырғыларды басқаруға көмек көрсету. Жұмысталған кеңістікті қататын салмамен қалау. Салма материалын реттеу және құбырлар бойынша бағыттау. Өлшеу құралдарының көрсеткіштерін қадағалау. Құбырларды ұзарту және қысқарту. Жұмыс басталғанға дейін және ауысым кезінде жұмыс орнын қауіпсіз жағдайда ұстау. Қабылданған салмалардың санын есепке алу. Салма жұмыстарында скрепер шығырын басқару. Ағаштан, металдан және басқа да материалдардан жасалған қорама мен аралықтардың құрылымын. Қорама мен аралықтарды бекітуге арналған метал штангілерді орнату. Тазарту кеңістігінен тыс жерде бекіту және Бекіту және монтаждау-бөлшектеу жұмыстарын орындау. Тік оқпандарды проходкалау немесе тереңдету кезінде ілмелі полкада: қауғаларды, материалдарды, жабдықтарды ілмелі полканың қонышынан өткізу; полканы немес құбыр ставтарын түсіру көтеру кезінде құбыр ставтарын полканың ляды арқылы құбыр өткізу жұмыстарын орындау; Орнықсыз көмір тектес массивтерін химиялық нығайтуға арналған жабдықты жеткізу, монтаждау, бөлшектеу, орнын ауыстыру және жұмысқа дайындау. Ысырғыш және эмульсионды қоныштарды салу, оларды бекітпе элементтеріне ілу. Жабдықты орнатуға арналған алаңды жоспарлау және тазалау. Химиялық реагенттерді бөліп салу және жұмыс жүргізілетін жерге жеткізу. Шпурлар мен ұңғымалардың айырықтарын герметизациялау. Бекітпе ерітінділерді әзірлеу. Химиялық реактивтерді паспортқа сәйкес массивке ығыстыру, параметрлерін реттеу. Ығыстыру жүйелерінің герметикалылығын бақылау. Қабаттарды гидроайыруды жүргізу. Білуге тиіс: қолданылатын машиналар мен жабдықтардың құрылымын, техникалық сипаттамаларын; иньекциялық жабдық пен жерасты қазбаларындағы қабаттарды гидроайыруға арналған жабдықтады монтаждау, бөлшектеу және пайдалану ережесін, олардың техникалық сипаттамаларын; қолданылатын бекітпе құрамын, олардың реагенттерін, сақтау, тасымалдау ережесін және олармен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік шараларын; жыныстарды химиялық нығайту жөніндегі жұмыс параметрлерін; бекітпе құрамды иньекциялау режимі мен көлемін; жыныстардың сапасыз нығайтылу себептерін және оларға жол бермеу шараларын; қабаттарды гидроайыруды және дренаж арналарын машинамен жүргізу тәртібін; бекітпе түрлерін; бекітпені тұрғызу және жөндеу, жұмысталған кеңістікті қалау жұмыстарын орындау тәртібін; түрлі үлгідегі кен қазбаларының сипаттамасын; қиыс бұрышы 450 дейінгі кен қазбаларында қозғалыс бөлімшелері құрылғыларын құрылымы мен жөндеу ерекшеліктерін; кен жыныстарының физикалық қасиеттерін; құбырлардың коммуникациялық сызбаларын; оқпандарды арматуралау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру кестесін; полка арқылы өтетін қауғалардың, қоныштардың, құбырлардың мөлшерін; электротехника мен слесарлық іс негіздерін; орнықсыз көмір тектес массивтерін химиялық нығайту, қабаттарды гидроайыру және жерасты жағдайларындағы жұмыстарды қауіпсіз жүргізу ережесін. § 25. экскаваторЛАР, ҮЙІНДІ КӨПІРЛЕРІ МЕН ҮЙІНДІЖАСАУШЫЛАР ЖАНЫНДАҒЫ КЕН ЖҰМЫСШЫСЫ 2-разряд Жұмыс сипаттамасы. Жолдарды экскаваторлардың, үйінді көпірлері мен карьердегі үйінді жасаушының қозғалуына дайындау. Теміржол габариттері мен автожолдарды тазарту. Алаңшаларды тазарту және экскаватор астына төсем алу. Кабельді барабанға орау және оны тасымалдауға қатысу. Кертпешің жоғарғы қырының еңістерін тазарту. Забой линиясын экскавациядан немесе жару жұмыстарынан кейін шабақтау. Отын, су, жанар, жағар және сүрту материалдарын жеткізу. Забойдан діңдер мен қойтастарды алу. Экскаваторларды, үйінді көпірлер мен үйінді жасаушыларды майлауға қатысу. Білуге тиіс: жолдарды экскаваторлардың, үйінді көпірлері мен үйінді жасаушының қозғалуына дайындаудың тәртібі мен тәсілдерін; теміржол габариттерін; экскаваторлардың, үйінді көпірлері мен үйінді жасаушы үлгілерін және олардың жанында жұмыс істеу ережесін; әзірленетін кен жынысының қасиеттерін; пайдалы қазба мен жыныстың табиғи қиябеті бұрышын; қиябетті тазалау және забойды шабақтау кезіндегі жұмыс жолдарын; электр кабелмен жұмыс ережесін; жағармайлардың сұрпы мен қасиеттерін; слесарь ісі негіздерін. жүктеу/скачать 1.65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|