К. А. Нариков, Г. Г. Беркалиева, С. С. Тулемисова
жүктеу/скачать 3.99 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Салмақ. Дененің ілгішке немесе тірекке əсер ету күшін дененің салмағы деп атаймыз жəне оны Р əрпімен белгілейік. Егер де дене мен тірек (ілгіш) жерге салыстырғанда тыныштықта тұратын болса, онда салмақ mg -ға тең, = = (2.11) 32 Егерде олардың қозғалысы қандайда бір а үдеумен жүретін болса, онда P ≠ mg . Бұл жағдайда дененің салмағы келесі өрнекпен анықталады: = ( − ) (2.12) Осы өрнекті қозғалыс бағытына проекцияласақ келесі формуланы аламыз = ( ± ) (2.13) бұл жерде «+» а жоғары бағытталғанда, «-» а төмен бағытталғанда. 33 3-БӨЛІМ. МҰНАЙ, ГАЗ, КОНДЕНСАТ ЖƏНЕ ҚАБАТ СУЛАРЫНЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ – ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ 3.1. Көмірсутектер туралы түсінік Мұнай мен газ қалпына келтірілмейтін энергия көзіне жатады. Басқа энергия көздеріне қарағанда мұнай мен газдың артықшылығы жану жылуының жоғарылығы мен қолданылуының қарапайымдылығына. Мəселен, 1 кг мұнайдан 46 МДж, 1 м 3 газдан – 36 МДж жылу бөлінетін болса, 1кг тас көмірдің жылу мөлшері – 9,3 МДж болады[4]. Мұнай мен газдың пайда болуы туралы бір жақты пікір əлі күнге дейін қалыптасқан жоқ. Негізінен органикалық жəне органикалық емес деген екі болжамы бар. Ғалымдардың көпшілігі мұнай мен газдың пайда болуының органикалық емес деген болжамын растайды. Бұл Жер қойнауында жоғары қысым мен температураның əсерінен, органикалық заттардың қатысуынсыз сутегі мен көміртегінің химиялық реакцияға түсуі нəтижесінде қалыптасқан деген теорияға саяды. Мұнай мен газдың пайда болуының органикалық теориясы Жер қойнауында жоғары қысым мен температураның əсерінен оттегі жеткіліксіз болғанда өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары шіріп, босаңсып мұнай мен газды құрайтын көмірсутектерге айналатынын көрсетеді. Мұнай жəне одан алынатын өнімдер өнеркəсіптің барлық саласында кеңінен кездеседі. Мұнай қуатты жəне арзан отындар қатарына жатады. Мысалы 1т мұнай қуаты 1,3т антроцит, 3т көмір, 3,3 т шымтезек қуатынан да күшті. Мұнайдан бензин, керосин, əр түрлі майлар, лигроин, газойл, парафин, вазелин, битум, мазут т.б алынады. Қазіргі уақытта мұнай құрамынан 1000-нан астам халық шаруашылығына қажетті заттар алынады. Мұнай өімдерінен алынатын сан алуан заттар шегіне адам баласы əлі де жете қойған жоқ, бұл ғылым мен техниканың дами түсуіне қарай, одан əрі арта берері сөзсіз. жүктеу/скачать 3.99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|