Еңбекке жарамсыздықты сараптау

Еңбекке жарамсыздықты сараптау

Қазақстан Республикасының Президентінің 1993 жылғы қаңтар айындағы «Еңбекті қорғау» заңына байланысты сол жылдан бастап кәсіптік диагнозы бар ауруларға мынандай ұсыныстар беріледі.

Адамның ашық ауадағы еңбегі ыстық және суық климаттық жағдайларға,жыл мезгілдеріне байланысты. Бұл ауылшаруашылық жұмыскерлеріне,құрылысшыларға, тау-кен жұмыскерлеріне, шахтерларға, мұнайшыларға, балықшыларға т.б. қатысты. Одан басқа кейбір өндіріс процестері интенсивті жылу сәулесін бөледі, мысалға өндірістік құю цехтарындағы жұмыс орындағы температураның едәуір жоғарлауы. Төмен ауа температурасы тоңазытқышты қондырғыларда, жылытылмайтын қоймаларда, подвалдарда байқалады.

Патогенезі:

Сыртқы ортаның жоғары және төмен температурасы жылуалмасуды бұзып, ағзаның тым қызуына және салқындауына әкеледі. Термореттеудің негізгі түрлері: жылудың құрылуы, жылу қайтару. Жылу құралу химия жолымен жүзеге асуын, тотығу процестермен байланысты. Жылу қайтару физикалық жолмен жүзеге асырылуы, әсіресе сәуле шығару, жылу өткізу және булану.

Жоғары температура әсерінен пайда болатын тым қызуы жылу қайтару процесінің белсенділігімен сипатталады. Ол тері, қан тамырларының кеңеюімен, қан жүрісінің жылдамдауымен, тер бөлумен қатарлас.

Терімен бірге су, тұз, кейбір органикалық заттарды жоғарлатады, ол су-тұз алмасуын, қан қоюлануын, жүрек-тамыр жүйесінің, асқазан-ішек тракт бұзылыстарына әкеледі.

Сыртқы ортанаң төменгі температурысы кезінде ағзаның жылу қайтаруы төмендеп, жылу құру жоғарлайды. Ол кезде тері тамырларының спастикалық көріністері, қан жүрісінің баяулауы, жоғары зат алмасу, қалқанша безінің, гипофиздің, бүйрек асты безінің секреторлы қызметінің жоғарлауы, пиломаторлы бұлшықетінің тарылуы діріл мен қаз терісінің пайда болуы тән.

Жоғары және төменгі температураның жағымсыз әсері ылғалдануға және ауа жылдамдығына байланысты. Ауанаң жоғары ылғалдығы кезінде адам жоғарғы және төменгі температураны қиын басынан өтеді. Ал ауаның жоғары қозғалысы кезінде жоғарғы температураны жеңіл сезеді, төменгі температураға қарағанда. Салаытырмалы ылғалдылығы 40-60% және ауа қозғалысы 0,5-1,0 м/с кезіндегі оңтайлы температура 18-20 С⁰ болу керек.

Клиникалық көрінісі:

Қызу кезінде аурудың екі формасын айырады: гипертермия мен тырысу. Қызып кетуге күннің тырысуы жатады.

Гипертермиялық формасы: кенет немесе біртіндеп дамуы мүмкін. Жеңіл жағдайында бас ауру, құлақта шу, көздің қарауытуы, кейде заттардың жасыл не қызыл болып көрінуі, құсу байқалады. Дене температурасы 38-39 С⁰ жоғарлайды. Бет терісі гиперленген, ұстағанда ыстық, ылғалды. Тынысы беткейлі, жиіленген. Пульсі жиі, толымы әлсіз. 1-2 күнде медициналық көмектен кейін науқас емделеді. Ауыр ағымында коллапс пен есінен тану байқалады. Тері бозғылт, цианоз реңді, дене температурасы 40-41 С^о, тер бөлуі айқын көрінеді. Пульсі мен тынысы жиіленген. Балтыр бұлшық еттерінің тартылуы пайда болады. Эпилептиформды психикалық бұзылыстардың өтуі мүмкін.

Тырысу формасы: су-тұз алмасуының бұзылуынан жедел басталады. Бұл жағдайда тырысудың балтыр, жамбас, иық бұлшықеттерге таралып кқзғалғанда ауырады. Науқас беті үшкірленген, көздің айналасы домалатып қарауытқан. Терісі цианоз реңді, құрғақ, суық. Жүрек-тамыр жүйесіндегі өзгерістер: пульсі жиіленген, минутына 140-120 қағыс, артериялық қысымы төмен, жүрек тоны қатаң. Диурезі тәулігіне 50-100 мл.құрамындағы хлоридтің тым төмендеуі. Қанның қоюлануы, қан тұтқырлығының жоғарлауы. Ауыр жағдайда эпилептиформды.

Тырысу формасынан кейін ОЖЖ ошақты өзгерістерінің қалып қоюы жиі емес.

Күн өту.

Айтылған қызу формасынан басқа, жоғарғы температура жүйке, жүрек-тамыр жүйесіне, асқазан-ішек жолына, бүйрекке зақымын тигізеді.

Өндірістік ортада жылу сәулелену инфрақызыл немесе ультракүлгін сәулеленуімен қатар жүруі мүмкін. Инфрақызыл сәулеленуі катарактыны, ультракүлгін кератоконъюнктивитті шақырады.

Емі

Гипертермиялық жеңіл формасында гидропроцедуралар көрсетілген: жылы душ, одан кейін денені құрғақ орамалмен сүртіп, демалу.

Ауыр жағдайда жылы ванна, душ және демалу. Науқастар көп сұйық ішу керек. Көрсеткіштері бойынша седативті және жүрек-тамыр дәрілерін тағайындайды. Науқастың ауыр жағдайында кеудесі мен ішіне ауыр компрес басу, тамыр ішілік натри хлоридінің изотоникалық кртіндісін енгізу.Айқын цианоз, тырысу, сандырақ кезінде қан жіберіледі. Төменгі артериалды қан қысыменда қан жіберу қарсы көрсетілген.Бас сүйек ішілік қысымының жоғарлауында жұлын пункциясы жасалады. Өте ауыр жағдайда реанимайия шаралары қолданылады. Тырысу формасы бар науқастарды толық тыныштықта қалдырады, тамыр ішілік қайта натри изотоникалық ертіндісін енгізеді, тұы бар тамақты жеу керек. Күн өтке жағдайда науқасты қараңғы және салқын бөлмеге ауыстырады, киімін шешу керек. Басына суық компрес, ванна немесе душ көретіледі.

Еңбек қабілеттілігін сараптау

Қызудың жеңіл ағымында және күн өтуінде науқастар емдеу уақытында уақытша жұмысқа жарамсыз болып есептеледі. Емделгеннен кейін өзінің бұрынғы жұмысына қайтып оралады. Егер қызудан кейін жүйке немесе жүрек-тамыр жүйесінің қалып қойған бұзылыстары болса, науқасты жоғары температура, интенсивті жылу сәулелену мен токсикалық заттар жоқ толық емделгенше уақытша жұмысқа тұрғызылуы керек.

Қызудан кейін тұрақты функциональді бұзылыстар сақталса, онда бұл ортада жұмыс істеу қарсы көрсетілген. Жұмысқа қабілетсіз жағдайда мүгетектік топты анықтау үшін АЕСК жіберіледі.

Алдын-алу:

Қызуды алдын-алуда техникалық және санитарлы-гигиеналық шаралардың маңызы зор. Жұмыс орындарында салқындату және вентиляциялық қондырғыларды, жеке қорғану құралдары қолданылады. Ыстық цехтарда су-тұз балансын қалпына келтіретін сусындар мен тағам рационы тағайындалады, сондай-ақ жұмыскерлердің медициналық байқаудан өтуі маңызды.

Жоғары температура әсерімен жылу сәулелену жағдайындағы медициналық қарсы көрсеткіштер:

Вегетативті дисфункция

Көздің көру өткірлігінің коррекциясыз 0,2-0,7-ден төмен болу керек.

1. 
   Түс айыру бұзылысы
   
2. 
   Катаракта
   
3. 
   Жоғары тыныс мүшелерінің созылмалы ауруларының асқынуы
   
4. 
   Созылмалы гастриттің асқынуы
   
5. 
   Тері ауруларының рецидиві.
   

Салқындаған жағдайда ашық немесе қорғалмаған дене бөліктерінің, кейбір мүшелер мен жүйелердің зақымдалуы көрінеді. Клиникалық көріністерде негізгі өзгерістері облитерленген эндартрит, үсу мен дененің жалпы салқындауы.

Облитерленген эндартрит аяқ-қолдың ұзақ салқындауы кезінде кездеседі. Әсіресе балықшыларда, торф өңдеу жұмысшыларында және тоңазытқышты қондырғыларда. Аурудың клиникалық көрсеткіштеріне саусақ терісінің ағаруы, тері сезімталдылығының төмендеуі, парестезия, аяқ-қол қозғалысының қиындауы мен перифериялық қан-тамырларының пульсінің әлсізденуі жатады.

Облитерленген эндартриттің 4 сатысын ажыратады:

1. 
   ангиоспастикалық функциональді бұзылыстармен сипатталады. Науқастар ауруға, аяқ-қолдың салқындауына, ұйып қалуына, перифериялық қан тамырларындағы пульстің әлсізденуіне шағымданады. Ұзақ уақытта олардың жоғалып кетуі мен пайда болуы байқалады.
   
2. 
   ангиоспастикалық синдром тұрақтанып, айқындалады. Қан тамырларында тромбтардың түзілуі мүмкін.
   
3. 
   аяқ-қолда жаралардың пайда болуымен сипатталады.
   
4. 
   құрғақ немесе ылғалды гангрена дамиды.
   

1. 
   күйдіру сезім, қышыну, шаншу, ағару, зақымдалған терінің қызаруы байқалады. Көрсетілген өзгерістер тез жазылады.
   
2. 
   тері сезімталдығаның төмендеуі, зақымдалған бөлімдердің ағаруы мен ісінуі жүреді. Одан басқа іріңді-қанды сұйықтыққа толы көпіршік байқалады.
   
3. 
   гангрена дамиды.
   

Емі.

1-ші дәрежелі үсіген науқастарға денені жалпы жылыту, зақымдалған теріні камфор немесе борлы спиртпен сүртіп, құрғақ таңғыш таңу.

3-ші дәрежеде хирургиялық араласу көрсетіледі. Сондай-ақ 2 және 3 дәрежелі үсіктенуді антибиотик тағайындалады. Дененің жалпы салқындауында науқасты жылытады. Жүрек-тамыр, тыныс алу жүйесін қалпына келтіреді.

Еңбекке қабілеттілігін сараптау

Салқынданудың жеңіл формасымен ауырып, сауыққан адамдар өз жұмыстарына қайтарылады. Ауыр формасын басынан кешіргендер, функциональді бұзылыстары қалған, ондай ауруларды ұтымды жұмысқа орналастыру керек немесе МСӘК-ке мүгедектікті анықтауға жіберіледі.

Алдын-алу

Үсіду алдын-алу шаралары: арнайы киім, жыла аяқ киім кию, уақытында ыстық тамақ, үзілістерде арнайы бөлмелерде жылыну.
№15 Дәріс.

Такырып: Адам организіміне инфрадыбыстың әсері.

Өндірістік орта факторларының ішінде маңызды орынды инфрадыбыс алады. Ол 20Гц төменгі жиілікті дыбысты қауытқуларды құрайды. Инфрадыбыс ауытқуларының жиілігі мыңдағын герцтен 20Гц дейін жетеді. Инфрадыбыс интенсивтілігінің дәрежесі дицибелмен (дБ) өлшенеді. 20Гц төмен жиіліктегі көліктен туған механикалық ауытқуды инфрадыбыстың механикалық көзі және көптеген турбулентті газдардан, сұйықтықтардан пайда болған ауытқуларды инфрадыбыстың аэродинамикалық көзі болып табылады. Ол ауада, суда, жер бетінде көптеген қашықтықтарға дейін таралады. Инфрадыбыстық ауытқулар табиғатта желмен, найзағаймен, жарылыстармен, жер сілкіністермен бірге кездеседі. Қазіргі уақытта гравитационды-акустикалық толқынды тіркеу үшін және штормаларды ескерту үшін инфрадыбысты толқындарды қабылдау бойынша арнайы құрылғылар шығарылады.

Өндірісте инфрадыбысты ауытқулар көліктердің, агрегаттардың, комперссорлардың, қыздыру пештерінің, вентиляторлардың және басқа құрылғылардың жұмысының қуаттылығының нәтижесінде пайда болады. Транспорттық заттар: автобустар, жеңіл көліктер, су көлігі және басқалар-төменгі жиілікті акустикалық ауытқулардың көзі болып табылады. Мысалы, жеңіл көліктердің қозғалысынан туған шудың спекторлік құрылымы инфрадыбыс сипатында болады. Жоғары жылдамдылығы көліктің және агрегаттардың жұмысы төменгі жиіліктегі дыбыстық толқынды тудырады. Инфрадыбыстық ауытқулар меррополитендегі электропоездтардың қозғалыс ұзақтылығында да пайда болады. Жүргізуші отырған кабинаға инфрадыбыстың максималды дәрежесі 2-4Гц, ал оның интенсивтілігі 104-105 дБ құрайды. Бұл өндірістік обьектіде және транспорттық заттарда инфрадыбыс ауытқулары жоғары салыстырмалы тығыздықты құрайтының көрсетеді. Инфрадыбыс интенсивтілігінің әсер ету ұзақтылығына байланысты ол ОЖЖ және вестибулярлы-салыстырмалық себеп болады.

Патогенезі.

Инфрадыбыстың әсерінен туған бұзылулар туралы мәліметтер аз зерттелген. Адам организмі жоғарғы жиіліктегі дыбыстардың ауытқуларына әсер етіп қана қоймай, санымен қатар ол терінің механорецепторына да әсер етеді. Тері инфрадыбыс ауытқулар үшін « кіру қақпасы» болып табылады. Механорецепторлрдан туған қозу жауабы бас ми қабығының орталығына, соның ішінде оның таламус бөлңміне түсетін жүйке импульстерінде пайда болады. Төменгі жиіліктегі акустикалық ауытқулардың әсерінің нәтижесінде алдыңғы ми қабығындағы клеткалардың қозғыштығының төмендеуі байқалады. 6-8Гц жиіліктегі инфрадыбыстың әсерінен резонанс тууы мүмкін және ол организімінің жағымсыз сезінуіне тудырады. Қазіргі уақытта инфрадыбыстың организіміне әсер етуі ОЖЖ, жүрек-қантамыр жүйесінің, тыныс алу жүйесінің қызметінің бұзылуын және есту анализаторының өзгеруін тудырады.

Клиникалық көрінісі.

Инфрадыбыстың адам организіміне әсері жағымсыз жайлар кешенін тудырады: бас айналу, жүрек айну, тыныс алудың қиындауы, іште ауырсынулардың болуы, қорқыныш сезімнің болуы. Дегенімен бұл жағымсыз жайлар аз уақытты үзіліс кезінде олар жоғалады. Инфрадыбыстың ұзақ увқыт әсер еткенде ауыздың құрғауы, жұтқыншақта қырылдау сезімі, жөтел, тұншығу, мазасыздану сезімі, қозуының жоғарлауы байқалады. Обьективті қараған кезде әлсіздікке, апатияға, көңіл күйінің жоқтығына, қажудың жоғарлауына, қозғыштыққа көңіл аударуға болады. Бірінші орында ОЖЖ қызметінің бұзылу симптомдары гипотаниялық түр бойынша нейроциркуляторлы дистанциялық көріністегі астеновегетативтік синдром түрінде білінеді.150дБ жоғары интенсивтегі инфрадыбыстың ұзақ әсер етуі жүректің соғу дыбысының әлсіреуі, жүректің жиырылу күщінің төмендеуі көрінетін миокардиодистрофия симптомдарын тудырады. Көбінесе есту мүшесі зақымдалады. Дабыл жарғағының гиперимиясын, құлақта қысымның жоғарлауының сезімі, есту ақауларының жоғарлауын анықтауға болады.

Бүл симптомдар 150дБ жоғары интенсивтегі 1-7Гц жиілікті инфрдыбыстың 10мин ұзақтықта әсер етуіне пайда болады.

Вестибулярлы реакцияларды Воячек сынамасымен тексерген кезде вестибулярлы-соматикалық реакцияның гипертрофиясын анықтауға болады. Сонымен қоса кейбір науқастарда тепе-теңдік функциясының нашарлауына және сызықты жылдамдықты қабылдайтын отолитті аппараттың сезімталдығының жоғарлауы анықталады. Инфрадыбыс вестибулярлы аппараттың анық әсерін тудырмайды. Патологиялық процесс компинсирленген сипатта болады. Осыған байланысты ауруға тән симптомдардың көрінуінде инфрадыбыс әсері бар жағдайға жұмысты уақытшы тоқтатып, симптоматикалық ем қабылдау керек.

Профилактикалық шаралар.

Профилактикалық шаралар инфрадыбыстың ауытқуларды шектейтін көліктерді, агрегеттарды шығаруға бағытталу керек. Ең басты инфрадыбысты жұтуға арналған құрылғыларға көңіл аудару керек. Жеке қорғаныш заттарды міндетті түрде қолдану керек. Кезеңді медициналық тексеруді 24 айда1 рет отолариголог, невропотолог, теропевт мамандарының қатысуымен жүргізіп отыру керек. Жұмысқа қабылдау алдында қосымша медициналық қарсы көрсеткіштер болып табылады:

1. 
   Естудің тұрақты төмендеуі
   
2. 
   Отосклероз және жұмысыз ортамен байланысты құлақтың созылмалы аурулары.
   
3. 
   Әртүрлі этиологияға вестибулярлы аппарат қызметінің бұзылуы, оның ішінде Меньера ауруы.
   
4. 
   Нашақорлық, токсикомания, созылмалы алкоголизм.
   
5. 
   Гипертониялық аурулардың барлық түрі.
   

№16 Дәріс.

Декомпресирленген ауру атмосфералық қысымның жоғарлауымен байланысты еңбекте әртүрлі мамандықтағы жұмысшыларда кездеседі. Оларға водолаздар, судың астында жұмыс істейтін құрылысшылар жатады. Кессон ауруы метрополитен тунельдерінің құрылысын салуда, яғни ғимараттардың фундаментін салуда кездеседі.

Кессон жұмысын орындаған кездегі негізгі қауіптілік декомперессия, яғни жұмысшылардың кессоннан шығу кезеңі болып табылады. Егер қалыпты атмосфералық қысымнан жоғарғы қысымға жәнекерсінше өту жай жүргізілген уақытта әртүрлі патологиялық өзгерістер, соның ішінде декомперссирленген ауруы дамиды.

Патогенезі.

Аурудың қысымынң тез төмендеуінің нәтижесінде организім ұлпасындағы және қандағы газдардың еріген күйден бос газ тәрізді күйге өтуімен сипатталады. Түзілген газ көпіршіктері қалыпты қан айналысының қызметін бұзып, жүйке аяқтамаларын тітіркендіріп организім ұлпаларын зақымдайды. Қалыпты атмосфералық қысыммен өкпе газдарының парциалды қысым арасында динамикалық тепе-теңдік орнайды.

Өкпе газдарының жалпы қысымының негізгі бөлігін газ алмасуға қатыспайтын физиологиялық инертті газбен азот құрайды. Сондықтан жоғарғы қысым жағдайына өткен уақытта организімде жүріп жатқан маңызды процесс қан мен ұлпада газдың жиналуы болып табылады. Сол уақытта жоғары қысымға организімге түскен оттегі сұйықтықта және ұлпада еріп, оның белгілі бір иөлшері сіңіріледі, ал азот ұлпада физикалық еріп және оларды біртіндеп жинайды. Сұйықтықтың жиналуы азот қысымы қоршаған ортаға парциалды қысымға тең болмағанша жинала береді. Азот қанда нашар ериді, ал жүйке ұлпаларына, тері асты клетчаткаларға бай липидты ұлпаларда жақсы ериді. Ұлпада азоттың сіңірілуі дәрежесі қысымының жоғарлауымен өседі. Организімдегі дикомпрессия кезінде қайтымды процесс жүреді, яғни ұлпадан еріген азотты шығару. Олардың жылдамдығына байланысты ұлпаға азот қанға еріген күйде немесе көпіршік түрде түседі. Бүлар қысымның тез төмендеуінен болады және деструкционды ауруының дамуына және газды эмболияға себеп болады.

Клиникалық көрінісі.

Декомпрессионды аурулардың симптоматикасы полиморфтылықпен сипатталады. Аурудың жедел және созылмалы формаларын ажыратуға болады.

Жедел декомпрессионды ауру. Ауру бірден басталиайды: алғашқы симптомдар 10-15 мин кейін анықталады. Жұмысшылар құлақта ауырсынудың болуына «іштің үлкеюіне», сандырақтау, суық, буын ауырсыну сезімдерінің болуына шағымданады. Содан кейін клиникалық симптоматикалар дамиды. Ол организімде газ көпіршіктердің орналасуымен, сандарымен, өлшемдерімен байланысты анықталатын көріністермен және ауырлықтармен сипатталады. Жедел кессонды ауруларды жеңіл, орташа, ауыр түрін ажыратуға болады.

Жедел түрі қандай бір буын аймақтарында қатты ауырсынулардың болуымен көрінеді. Ауырсыну механизімі ұлпадағы эмболизирленген аймақтағы ( сүйек, буын, фасция, бұлшықет, жүйке) қоректенудің бұзылуымен сипатталады. Ауырсынудың нақты орны жоқ. Көбінесе буын айналасында сезіледі. Ауырсыну буынды пальпациялағанда және аяқ-қолдарды бүккенде күшейе түседі. Ауырсыну сезімі жеңіл түрде мазалағыш түрге өтеді. Ол кезде науқастың қозғалысы төмендейді.

Жеңіл түрге барлық тері жағдайлары («кессон қышымасы») жатады. Қышу денеде немесе аяқ-қолдарды праксималды бөліктерінде сезіледі. Қышу жәндік шаққан кездегі қышумен сипатталады. Обьективті қарағанда жүйке бағаналарын, бұлшықетті және буындарды пальпациялағанда ауырсынулардың анықтауға болады. Жиі буын ұлпаларының арасында ісіктер анықталады. Терінің белгілі бір аймақтары тері тамырларының эмболиясының салдарынын «мәрмәр» суреті сияқты болады. Теріасты клетчаткада газдардың жиналуы терасты эмболиясының дамуына бастама болады.

Кессондық аурудың жеңіл түрінің клиникалық көрінісіне тән артралгия болжамын емдеу жағымды. Емдік рекомпрессия ауырсыну синдромын басады және тез жазылып кетуге себеп болады.

Аурудың орташа түрі ішкі құлақтың, асқазан-ішек жолдарының, көру мүшесінің зақымдалуымен сипатталады. Ең бірінші кезекте ішкі құлақ лабиринтінде газды көпіршіктердің жиналу нәтижесінде Меньера синдромы дамиды.

Клинакалық көріністе жасырын кезеңді анықтауға болады. Содан кейін әлсіздік, бастың ауруы байқалады. Бұл симптомдар бастың айналуымен, құсумен, құлақтың шуылдауымен, естудің төмендеуімен күшейе түседі. Бас айналу жатқан кезде де мазалайды. Науқаста барлық заттар көз алдында айналып жүргенге, басты қимылдатқанда ауырсынулардың жоғарлауына шағымданады. Қараған кезде горизонтальді нистагм,брадикардия анықталады. Естен тануда болуы мүмкін. Асқазан ішек жолдарының зақымдалуы ішекте газдың жиналуымен, іште қатты ауырсынудың болуымен сипатталады. Іш күйген, пальпацияланғанда ауырсыну болмайды. Көру өткірлігі төмендейді, қарашық үлкейеді және оның жарыққа реакциясы жоғалады.

Кессон ауруының орташа түрінің болжамы өз уақытында және дұрыс емдік рекомпрессия қабылдағанда жағымды болады.

Кессон ауруының ауыр түрі қазіргі уақытта сирек кездеседі. Ол ОЖЖ қан тамырда, жүректе, өкпеде эмболиялардың түзілуімен сипатталады. Науқас жалпы әлсіздікке және аяқта әлсіздіктің болуына, жөтелге, кеуде клеткасында қатты ауырсынудың болуына, ентігуге шағымданады. Жүректе әртүрлі өлшемді газдың көпіршіктердің жиналуы салдарының жүрек қантамыр жүйесінің қызметі бұзылады. Ондай жағдайда әлсіздік, беткейлік тыныс алу байқалады; қан қысымы төмендейді. Пульс басында тез, одан кейін жай соғады. Тері жамылғысы бозарған. Гипоксияның анық көріністерінде естен тану байқалады. Миокард және өкпе инфаркті болуы мүмкін. Церебральды зақымданулар бас миында газды эмболдардың болуымен сипатталады. Жеңіл жағдайда бір жақты дененің сезімталдығы жоғалуды, ауыр жағдайда салдану көріністері байқалады: сөйлеу жоғалады, бет нервісінің парезі және басқа бас ми нервтерінің патологиясы, сонымен қоса аяқтың параплегиясы немесе парапарезі байқалады. Аяқтың салдануы зәр шығарудың қиындауына және дефекцияға (анурия және іш қату) әкеп соғады.

Кессон ауруының ауыр түрінің барлық жағдайларында рекомпрессия жүргізу керек.

Созылмалы декомпрессионды ауру. Оның екі түрін ажыратуға болады. Біріншілік созылмалы түрі жай дамиды. Оның симптоматикасы айқын емес.

Екіншілік созылмалы түрі патологиялық жылжу кешенін құрайды Кессон ауруының біріншілік созылмалы түрінің клиникалық симптомына деформирлеуші остеоартроз, екіншілікке аэрациялық миелоз және Меньера синдромы жатады. Аурудың созылмалы түрінде газды эмболдыр әртүрлі мүшелерде ең бастысы сүйкетерде өзгерістің болуы процестің жай және қиын жүруімен сипатталады. Басында олар симптомсыз түрде өтеді және олардың деформирлеуші остеоартроз асқынулар кезінде анықталады. Ұзын түтікше сүйектерде көптеген склерозды аймақтар анықталады. Сүйек инфаркті жиі сары сүйек миына бай жерлер: ұзын тұтікше сүйектердің проксимальді немесе дистальді бөлімдерде дамиды. Тұтікше сүйектің эпифизарлы аяқтамалардың зақымдалуын буын шеміршектер мен буын қалташаларға процестің арқасында жүреді. Бұлардың барлығы деформирлеуші остеоартроз көріністерінің көрінуіне әкеліп соғады. Бірінші кезекте сан диафизінің проксимальді аяқтамасы мен басы, содан кейін иықтың жоғарғы бөлік диафизі мен басы,әрі қарай санның дистальді бөлігі зақымдалады.

Зақымдалулар көпжақты, екі жақты және бір жақты болуы мүмкін.

Диагноз.

Декомпрессионды ауру диагнозын науқастың шағымына және декомпрессиядан кейін білінетін клиникалық симптомдарға байланысты қояды. Негізгі көңіл декомпрессия режимін анықтауға және жоғарғы қысым жағдайда жұмыс істегенге аударады. Тері қышымасы, ауырсыну сезімінің болуы, Меньера синдромы, салдану, коллапстың болуы бұлардың барлығы декомпрессияны анықтайды. Рентгенограмада буын аймақтарында, бұлшықет фасцияларында көпіршіктердің анықталуы, сонымен қатар сүйектің және буындардың зақымдалуы диагностикалық тестті құрайды.

Ажыратпалы диагностика еңбек жағдайының санитарлық-гигиеналық сипаттамасына, кәсіптік маршрутке және аурудың клиникалық рентгенологиялық көріністеріне негізделген.

Емі.

Рекомпрессия горизонтальді қалыптағы цилиндірден түратын «емдік шлюздерде» жүргізіледі. Цилиндірдің аяқ жағында кіретін есік орналасады. Шлюз екі бөліктен тұрады: кіретін және басты камера. Ауа вентилятормен 20мин кем емес ұзақтықта 01 ати қысымы реттеп отырады. Шлюзде телефон және қыздырғыш аспаптар болады.

Рекомпрессия кезінде қысымды тез көтергеннен кейін «емдік шлюзде» қысым аздап қалыпқа келеді. Емдік рекомпрессияның 5 режимі болады. Олар бір-бірінен камерада алғашқы жоғарлатқан қысымның мөлшерімен, уақытымен ажыратылады.

Рекомпрессия режимін таңдар алдында ауырсыну симптоидарын және олардың даму интенсивтілігін, сонымен қоса зақымданушы болған жұмыс орының қысымы ескеріледі. Емдік рекомпрессияны аяқтағаннан кейін науқасты 12сағат бойы дәрігерлік бақылауға алады.

«Емдік шлюзден» шығар алдында науқасқа белсенді физиотерапия жүргізіледі (соллюкс шамы, кварц шамы, диатерапия және т.б) Науқастың жағдайына байланысты симптоматикалық ем тағайындайды: жүрек қантамыр жүйесін реттеу, жылыту, оттегі, ауырсынуды басатын дәрілер, профилактикаға бағытталған шаралар. Емдеудің тиімді әдісінің бірі гипербориялық оксигенация болып табылады. Одан әрі дәрілік бақылау тағайындалады.

Еңбекке жарамдылықты сараптау.

Кессон ауруының жеңіл түрінде емдеуге 10 күнге анықтама қағазы беріледі. Науқас амбулаторлы ем қабылдайтын жағдайда жоғары қысым әсер ететін жұмысқа уақытша ауыстырады.

Науқас жазылып шыққанан кейін кесснда жұмыс істеуге жарамды деп есептеледі. Аурадың қайталануын алдын алу үшін сауықтанудан сақтану керек және жұмыс аяқталғаннан кейін жалпы жылыту және массаж тағайындалу керек.

Кессон ауруының орташа түрінде зақымданушыны уақытша еңбекке жарамсыз деп есептеу керек. Жазылғаннан кейін бұрынғы жұмысына қайта оралуға рұқсат етуге болады.

Кессон ауруының ауыр түрінде науқасты МСЭК ке еңбекке жарамсыздық дәрежесін анықтауға жіберу керек.

Профилактикалық шаралар.

Кессон ауруын алдын алу үшін ең маңыздысы жұмысшы камерасына берілетін ауаның саны мен сапасы болып табылады. Кессноға берілетін ауа бір жұмысшыға 25м3/ сағ кем болуы керек. Ауаның құрамына 20% кем емес оттегі, 0.1% көп емес көмірқышқыл газі және қауіпті әсер ететін газдар ШРЕК тен аспауы керек. Осыған байланысты ауаның температурасы 2 ати дейінгі қысымда 16С төмен болмауы керек және 22С жоғары болмауы керек, ал 2.5 ати жоғары қысымда 18-23С. Ауруды алдын алуда дененің суықтанып қалуына ескеруге бағытталған шараларға көңіл аудару керек. Яғни жұмысшыларды ылғал өткізбейтін киіммен және аяқкиіммен қамтамасыз ету керек.

Ауысым аяқталу бойынша кессон жұмысшылары душта қабылдау керек және 2 стакан ыстық кофе немесе қант қосылған шай ішу керек.

Биіктік (тау) ауруы.

Биіктік ауруы-бұл қоршаған газды ортадағы парциалды қысымның тез төмендеуінің нәтижесінде пайда болатын ауру. Тау ауруының негізгі этиологиялық факторы биіктікке көтерілу негізінде тыныс алатын ауадағы оттегінің парйиальді қысымының (Ро2) төмендеуі болып табылады.

Қанда Ро2 төмендеуі тамыр аймағындағы (синокаротидті және аортальді) рефлексогендер хеморецепторларының қозуына әкеліп соғады. Хеморецепторлармен бірге импульсацияның күшеюі тыныстың минуттық көлемін жоғарлатуын анықтайтын, гипофизарлы бүйрекүсті жүйесін реттейтін көптеген рефлекторлы адаптивті реакциялардың көрінуін қамтамасыз етеді. Сол уақытта гипервинтиляцияның даму нәтижесінде гипокапния дамиды. Ол биіктік ауруының патогенезінде маңызды ролді атқарады. Яғни ол қан айналымының және тыныс алудың бұзылуына себеп болады. Қанда көмірқышқылының жоғарлауы қышқыл негізді жағдайдың алколозға жылжуын тудырады және организімде тотықпаған заттардың жиналуы жүреді. Оттегінің жетіспеушілігінде ОЖЖ және басқа мүшелердің қызметі, сонымен қоса барлық зат алмасулар өзгереді.

Клиникалық көрініс.

Биіктік ауруының симптоматикасы көріністердің тез дамуымен сипатталады. Маңызды ролді организімнің оттегіге ашығуы алады.

Биіктікке тез көтерілген уақытта ауырсыну жағдайлары пайда болады. Яғни ол бас айналумен, қажудың жоғарлауымен, апатиямен сипатталады. Содан кейін әлсіздік, ентігу күшейе түседі. Бұл кезде тұрақсыз эмоционалды симптомдар байқалады: эйфория, көңіл күйінің ауысуы, себепсіз күлкі, жылағыштық. Жиі қимыл қозғалысы бұзылады. Жағдайы нашарлауы мүмкін: әлсіздік, адинамия, мұрынан және асқазан ішек жолынан қан кетулер байқалады. Сирек сүйек және буында ауырсынулардың болуы, яғни декомпресионды симптомдар байқалады. Биіктікті төмендеткеннен кейін немесе өттегіні берген уақытта бүл көріністер тез жоғалады. Профилактикалық шараларды қолданусыз аурудың ауырлығы қанша биікке көтерілгенге және биіктіктен түскен уақытына байланысты.

Тау ауруы клиникалық көрінісі көптеген симтоматикалармен сипатталады: ОЖЖ, сезім мүшелерінің, жүрек қантамыр жүйесінің, тыныс алу және ас қорыту жүйелерінің зақымдалуы. Жалпы әлсіздікпен, қажудың жоғарлауымен бірге психопатологиялық көрінісі бар астениалық синдром дамиды. Бұндай жағдайда өзінің жағдайын « некритикалық бағалау», бас ауруы, есте сақтаудың төмендеуі байқалады. Ауырсыну, тактильді сезімталдылықтар бұзылады. Көру қабілетінің төмендеуі аккомодацияның нашарлауы көрінісі, есту және сезу қабілетінің төмендеуі болады.

Клиникалық ағымына байланысты үшқыштардың биіктік ауруы мен тау ауруларында айырмашылықтар бар. Биіктік ауруы жедел және ауыр патологиялық симптомдардың білінуімен басталады. Оның негізгі екі түрін ажыратады: коллаптоидты, ол жағдайдың тез нашарлауымен, жүректің әлсіреуімен және естен айырылумен сипатталады; естен тану, ол нейродинамикалық қан тамыр бұзылыстарымен және тез естен танумен сипатталады.

Тау ауруының біртіндеп басталады. Симптомдарды биіктікке көтерілгеннен кейін бірнеше сағаттан соң көрінеді.

Емі.

Емдеудің тиімді әдісі оксигенотерапия немесе карбоген ингаляциясы (оттегі мен 3-5% көмір қышқыл газының қоспасы) болып табылады. Барлық жағдайда биіктіктен жайылып түсіруді қамтамасыз ету керек. Негізгі ем симптоматикалық: бас ауырған кезде-цитрамон, бас массажы, жүрек-қантамыр жүйесінің тонусын көтеру үшін-қою кофе немесе шай, кофеин; жүрек әлсіздігі кезінде-камфор, кордиалин, строфантин; тыныс алуды қоздыру үшін-мүсәтір спирт, лобелин, цититон.

Негізгі тиімді профилактикалық шара организмге қалыпты оттегі түсіретін арнайы құрылғыларды қолдану. Жоғарғы биіктікке көтерілу кезінде барокамера дайындықты жүргізу, жылы киім скафандраны қолдану, алдын ала организімді дайындауы. С, В1,В2, В6, РР, Р витаминдерін, фоли қышқылын қолдану тағайындалады. Алдын ала медициналық тексеруден өту үлкен маңызға ие. Биіктікке көтерілудің қарсы көрсеткіштеріне ОЖЖ, жүрек қантамыр жүйесінің әртүрлі бұзылыстары, сезу мүшесінің және асқорту бездерінің патологиясы жатады.