Лекция:: 30 сағат Практикалық: Семинар: 10 сағат СӨЖ: 95 сағат Барлық сағат саны: 135 сағат

Өзіне түгелдей бағынған солтүстігіндегі Исфиджаб пен Шаш (Ташкент),Оңтүстік Ауғанстан мен солтүстік-батыстағы Пакистан территорияларына қаған өзі бекіткен бақылаушылар-тудундар жіберілді. Олар қағанның қазынасына түсетін алым-саллықты жиып,бақылау орнатты. Жергілікті билеушілерге түркі титулдары беріліп, олар қағанның басқару-әкімшілік аппаратының құрамына алынды. Сонымен қатар Тон-яғбу жергілікті ықпалды билеушілермен жақын қарым-қатынаста болды. Қаған Орта Азияға ықпал етуді көздеп Самарқан билеушісіне өһз қызын ұзатты.Тон-яғбудың билік жүргізу стратегиясын қорытындылай келе: “Батыстағы көшпенділер бұған дейін ешқашан мұндай қуатты болған емес” дейді қытай жылнамашысы.Осы ұлан-ғайыр аумақты мекендеген түркі тілдес үйсін,қаңлы, қарлұқ, оғыз (теле),қыпшақ т.б. тайпалар Батыс Түркі қағандығының құрамына енді.Батыс түркі қағандығы құрылған кезде шығыстан келген көшпелі түркі тілдес тайпалар бұрыннан осы өңірді мекен еткен үйсін қаңлы ұлыстарына араласып, сіңісіп кетті.Енді бұл “Он оқ бұдун”,”Бес арыс дулу”.”Бес тайпалы дүшпе”деген жаңа аттармен әйгілі болды.Іле,Шу, Талас өзендерінің аңғарларында , Алатау баурайларында егіншілік алқаптары болды.Егін,мал шаруашылығымен айналысқандарда патриархалдық қатынас үстем еді.Ал отырықшы егінші аудандарда феодалдық қарым-қатынас орнады.Қытай мен Византия арасындағы Ұлы Жібек жолы бұл елдерде басып өтетін.Жетісудағы отырықшы аудандар

1Батыс Түрік қағанатының мемлекеттік құрылысы.

2.Түрік феодалдық лауазымдары

2. Қаған

4. Шад

6.Түріктердің шаруашылығы, тұрмысы, діні: тәңірлілік, манихеймнің таралуы.

2.Түрік мемлекетін қалпына келтіру.

3.Білге-қаған өлімінен кейін екінші Шығыс түрік қағанатының әлсіреуі.

4.Түріктер билігін құлату.

1.Аманжолов К.Т‰ркі халыќтарыныњ тарихы.1-кітап.Алматы, 2005ж

2. Абдрахман Хайруш. Түркілер: тарихы мен тағдыры. Алматы,2002

3.Қазақстан тарихы. I том. Алматы, 1998ж.

4.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, 1994.

б) қосымша

5.Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. Алматы, 1992.

6.По следам древних культур Казахстана. Алматы, 1970.

7. Проблемы этногенеза и этнической истории народов Средней Азии и

Казахстана. Алматы, 1986.
Лекция маќсаты: Шығыс түркілердің тауғаштар (қытайлар) үстемдігіне қарсы көтерілісі.

Түрік мемлекетін қалпына келтіру.Білге-қаған өлімінен кейін екінші Шығыс түрік қағанатының әлсіреуі.

Түріктер билігін құлату.
Лекцияның мәтіні:

1. XIV ғасырдың екінші жартысында Шағатай мемлекеті Батыс және Шығыс болып екіге бөлінді.Шағатай әулиеті іс жүзінде Батыс иеліктегі Мауереннаһрда үстемдік етуден қалды.Билік түрік-монғолдық әмірлердің қолында болды.

Олардың ішінде түркіге айналған монғолдың барлас тайпасынан шыққан Әмір Темір (1370-1405 жж) алға шықты.

Сөйтіп ,Темір Тебриз оқиғасын сылтауратып Алтан Ордаға қарсы шықты.

Әмір Темір мен Тоқтамыс арасындағы қақтығыс ұзаққа созылды.Соңғы рет авказдағы Терек өзені бойында кездесіп, кескілескен шайқас болды.Үш тәулік бойы созылған дамылсыз шайқастың ақыры Тоқтамыс жеңіліп, Бұлғар орманына жасырынды.Бұл оқиға 1395 жылы болған еді. Қарсыласын жеңген соң Темір өзінің күшті әскерімен Дешті Қыпшақ мемлеетін талауға кірісті. Қалаларын ,ауылдарын өртеп, мал-мүлкін талап әкетті.

Тоқтамыс ханның Жалал-ад Дин, Жапарберді,Кебек ,Керімберді ,Іскендер, Көшек, Қадірберді деген ұлдары бар еді.

2. Қыпшақ әскерлері бекіністі атқылауға кіріседі.Сатымен көтерілген олар бекіністің үстінде ұрыс жүргізеді.Орыстарда ыстық су шашып ,тас лақтырып ,бөренелерді құлатып қарсылық көрсетті.

Тоқтамыс хан Мәскеуді басып алған соң әскерінің бір бөлігін Владимир мен Перяславь қалаларына жіберді.Енді бір бөлігі Юрьев пен Кир қалаларын бағындырды.Бұдан соң Тоқтамыс хан бүкіл әскерімен Ордаға қайтып келді.

Тоқтамыс кеткен соң ,қашып кеткен князь Дмитрий Мәскеуге қайтып оралды.Қаланың көп жері қираған, өртелген, тек Кремль мен оның мұнарасы ғана аман қалған.Мұны көрген Дмитрий қатты қайғырды.Өліктерді көмдіріп, қаланы тазартуға ірісті.Әрбір сексен өліті өмуге 1 сом береді.Осы бойынша есептегенде жйырма төрт мың өлі көмілгені белгілі.

3.Ахмет хан 1447 жылы таққа отырды. Ахмет хан орыстардан алынатын салықты 111Василийге ескерткенде Мәскеу халқы қатты қорыққан еді. 1451, 1454 жж Ахмет хан Мәскеу жеріне шабуыл жасайды. 111 Иван мәскеу князы болғаннан кейін ол Алтын Ордаға салық төлеуге міндетті болса да, төлемей, Ордадан жарлық та сұрамай, өз бетінше өмір сүре берді. Бұл үшін Ахмет хан қатты ашуланып, әскер жиып, князьға қарсы аттанды. Мәскеуліктердің бағына орай осы тұста Қырым ханы Қажыгерей Ахмет ханға қарсы аттанып, Донның басында екі хан қатты соғысты. Бұл оқиғаны Мәскеу князы сырттан бақылап отырды. Оқиға 1456 жылы болған еді.

1471 жылы Литва князы Казимир Мәскеу князы 111 Иванмен соғысуға ниет етсе де, өз күшінің аздығын біліп, оған Алтын Орданың әскерін айдап салуға кірісті. Ақырында 1472 жылы Ахмет хан әскерін қайта жиып, Мәскеу княздығымен соғысуға аттанды. Коломна қаласына келіп, осында соғысқа басшылық етпекші болады. Иванның басты саясаты бір түркіні екінші түркіге қарсы қою болғандықтан, Ахмет хан амалсыз Ордаға қайтады.

4.Түріктер билігін құлату.1470 -ші жылдарда Ахмет хан Мәскеу княздығына Алтын Орданың үстемдігін қайтып орнатуға тырысты. 1480 жылы Иван өз әскерімен Коломна қаласына келеді. Ахмет хан Мәскеудің негізгі басым күші Окаға жиналғанын көріп, Литва князі Казимирден көмек бола қоймайтының сезіп, Литва жаққа беттеді. Сөйтіп Мәскеуге Угра арқылы өтуді ойлайды.Иван бұл жағдайды алдын ала біліп, Угра жаққа өзі аттанады. Екі көп әскер бір-біріне қарама-қарсы келіп, бір-бірінен қорқып, соғыспай тұрды. Ахмет хан Угра бойында 11 қарашаға дейін тұрып, әскерін шегіндірді.Сөйтіп Ордаға қайтып оралды.

1481 жылы Тюмень Ордасының ханы Ибақ ноғайлардың ханы Меңлі-Герей екеуі бірлесіп Ахмет ханға қарсы шабуыл жасап, ұйқыда жатқан Алтын Орданың ханың Ибақ өз қолымен бауыздады.
Баќылау с±раќтары:

1.Шығыс түркілердің тауғаштар (қытайлар) үстемдігіне қарсы көтерілісі.

2.Түрік мемлекетін қалпына келтіру.


VI- лекция

Ұйғыр қағанат

(1 сағат)

Жоспары:

Ұйғыр қағанатының басқа елдермен қарым-қатынасы.

1.¦йѓыр ќаѓанатының Қытаймен, қарлұқтармен және басқа да түркі тайпалармен қарым-қатынасы.

2.844 жылы Ұйғыр қағанатының Енисей ќырѓыздардыњ (хакастар)шабуылдарының нәтижесінде құлауы.

Пайдаланатын әдебиеттер:

а) негізгі:

1.Аманжолов К.Т‰ркі халыќтарыныњ тарихы.1-кітап.Алматы, 2005ж

2. Абдрахман Хайруш. Түркілер: тарихы мен тағдыры. Алматы,2002 ж.

3. Келімбетов Н., Қанафин Ә. Түркі халықтары әдебиеті. Алматы, 1996.

4. Қазақстан тарихы. I том. Алматы, 1998ж.

5.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, 1994.

6. Әбілғазы Бохадур-хан. Түріктер шежіресі. Алматы, 1992.

7. Байырғы түркі өркениеті: жазба ескерткіштер. Алматы, 2001.

8.Шалекенов У. Түркілердің отырықшы тарихы. Алматы, 2002.

9.Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. Алматы, 1992.
Лекция маќсаты: VIII ғасырдың ортасында құрылған іргелі Ұйғыр қағандығы Орталық және Шығыс Азияның ,оның ішінде Тань империясының тарихи тағдырына елеулі әсер етті. Ұйғыр қағанатының басқа елдермен қарым-қатынасы.

¦йѓыр ќаѓанатының Қытаймен, қарлұқтармен және басқа да түркі тайпалармен қарым-қатынасы.844 жылы Ұйғыр қағанатының Енисей ќырѓыздардыњ (хакастар)шабуылдарының нәтижесінде құлауы.

1.VIII ғасырдың ортасында құрылған іргелі Ұйғыр қағандығы Орталық және Шығыс Азияның ,оның ішінде Тань империясының тарихи тағдырына елеулі әсер етті.

Ежелгі Түркі империясының құлауынан соң байтақ далада саяси бытыраңқылық туды.Түркі тайпаларына үстемдік ету үшін және қаған лауазымын алу үшін Ашина империсын талқандауды аяқтаған ұйғыр ,қарлұқ секілді жеңімпаз тайпалар үстемдікке ұмтылды.Басмылдардан (басмыл –грекше шыққан тегі аралас деген мағына береді) билікті тартып алған ұйғырлар ең күшті болып шықты.Ашина,Қырғыз, Қимақтар секілді Ұйғырлар Одақтың біріне жатады.

III-IV ғасырларда ұйғыплар Қытай династиясының шежірелерінде (жылнамаларында) Гаогюй (Биік орта) атанған бірлестікте тұрды.V ғаырда қытай деректері бойынша бұл одақтың (оғыздардың) жаңа аты –теле пайда болды.

Қытай деректері бойынша 745 жылы Монғолияда түркі-оғыз мемлекетінің орнына ұйғыр мемлекеті келді.Оған он ұйғыр тайпасы енді,өзара қырқыста жеңіске жеткен яглохарлар мемлекетке басшылық етті.

2. IX ғасырда шігіл (чигиль) және яғма тайпаларының бірлестігінен Қарахан мемлекетінің билігі құрылды.

Қарахан мемлекеті туралы негізгі құжаттарды және хабарларды араб және парся авторларының еңбектерінен білеміз. Қарахандық жалғыз тарихшы-имам Абул Футу хал Гафира әл-Алманидың “Тарихи Қашқар” кітабынан бірғана үзінді Жамал Қаршидың (13 ғасыр ) еңбегінен табылып, қарахандықтардың шығу тегі туралы азды-көпті мәлімет берді.В.В.Бертольд қарахандықтардың те гін іздеуде 3 тайпаны (қарлұқ, яғма,шігіл) атауымен шектеледі.Осылардың белгілі болғаны -шігіл мен яғмалар ,түркештер тайпаларының біреуі ,тухсиялар,орхон түркілерінің қалдықтары қарлұқ тайпалар одағының құрамына кірді және бұл тайпалардың одағы тарихта IX ғасырдан бері бірге деп есептеледі. Сонымен Қарахан мемлекеті шегіл мен яғма тайпасынан құралды.

Баќылау с±раќтары:

1.Ұйғыр қағанатының басқа елдермен қарым-қатынасы.

2.¦йѓыр ќаѓанатының Қытаймен, қарлұқтармен және басқа да түркі тайпалармен қарым-қатынасы.
VII- лекция.

Оғыздар мемлекеті.

(1 сағат)

Жоспары:

Оғыздар түрік қағанатының тарихында.

1.Оғыздардың (теле) шығуы.

2.Оғыздардың бір бөлігінің Жетісуға қоныс аударуы.

Пайдаланатын әдебиеттер:

а) негізгі:

1.Аманжолов К.Т‰ркі халыќтарыныњ тарихы.1-кітап.Алматы, 2005ж

2. Абдрахман Хайруш. Түркілер: тарихы мен тағдыры. Алматы,2002 ж.

3.Қазақстан тарихы. I том. Алматы, 1998ж.

4.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, 1994.

б) қосымша

5. Әбілғазы Бохадур-хан. Түріктер шежіресі. Алматы, 1992.

6. Байырғы түркі өркениеті: жазба ескерткіштер. Алматы, 2001.

7.Шалекенов У. Түркілердің отырықшы тарихы. Алматы, 2002.

8.Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. Алматы, 1992.

9.По следам древних культур Казахстана. Алматы, 1970.

10. Проблемы этногенеза и этнической истории народов Средней Азии и

Казахстана. Алматы, 1986.

Оғыздардың бір бөлігінің Жетісуға қоныс аударуы.Оғыздар Батыс Түрік және Түргеш қағанаттарының құрамында.

Оғыздардың Сырдария өңіріне ығысуы.жєне этникалыќ ќ±рамы. Сырдарияның төменгі және орта ағысын бойлай және Каспий теңізінің солтүстігі мен шығыс аймақтарына түркі тілдес Оғыз тайпасы келіп қоныстанды, олардың бірсыпырасы 8 ғасырда ислам дінін қабылдаған.
Лекцияның мәтіні:

1 1.9-10 ғғ. Сырдарияның төменгі және орта ағысын бойлай және Каспий теңізінің солтүстігі мен шығыс аймақтарына түркі тілдес Оғыз тайпасы келіп қоныстанды, олардың бірсыпырасы 8 ғасырда ислам дінін қабылдаған.

1040 жылы Селжук әулетінен шыққан көсемдердің басшылығымен оғыздар Түрікмения жеріне келіп орын тепті. Сөйтіп оғыздар түрікмен халқының қалыптасу негізіне қосымша себеп болды. Олар жергілікті тұрғындармен араласып түрікмен атанып кетті.

2. Түрікмениялық Селжук мемлекеті құрамына кіруі елдің экономикалық жағдайын жақсартып, феодалдық қатынастың одан әрі өркендеуіне себепкер болды. Феодалдық қатынастың дамуы арқасында ірі феодал-әмірлер пайда болды да, олар Селжук әулетіне қарсы шыға бастады. Мелик шахтың балалары империяны бірнеше иеліктерге бөлген кезде Санжар сұлтан қазіргі Түрікмен республикасы жерінде дербес мемлекет құрды, астанасы – Мерв (Мары) қаласы болды. Бұл мемлекет түрікмен халқының жерінде құрылған түрікмендердің ұлттық мемлекеті еді.

Түрікмен тайпаларының негізгі көпшілігі Каспийдің Шығыс жағалауына және Узбой аңғарына барып паналады. Түрікмения жерін Алтын Орда, Шағатай ұлыстары және Хулагу мемлекеті бөлісіп алды. Түрікмендер Алтын Орда хандарына т.б. монғол билеп-төстеушілеріне қарсы талай рет көтеріліс жасады.

13-14 ғғ. түрікмен халқының қалыптасуы одан әрі өрістеді. Оның негізін қалағандар Солтүстік Түрікменияны және Үстіртті қоныстанған түрікмен тайпалары (Салыр, Языр, Алил) болды.

17 ғ. аяғы мен 18 ғ. басында түрікмендердің біразы Ресей жеріне көшті де, кейіннен олар солтүстік Кавказға барып қоныстанды (Ставрополь түрікмендері).

1.Оғыздардың (теле) шығуы.

2.Оғыздардың бір бөлігінің Жетісуға қоныс аударуы.

3.Оғыздар Батыс Түрік және Түргеш қағанаттарының құрамында.

4.Оғыздардың Сырдария өңіріне ығысуы.

1.Т‰ркілердіњ дербес халыќ ретінде тарих сахнасына шыѓуы.

2.Т‰ркі тайпаларымен мекендеген аймаѓы жєне этникалыќ ќ±рамы.

3.Т‰ркілердіњ шыѓу тегі.

1.Жабғу – оғыз билеушісінің титулы.

2.Қорқыт ата кітабы.

3.Хорезм, Салжұқтармен қақтығыс.

4.Оғыздардың миграциясы.
Пайдаланатын әдебиеттер:

а) негізгі:

1.Аманжолов К.Т‰ркі халыќтарыныњ тарихы.1-кітап.Алматы, 2005ж

2. Абдрахман Хайруш. Түркілер: тарихы мен тағдыры. Алматы,2002 ж.

3.Қазақстан тарихы. I том. Алматы, 1998ж.

4.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, 1994.

б) қосымша

5. Әбілғазы Бохадур-хан. Түріктер шежіресі. Алматы, 1992.

6. Байырғы түркі өркениеті: жазба ескерткіштер. Алматы, 2001.

7.Шалекенов У. Түркілердің отырықшы тарихы. Алматы, 2002.

8.Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. Алматы, 1992.
Лекция маќсаты: Оғыздардың Сырдария өңіріне ығысуы.

Т‰ркілердіњ дербес халыќ ретінде тарих сахнасына шыѓуы.

Т‰ркі тайпаларымен мекендеген аймаѓы жєне этникалыќ ќ±рамы.

Т‰ркілердіњ шыѓу тегі. Сырдарияның төменгі және орта ағысын бойлай және Каспий теңізінің солтүстігі мен шығыс аймақтарына түркі тілдес Оғыз тайпасы келіп қоныстанды

1.9-10 ғғ. Сырдарияның төменгі және орта ағысын бойлай және Каспий теңізінің солтүстігі мен шығыс аймақтарына түркі тілдес Оғыз тайпасы келіп қоныстанды, олардың бірсыпырасы 8 ғасырда ислам дінін қабылдаған.

1040 жылы Селжук әулетінен шыққан көсемдердің басшылығымен оғыздар Түрікмения жеріне келіп орын тепті. Сөйтіп оғыздар түрікмен халқының қалыптасу негізіне қосымша себеп болды. Олар жергілікті тұрғындармен араласып түрікмен атанып кетті.

Түрікмениялық Селжук мемлекеті құрамына кіруі елдің экономикалық жағдайын жақсартып, феодалдық қатынастың одан әрі өркендеуіне себепкер болды. Феодалдық қатынастың дамуы арқасында ірі феодал-әмірлер пайда болды да, олар Селжук әулетіне қарсы шыға бастады. Мелик шахтың балалары империяны бірнеше иеліктерге бөлген кезде Санжар сұлтан қазіргі Түрікмен республикасы жерінде дербес мемлекет құрды, астанасы – Мерв (Мары) қаласы болды. Бұл мемлекет түрікмен халқының жерінде құрылған түрікмендердің ұлттық мемлекеті еді.

2.Түрікмен тайпаларының негізгі көпшілігі Каспийдің Шығыс жағалауына және Узбой аңғарына барып паналады. Түрікмения жерін Алтын Орда, Шағатай ұлыстары және Хулагу мемлекеті бөлісіп алды. Түрікмендер Алтын Орда хандарына т.б. монғол билеп-төстеушілеріне қарсы талай рет көтеріліс жасады.

13-14 ғғ. түрікмен халқының қалыптасуы одан әрі өрістеді. Оның негізін қалағандар Солтүстік Түрікменияны және Үстіртті қоныстанған түрікмен тайпалары (Салыр, Языр, Алил) болды.

17 ғ. аяғы мен 18 ғ. басында түрікмендердің біразы Ресей жеріне көшті де, кейіннен олар солтүстік Кавказға барып қоныстанды (Ставрополь түрікмендері).

Баќылау с±раќтары:

Оғыздар мемлекетінің құрылуы.

1.Жабғу – оғыз билеушісінің титулы.

2.Қорқыт ата кітабы.

3.Хорезм, Салжұқтармен қақтығыс.

4.Оғыздардың миграциясы.

1.Т‰ркі ќаѓанаты(551-576 жж).

2.Батыс т‰рік ќаѓанаты.

3.Шыѓыс Т‰ркі ќаѓанаты.

4.Т‰ргеш ќаѓанаты.

IX- лекция.

Қарахандар мемлекеті

(1 сағат)

Жоспары:

Қарахандардың басқа елдерімен қарым-қатынастары.

1.Қарахандар және Хорезмшах мемлекеттері.

2.Қарахандардың Саманидтер мемлекетін талқандауы, Орталық Азияны алу.

3.Қарахан мемлекеті жєне ќараќытайлар( 11-13 ѓѓ).

1.Аманжолов К.Т‰ркі халыќтарыныњ тарихы.1-кітап.Алматы, 2005ж

2. Абдрахман Хайруш. Түркілер: тарихы мен тағдыры. Алматы,2002

3.Қазақстан тарихы. I том. Алматы, 1998ж.

4.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, 1994.

б) қосымша

5.Әбілғазы Бохадур-хан. Түріктер шежіресі. Алматы, 1992.

6. Байырғы түркі өркениеті: жазба ескерткіштер. Алматы, 2001.

7.Шалекенов У. Түркілердің отырықшы тарихы. Алматы, 2002.

8.Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. Алматы, 1992.

9.Сулейменов О. АЗиЯ. Алматы, 1994.
Лекция маќсаты: Қарахандардың басқа елдерімен қарым-қатынастары.

Қарахандар және Хорезмшах мемлекеттері,Қарахандардың Саманидтер мемлекетін талқандауы, Орталық Азияны алу,Қарахандардың және Газневилердің қарым-қатынастары,Салжұқтардың Ќарахандарды бағындыруы,Қарахан мемлекеті жєне ќараќытайлар( 11-13 ѓѓ).

1. IX ғасырда шігіл (чигиль) және яғма тайпаларының бірлестігінен Қарахан мемлекетінің билігі құрылды.

Қарахан мемлекеті туралы негізгі құжаттарды және хабарларды араб және парся авторларының еңбектерінен білеміз. Қарахандық жалғыз тарихшы-имам Абул Футу хал Гафира әл-Алманидың “Тарихи Қашқар” кітабынан бірғана үзінді Жамал Қаршидың (13 ғасыр ) еңбегінен табылып, қарахандықтардың шығу тегі туралы азды-көпті мәлімет берді.В.В.Бертольд қарахандықтардың те гін іздеуде 3 тайпаны (қарлұқ, яғма,шігіл) атауымен шектеледі.Осылардың белгілі болғаны -шігіл мен яғмалар ,түркештер тайпаларының біреуі ,тухсиялар,орхон түркілерінің қалдықтары қарлұқ тайпалар одағының құрамына кірді және бұл тайпалардың одағы тарихта IX ғасырдан бері бірге деп есептеледі. Сонымен Қарахан мемлекеті шегіл мен яғма тайпасынан құралды.

Қарахан әулиетінің бір інші билеушісі Білге Құл Қадыр қаған болды.Самарқанмен Бұқараны билеп тұрған кезде онымен саманилер (самани әулиеті-Орта Азияда үстемдік еткен (819-999 жж) феодалдық әулиет) әмірлерінің бірі соғыс жүргізген

Қарахан мемлекетіндегі билік екі тайпаның ақсүйектері арасында бөлінді. IX ғасырда Қарахан тайпалық одағының негізін құраған шіглідермен яғмалар тайпасы болатын.Шығыс бөлігінің қағаны шігіл тайпасынан шыққан .Ол Аслан Қара қаған деп. аталды.Оның астанасы Баласағұн(қала орны әзірше анықталмаған) мен Қашқарда болды. Батыс бөлігінің қағаны яғни кіші қаған яғмадан еді.Ол Богра Қара қаған деп. аталды.Астанасы Таразда кейінрек Самарканда болды.

Қарахан қағаны Оғылшақ тұсында Самани әмірі-Исмаил Ибн Ахмад 893 жылы Таразға жорық жасады.Олар (ирандықтар) 893 жылы Тараз (Әулиеата) қаласын басып Альп, оған қоса түркілердің қимақ тайпасыны жерін ,кейіннен хоан байтақ жерге иелік еткен қыпшақ халқы шыққан аймақты ,Ертіске барар жолды жаулап алды.

Қарахандықтар мен Саманилер арасында ұзаққа созылған ауыр соғыс басталды.Ақыр соңында түркілер жеңіп шықты.Саманилер мемлекетін түркілердің жаулап алуы X ғасырдың соңында Қашқарда емес ,Баласағұнда іске асты.922 жылы Богра ханның Самарқан және Бұқараға алғашқы сәтті жорығы жасалды.Содан соң ол Баласағұнға қайтып оралды,сол жерде сол жылы (923 ж) Богра хан қайтыс болды.

Қарахан әулиетінің бір інші билеушісі Білге Құл Қадыр қаған болды.Самарқанмен Бұқараны билеп тұрған кезде онымен саманилер (самани әулиеті-Орта Азияда үстемдік еткен (819-999 жж) феодалдық әулиет) әмірлерінің бірі соғыс жүргізген

Қарахан мемлекетіндегі билік екі тайпаның ақсүйектері арасында бөлінді. IX ғасырда Қарахан тайпалық одағының негізін құраған шіглідермен яғмалар тайпасы болатын.Шығыс бөлігінің қағаны шігіл тайпасынан шыққан .Ол Аслан Қара қаған деп. аталды.Оның астанасы Баласағұн(қала орны әзірше анықталмаған) мен Қашқарда болды. Батыс бөлігінің қағаны яғни кіші қаған яғмадан еді.Ол Богра Қара қаған деп. аталды.Астанасы Таразда кейінрек Самарканда болды.

Қарахан қағаны Оғылшақ тұсында Самани әмірі-Исмаил Ибн Ахмад 893 жылы Таразға жорық жасады.Олар (ирандықтар) 893 жылы Тараз (Әулиеата) қаласын басып Альп, оған қоса түркілердің қимақ тайпасыны жерін ,кейіннен хоан байтақ жерге иелік еткен қыпшақ халқы шыққан аймақты ,Ертіске барар жолды жаулап алды.

Қарахандықтар мен Саманилер арасында ұзаққа созылған ауыр соғыс басталды.Ақыр соңында түркілер жеңіп шықты.Саманилер мемлекетін түркілердің жаулап алуы X ғасырдың соңында Қашқарда емес ,Баласағұнда іске асты.922 жылы Богра ханның Самарқан және Бұқараға алғашқы сәтті жорығы жасалды.Содан соң ол Баласағұнға қайтып оралды,сол жерде сол жылы (923 ж) Богра хан қайтыс болды.

2.Қимақ деген ел аты орта ғасырлардағы араб,парся авторларының жаба деректерінде жиі кездесіп отырды.XI ғасырда Махмуд Қашқари “Дивани лұғат әт -түрік” деген еңбегінде қимақ елін “имак” деп. атаған.Қимақтар VII ғасырда Ертіс өзенінің алқабымен Алтай тауының солтүстігін қоныстанды.Ол кезде қимақ тайпалары Батыс Түркі қағандығы ыдырай бастаған кезде қимақтар одан бөлініп шықты.Олар VIII ғасырда Ертіс өзенінің орта ағысын иемденіп,бірте-бірте батысқа қарай іргесін кеңейтті, IX ғасырдың басында Жетісудың батыс солтүстігіндегі Алакөл алқабына дейінгі жерді қамтыған .Балхаш көлі қимақ тайпалары мен қарлұқ тайпаларының арасындағы табиғи бекара еді. 840 жылы Монғолиядағы Ұйғыр хандығы құлағаннан кейін ,қимақтар күшейіп ,белді елге айналды.

Қимақтардың шығу тегі ,тайпалық бірлестіктің құрыла бастағаны жайлы аңыз Гардизидің (XIғ) еңбегінде сақталған .Оның аңызындағы тайпа атаулары тек қимақ тайпалық одағының түркі тектес тайпалардан шыққанын көрсетті.Қимақтардың бірігіундегі маңызды оқиғаның бірі оларға қыпшақтардың қосылуы еді.

Мұсылман деректерді 840 жылы қимақ тайпалық одағының билеушісі қаған атағын алып, жаңа мемлекет жасап қана қоймай,қарлұқтармен және Енисей қырғыздармен тең дәрежеде далалық билікке ұмтылғанын білдіреді.

3.Түркі халқының құрамына қосылған ежелгі тайпалардың бірі-қыпшақ.Қыпшақтар түркі халқының және түркі тілінің қалыптасуында маңызды рөл атқарды.”қыпшақ” деген ат түркі тіліндегі иарихи деректерде әр алуан формада кездеседі.

Мұсылман тарихшылары мен орыс жылнамашылары көшпенді қыпшақтардың саны көп және олар Шығыс Қазақстанда , ал кейін Орал бойы мен Орталық Қазақстанда мекендеді ,ұлан-байтақ балада жетекші тайпалардың бірі болды дейді.

Қыпшақ тайпасының мекендеген территориясы туралы ең алғашқы деректерді Иран ақсүйегі Ибн Хордадбек берді.Оның Жолдак мен провинциялар атты еңбегінде Қыпшақ тайпаларының мекендеген территориясы туралы біршама пікірлер айтылған.Жекелеп алғанда VIII ғасырдың белгісіздеу құжатын пайдалана отырып ,ол кітабына өзеннің арғы және бергі бетіндегі қоныстанған түркі халқының тізімін енгізді.Өзеннің бергі бетінде –Амудариядан батысқа қарай тек тохаристандық қарлұқтар мен халаджилер аталған.Керісінше, өзеннің арғы бетінде тайпалардың көптігі және араб географиялық әдебиетінде бір інші рет түркілердің 16 қаласы аталған.