Лекция 5 Тақырыбы: III-XI ғасырлардағы Қытай

1.Үш патшалық кезіндегі Қытайдың саяси тарихы

2. ІІІ-VI ғ.ғ. Қытайдың әлеуметтік-экономикалық дамуы, қоғамдық құрылысы.

3.Суй және Тан империясы кезіндегі Қытай

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. История Китая с древнейших времен до наших дней. М.,1974.

10.Китай: между прошлым и будещем. М.1999.

Вей патшалығының орнында 265 жылы Цзинь империясы құрылды да Шу патшалығын қосып алды, ал 280 жылы У мемлекетін бағындырды. Цзинь мемлекетінің негізін салушы Сыма Янь елде реформалар жүргізді.

ІV ғасыр басында солтүстік тайпалар бірінен соң бірі Солтүстік Қытайға шабуыл жасаудың нәтижесінде Цзинь мемлекеті құлап, оның орнына Қытайда оңтүстік және солтүстік патшалықтар құрылды.

2. ІІІ-VIІІ ғ.ғ. Қытайдың әлеуметтік-экономикалық дамуы, қоғамдық құрылысы.

ІV ғасырдан бастап Қытай территориясына солтүстіктен көшпелі тайпалардың шабуылы жиіледі. Көшпелі монғол-түрік тайпалары Қытайдың солтүстігінен және батысынан елдің ішіне ене түсті. Бүл шабуылдар Қытай шаруашылығына үлкен зиян әкелді. Суғару құрылымдары қирап, түгелдей деревнялар жойылып, солтүстіктегі қалалар босап қалды. Ең алғашқы шабуыл жасағандар ғұндар болды. Олар311 жылы Лоянды, 316 жылы Чананьды алды да Цзинь патшаларының құрамында тек оңтүстік-шығыс қалып, мемлекеттің аты да Шығыс Цзинь (317-420 ж.ж.) деп аталды. Ғұндардан кейін Қытайға сяньби, цян, цзе, ди тағы басқа тайпалары шабуыл жасады. Шабуылдар нәтижесінде Қытай әбден әлсіреп көптеген ұсақ мемлекеттерге бөлініп кетті. ІV ғасырдың соңы солтүстікте барлық өзара соғыстарды жеңіп сяньби тайпаларының көсемі Тоба Гуй Хуанхе бассейнінің территориясында Солтүстік Вей (386-534 ж.ж.) мемлекетінің негізін қалады. Тоба әулеттерінің өкілдері барлық қарсыластарын жеңіп, күшті ішкі-сыртқы саясат жүргізе бастады. Ішкі саясатта қытайландыру саясатын жүргізді. ІV- V ғасыр басында астаналық әкімшілікте 2% қытайлықтар болса, 423-452 жылдары оның саны 25% өсті. Императордың өзі фамилиясын Тобадан Юанға өткізді тек қытайша киінуді, тек қытайша сөйлесуді енгіз ді. Елдің астанасы солтүстіктегі Пинченнен ежелгі Қытай астанасы болған Лоянға көшірілді. 485 жылы 2 ғасыр алдын Сыма Ян жүргізген үлестік жүйе жаңартылды. Ол бойынша ер адамдарға 40 му, әйелдерге 20 му берілді. Егер құлдары болсы қосымша үлес берілді. Бұнымен қатар бау-бақша егуге әр отбасыға 20-30 му қосымша үлес берілді. Чиновниктерге қызметіне байланысты үлестік жер берілді. Салықтар мен міндеткерліктер анықталды.

605 жылы таққа Вэндидің баласы Янди отырды. Янди тұсында құрылыс жұмыстарына басы назар аударылды. Хуанхе мен Янцзы өзендерін жалғастырып тұрған Ұлы канал салынды. Ұлы Қытай қорғаны қалпына келтірілді. Сыртқы саясатында Ян-ди Түрік Қағанатымен, Вьетнаммен, Кореямен соғыс жүргізді.

614 жылғы ұзаққа созылған Кореяға жасалған сәтсіз шабуылдан соң елде көтерілістер басталды. Оған Яндиге наразы болып жүрген ақсұйектер қосылып, елде төңкеріс жасады. Янди астанадан қашып кеткенімен оны ұстап алып өлтірді де, оның әскербасыларының бірі Ли Юань жаңа Тан әулетінің билеушісі деп жарияланды.

Тан империясы Қытайда 300 жылдай (618-907 ж.ж.) өмір сүрді. Астанасы Чанань (қазіргі Сиань). Бұл қалалардың бірі болып, VІІІ ғасырда түрғындарының саны 1 миллионға жетті. Бұл әулеттің ең күшті императоры Ли Юанның баласы Ли-Ши – Мин немесе Тайцзунь (626-649 ж.ж.) болды. Ли-Ши – Мин тұсында чиновниктер үшін арнайы атақтар енгізді. Емтихан тапсыру жүйесі қалпына келтірілді. Елді мемлекеттік-әкімшілік басқару жүйесінде өзгеріс жасады. Император жанында Мемлекеттік Кеңес болды. 6 Министрлік болды: Шендер, Салық, Қылмыстық сот, Қоғамдық жұмыстар, Әскери, Сән-салтанат. Ел 10 провинциға бөлінді. Провинциялар облыстарға, облыстар-округке, округ-уезге, уездер-болыстарға, болыс-ауылдарға бөлінді. VІІІ ғасырдың 20-30 жылдары Тан империясының 6 жеке кодекстен түратын заңдар жинағы жасалды. VІІ – VІІІ ғасыр Тан империясы Сиаммен, Үндістанмен, Вьетнаммен, Араб халықтарымен сыртқы сауданы дамытты.

VІІІ Таң империясы дағдарысқа ұшырай бастады. Елде көтерілістер көбейді. 785 жыл әскербасы Ань Лу-шан 120 мыңдық әскермен императорға қарсы көтеріледі. 786 жыл екі астананы да Лоян мен Чаньанды басып алады. Тек бір жылдан кейін ғана император ұйғырлардың көмегімен көтерілісті басты. Шаруашылықтың өте қиын жағдайлары ІХ ғасыр басында жаңа көтерілістің басталуына себеп болды. 875-884 ж.ж император гвардиясының әскері, бұрынғы тұз саудагері Хуан Чао бастаған шаруалар көтерілісі болды. Көтеріліс Солтүстік Шаньдун және Хэбей провинцияларында басталды. Көтеріліс басталғанда көтерілісшілер саны 100 мың болса, 880 жылы 250-300 мыңға жетті. 879 ж Хуан Чао Оңтүстік Қытайға жорық жасап, Гуанчжоу портын бағындырды. 880 жылы Лоян мен Чананьды бағындырды да өзін император деп жариялады. 784 жылы бұрынғы император ұйғырлардың, тангуттардың т.б көшпенділердің көмегімен көтеріліс басылды. Көтерілісшілерді аяусыз қырып жойды. Көтерілістерден соң Тан империясы әлсіреген еді. Х ғасырда Солтүстікте Манчжурияны, Монголияның бір бөлігін, Қытайдың солтүстігін қамтыған Қидандар мемлекеті құрылды. Мемлекеттің аты Ляо деп аталды. Астанасы Яньцзин (қазіргі Пекин) болды. 907 жыл Тан имериясы өзінің өмір сүруін тоқтатты. Қытайда бытыраңқылық орын алды. Х ғасырдың ортасында елде экономикалық өсу байқалады, нетижесінде 960 жыл Қытайдың Сун әулетінің төңірегіне бірігу басталады.

Лекция 6

Тақырыбы: III-X ғасырлардағы Корея

1.Үш мемлекет кезіндегі Корея

2. Корей мемлекеттері арасындағы күрес және олардың Қытаймен, Жапониямен қарым-қатынасы.

3.Біртұтас Силла мемлекетінің құрылуы.

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. Волков С.В. Ранняя история буддизма в Корее. М.,1985.

10 Ванин Ю.В. Аграрный строй феодальной Кореи. М., 1981.

11. История Кореи (с древнейших времен до наших дней). Т.1.М.,1974

12. История Корей (с древнейших времен до наших дней). 2002 г.

Окчо, емэк тайпалары когурё тайпаларына тәуелді болып, алым-салық төлеп, құл беріп отырды. Оңтүстікте топтық қоғамның қалыптасу процесі кеш жүрді. Хан тайпалары 78 ру-тайпалық қауымнан тұрып, қытай деректерінде оларды протоменлекеттер деп атады.

Когурё тайпаларында мемлекетті басқару ертеректен пайда болды. Бұрынғы әскери-көсем ван атымен (король) ұйымдастырған мемлекеттің басына отырды, ру аристократиясы әскери-чиновниктік ақсүйктерге айналды. Корей жазбаларында жеке меншікті қорғауға арналған зағдар жмнағы туралы айтылады. Сол заңда: ұрлық үшін ұрланған нәрсенің 12 есесін, ал біреудің малына зиян келтірсе, кінәліні құлға айналдырған жағдай да болды.

Когурё мемлекетінің құрылған кезі туралы зертеушілердің пікірі әртүрлі . Бірақ ІV ғасырдың соңы мен V ғасырда Когурё түгел Корей түбегі мен көрші Ляодун түбегін қамтыған күшті мемлекет болды. Корей түбегінің оңтүстігінде мемлекеттің құрылуын анағұрлым дамыған, күшті тайпалардың ұсақ тайпаларды бағындыруы нәтижелесінде жүрді.

Пэкче тайпалары ІІІ-ІV ғ.ғ көрші қауымдар мен тайпаларды біріктірді. Пэкче аристократиясы оңтүстік-батыс Кореяда, Ханган және Кымган өзендерінің төменгі ағысында айтарлықтай күшті мемлекет құрды.

V-VІ ғ.ғ алғашқы қауымдық қатынастардың ыдырауы нәтижесінде түбектің оңтүстік-шығысындағы тайпаларда Силла мемлекеті құрылды. Бұл мемлекеттің негізін Саро қауымы құрады, ол біртіндеп Нактонган өзені бассейініндегі тайпаларға өз билігін жүргізді.

Сонымен ІV ғасырда Корей түбегінде Когурё, Пэкче және Силла мемлекеттері өмір сүрді және олардың арасында билік үшін аяусыз күрес басталды. Бұл мемлекеттегі әлеуметтік – экономикалық қатынастар ұзақ уақыт корей таирхнамасында талас-тартыс тудырып келді. Кейін корей тарихшылары бұл 3 мемлекетті құлиеленуші құрлыстың белгілеріне қарамастан негізінен феодалдық мемлекеттер деп атады. Жаңа пайда болған мемлекеттік құрылым жерге корей феодалдық меншіктігін орнатып, жериеленуші феодалдардың тәуелді шаруаларды қанауына жағдай жасады. Шаруалар қауымы түгелдей жаулап алушы мемлекететрдің меншігі ретінде салық төлеуге , міндеткерлік өтеуге мәжбүр болды (әсіресе әскери және еңбекпен өтеу). Құлдар өндірісте басты роль ойнаған жоқ. Осы кезеңде құлдардың құқықтық жағдайы өзгерді. Мысалы VІ ғасыр басында Силла мемлекетінде ванның (королдің) көму рәсіміне 10 құлды өлтіру салты жойылды. 858 жылы Силла әскербасы Садахам көрші тайпаларды бағындырғаны үшін 200 тұтқын сыйға алады, бірақ құлға айналдырмай егіншілер ретінде бостандыққа жібереді. Өздерінің билігін нығайту үшін ақсүйектер Қытайдан тек мемлекетті ұйымдастыруда ғана емес, идеологияны да енгізді. Корей мемлекетінің билеушілері Қытайдан конфуцишылдықты енгізді. Чиновниктерді мемлекеттік қызметке даярлау мемлекеттің арнайы конфуцилік оқу орындарында жүргізілді.

Қытайдан корей мемлекетіне феодалдық құрлыстың орнауына үлкен ықпал еткен будизм енді. Когурёге алғашқы будда монахтары 372 жыл келді. Пхеньянның қасынан 2 будда монастыры салынды. 384 жыл Пэкченнің королінің ұсынысымен оның астанасына Оңтүстік Қытайдан будда монахтары келді. Силла мемлекетіне буддизм Когурёден VІ ғасырдың І жартысынан бастап ене бастады. Силланың астанасы –Кымсан (қазіргі Кендсу) ірі қалаға айналды.

660 жылы Пэкчеге 60 мыңдық Силла мемлекетінің әскері және теңіз арқылы 130 мыңдық Қытай әскері енді. Пэкче әскері жеңіліске ұшырап, барлық территориясы Қытай провинциясына айналды.

668 жылы Тан және Силла әскерлері Когурёнің астанасы Пхеньянды алды. Бұл мемлекеттің де территориясы Тан феодалдарының билігіне көшті.

3.Біртұтас Силла мемлекетінің құрылуы. Шетелдік билеушілердің басқаруы аз уақыт өтісімен халық көтерілісіне әкеп соқтырды. Тан билеушілерінің Пэкче мен Когурёнің барлық жерлеріне орныға алмады. Себебі басталған халық көтерілістерін Корей түбегінде Қытай билігін мойындағысы келмеген Силла билеушілері қолдады. Бір жағынан Пэкче мен Когурё тұрғындарына Қытайдан гөрі тілі, әдет-ғұрыпы, мәдениеті жағынан Силлалықтар жақын еді. Силла енді үш Корей мемлекетін біріктірушіге айналды.

670-676 жылдары Силла мен Тан әскерлері арасында күрес басталды. Нәтижеде Корей түбегінің бүкіл территориясы Силла мемлекетінің құрамына енді. Ақыр аяғында оны Тан империясы да қолдады. Силла мемлекетінің елді біріктіруі Кореядағы феодалдық өндірістің дамуында үлкен маңызды кезең болды. Өзара соғыстардың аяқталуы көрші мемлекеттермен қатынастың орнауы елдегң өндіргіш күштердің дамуына жағдай жасады.

1.Гуптар дәуіріндегі Үндістан

2. Солтүстік Үндістандағы феодалдық мемлекеттер

3. VIII-XII ғасырлардағы Оңтүстік Үндістан мен Декандағы мемлекеттер.

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. История Индии в средние века М.,1967.

10. Неру Дж. Откритие Индии М.,1995.

11. Антонова К.А., Бонгард-Левин Г.М., История Индии М.1979.

12.Касты в Индии М.,1965.

13. Бабур З.М. Бабур-нама. А.1996.

14.Медведев Е.М. Очерки истории Индии до ХІІІ в. М.,1990.

Гуптар кезеңінің ерекшелігінің бірі феодалдық қатынастардың орнай бастауы болды. Феодалдық қоғамның негізі болып табылатын қауым шаруаларының санының өсуі үнді қоғамының құлиеленушіліктен феодализмге өтуін тездетті.

VIІІ ғасыр басында Солтүстік Батыс Үндістанмен Раджастханда бұрын шабуыл жасаған эфталиттер үнді қоғамына әбден сіңіп үнді европолық тілдік семьясында сөйлейтін, этникалық жағынан біртекті емес тайпалар қалыптасты. Олар өздерін гурджарлар деп атады. Раджастхан территориясындағы тайпалар VIІІ ғасыр бастап көрші обылыстарға, әсіресе бай Ганга алқабына шабуыл жасай бастады. Бұл тайпалар раджпут (санскрит тілінде “раджпутра” –“раджаның баласы”) деген атпен белгілі болды. VIІІ ғасыр басында раджпут тайпаларындағы рулық құрылым ыдырап, жаңа мемлекет Гурджара-Пратихар мемлекеті құрылды. Ватсе-радже (738-790) тұсында раджпут мемлекеті территориясы кеңейіп жаулап алу арқылы Ганга алқабындағы жерлерді қосып алды.

1.X-XII ғ.ғ. Жапонияның әлеуметтік-экономикалық, саяси дамуы

2.Сегундық жүйенің қалыптасуы. Минамото сегунатының құрылуы.

3.Асикага сегунатының құрылуы және саяси тарихы

1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987

2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.

3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.

4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.

5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995

М.,РАН-1998.

6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88

7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.

8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.

9. Жуков Е.И. История Японии. М.,1969.

10.История Японии (с древнейших времен до наших дней) М.,1988.