Мазмұны кіріспе негізгі бөлім
жүктеу/скачать 55.75 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.3 Ғұмар және Кеңес үкіметі
| 2.2 Ғұмар және Алашорда
Ғұмар 1917 жылғы ақпан төңкерісіне және «Алаш» партиясына үмітпен қарайды. Оның 1918 жылы «Тұрымтай» жинағында жарияланған «Көреміз бе?», «Келер ме екен?», 1918 жылы 22 қаңтарда «Сарыарқада» жарық көрген «Алаштың азаматтарына» деген арман мен үмітке толы өлеңдері осы кезеңде жазылады. Ғұмар Қараш 1917 жылы мамырда Ордада өткен Бөкей қазақтарының жалпы съезіне қатысады. Делегаттар ақынды Мәскеуде болатын Ресей мұсылмандары съезіне өкіл етіп жібереді. «Революция басталған кезде Ғұмар Қарашев Уфада болатын. Ол сондағы муфтиаттың (діни мекемелер орталығы) IV бөлімін басқарды. Бөлім міндеті – медресе шәкірттері мен жоқ-жітік балаларға жәрдем беру, оларды оқыту шараларын ұйымдастыру еді» – деп жазады Салтанат Ысмағұлова «Қиын да сұлу тағдыр» атты мақаласында («Жалын» журналы, №3, 1989 ж) 1917 жылғы 5-13 желтоқсан аралығында Ғұмар Орынборда өткен жалпы қазақ съезіне шақырылып, сонда тартымды баяндама жасайды. Сәбит Мұқановтың «Омар – Алашорда партиясының үкімет молдасы болды» дегені оның осы кезеңін меңзей айтылған сөз. Сәкен Сейфуллин де «Тар жол, тайғақ кешуде» «сиез төрағасының төрт серігінің бірі – Омар Қарашұлы» деп кесіп айтады. Ғұмар өмірінің осы кезеңіндегі көңіл күйі оның 1918 жылы жарық көрген «Тұрымтай» жинағындағы «Көреміз бе?», «Келер ме екен?» өлеңдерінен байқалады. Ғұмар Алаш автономиясы жарияланған тарихи кезеңде жазылған «Алашқа», «Алаш азаматтарына» өлеңдерінде халықты әлеуметтік белсенділік пен сергектікке, ел мен жерді қорғауда тұтастыққа шақырды. 2.3 Ғұмар және Кеңес үкіметі «Халыққа қызмет етуді өмірінің мақсат-мұраты санаған ақын 1918 жылы діни мансабын біржола тастап, елге нақты қызмет ету, әлеуметтік өмірге белсене араласу жолына ойысады. Сөйтіп, туған елі Жәнібекке келеді. 1918 жылғы 24-қыркүйекте болған Бөкей губерниясы мұғалімдерінің I съезіне және 1918-1920 жылдарда өткен сол губерния кеңестерінің I, II, III, IV съездеріне делегат боп қатысады. Съездерде жарыссөзге шығып, өз пікірін ашық айтады. Ол осы жылдарда жаңа кезеңді насихаттайтын «Екеуі екі басқа» мақаласын, «Дұрыстық жолы», «Жаңа жыл құтты болсын» сияқты өлеңдерін жазады» дейді «Замана» жинағында Қ.Сыдиықов Ғұмар Қараш өмірінің соңғы кездері туралы. Шынында да, Ғ.Қараш өмірінің соңғы жылдары большевиктер партиясына кіріп, қызыл үкіметтің орнауына ерекше үлес қосқандай көрінеді. 1920 жылы 21 маусымда II Бөкей губерниялық партия конференциясында губкомның пленум мүшесі болып сайлануы, сол жолғы I пленумда губкомның үгіт-насихат бөлімінің меңгерушісі болып бе-кітілуі – азамат ақынға халықтың үлкен сенім артқандығын көрсетеді. Исатай Кенжәлиев ағамыздың дерегінше, Ғұмар Ордадағы РК(б)П комитетінде 1919 жылы партия қатарына өткен. Аупартком оны үгіт-насихат жұмысымен қатар шаруашылық, алым-салық жинауға т.б. пайдаланады. Ғұмарды Қазақ әскери комиссариаты, Ұлттар халкомының Бөкей облыстық бөлімшесі, облатком, оның жер, ішкі, т.б. бөлімдері өз жұмысына жиі пайдаланыпты. Әрине, жоғарыдағы жәйттерге қарап, оқырман «бір кездері молда болған, шариғатқа жетік Ғұмар Қараш енді қызыл коммуниске айналып, өзінің ішкі қағидаларына қарсы шыққан екен» деген ой түймеуі керек. Ғұмар Қараш – әрқашан да өз ұлтының жанашыры еді. Оның әр қызметі – ұлтының табанына ұлтарақ болып, бір қажетіне жарауға ұмтылу болатын. Большевиктер сапына кіріп, кеңес жұмысында жүрген Ғұмарды қызыл казактардың бандасы Ефим Панченко бастаған тобыр 1921 жылы 12 сәуірде Құнаншапқан деген жерде қылышпен турап өлтіреді. Ал Ғұмардың ұлтжанды туындылары «социалистік реализмге сүйенген қазақ совет әдебиетіне» сәйкес келмегендіктен алпыс жылдан аса архивтен шығарылмады. Кеңес үкіметі Ғұмардың ұлтжанды көзқарасынан қалай қорыққаны мынадан да көрінеді: Кезінде Мұстафа Ысмағұлов «Қазақстан» газетін, оның шығарушыларының бірі Ғұмар Қарашты халыққа кең насихаттамақ болған әрекеті зая кетіпті. Ғалым ағамыз кеңестік идеологияның кедергісінен өту үшін «Қазақстанды» таза большевиктік басылым етіп көрсетіп, әсіресе газеттің 1912 жылғы 24 сәуірде шыққан нөмірінде басылған «Ленада болған оқиға» атты мақаласын қайта-қайта алға тартқан. Тіпті Ғұмар Қараш пен Елеусін Бұйриннің Астрахан мен Бакуге сапарын сол жақтағы астыртын большевиктер ұйымымен келісу үшін барғандай жорамал жасаған. Мұның бәрі «Қазақстан» газеті туралы қандай да бір ақпаратты халыққа әйтеуір бір жеткізу мақсатынан туса керек. Бірақ цензураның қырағы көзі «Қазақстанның» ең әуелі ұлттық-ағартушылық бағытта шыққанын, қазақ ұлтын отарлық езгіден құтқарып, өнері мен білімі асқан жұртты қуып жету болғанын анық аңғарыпты. Заманынан озып туған мұндай прогрессивтік басылым туралы, шығарушы азаматтардың өз халқын надандық ұйқысынан оятпақ болған жанайқайы жөнінде кеңестің «кемелденген коммунизміне» бет алған жалпақ жұрт білмегені дұрыс десе керек. жүктеу/скачать 55.75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|