- тарау. Бұрғылау қондырғысын пайдалануға енгізу

178. Бұрғылау қондырғысына арналған алаң жергілікті жердің табиғи еңісі және сақтайтын ыдыстар жағына ағынды сулардың қозғалысын қамтамасыз ету ескеріле отырып жобаланады.

180. Ұңғыманы бұрғылауға дайындық жұмыстары, білікті жүйені жабдықтау, шурфты бұрғылау және жабдықтау және басқалары жобаға сәйкес жүргізіледі.

181. Бұрғылау қондырғысы бұрғылау басталғанға дейін қашаулармен, бұрғылау құбырларымен, кондуктор астында обсадты құбырлармен және бірінші аралық бағанамен (егер де оның түсуіне 30 тәуліктен кем болса), шағын механизация құралдарымен, қол құралының жинағымен, бақылау-өлшеу құралдарымен, одақтасу және қорғаныс құрылғыларымен, тез тозатын бөлшектермен және бұрғылау жабдығының желілерімен, ұстау құралымен, өртке қарсы құралмен, апаттық дабыл белгісімен, байланыс құрылғыларымен, қорғаныс құралдарымен, кондуктор астына және бірінші аралық бағанаға бұрғылау ерітіндісін дайындау үшін материалдар мен химиялық реагенттердің қорымен жабдықталады. Бұрғылау ерітіндісінің қоры және оның қасиеттері жобаға сәйкес.

182. Бұрғылау жабдығында қолында ұңғыманы салуға жоба, бұрғылау жұмыстарын жүргізуге геологиялық-техникалық наряд, бұрғылау бағанасының астын жинақтау нобайы, бұрғылау жабдығының құрастыру сызбасын, коммуникация, электр желілерінің және жермен жанастыру құрылғыларының сызбалары бар.

183. Құрастырылған бұрғылау жабдығын жұмысқа енгізу бұрғылау жабдығын қабылдау бойынша комиссия шешімі бойынша жүзеге асырылады. Іске қосуға дайындық 6 - қосымшаға сәйкес актімен рәсімделеді.

8 - тарау. Ұңғыманы бұрғылау
184. Ұңғыманы бұрғылау аталған ұңғыманы салуға техникалық жоба болғанда басталады.

185. Ұңғыманы бұрғылау кезінде геологиялық сипаттамаларын, су, мұнайлы және газ деңгейжиектерінің болуын, барлық стратегиялық деңгейжиектер бойынша қабатты және бу қысымдарының болуын нақтылау бойынша зерттеулер жүргізіледі.

198. Бұрғылау кезінде келесі көрсеткіштер бақыланады:

диаграммада тіркеумен ілмектегі салмақ;

геологиялық-техникалық нарядтың бұрғылау ерітіндісінің сәйкестігі;

ұңғымаға кіре берісте және шыға берісте бұрғылау ерітіндісінің шығысы;

бұрғылау сорғыларының манифольдындағы қысым;

бұрғылау кезінде қабылдау ыдыстарындағы және тоқтату және түсіріп-көтеру операциялары кезіндегі ерітінді деңгейі;

ротордағы айналдырмалы кезең;

бұрғылау ерітіндісінің газ көрсеткіштері.

199. Бұрғылау әдістері және режимі, қашаулардың түрі өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жағдайында бұрғылау аралығы бойынша және жалпы ұңғыма бойынша ұңғымалардың геологиялық-техникалық жағдайларын және сапалы көрсеткіштерді қамтамасыз ету ескеріле отырып таңдалады.

Қашаулардың түрлерін, ұңғымаларды бұрғылау әдістері мен режимін таңдау барлау және өзге ұңғымаларды өткізу кезінде алынған мәліметтер негізінде (алаңдардың) жүзеге асырылады.

200. Ұңғыманы бұрғылау кезінде ұңғыма оқпанының траекториясын бақылау жүзеге асырылады. Өлшемдердің көлемі мен кезеңдігі бұрғылаудың геологиялық-техникалық жағдайларымен, ұңғыма оқпанының жобалық және нақты траекториясымен анықталады. Тік ұңғымаларды бұрғылау кезінде тігінен ауытқу 3-5 градустан аспайды.

201. Еңісті-бағытталған және көлденең оқпандарды бұрғылау кезіндегі телеметриялық бақылау жүйесі қарастырылады және жобада көрсетіледі.

202. Бұрғылау кезінде бұрғылау бағанасының астын жинақтауды өзгерту (бұдан әрі - ББАЖ) ұсынылмайды. ББАЖ әрбір өзгеруі технологиялық негізделеді және жұмыс жетекшісінің және технологиялық қызметтің нұсқауы бойынша жүргізіледі.

203. Өнімдік газды қабатта бұрғылау кезінде өтудің механикалық жылдамдығы бұрғылау ерітіндісін газсыздандыру қамтамасыз етілетін мәнге дейін шектеледі.

204. Бұрғылауда болатын ұңғымалардағы апаттық жағдайларда, жоюдың өзге әдістерін қолдану тиімсіз болғанда, апатты жою үшін ұңғыманың екінші және келесі оқпандарын бұрғылау жұмысты ұйымдастыру жоспары бойынша жүргізіледі.

205. Әрекет етпейтін ұңғымаларды қалпына келтіру, кейіннен ұңғыманың құрылымын және оның тағайындалуын өзгертумен жаңа оқпанды өткізумен байланысты, ұңғымаларды қайта құру кезінде осы ұңғыманы салуға жобалық құжаттама бойынша жүргізіледі. Жұмыстар ұңғымаға технологиялық регламентке, жобалық құжаттамаға және жұмысты ұйымдастыру жоспарына сәйкес жүргізіледі.

206. Бұрғылауда келесі журналдар болады:

1) вахталық;

2) геологиялық;

3) бұрғылау ерітіндісінің көрсеткіштерінің;

4) түсіріп-көтеру операциялары (бұдан әрі - ТКО) кезінде құйылатын және шығарылатын бұрғылау ерітіндісін және химиялық реагенттердің шығысын есепке алу;

5) дизельдердің жұмысын есепке алу;

6) бұрғылау бағанасының ұзындығы мен жинақталуы;

7) қашауларды өңдеу;

8) білікті арқанды өңдеу;

9) техникалық суды және бұрғылау өнеркәсіптік ағындарды тұтынуды есепке алу;

10) әре ортасын бақылау.

пайдалану кезінде өнімнің деңгейжиектердің қабатты энергиясын забойдың тиімді құрылымы және пайдалану бағанасының диаметрі есебінен пайдалану кезінде шекті мүмкін болатындай пайдалану;

тиімді жабдықты, пайдаланудың оңтайлы әдістерін және режимін қолдану, қабатты қысымды, жылудың әсер етуін және қабаттардың мұнай газ беруінің өзге әдістерін ұстау;

ұңғыманы салу мен пайдаланудың барлық кезеңдерінде апаттар мен қиындықтарсыз қауіпсіз жұмыс жүргізу жағдайлары;

ашылатын тілік бойынша қажетті табиғи-геологиялық ақпаратты алу;

жер қойнауын және қоршаған ортаны қорғау жағдайлары, ең алдымен ұңғымалардың бекітілуі, обсадты бағаналардың қымталуы және олармен жабылатын айналмалы кеңістіктердің қымталу беріктігі мен ұзақ уақытқа жарамдылығы, флюид бар деңгейжиектерді бір-бірінен және күндізгі беткейлерден оқшаулау есебінен;

обсадты құбырлардың және ұңғыма оқпанының үлгілік мөлшерлері бойынша шекті біріздендіруді;

беріктік және қымталуға сынау жүргізу;

күкіртсутегі, зиянды және белсенді заттар бар кен орындарында коррозияның әсеріне және сульфидті-коррозиялық жарылуға тұрақты материалдар және тығындама цементтері, обсадты құбырлар қолданылады;

ұңғымаларды салу және пайдаланудың нақты геологиялық-техникалық шарттарына сәйкестігі.

208. Обсадты бағаналардың оңтайлы саны, оларды түсіру тереңдігі қабатты қысымдардың және гидроыдырау қысымының сүйемі бойынша бұрғылау шартымен сәйкес емес аймақ санымен анықталады (жыныстардың, қарқынды сіңірулермен аймақтардың беріктігі мен төзімділігі).

Ағуға немесе пластикалық бұзылуларға бейім, жабатын жыныстың соңғы бағанасының кебісін (пайдалану бағанасын түсіргенге дейін) олардың табанына төмен орналастыру.

Өнімдік және тегеурінді су сору деңгейжиектерін ашуға дейін кем дегенде бір аралық бағананы немесе кондукторды сағаны қымтау кезінде жыныстың үзілу мүмкіндігін жоққа шығаратын тереңдікке дейін түсіру қарастырылады.

209. Ұңғыманың қабырғалары және обсадты бағаналардың муфталары арасындағы диаметрлердің қажетті түрлілігі геологиялық-техникалық жағдайларға және қауіпсіздік талаптарына, бұрғылау тәжірибесімен орнатылған және әрбір бағананы жобалық тереңдікке дейін кедергісіз түсіруді шекті қамтамасыз ететін, тесіктердің оңтайлы мөлшеріне, оларды цементтеу сапасына байланысты таңдалады.

210. Обсадты құбырларды таңдау ГМСК және ашық атқымаларды жою кезінде күтілетін артық сыртқы және ішкі қысымдарды, құбырларға білікті жүктемелерді және ұңғыманы салу, пайдалану кезеңдерінде, флюидтің белсенділігін ескере отырып жүргізіледі.

211. Обсадты бағаналардың, бұрандалы құрамалардың, қабырға қалыңдығының техникалық жағдайын, механикалық тозудың және коррозияның әсерін бақылау технологиялық регламентке, жұмысты ұйымдастыру жоспарына сәйкес, бұрғылау немесе мұнай газ өңдіру ұйымының шешімі бойынша жүзеге асырылады.

212. Сағалық жабдығымен және ТҚЖ обсадты бағаналардың беріктігі атқымаға қарсы қауіпсіздік талаптарымен анықталады:

1) ГМСК, тастаманы, ашық атқыманы жою кезінде ұңғыманы басу және сағаны қымтау;

2) бағанада болатын шекті тығыздықтағы бұрғылау ерітіндісінің гидростаттық және динамикалық қысымының әсері;

3) ГМСК, ашық атқыма, сіңіру аймағы және ағымдылық кезінде шекті шешу жүктемелерінің әсері;

4) аралыққа және қысуға тік жүктемелердің әсері.

213. Ұңғыма сағасының және бағана ұшының құрылымы апаттар мен ГМСК алдын алуды және жоюды қарастырады:

ұңғыманы (бағананың) жұмыс кезеңінде температуралық ақауларды өтеуді ескере отырып, аралық және пайдалану бағаналарын есептік сорзумен ілмекті және тастамаға қарсы жабдықтағы бұрғылау құбырларының бағаналарын ілу;

бағана аралық қысымдарды және флюид көрінулерін бақылау;

ұңғыманы апаттық басу мүмкіндігі.

10 - тарау. Ұңғыма оқпанын бекіту
214. Ұңғыма оқпанын және обсадты бағаналарды түсіруге дайындау (үлгілеу, калибрлеу, өлшеу және басқалар), обсадты бағаналарды түсіру және цементтеу жұмысты ұйымдастыру жоспары бойынша жүргізіледі. Жоспарға бағананы есептеу үшін алғашқы мәліметтер, бағана беріктігі қорының коэффициенті, бағананы есептеу және цементтеу, цементті талдау нәтижелері, бұрғылау қондырғысының бағананы түсіруге дайындығы туралы акті қоса беріледі.

215. Обсадты бағананы түсіру алдында ұңғыма оқпанында бекітудің технологиялық үрдісін жүзеге асыру үшін электрометриялық және өзге зерттеу жұмыстарының кешені жүргізіледі. ГМСК болғанда немесе бұрғылау ерітіндісін сіңіру кезінде оларды толық жойғанға дейін геофизикалық зерттеулер және ұңғыма оқпанын бекітуге дайындау жүргізуге жол берілмейді.

216. Обсадты бағаналарды беріктікке есептеу газ мұнай су көрінулері немесе ашық атқыма кезінде ерітіндіні қабатты флюидпен немесе газды сұйық қоспамен алмастыру тереңдігін ескере отырып анықталатын, шекті күтілетін артық қысыммен жүргізіледі.

Қалған ұңғымалар үшін алмастыру тереңдігі жоба жасау кезінде ұңғыманың әрбір тобы үшін сенімділік деңгейін ескере отырып белгіленеді.

217. Ұңғыманы салуға жобамен тығындама ерітіндіні көтеру қарастырылады:

1) кондуктор артында – ұңғыма сағасына дейін;

2) аралық бағаналарда – алдыңғы бағананың табанын 100 м кем емес жабуды ескере отырып;

3) пайдалану бағаналарының артында:

мұнай ұңғымаларының – алдыңғы бағананың табанын 100 м кем емес жабуды ескере отырып;

газды және қысымды ұлғайтатын бағаналар үшін – сағаға дейін.

Газды және қысымды ұлғайту ұңғымаларында «металл-металл» типті бұрандалы құрамаларды қымтау желісімен обсадты бағаналардың газды және қысымды ұлғайту құбырларын қолдану кезінде алғашқы бағананың табанына цементті 100 м кем емес көтеру жүзеге асырылады.

Бағыттар, кондукторлар, жасырын бағаналар, басқышты цементтеу кезіндегі төменгі және аралық басқыштар, секциялы бағаналардың төменгі және аралық секциялары жалпы ұзындығы бойынша цементтеледі.

218. Тығындама ерітіндіні флюиді бар деңгейжиектер, газды және мұнайды жер асты сақтау шатырының үстінде, обсадты бағаналардың жоғарғы басқышының (секциясының) басқышты цементтеу (секция құрамасы) құрылғысының үстінде көтерудің минималды қажет биіктігі мұнай ұңғымалар үшін 150-300 м кем емес және газды үшін 500 м кем емес құрайды.

219. Бағананың цементтелмейтін жоғарғы жағының шекті ұзындығы ұңғыма сағасын бағаналы ұшпен жабдықтау кезінде оның толық түсірілуі есебінен алынады.

220. Басқышты цементтеу құрылғылары және обсадты бағаналардың секцияларының құрамасы келесідей орналасады:

1) алдыңғы бағанамен ұңғыманың отырғызылған оқпанында оның табанынан 50 м кем емес жоғары; ол жасырын бағананың «басына» да қатысты;

2) ұңғыманың отырғызылмаған бөлігінде – бастапқыға жақын, оқпан диаметрімен тұрақты жыныстардың аралығында, аралықтың жоғарғы шекарасынан 30-50 м кем емес төменде және төменгі тереңдіктен 50-75 м кем емес жоғарыда.

221. Бір қабылдауда толтыру кезінде флюиді бар қабаттардың төбесіндегі тығындама ерітіндіні көтеру биіктігі келесіден жоғары емес болады:

шекті қабатты қысымда цементтің қату сұйығын және бұрғылау ерітіндісінің құрамдас бағанының гидростаттық қысымынан 2 % кем емес көтерілуі қамтамасыз етіледі;

жаншу соңында бұрғылау ерітіндісін қарқынды сіңіру немесе гидро ажырау мүмкіндігі жоққа шығарылады;

бағаналы ұшты орналастыру үшін цементті жүзікке түсіру кезінде бағананың қажетті беріктігі қамтамасыз етіледі.

222. Бұрғылау ерітіндісінің, сағаны қымтау үшін құрылғының және ТҚЖ көрсеткіштері сәйкес болмаған жағдайда, бұрғылау ерітіндісін сіңірумен, флюид көрінумен, шашылумен, үйілумен, бұрғылау бағанасын созу немесе отырғызумен қиындатылған ұңғымаға, қиындықтарды жойғанға дейін обсадты бағананы түсіруге жол берілмейді.