Молдакулова а. Д., Балтабасова б. Ж., Кембаев а. Р., Галиева а. Е
VІ. ҚАМТЫЛАТЫН ЖӘНЕ ҚАМТИТЫН ШАМАЛАРДАҒЫ САҢЫЛАУЛАР МЕН ТАРТЫЛЫСТАРДЫ РЕТТЕУ
жүктеу/скачать 4.26 Mb.
|
| VІ. ҚАМТЫЛАТЫН ЖӘНЕ ҚАМТИТЫН ШАМАЛАРДАҒЫ САҢЫЛАУЛАР МЕН ТАРТЫЛЫСТАРДЫ РЕТТЕУ
6.1. Поршенді компрессорлардың негізгі бөлшектері Поршенді сорғымен компрессордың негізгі бөлшектері пайдалану процесінде қарқынды тозуға ұшырайды. Осы машиналардың негізгі бөлшектеріндегі тозу түрлері оның қолданыстағы бөлшектерінің қозғалыс сипатына және жүктемелеріне байланысты болуы мүмкін: иінді білік - шатундық және түптік мойындарының пішіні мен өлшемін өзгерту, орындарындағы жарықтардың мойындарының бет жағына қарайғы саңылауларға өтуі, иілуі; негізгі мойынтіректер - баббит құюдың тозуы, жапсырмалардың қорапталуы; шатун-шатунның иілуі, жапсырмалардың тозуы, шатун бұрандамаларын созылуы; крейцкопф- бағыттаушы мен саусақтың тозуы; шток-нығыздама арқылы өтетін жерде штоктың тозуы, майысуы, ойманың үзілуі; поршень-сақиналары орнатылатын саңылауларымен сақиналардың тозуы; цилиндр- формасының өзгеруі; клапандар-серіппелердің тозуы және ері мен тарелкелерінің жұмыс беттерінің тозуы. Поршеньді компрессорлар және бір типті бөлшектері бар поршеньді сораптар: клапандар, мойынтіректердің жапсырмалары, бекіту бұйымдары бастапқы құрастыру кезінде қиыстырылған немесе жанасатын бөлшектермен жұмыс процесінде іске қосылған. Бөлшектеу кезінде бірдей бөлшектерде таңбалаудың болуын тексеру керек және біріктірілетін бөлшектердің жұмыс істемейтіндерінің орындарына шартты белгілерді кернмен салу немесе бірдей сандарды қағу керек[8]. Компрессорды кейіннен бөлшектеу кезінде цилиндрлердің қақпақтары, буферлік серіппелері бар айдау клапандары алынады, клапанды дискілер бөлшектеледі, картердің бүйірлік қақпақтары ашылады және поршеньдер сорғыш клапандарды алуға ыңғайлы жоғарғы қалыпта болатындай иінді білік бұрылады. Бұлғақты мойынтірек бөлшектеліп және рем-болттардың көмегімен бұлғақты поршень алынады, содан кейін түсірушінің көмегімен маховик алынады, сальниктің қақпағын ашып, сальник, сору, айдау вентильдері бөлшектеледі. Бөлшектеу кезінде бөлшектердің ақауын анықтау жүргізіледі. Жалпы мақсаттағы компрессорлардың цилиндрлері СЧ18, СЧ20 маркалы шойыннан жасалады. Цилиндрлердің кіші диаметрі үшқабаттық құймадан, салқындату көйлегі бар түрінде, үлкен диаметрлі, "ылғал" типті төлкемен ауыстырылып, жасайды. Пайдалану кезінде цилиндрдің жай-күйіне, сыртқы бетіне, майөткізгішінің нығыздығына, индикаторлық тығындарына, фланецті қосылыстардың сумен салқындату жүйесіне назар аудару керек. Жыланкөзі мен газдың, судың, майдың корпустан жіберілуі немесе фланецті қосылыстардан цилиндрлердің су жейделері мен қақпақтарынан шыққан судың температурасы, пайдалану жөніндегі нұсқаулықта көрсетілген белгіленген мәндерден аспауы тиіс. Цилиндрді тексеру оның беткі жай-күйін тексеруден тұрады. Беті айнадай тегіс болуы тиіс, сызатсыз, қажалуларсыз, ой-шұңқырлар мен басқа да ақауларынсыз. Мұндай зақымданулар болуы абразивті тозғандығын көрсетеді және жөндеуді талап етеді. Цилиндрдің тозуын өлшеу үш қимада және әрбір екі қиманың өзара перпендикуляр бағытталуы үшін жүргізіледі.Жұмыс процесінде бастапқы диаметрмен салыстырғанда цилиндр диаметрінің ұлғаюы және дұрыс геометриялық форманың бұрмалануы жүреді[8]. Цилиндр сатыларын жөндеу өлшемдері талаптарды қанағаттандыруы тиіс. Цилиндрдің ішкі диаметрінің жоғарылатуға рұқсат етілетін шекті мәндерінен номиналды диаметрден 2% аспайтын диаметрі 200мм-ге дейінгілер үшін; 1,5%-диаметрі 200мм-ден 700мм-ге дейінгілер үшін; 1%- диаметрі 700мм-ден жоғарылар үшін. Цилиндрдің айналарының бетінде, жұмыс аймағында шеңбер ұзындығының 10%-нан асатын сызаттар анықталған жағдайда, цилиндр жарамсыз болып табылады. 10МПа-ға дейінгі қысым кезінде 0,5 мм-ден және 10МПа-дан жоғары қысым кезінде 0,25мм-ден артық түйіршіктерге рұқсат етілмейді. Кесуден кейін қабырға қалыңдығының азаюы номиналды қалыңдықтың 10% аспауы тиіс. Тозудың дәрежесі көбейген кезінде немесе қайта жөндеу кезінде цилиндрге гильза салынады. Бүлінген немесе жаңа цилиндр техникалық қадағалаудың талаптары мен ережелеріне сәйкес гидравликалық сынауға жатады. Цилиндрді егелегеннен кейін поршень ұлғайтылған диаметрі бар басқа поршенге ауыстырылады. Цилиндрдің сыртқы қабырғаларының су және ауа қуыстарында жарықтар болған жағдайда жөндеу бұрама, резеңке төсемі бар болат қамыттарды қоюмен немесе кейіннен гидравликалық сынаумен жүргізіледі.Цилиндрлерді егелеу станоктарда орындалады. Жабдық болмаған жағдайда цилиндрлерді егелеуге арналған құрылғыларды пайдалануға болады. Ішкі бетінде жарықтары бар цилиндрлер жарамсыз болады. Күрделі жөндеу кезінде цилиндр бастиегінің және цилиндр төлкесі бар цилиндрдің ішкі бетінің жай-күйін бақылайды; тіректік және сақтандырғыш бұрылыстар галтелдеріндегі жарықтарға жол берілмейді. Салқындатқыш жейделердің ішкі беттерінде қақ, кір, лай шөгінділері болмауы тиіс. Цилиндр мен бағыттаушының остерінің бірдей екенін тексереді; крейцкопфте штоктың оның осіне қатысты орналасуын реттеуді көздемейтін конструкцияларда осьтік 100мм ұзындығында 0,02мм аспауы тиіс. Цилиндрлердің әртүрлі тесіктері мен олардың қақпақтарының бітеуіштерін, нығыздағыш беттерін және бұрандаларын тексеру алдында тазалау және жуу керек. Олардың жай-күйін тексеру көзбен шолу арқылы жүргізіледі. Ойықтар, сызаттар, коррозия іздері және басқа да ақаулар жойылады. Резьба геометриясын бұранда өлшеуіштерімен тексереді. Бекіткіш бөлшектерінің жұлынған бұрандаларын, бұзылған профильдерін, сызаттарын, жаншылғандарын және жарылғандарын жаңасымен ауыстырады. Зақымдалған бұрандалар майлау штуцерлері мен индикаторлық тығындар астына майлау штуцерлерін немесе тығындарды ауыстыра отырып, бұранда диаметріне сәйкес үлкейтілген өлшемге кесіледі. Компрессорға жөнделген цилиндрді орнату кезінде оның бағыттағыштарының ортаға дәл келуін бақылау қажет[4]. Цилиндрдің ортаға дәл келтірілуі бұзылған жағдайда, бағыттағыштарға қатысты оның осінің жылжуы және сынуы бойынша рұқсат етілген шегінен шығатын болса, бұл ақауларды цилиндрдің жапсырма беттерін кесу және егелеу жолымен жою қажет. Компрессорлар поршендерінің уақытынан бұрын тозуының негізгі себебі қозғалыс механизмінің қисаюы болып табылады. Сондықтан поршень мен цилиндрдің апаттық тозуының алдын алу үшін поршеньді орталықтандыруды анықтайтын саңылауларды бақылау және поршеннің желінілуі мен сындырылуының алдын алу мақсатында қозғалыс механизмінің шағын қисаюларын уақтылы жою өте маңызды. Поршень мен цилиндр арасындағы саңылаулар рұқсат етілген мәндерден ұлғайған кезде поршень жаңасымен ауыстырылады. Поршеньді сақиналардың ақауларын табу кезінде қойылатын талаптар: поршеньді сақинаға еркін кіруі, жырықтар мен сақиналардың арасындағы саңылау 0,05-0,08мм шегінде болуы тиіс. Сақиналардың құлпындағы саңылаулар да тексеріледі (сурет 6.1). Бұл саңылау цилиндр диаметріне байланысты және оның шамасы диаметрі 150- 300мм цилиндр үшін 0,8ммден 1,5мм-ге дейін ауытқиды, радиалды саңылау 0,4-0,5мм шегінде болуы тиіс. Саңылау щуппен өлшенеді, ол жыраға суға батқан сақинамен және оның құрастырушы бойымен поршеньге салынған металл сызғыштың арасына енгізіледі.
Компрессордың маңызды бөлшектерінің бірі иінді білік болып табылады, оны жөндеу күрделі, көп уақыт пен жоғары білікті еңбекті қажет етеді. Иінді біліктің мойынының цилиндрлік пішінінің бұзылуы кері-үдемелі қозғалыс кезінде біркелкі емес күштің нәтижесінде пайда болады[4]. Біліктің мойны мен мойынтіректің арасындағы радиалды саңылаудың ұлғаюы мойынтіректің тозу салдары болып табылады (сурет 6.3). Қосымша беттер тозған кезде сұйықтықты майлаудың бұзылуына әкелетін мойынтіректен майдың үлкен ағуы пайда болады, нәтижесінде мойынтірек қызады және онда тысырлар пайда болады. Негізгі мойынтіректер тозған кезде баббит қабатының қалыңдығы азаяды, нәтижесінде білік төмендеп, оның көлденеңділігі және мойынтіректермен ортаға дәл келуі бұзылады. Кесте 6.1 Поршень сақиналарын бақылау формуляры
Біліктің мойын пішінінің тозуын және бұрмалану дәрежесін тексеру 0,01мм бөлу бағасы бар микрометриялық жақшалы индикатормен жүзеге асырылады. Өлшеу үш қимада жүргізіледі, оның біреуі мойынның ортасында, ал екіншісі оның шеттері бойынша галтельден 5-10мм қашықтықта болады. Әрбір белдікте мойын диаметрі екі жазықтықта тігінен және көлденеңінен өлшенеді[7]. Майлы саңылау қорғасын сыммен тексеріледі, оны мойынтіректе қысып, оны біліктің мойынына қойып, қақпағын созып қояды. Микрометрмен өлшенген сымның қалыңдығы сызбада көрсетілген майлы саңылаудың шамасына сәйкес болуы тиіс. Мойынтіректердің домалаудағы ақауларын табу және тексеру үшін арнайы құрылғы қолданылады. Берілген өлшемдер арнайы формулярларға жазылады (сурет 6.2-6.6).
Кесте 6.2. Иінді біліктің мойынының өндірілуін бақылау формуляры
Кесте 6.3 Қисық тәрізді мойынтіректердің саңылауларын бақылау формуляры
Кесте 6.4. Шатундық болтының бақылау формуляры
Кесте 6.5. Параллель бойынша крейцкопф бақылауының формуляры
Иінді біліктің жай-күйін тексеру, түпкі мойынтіректермен қосылуындағы саңылауларды щуп көмегімен, бұлғақты мойынның шатунмен қосылуында және білік осінің аралықтарының алшақтауы бойынша тексеру басталады. Бақылаудың бұл түрлері иінді біліктің, түпкілікті мойынтіректердің, шатунның жанасатын беттерінің өзара тозуын көрсетуі мүмкін. Егер мойын формасының ауытқуы рұқсат етілген шектерден асып кетсе, тегістейді. Диаметрдің шекті азаюы диаметрдің бастапқы мәнінен 3% құрайды. Білік қатты тозған кезде оны егелеп, екі жартыдан тұратын жейделермен дәнекерленеді. Дәнекерленген тігістер жейденің жартысын өзара және біліктің мойнымен жалғайды. Біліктің мойынындағы айналмалы момент үлкен емес және дәнекерленген тігістер қосылыстың беріктігін қамтамасыз ету үшін жеткілікті. Иінді біліктің мойны мен галтелдерінде табылған қажалулар мен ойықтарды кейіннен тегістей отырып, өңдеу немесе тесу арқылы түзетіледі. Егер сопақтығы мен конустылық 0,15мм жоғары болса, негізгі және қисық тәрізді мойындар жоңылады[4]. Жөнделген мойын диаметрінің ауытқуы сопақтығы мен конустылығына қалыпты рұқсатнамадан аспауы тиіс: негізгі мойын үшін 0,03 мм, бұлғақты мойын үшін 0,1 мм; тынысы үшін 0,05 мм. Беттің алшақтығы 0,14мм-ден немесе 0,00025·Sмм-ден жоғары болмауы тиіс. Мойын диаметрінің номиналды мәнін балқыту және кейіннен тегістеу жолымен қалпына келтіру мүмкін. Жарықтарды пісірумен жояды, ал майысуды механикалық, термиялық және термомеханикалық тәсілдермен түзетеді. Сырғанау мойынтіректерінің тозуының негізгі түрі-антифрикционды құюдың өлшемдері мен формаларының өзгеруіне байланысты. Құйма мен білік арасындағы саңылау аздап көтерілген кезде, бұл саңылаулар арасындағы жартылай төсемдерді алу жолымен азайтылуы мүмкін. Мойынтіректерді жөндеудің негізгі әдісі антифрикционды қорытпаларды қайта құю одан әрі қарай жонғылау, шабрлеу және білік мойынын бір-біріне келтіру болып табылады. Құю қолмен немесе ортадан тепкіш тәсілмен жүргізіледі. Құю сапасы балғамен ұрған кезінде жапсырма таза дыбыс беретіндей болуы тиіс. Дірілдер мен сыбыр дыбыстар құйманың кейбір жерлері жапсырмаға жабыспағанын көрсетеді. Шатунның өзегі мен шатунды болттар керосиннің көмегімен жарықшақтарға тексеріледі. Жарықтар болған жағдайда шатун ауыстырылуы қажет. Шатун өзегінің майысуы суық күйінде түзетумен немесе қыздырылумен жойылады. Кривошипті және крейцкопфты шатун басының тесіктерінің осьтерінің параллельділігі саңылауға оправалар орнатылғаннан және оправалардың параллельдігін арнайы құрылғыда тексеріледі[7]. Шатун бастарының жапсырмалары елеулі өңдеу кезінде ауыстырылады. Кривошипті бастиектің ажыратқышы болады және жапсырмалардың шамалы өндірілуі ағытпадағы нығыздауыш қалыңдығының азаюымен өтелуі мүмкін. Шатун болттарды қарау кезінде шплинттердің бүтіндігі, болттардың тартылуының өзгермейтіндігі, болт пен гайка бастарының тірек беттерінің жанасуы, болттардың ұзарып қалуы тексеріледі. Крейцкопф болат корпустан, баббит құймасы бар шойын башмақтардан, шатунды бекітуге арналған саусақтан, штокты бекітуге арналған гайкалар мен муфтадан тұрады. Осы құрастыру бірлігін қарау және жөндеу кезінде барлық бөлшектерді тозған жарықтарға және жанасуға тексеру қажет бұрыштың, крейцкопфтың, муфталар мен гайкалардың тірек беттерін. Қауіпті қималар ультрадыбыспен, түсті дефектоскопиямен немесе бор сынамасымен тексеріледі. Крейцкопф корпусы жөндеуге жатады, егер: саусақ астындағы тесіктерде және штоктың бекіту гайкаларымен жанасатын тірек үстіндегі тесіктерде жапсырма пайда болса; бұранданың10% астам тесіктерінің бұрандамасы жұлынған болса; корпуста жарықтар болса. Башмак қайта құйылады, егер: бағыттаушы крейцкопф бойынша қиыстырылғаннан кейін баббит қабатының қалыңдығы 1,5мм кем болса; баббит башмактың10% - дан астам құйылған жері түсіп қалса; құю бетінің 15% -дан астамы жарықпен жарылған болса. Крейцкопфтың саусағы сынықтар мен жарықтар болған кезде ауыстырылады. Саусақты жөндеу сипаты мен тозу мөлшеріне байланысты жүргізіледі: жұмыс бетін тегістеу; кейіннен тегістей отырып хромдау; кейіннен механикалық өңдеу және оларды крейцкопф тесіктерімен ысқылау арқылы цапф болатымен хромдау немесе қайнату. Саусақтың жұмыс бетінің сопақтығы мен конустылығы 0,02мм аспауы тиіс. Цапфаның конустылығы 1:20 артпауы керек. Құрастыру кезінде крейцкопфтің, муфтаның және гайканың тірек беттерінің бір-біріне жанасу дұрыстығы тексеріледі. Крейцкопфтің бағыттаушы және жүгірткісі арасындағы саңылау 0,2- 0,3мм. құрауы тиіс. 0,8 мм конус және эллипстілігі бар шток жібітіледі және тегістеледі. Штоктан ағуы, егер оның диаметрі бастапқы өлшемнен 1,0мм-ден аспайтын болса, рұқсат етіледі. Шток ою ұзындығының 10% асатын оюдың сынуы, жарықтары және үзіктері болған кезде жарамсыз деп танылады. Сальниктер газ шығып тұрса немесе олар үздіксіз бір жыл жұмыс істеген болса ауыстырылады[4]. Поршеньдерді тексеру көтергіш беттің жай-күйі, поршеньнің штокқа бекітілуі, жыралардың желіну шамасы, поршень сақиналарының жай-күйі және тозу дәрежесі тексеріледі. Поршень сынықтар, жарықтар болған кезде, поршень сақиналары үшін жыраларды әзірлеу кезінде рұқсат етілген мөлшерден асып тозған кезде ауыстыруға жатады. Сынығы мен жарықтары жоқ және пайдаланудағы жөндеу өлшеміндегі поршеньнің сыртқы диаметрі бойынша өңдеуден кейін қалыпты диаметрлі цилиндрде, сондай-ақ поршеньді сақиналарға арналған жыраларды өңдегеннен кейін, штоктің тірек фланеці сақиналы беттің бүйір шеттерінің астына пайдаланылуы мүмкін. Поршеньді сақиналарда жұмыс беті тексеріледі,сақинаның тозу шамасы және бүйір саңылаулары өлшенеді. Сақиналардың жиектерінде және поршень жыраларында анықталған қиғаштықтар егеуішпен немесе шабермен жойылады. Поршень сақинасы поршень арасына 0,3-0,5мм-ге суға батуы тиіс. Сақина бетінің цилиндр айнасымен жанасу шамасы сақина шеңберінің жалпы ұзындығының 2/3 кем болмауы тиіс. Қалған 1/3 бөлікте 0,05мм саңылауға жол беріледі[8]. Поршень сақинасы поршень арасына 0,3-0,5мм-ге суға батуы тиіс. Сақина бетінің цилиндр айнасымен жанасу шамасы сақина шеңберінің жалпы ұзындығының 2/3 кем болмауы тиіс. Қалған 1/3 бөлікте 0,05мм саңылауға жол беріледі.
Шойын поршень сақиналары төмен жұмыс қабілеттілігі бар және майлауды қолдануды талап етеді. Сондықтан компрессорларда металл емес материалдардан жасалған поршеньді сақина, графит пластмассамен толтырылған боросилицирленген графит қойылады. Сонымен қатар, тозу дәрежесіне қарамастан нығыздаудың жоғары герметикалығын қамтамасыз ететін манжеттік типті поршеньді сақиналар қолданылады (сурет 6.7). Шток. Майысқан немесе ақаулы болған кезде шток бұрандалары ауыстырылуға жатады. Шток бетінің пішінінің өзгеруі осы сальникті кигізгенде жанасу орындарын тегістеумен жояды. Едәуір тозған кезде штоктың номиналдық диаметрін хромдау және балқытумен қайта қалпына келтіру мүмкін. Коксофторпласт сақиналарының нығыздамасын, сондай-ақ графит толтырылған капроннан жасалған сақиналарды толтыру үшін пайдаланған кезде штоктың тозуы азаяды. Цилиндрлер. Жұмыс барысында бастапқы диаметрмен салыстырғанда цилиндр диаметрінің ұлғаюы, дұрыс геометриялық форманың бұрмалануы жүреді. Тексеру кезінде цилиндрдің айнасында ақаулар тексеріледі. Цилиндрдің тозуын өлшеу үш қимада (жұмыс бетінің алдыңғы және артқы шетінен 30- 50мм қашықтықта) және әрбір қима үшін екі өзара перпендикуляр бағытта жүргізіледі. Ірі компрессорлардың цилиндрлерін өңдеу үшін екі фланецтің көмегімен цилиндрге бекітілетін тасымалды құрылғы пайдаланылады. Цилиндрдің ішіне бұрыштық редуктор арқылы электрқозғалтқыштың айналуына әкелетін кескіш басы енгізіледі. Бұйымдарды монтаждау кезінде штанганы индикатордың көмегімен цилиндрмен жанасушылыққа тексеріп, кескіш қажетті диаметріне орнатылады[4]. Клапандар. Рельсті клапандардың жұмысы кезінде ершіктер мен тарелка тесіктеріндегі шөгінділердің пайда болуы, пластиналардың, серіппелердің және пластиналардың көтерілуін шектегіштердің тозуы байқалады. Жөндеу кезінде клапан цилиндрден нығыздалады. Клапандардың пластиналарын пайдалану кезінде кедір-бұдырлар және тағы басқа оларда жарықтар пайда болуы мүмкін. Жаңа немесе реттелген клапанды қою алдында оның пластинасын көтеру шамасы, гайканы шплинттеу сапасы және цилиндр қуысының ішінде және клапанның корпусында тығыздаушы беттердің жағдайы тексеріледі. Қажет болған жағдайда клапан нығыздалатын цилиндрдің бетін ысқылау жүргізіледі. Сақтандырғыш клапандарды тексеру кезінде клапан мен оның ершігінің тығыздағыш беттерін бөлшектеу, тазалау және тексеру жүргізіледі. Ойықтар, коррозия қатерлері мен ақаулары бар ершіктің қақпақшасының нығыздағыш беті жонылады және мұқият егеленеді. Клапан айдау мен сору арасындағы қысымның ауытқуынан 15% асатын қысымға реттеледі. Ауа және газ компрессорларында орнатылған тікелей ағатын клапандар, көрінетін зақымданулар болмаған жағдайда нығыздыққа сыналады. жүктеу/скачать 4.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||