Үндістан және Орталық Азия: аймақтық қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық

Үндістан және Орталық Азия: аймақтық қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық

(XX ғ. аяғы – XXI ғ. басы.)

Зерттеуде аймақтық кеңістікте қауіпсіздікті қамтамасыз етуде қажетті әскери, сыртқы саяси, экономикалық, ақпараттық, идеологиялық, геосаяси және т.б. факторларға жүйелі талдау әдісі қолданылған.

Салыстырмалы әдіс Үндістан және Орталық Азия елдерінде діни-саяси экстремзм және ланкестік қауіптерімен күресу жолдарын салыстырып, аймақта қауіпсіздікті қамтамасыз етудің тиімді жолын табуға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысында Орталық Азияда әр түрлі тарихи кезеңдердегі аймақтық қауіпсіздік жүйесінің қалыптасуын қарастыру мақсатында нақты тарихи әдіс қолданылған.

Алынған нәтижелер, олардың жаңалығы, ғылыми және практикалық мәні:

1. Орталық Азиядағы қауіпсіздікке қазіргі кезде негізгі қауіптер трансұлттық сипатқа ие. Олардың жалпы әлемдік тенденциялармен ортақтығына қарамастан Орталық Азия елдеріндегі жағдайға байланысты өзіндік ерекшелікке ие.

2. Қазіргі жағдайда жаңа қауіптерге қарсы тұру мақсатында жаһандық және аймақтық деңгейде мемлекетаралық өзара байланысты дамыту қажеттілігі өсуде.

3. Аймақтық қауіпсіздік эволюциясы халықаралық қатынастар жүйесінде тұрақты тенденциялармен байланысты, олар келесі мәселелермен байланысты:

- қауіпсіздікті қамтамасыз етуде біржақты және екіжақты қатынастардын орнына көпжақтылық келеді; жаһандық немесе тар локалдық аймақтылықпен ауыстырылады;

- қазіргі кезенде кооперативті қауіпсіздік моделін алу кен таралуда;

- қауіпсіздіктің көпжақты институттар шеңберінде жекелеген мемлекеттер арасындағы іс-қимылмен қатар көпжақты қауіпсіздік құрылымдар арасындағы байланыстар да өсуде.

4. Орталық Азия ішінде ортақ қауіптерге қарсы тұрудағы ыңтымақтастықтың дамуы аймақтын өзіндік спецификасын анықтайды және ондағы қарама қайшы, реактивті сипатын көрсетеді. Бұл ішкі қорлардың шектеулігімен, ішкі аймақтық салада қарама-қайшылықтарды шешудін қиындықтарымен байланысты.

5. Аймақтық қауіпсіздік жүйесінің қалыптасуы мен қазіргі кезендегі Үндістан және аймақ елдері арасындағы өзара байланыс тұрақты емес және бір ізді емес сипатқа ие. Тиімді ынтымақтастықтың проблемасы коммуникация жүйесінің дамымағандығымен және ортақ шекараның болмауымен байланысты. Осының салдарынан қауіпсіздік жүйесінің іс әрекеті толыққанды және тиімді жұмыс істей алмауда.

6. Қауіпсіздікті қамтамасыз етудің аймақтық ұйымдар деңгейі байқалуда (ШЫҰ, АӨСШК). АӨСШК жұмыс көбіне декларативтік сипатқа ие. ШЫҰ Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздік жүйесінін жұмыс істеуін анықтайтын фактор ретінде жұмыс жасайды.

7. Орталық Азиядағы қауіпсіздік жүйесінің жұмыс істеуіндегі басты міндет аймақ елдерінің оған деген жоғары қызығушылығымен байланысты. Қауіпсіздік құрылымын жүйелеу мақсатында ҰҚКҰ және ШЫҰ жұмысын кеңейту қажет.

8. Үндістан және Орталық Азия елдері арасындағы серіктестікті дамыту мақсатында қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді серіктестікті анықтап бекіту қажет. Үндістан аймақ елдері қауіпсіздігінің табиғи кепілі ретінде болады. Орталық Азия және Үндістан арасында стратегиялық серіктестікті дамыту қажет. Бұл шараларды іске асыру арқылы аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің тиімді жолын табуға болады.

Магистірлық диссертацияда Үндістан және Орталық Азия елдері арасындағы аймақтық қауіпсіздік бойынша ыңтымақтастықтың келісімдік-құқықтық база жүйелендірілген. Үндістанның аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі инициативасына талдау жасалынған. Үністан және Орталық Азия елдері арасындағы ынтымақтастықтың механизмдері терең зерттелген.

Диссертацияның ғылыми-практикалық құндылығы Үндістан және Орталық Азия елдерінің аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі ыңтымақтастығы Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды практикалық сипатымен байланысты болуында.

Магистірлік зерттеудің материалдарын дәрісті сабақтарда қолдануға болады, әсірее келесі курстарда: «Аймақтық және ұлттық қауіпсіздік», «Мамандану елдерінің сыртқы саясаты», «халықаралық қатынастардың қазіргі проблемалары» және т.б.

Жариялымдар туралы мәлімет:

1. 
   Сыздыкбеков Е.С., Досова Б.А. Геополитическая стратегия Индии относительно стран Центральной Азии // Вестник Карагандинского университета: Сер. История. Философия. Право. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2010. - №1(57). – С. 282-288;
   
2. 
   Syzdykbekov Y. Dosova B. India and the countries of Central Asia: the regional security cooperation // Вестник Карагандинского университета: Сер. История. Философия. Право. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2010. - №1(57). – С. 288-293.
   

Индия и страны Центральной Азии: сотрудничество в области

региональной безопасности (конец XX – начало XXI вв.)

В исследовании использован метод системного анализа, логика применения которого связана с необходимостью учета того, что безопасность обеспечивается в различных пространствах развития региона – военном, внешнеполитическом, экономическом, информационном, идеологическом, геополитическом и др.

Сравнительный метод позволяет использовать разнообразие опыта развития религиозно-политического экстремизма и терроризма и сопоставлять вызовы и угрозы безопасности Индии и стран Центральной Азии с целью определения общих для них проблем безопасности и путей их решения.

В исследовании применяется конкретно-исторический метод, учитывая объективную необходимость изучения процесса формирования системы региональной безопасности в Центральной Азии в разных временных периодах, выявления взаимосвязи прошлого и настоящего дня, перспектив развития.

. Основные угрозы и вызовы безопасности Центральной Азии в настоящее время носят транснациональный характер. Несмотря на их общность с общемировыми тенденциями, они имеют свою специфику, определяемую переходным состоянием государств Центральной Азии.

2. В современных условиях с целью противодействия новым рискам и угрозам возрастает необходимость межгосударственного взаимодействия на глобальном и регио­нальном уровнях.

3. Эволюция региональной безопасности отражает устойчивые тенденции в системе международных отношений, которые заключаются в следующем:

- на смену односторонним и двусторонним подходам к обеспечению безопасности приходят многосторонние; глобальные или узко локальные подходы заменяются региональными;

- на современном этапе все большее распространение получает модель кооперативной безопасности;

- растет взаимодействие не только отдельных государств в рамках многосторонних институтов безопасности, но и самих многосторонних структур безопасности между собой.

4. Развитие сотрудничества внутри Центральной Азии в противостоянии общим угрозам безопасности определяется спецификой региона и носит порой противоречивый, реактивный характер. Это обусловлено ограниченностью внутренних ресурсов, наличием сложных, трудно решаемых противоречий в сфере внутрирегионального взаимодействия.

5. Взаимоотношения Индии и государств региона в становлении системы региональной безопасности, вплоть до настоящего времени, носят непостоянный и непоследовательный характер. Проблемой эффективного сотрудничества также остается неразвитость системы коммуникаций и отсутствие общих границ. Вследствие этого затрудняется формирование полноценной и эффективной системы безопасности.

6. Выделяется уровень взаимодействия в рамках региональных организаций по безопасности (ШОС, СВМДА). Работа в СВМДА носит больше декларативный характер. ШОС будет выступать в качестве определяющего фактора в функционировании системы региональной безопасности Центральной Азии.

7. Главной задачей в функционировании складывающейся системы безопасности Центральной Азии является ее оптимизация и повышение эффективности в интересах стран региона. Необходимо расширение работы по институционализации структур безопасности, действующих в регионе с приоритетом в виде ОДКБ и ШОС.

8. Требуется определение и закрепление реального стратегического партнерства с Индией по решению единых и во многом общих задач безопасности на средне- и долгосрочную перспективу. Индия будет выступать в качестве естественного гаранта безопасности стран региона. Необходимо наращивание отношений стратегического партнерства между странами Центральной Азии и Индией. Проведение этих мероприятий позволит сформировать в Центральной Азии эффективную и действенную систему региональной безопасности.

В магистерской диссертации систематизируется договорно-правовая база, регулирующая сотрудничество Индии и стран Центральной Азии в области региональной безопасности. Проводится анализ инициатив и содействия Индии в обеспечении безопасности региона. Подробно изучаются механизмы сотрудничества Индии и стран Центральной Азии.

Научно-практическая значимость диссертации заключается в том, что сама постановка проблемы сотрудничества Индии и стран Центральной Азии в области региональной безопасности, а также возможные пути решения этой проблемы имеют важное теоретическое и практическое значение в контексте обеспечения национальной безопасности Республики Казахстан.

Материалы магистерского исследования могут и должны быть использованы в лекционной работе, в частности, в таких курсах, как: «Региональная и национальная безопасность», «Внешняя политика стран специализации (СНГ)», «Современные проблемы международных отношений» и т.п.

Сведения о публикациях:

3. 
   Сыздыкбеков Е.С., Досова Б.А. Геополитическая стратегия Индии относительно стран Центральной Азии // Вестник Карагандинского университета: Сер. История. Философия. Право. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2010. - №1(57). – С. 282-288;
   
4. 
   Syzdykbekov Y. Dosova B. India and the countries of Central Asia: the regional security cooperation // Вестник Карагандинского университета: Сер. История. Философия. Право. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2010. - №1(57). – С. 288-293.
   

The method of the system analysis which logic of application is connected to necessity of the account of is used that security is provided in various spaces of development of the region - militarian, foreign policy, economic, information, ideological, geopolitical, etc.

The comparative method allows to use a variety of experience of development of religious-political extremism and terrorism and to compare with calls and threats of security of India and the countries of Central Asia with the purpose of definition of the general for them problems of security and ways of their decision.

In the research the concrete historical method is applied, taking into account objective necessity of studying of process of formation of system of regional security for Central Asia for the different time periods, revealings of interrelation of past and present day, prospects of development.

The basic threats and calls of security of Central Asia have transnational character now. Despite of their generality with universal tendencies, they have the specificity determined by a transitive condition of the states of Central Asia.

2. Necessity of interstate interaction at global and regional levels grows in modern conditions with the purpose of counteraction to new risks and threats.

3. Evolution of regional security reflects steady tendencies in system of the international relations which consist in the following:

- On change to unilateral and bilateral approaches to a security come multilateral; global or narrowly local approaches are replaced regional;

- At the present stage the increasing distribution receives model of cooperative security;

- Interaction not only the separate states grows within the framework of multilateral institutes of security, but also multilateral structures of security among themselves.

4. Development of cooperation inside the Central Asia in opposition to the common threats of security is determined by specificity of region and inconsistent, jet character has at times. It is caused by limitation of internal resources, presence of complex, difficultly decided contradictions in sphere of intraregional interaction.

5. Mutual relations of India and the states of the region in becoming system of regional security, down to present time, have changeable and inconsistent character. Backwardness of system of communications and absence of the general borders are problems of effective cooperation also. Formation of high-grade and effective system of security is at a loss.

6. The level of interaction is allocated within the framework of the regional security organizations (SCO, SVMDA). SVMDA’s work in has more declarative character. SCO will represent itself as the determining factor in functioning system of regional security of Central Asia.

7. The main task in functioning developing system of security of Central Asia is its optimization and increase of efficiency in interests of the countries of the region. Expansion of work on institutionalization the structures of security working in the region with a priority as OTCS and SCO is necessary.

8. Definition and fastening of real strategic partnership with India under the decision uniform and in many respects the general problems of security on middle- and long-term prospect is required. India will represent itself as the natural guarantor of security of the countries of the region. Escalating relations of strategic partnership between the countries of Central Asia and India is necessary. Carrying out of these actions will allow to generate effective system of regional security in Central Asia.

In magistry dissertation the treaty-legal base regulating cooperation of India and the countries of Central Asia in regional security sphere is systematized. The analysis of initiatives and assistance of India in security of the region is carried out. Mechanisms of cooperation of India and the countries of Central Asia are in detail studied.

The scientific-practical importance of the dissertation consists that statement of problems of cooperation of India and the countries of Central Asia in regional security sphere, and also possible ways of decision of these problems have the important theoretical and practical value in context of maintenance of national security of the Republic of Kazakhstan.

The materials of magistry research can and should be used in lecture work, particular, on such subjects as: «Regional and national security », «Foreign policy of the countries of specialization (CIS)», «Modern problems of international relations», etc.

Datas about publications:

1. Syzdykbekov Y.S., Dosova B.A. Geopolitical strategy of India concerning the countries of Central Asia // The Bulletin of the Karaganda university: Serie. History. Philosophy. Right. - Karaganda: Publishing house of KarSU, 2010. - №1 (57). - P. 282-288;