Нәзипа Құлжанова

Нәзипа Құлжанова

Ағартушы, этнограф, аудармашы, тұңғыш журналист әйел. 1887 жылы 27 шілдеде Торғай Торкай дүниеге келген. Ол кездері қала қыздарына ауылдағыдай кедергі болмайтын. Мақсатты да өнерлі қыз 1902 жылы Қостанайдағы орыс-қазақ гимназиясын бітіріп, 1903-1904 жылдары Торғай әйелдер мектебінде мұғалім, 1905-1920 жылдары Семей семинариясында сабақ берді. 1913 жылы Нәзипа Орыс географиялық қоғамының Семей бөлімшесінің «Азаматтық серіктері» («Азамат Серіктігі») тобына мүше болды.

• Ағартушы, этнограф, аудармашы, тұңғыш журналист әйел. 1887 жылы 27 шілдеде Торғай Торкай дүниеге келген. Ол кездері қала қыздарына ауылдағыдай кедергі болмайтын. Мақсатты да өнерлі қыз 1902 жылы Қостанайдағы орыс-қазақ гимназиясын бітіріп, 1903-1904 жылдары Торғай әйелдер мектебінде мұғалім, 1905-1920 жылдары Семей семинариясында сабақ берді. 1913 жылы Нәзипа Орыс географиялық қоғамының Семей бөлімшесінің «Азаматтық серіктері» («Азамат Серіктігі») тобына мүше болды.

Нәзипа ұлы Абайдың поэзиясын қатты жақсы көретін. Қоғамдық-әдеби жұмыстарға араласып, әдеби кештер ұйымдастырады. 1913 жылы Қарқаралыда осындай кештер өтті. Ал 1914 жылы 26 қаңтардан бастап Нәзипа Абайдың дүниеден өткенінің он жылдығына арнап бірқатар кештер өткізді. Жұрттың басын қосып, жоғары ақындық өнерді насихаттайды, оқырмандар мен тыңдаушыларды ақын шығармашылығымен таныстырады, оның өлеңдерін қалың жұртшылыққа оқытады. Сол кезден бастап ол «Қазақ», «Сарыарқа», «Алаш» газеттеріне қазақ әйелдерінің өмірі туралы жазып, саясатқа, қоғамдық өмірге араласа бастайды.

1917 жылы Нәзипа Семей облысы қазақтарының съезіне қатысып, съезд алқасында болды. Жалынды журналист мұнымен тоқтап қалмай, халық, ел өміріне белсене араласып, тиянақты мақалалар жазады, қаламы өткір, қоғамға пайдалы. Ол кезде журналист әйелдер мүлдем жоқ еді. Ал Нәзипа сияқты әйелдер мәселесін жазуды ешкім білмейтін. Ай сайын дерлік билік ауысатын сол жылдары журналист болу екі есе қиын болды. Мұндай жағдайда не туралы жазу керек? Бір ғана шаруа қалды – айналада не болып жатса да шындықты жазу, Нәзипаның істегені.

• 1917 жылы Нәзипа Семей облысы қазақтарының съезіне қатысып, съезд алқасында болды. Жалынды журналист мұнымен тоқтап қалмай, халық, ел өміріне белсене араласып, тиянақты мақалалар жазады, қаламы өткір, қоғамға пайдалы. Ол кезде журналист әйелдер мүлдем жоқ еді. Ал Нәзипа сияқты әйелдер мәселесін жазуды ешкім білмейтін. Ай сайын дерлік билік ауысатын сол жылдары журналист болу екі есе қиын болды. Мұндай жағдайда не туралы жазу керек? Бір ғана шаруа қалды – айналада не болып жатса да шындықты жазу, Нәзипаның істегені.

• Нәзипа Құлжанова 1920 жылы Қазақ Автономиялық Республикасы Оқу-ағарту халық комиссариатының оқулықтар, кітаптар дайындау, баспа ісі жөніндегі комиссиясының мүшесі болды. Осы қызметте жүріп қазақ әліпбиін дайындаудың бас маманы ретінде танылды. 1922 жылы Нәзипа «Еңбекші қазақ» газетінің редакция алқасының мүшесі болады.

1920–1922 жылдары Н.Құлжанова Ақмола (қазіргі Астана) қаласында мұғалімдік қызмет атқарды. 1923–1925 жылдары «Қызыл Қазақстан» («Қызыл Қазақстан»), «Әйел теңдігі» журналдарында қызмет етіп, «Айқап», «Қазақ», «Бірлік туы», «Алаш» газеттерінде мақалалар жариялады. 1925–1929 жылдары Н.Құлжанова «Әйел теңдігі» қоғамдық-саяси және әдеби-көркем журналының жауапты хатшысы болды. Оның өтініші бойынша орыс композиторы Александр Затаевич «Ғайни-ау, Сәулем», «Қадірдің жоқтауы» әндеріне музыка жазды.

• 1920–1922 жылдары Н.Құлжанова Ақмола (қазіргі Астана) қаласында мұғалімдік қызмет атқарды. 1923–1925 жылдары «Қызыл Қазақстан» («Қызыл Қазақстан»), «Әйел теңдігі» журналдарында қызмет етіп, «Айқап», «Қазақ», «Бірлік туы», «Алаш» газеттерінде мақалалар жариялады. 1925–1929 жылдары Н.Құлжанова «Әйел теңдігі» қоғамдық-саяси және әдеби-көркем журналының жауапты хатшысы болды. Оның өтініші бойынша орыс композиторы Александр Затаевич «Ғайни-ау, Сәулем», «Қадірдің жоқтауы» әндеріне музыка жазды.

• Нәзипа Құлжанова Қазақстанның көптеген мерзімді басылымдарында материалдар жариялап, аудармамен айналысқан. Оның кітаптары да болды. 1923 жылы Орынборда шыққан «Мектепке дейінгі тәрбие» («Мектептен бұрыңғы тәрбие») және 1927 жылы шыққан «Ана мен бала» («Ана мен бала») кітабының авторы. Екеуі де бүгінгі күнге дейін өзекті.

Сұрақтар

• 1. Нәзипа Құлжанованың туған жері, жылы және датасы не?
• 2. Оқуы мен игерген мектептері қандай болды?
• 3. Қандай істермен айналысты?
• 4. Қаламынан шыққан ең маңызды жұмыстары қандай?

Назарларыңызға рахмет. Сау болыңыз!!!

жүктеу/скачать 0.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: