Орталық жүйке жүйесі. Орталық жүйке жүйесі
жүктеу/скачать 60.42 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоғарғы жүйке іс-ә рекет інің физиологиясы
- Балалардың жоғары жүйке қызметінің типологиялық ерекшеліктері. Жоспар
|
Орталық жүйке жүйесі және жоғарғы жүйке әрекеті физиологиясының ерекшеліктері. Орталық жүйке жүйесі. Орталық жүйке жүйесі (лат. systema nervosum centrale) – адам мен жануарлардың жүйке жасушалары (нейрондар) мен оның өсінділерінен тұратын жүйке жүйесінің ең негізгі бөлігі. Орталық жүйке жүйесі омыртқасыз жануарларда бір-бірімен тізбектеле орналасқан жүйке түйіндерінен (ганглийлерден), ал омыртқалы жануарларда жұлын мен мидан тұрады. Тірі организмді құрайтын түрлі органдар жүйелерінің қызметтерін үйлестіріп, реттеп отырады. Осы қызметтерді Орталық жүйке жүйесі жұлын жүйкелері (31 жұп) мен ми жүйкелері (12 жұп) арқылы атқарады. Бұл жүйкелер омыртқааралық және вегетативтік жүйке түйіндерімен бірге шеткі жүйке жүйесін құрады. Әр түрлі рецепторлардан тітіркену процесінде пайда болатын жүйке импульстары орталыққа тепкіш (афферентік) жүйке талшықтары арқылы Орталық жүйке жүйесіне келеді. Бұл жерде импульс мәліметтері өңделіп, Орталық жүйке жүйесінің орындаушы бөлімдері – орталықтан тепкіш (эфференттік) жүйке талшықтары арқылы “бұйрықты” тиісті орнына жеткізеді. Нәтижесінде Орталық жүйке жүйесінің ең негізгі қызметі – рефлекстің жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы – Орталық жүйке жүйесінің өз ішіндегі, сондай-ақ, оны организмнің барлық органдары және тіндерімен байланыстыратын өткізгіш жолдардың пайда болуына әкеледі. Орталық жүйке жүйесінде сомалық (анималдық) және вегетативтік жүйке жүйелерінің орталықтары орналасқан. Сомалық жүйке жүйесі сыртқы тітіркендіргіштерді қабылдайды және қаңқа бұлшық еттерінің қызметін басқарады, ол организмнің қимыл-қозғалысын, сыртқы ортада бір жерден екінші жерге жылжуын қамтамасыз етеді. Орталық ми қыртысында орналасқан – айқын шектелген шекарасы жоқ, ядро және шашыраған бөліктерден тұрады. Ми қыртысынан шыққан импульстер ми сабауы мен жұлындағы қозғалтқыш ядролар арқылы бұлшық еттерді қозғалысқа келтіреді. Вегетативтік жүйке жүйесі ішкі органдардың қызметін, зат алмасуды, өсіп-өну процестерін реттейді. Вегетативтік жүйке жүйесінің парасимпатикалық бөлігінің орта ми көпірінде, ортаңғы және сопақша мида, жұлынның сегізкөздік бунағында; симпатикалық бөлігінің орталық жұлынның VІІІ мойындық, І – XІІ кеуделік, І – ІІ белдік бунағында орналасқан. Аталған екі бөліктің де қызметін біріктіріп басқаратын жоғ. вегетативтік орталық – мидың сұр затының құрамында болады. Адам мен жануарлардың ми сыңарларының қыртысы және қыртыс асты (базальді) ядролары Орталық жүйке жүйесінің жоғары дәрежелі жүйке қызметін іске асыратын орталығы болып табылады. Адамның мінез-құлқы, оның санасы мен ақыл-ойының ең күрделі көріністері осы ми қыртысындағы шартты рефлекстер арқылы іске асады. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің физиологиясы. Организмнің шартты-рефлекторлық қызметі және оның нейрофизиоло-гиялық механизмдері. Жоғарғы жүйке қызметі туралы түсінік. Туа пайда болған мінез-құлық түрлері (шартсыз рефлекстер және инстинкт), олардың маңызы, жіктелуі. Шартты рефлекс - адам мен жануарлардың тіршіліктің өзгеру жағдайларына бейімделу түрі ретінде. Шартсыз рефлекстің шартты рефлекстен айырмашылығы. Шартты рефлекстердің жіктелуі. Шартты реф-лекстердің қалыптасуының физиологиялық механизмдері. Үлкен жарты шар-лар қыртысының анализдік-синтетикалық қызметі. Динамикалық стереотип, оның физиологиялық өзегі, оқыту және еңбекке деген дағдыларды қалыптастыру үрдісіндегі маңызы. Қызметтік жүйелер тұрғысынан біртұтас тәртіптік актінің архитектурасы (П.К. Анохин). Медицина теориясы мен тәжірибесі үшін жоғарғы жүйке жүйесі қызметі туралы ілімнің маңызы. Жоғарғы жүйке жүйесі қызметін зерттеу әдістері. Шартты рефлек-стердің пайда болу шарттары және қалыптастыру әдістері (И.П. Павлов). Жоғарғы жүйке жүйесі қызметінің тежелу құбылысы. Оның механиз-мдері туралы қазіргі таңдағы көзқарастар. Ұйқы. Қыртыстың тежелу түрлері. Сыртқы (шартсыз) тежелу, пайда болу механизмдері, маңызы. Тежелу шегі, пайда болу шарттары, маңызы. Ішкі (шартты) тежелу, түрлері, сипаттамасы. Қыртыстық талдауды және шартты рефлекторлық қызметті іске асыруда те-лселудің қатысуы. Сергектік. Ұйқы, оның түрлері және кезеңдері. Ұйқы ме-ханизмі туралы қағидалар (И.П. Павлов, Гесс, П.К. Анохин және т.б.). Түс керу. Гипноздық лсағдайлардың физиологиялық негіздері. Жоғарғы жүйке жүйесі қызметінің типтері. I және П сигналдық жүйелер. Адам және жануарлардың жоғарғы жүйке жүйесінің типтері (И.П. Павлов), олардың жіктелуі, сипттамасы, зерттеу әдістері. Жоғарғы жүйке жүйесінің қызметінің типологиялық қасиеттерін құруда тәрбиелеудің ролі. Адамның жоғарғы жүйке жүйесінің ерекшеліктері және оның жануарлардың жоғарғы жүйке жүйесінен айырмашыльғы. И.П. Павловтың бірінші және екінші сиг-налдық жүйелер туралы ілімі. Адамның жоғарғы жүйке жүйесі қызметінің типологиялық ерекшеліктерін анықтау. Эмоция. Эмоциялық стресс. Ес. Эмоциялар, олардың биологиялық ролі. Жіктелуі. Эмоцияның теориялары. Ес, оның түрлері және механизмдері. Адамның жоғарғы психикалық қызметтері. Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері (назар, қабылдау, ойлау, сана, сейлеу). Назар-дың физиологиялық механизмдерін түсініп ұғынуда И.П.Павлов, АЛ.Ухтомский еңбектерінің маңызы. Адамдағы абстрактілі ойлау қабілетінің дамуы. Сейлеу. Сөйлеу қызметтері. Адамның сөйлеу қабілетінің дамуымен байланысты үлкен ми сыңарларының қызметтік ассметриясы. Психикалық қызметтерді жүзеге асыруда орталық жүйке жүйесінің қызметтік жағдайының маңызы. Психикалық қызметтерді зерттеудегі физиологиялық әдістер. Анфимов-тың реттеу кестесі бойьшша адамдағы сенсорлық - қимылдық реакциялардың жылдамдығы мен дәлдіктерін зерттеу. Эмоциялық қозғьштық және эмоция-лық тұрақтылық бойынша темперамент түрлерін анықтау. Естің басым ке-летін түрінің анықтау (есту, көру, моторлық - есту, аралас). Мақсат-бағдарлық қызмет және еңбек физиологиясы. Еңбек әрекетінің физиологиялық негіздері. Физикалық жұмыс кезінде организмде пайда бола-тын физиологиялық езгерістер. Әр түрлі еңбектерді орындау кезіндегі орга-низмнің вегетативтік қызметтерінің өзгеру ерекшеліктері. Қол еңбегінің күш дамуына, төзімділікке, организмнің жұмысқа деген әсері. Физикалық жаттығу, оның адамның жұмысқа деген қабілетіне әсері. Қол еңбегі мен ой еңбегінің ерекшеліктері. Қазіргі өндіріс жағдайындағы адам еңбегінің ерек-шеліктері (гипокинезия, орны шектеулі жүктемелер, жұмыстың бірыңғайлылық, эмоциялық кернеу). Тәуліктік, апта бойы жұмысқа деген қабілеттің қорғаныс қалпы. Еңбек үрдісі кезіндегі жұмысқа деген қабілеттің өзгеруін бағалау әдістері. Белсенді дем алу және оның механизмдері (И.М.Сеченов). Дем алые Кезінде организмдегі түрлі жүйелердің қалпына ке-луінің әр түрлі жылдамдығы. Бейімделу физиологиясы. Биоритмология. Бейімделу түсінігіне анықтама. Организмнің жеке-дара бейімделуі. Бейімделудің негізіне жататын биологиялық және әлеуметтік факторлар. Бейімделудің түрлері, кезендері және критерилері. Бейімделу реакцияларының даму механизмдері. Тұрақтылық. Бірқатар факторларға (күшті бұлшық ет қызметіне, гиподина-мияға, гипоксияға және т.б.) организмнің арнайы бейімделу әзгерісі. Бейімделудің әлеуметтік тұрғысы. Хронобиология. Биоритмнің жіктелуі. Ырғақтың сыртқы генераторларын қабылдау механизмдері, эпифиздің, пшо-таламустың, гормондардың өзара әрекеттесуінің ролі. Уақытты субъективті қабылдау. Ырғақтың әлеуметтік генераторлары. Десинхроноз. Балалардың жоғары жүйке қызметінің типологиялық ерекшеліктері. Жоспар: 1.Балалардың жоғарғы жүйке қызметінің типтері. 2.Балалардың жоғарғы жүйке жүйесі қызметінің типологиялық ерекшеліктері. 3.Жоғары жүйке әрекетінің топтарының балаларда қалыптасуы. 4.Қорытынды. жүктеу/скачать 60.42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|