Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
| 38-сурет. Жердің магниттік полюстері
Солтүстік магнит полюсі 5-6 км/жыл жылдамдықпен қозғалады деп есептеліп келсе, 2002 жылғы мəлімет бойынша, бұл жылдамдық 40 км/жылға өскен. Кейбір есептеулер бойынша, 2050 жылы Солтүстік магнит полюсі Сібір жерінде орналасады деген де бол- жамдар бар. Жер шары магниттік полюстерінің орын ауыстыруын магнит өрісінің инверсиясы деп атайды Жердің магнит кеңістігі Жер ғаламшарында түрлі өзгерістер мен құбылыстарды қалыптастырады. Магнитті бұрылу – Солтүстікке нағыз бағдар жасау, яғни географиялық меридиан мен магнит бағдарының солтүстік ұшы арасындағы бұрышқа сəйкес келетін шама. Оның мағынасы 0 0 -тан +180 0 -қа дейін өзгереді. Магниттік бұрылуы бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды изо- гона деп атайды. Магнитті еңкіштік – горизонталь жазықтық пен горизонталь білікке қатысты еркін орналасқан магнит бағдары арасындағы бұрыш. Оның мəні 0 0 ден + 90 0 аралығында өзгереді. Ол солтүстік геомагнитті жарты шарда оң мəнге ие, ал оңтүстік жарты шарда теріс мəнге ие болады. Магнит еңкіштігі бірдей сызықтарды магнитті изоклина деп атайды. Магнит кеңістігінің күшін сипаттайтын қуат Эрстед бірлігімен өлшенеді (ампердің метрге қатынасы, А/м). Бұл векторлық шама 105 жəне меридиандық, ендік жəне вертикаль бағыттағы құрамдастарға да тарала алады. Жер шарының кейбір бөліктерінде жердің ішкі қойнауындағы тау жыныстары құрамында магниттік жыныстардың басым кездесуіне байланысты магниттік көрсеткіш бірнеше есе жоғары болуы мүмкін. Мұндай жерлер магниттік аномалия деп аталады. Курс магнит аномалиясында (КМА, Ресей) магнит өрісінің күші басқа аймақтардан төрт есе жоғары болып келеді. Күн мен Күн жүйесіндегі ғаламшарлар өзіндік магнитті ауанға ие, олардың əрқайсысының айналасында ерекше қабық – магнитос- фера қалыптасады. Жер ғаламшарының ең сыртқы əрі қашыққа созылған жер маңындағы магнит кеңістігі – магнитосфера физикалық қасиеті жағынан өте ерекше болып келеді. Жердің магниттік өрісі ғарыштық зарядталған бөлшектер ағыны мен Жердің ішкі қойнауындағы заттар құрамындағы магнит өрістерінің өзара əрекеттесуінен қалыптасады. Соңғы геофизикалық ғылыми зерттеулер барысында Жердің магниттік өрісінің пайда болуы 99%-ға жуық Жер ядросы құрамындағы темір қоспаларымен байланысты екендігі дəлелденді. Магнитосфераның орта диаметрі 100 мың км жетеді. Магнитос- фера Жердің геосферасы құрамына кірмейді, бірақ географиялық қабықтың көптеген физикалық қасиеттерінің қалыптасуында маңызды рөл атқарады. Магнитосфера географиялық қабықтағы тірі организмдерді Күннен келетін аса қауіпті радиациялық сəулелерден қорғайды. жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|