Педагогика институты

ПЕДАГОГИКА СЕРИЯСЫ

Бала тәрбиесі – аса күрделі, әрі ұзақ процесс. Олардың мінез-құлықтары мен жеке қасиеттерінің қалыптасуына отбасы мен жақындары, бала бақша мен мектеп, қоршаған орта мен көше әсер етеді. Соңғы он жылда оған теледидардың да әсері қосылып отыр. Балалардың кітап оқуға деген құмарлықтары жыл өткен сайын төмендеп келеді, соның салдарынан телефильмдердің көптеген кейіпкерлері олар еліктейтін, ең беделді тұлғаларға айналды. Сонымен, отбасы мүшесіне айналған теледидар, балалардың тәрбиешілері қатарына қосылды.

Статистикалық есептер балалар мен жас өспірімдер телеаудиторияның, аудиобейнелік медиатекстердің ең белсенді бөлігі және көрушілері екенін көрсетіп отыр. «Балалар мөлшермен 2 жастан бастап теледидар көре бастайды. Нағыз американдық бала өз уақытының шамамен 30% теледидардың алдында өткізеді. Ол орта есеппен мектепке барғанша 5 мың сағат, мектеп бітіргенше 19 мың сағат экран алдында отырады», дейді американдық зерттеушілер (Dodrill R. Violence, Values and Media, Sacramento, 1993, p.51).

Өсе келе жас адам біртіндеп, «үлкендердің» әлеміне кіргісі келелі. Бала, шынай өмірді білуге әрі түсінуге, ондағы құндылықтар мен мінез-құлық ережелерін қабылдауға талпынады. Үлкендер өмірін бала тек отбасы мен көшеден ғана көрмейді. Теледидар да олардың үлкендердің өмірі туралы түсініктерінің қалыптасуына әсер етеді, оның белгілі бір бейнесін қалыптастырады.

Теледидар қалыптастыратын үлкендер өмірі туралы экрандық түсінік, балалар кіретін шынайы өмірге қаншалықты сәйкес келеді? Теледидардың балаларға тең оң әсері ғана емес, теріс әсері де болатын болса, онда балаларымыздың бойында қандай қасиеттер қалыптасады? – деген сұрақтар кімді болса да мазаламай қоймайды.

Көптеген бұқаралық ақпарат құралдары материалдарына жасалған шолулар, теледидардағы, мәселен Шығыс елдерінде қылмыстың өсуіне үлкен әсері бар екенін дәлелдеп отыр. Зорлықты насихаттау, әсіресе теледидардан, кино мен компьютерлік ойындардан анық байқалады. Психологтары мен эксперттер БАҚ- да зорлық-зомбылық көріністердің көрсетілуі мейрімсіздік пен қатыгездіктің өсуіне тікелей әсер ететінін дәлелдеп отыр. Төменде АҚШ-та «Зорлық, медиа және балалар» деген тақырыпта жүргізілген зерттеулердің қорытындылары берілген:

2000 жылдың қаңтар айынан бастап американың теледидарлары (экрандары 13 дюймнан үлкен) ата-аналарға балаларының көрмегені дұрыс деп есептейтін бағдарламаларды жібермейтін V-чиптармен сатыла бастады. АҚШ Конгрессінде «Зорлық және медиа» деген тақырыпта тыңдау болды.

• 
  медиазорлықты шамадан тыс көретін балалардың көпшілігі, зорлық конфликті щешудің ең тиімді жолы деп есептейді;
  
• 
  медиазорлықпен активті контактыда болғандар, шынайы өмірде зорлықты эмоционалды түрде қабылдамайды;
  
• 
  зорлық «ойын-сауықпен» активті әуестену, баланың бүкіл әлем тек зорлық негізінде құрылған деген қорытынды шығаруына әкеліп соқтыруы мүмкін;
  
• 
  сонымен бірге балалардың бойында зорлықтың құрбаны болу қаупі де күшейе түседі;
  
• 
  медиазорлықпен активті әуестену шынайы өмірде зорлық жасауға дайын болумен байланыста болады.
  

Бұл мәліметтерден, американ үкіметі балаларды медиазорлықтың кері әсерінен қорғауға шынай қызығушылық танытып отырғанын, сонымен бірге, зорлық көрсетілетін хабарларды сөткенің балалар теледидарды аз көретін уақыттарына ауыстыруға күш салып отырғанын көреміз. 2003 жылы Конгресске тапсырылған «Балаларды видеоойындарда секстен және зорлықтан қорғау» заң жобасында: «секс және зорлық көрсетілетін видеоойындарды пайдалану және көру кәмелетке толмағандарға зиянды болады... әсіресе балалардың агрессивті мінез-құлықтарын арттырады, қарым-қатынастары мен құндылықтарының өзгеруіне соқтырады. Ойластырылып қойылған тосқауыл мұндай ойындарды пайдаланатын балалардың санын азайтады»   деп, көрсетілген.

2003 жылы Сенатқа ұсынылған «Балаларды, зорлық көрсетілетін, бағдарламалардан қорғау» заң жобасы да осы бағытты ұстанған. Заң жобасында: «Жас кездерінде зорлық көрсетілетін телебағдарламаларды көрген балалар кейінгі өмірлерінде, ондай бағдарламаларды аз көрген балаларға қарағанда, қатал және агрессивті мінез-құлық көрсетуге жақын болатынын көрсететін эмпирикалық дәлелдемелер бар» - делінген. Бұдан басқа да негативті факторлардың ішінен, заң жобасында, балалардың агрессивті мінез-құлық көрсетуге талпынатындары, зорлықтың құрбаны болудан қорқатындары, адамдарға ешуақытта сенбейтіндіктері және т.б. айтылған.

Бірақта АҚШ-та, әлі күнге дейін, зорлық көріністерді көрсетуге уақтылы шектеулер койылмаған: олар ешқандай шектеусіз кешкі/түнгі уақыттарда да, таңғы/күндізгі уақыттарда да көрсетіле береді. Соңғы уақыттарда Аннаберг жалпы коммуникация мектебі жүргізген зерттеулерде: «балалар телехабарларында зорлық көрсететін көріністер тіптен көбейіп кеткен – бір сағатта 32 зорлық актысы... 18 сағаттан бастап американдық теледидар арқылы 1 845 зорлық көрініс көруге болады, бұл шамамен сағатына 100 агрессия актысы, немесе 36 секунд сайын бір көрініс... барлық телехабарлардың 80%-ында күш көрсететін көріністер бар. Ал зорлық – наша сияқты: көрермендер оған үйреніп кетеді, сондықтан медиа біртіндеп оның дозасын арттыра береді, арттыра береді»   деп, қорытынды жасалған (Lamson S. Media Violence Has Increased the Murder Rate. In: Violence in the Media. Ed. by С.Wekesser. San Diego (CA), 1995, pp. 25-27).

Соңғы 40 жылда дүние жүзінде балаларға теледидар мен кинематографияның тигізетін әсерін зерттеуге арналған мыңнан артық зерттеулер жүргізілген. Зерттеулер дүние жүзінің көптеген елдерінде, әр түрлі нәсілдерге, ұлттар мен әлеуметтік топтарға жататын ер балалар мен қыз балалардың арасында жүргізілген. Бұған қарамай, зерттеу нәтижелері іс жүзінде бірдей болып щыққан: экрандағы агрессия балалардың адамдарға және жансыз заттарға агрессивтіліктерін арттыра түседі.

Барселона. Үш жасөспірім теледидар көріп, өздерін таңдандырған трюкті жасаған. Кешке қарай олар көшеге пластикалық лента байлап койып, ол лентаның өтіп бара жатқан мотоциклистің мойнын кесіп түсіргенін байқап тұрған. Мотоциклист сол жерде қаза тапқан.

Осло. Бес-алты жастағы бір топ бала үйлерің жанындағы көк шалғында өздерінің дос қыздарын жан тапсырғанша ұрған. Бұл ойында ол қыз бала, соңғы көрген хабарларындағы бәрі ұрған, ниндзя тасбақасы ретінде қабылданған.

Литлтон. 1999 жылы екі оқушы өздерімен бірге оқитын 12 баланы өлтіріп және 23 жаралап, соңынан өздерін өздері атып тастаған. Зерттеу, олардың бұл қылмысты телехабарлар мен видофильмдердің тікелей әсерінен жасағандарын дәлелдеді.

Мұндай фактылар өмірде өте көп. Балалар көптеген жағдайларда шынайы өмір мен телеэкраннан көргендерінің айырмашылығын аңғара бермейді. Олар телеэкран-дағы медиазорлықтың құрбандары болып жатады.

«Көптеген балалар аурулары мен өлімдерінің себебі – Ресей отбасыларының тұрмыстық қиындықтары мен экономикалық проблемалары. Бірақ мұндай проблемалар біздің елімізде бұрын да көп болған... Ғалымдар мен педагогтар бала психикасының қалыпты дамуы үшін баланың психологиялық қорғалу жағдайы, оған тосыннан қауып-қатер, агрессия, қауыптілік туғызбайтын өмірді сезінуі ерекше маңызды екенін ескертеді. Ата-аналары үй ішінде балаларына қандай жақсы жағдай жасаса да, телеэкраннан қардай борап жатқан күнделікті негатив пен агрессияны бала қоршаған ортаның негізгі атрибуты деп қабылдап жатқанда, оны эмоционалды-психологиялық қорғау өте қиын болады.

Теледидар күні бойы негізінен «үлкендерге» арналған, зорлық пен драматизмге, адамды шошындыратын бейнелік және дыбыстық импульстарға толы, баланың қалытаспаған дүниетанымына кері әсер ететін хабарлар көрсетеді. Балалар бүгінгі күндері, шындығында, олардың балалықтарына жау, информациялық ортада өмір сүруде», - деп жазады Л.Оганова мен А.Короченский өздерінің «Вид через замочную скважину: дети и телевизионный «взрослый» мир» - атты мақалаларында.

«Дума, теледидардағы зорлық мәселелерімен шұғылданбас бұрын, ұзақ ойланды. Ол «ойланғанша», шынайы өлімді кинодағы өлімнен, нағыз қанды мүк жиде морсынан ажырата алмайтын бірнеше ұрпақ өсіп шықты. Енді ғана депутаттар бұл аса маңызды мәселеге қарап, БАҚ туралы заңға өзгеріс енгізуді қарастыра бастады. Депутаттардың шыдамдарының шектен шығуына не себеп болды?» - деп, А.Бройдо өзінің «Насилие на экране» атты мақаласында жазып, бір топ депутаттардың сөздерін келтіреді.

Г. Гудков - Мемлекеттік думаның Қауыпсіздік комитетінің мүшесі, Халықтық партияның жетекшісі: «Бізде зорлық тек қана көп емес – бізде экранда шындығында одан басқа ештеңе де қалған жоқ. Қазіргі уақытта отандық теледидар парасаттылық деңгейде емес, физиологиялық инстинкт деңгейінде қалып отыр. Ресей жастарына оларға тән емес қөзқарастар, принциптер, мінез-құлық моделдері зорлап міндеттендірілуде – бұл өте қатерлі жағдай».

В. Алкснис - Мемлекеттік думаның депутаты, «Родина» фракциясы: «Ресейге жақсы ойластырылған информациялық саясат аса қажет: бұл цензура енгізу керек деген сөз емес, бірақ бізге телеарналар көрсететін хабарларға мемлекеттік бақылау қажет. Фильмдер мен хабарларға елдің көңілін бұрамыз деген оймен, оны жасаушылар оларды қанмен, зорлықпен толтырып жіберді. Ал жастар болса ондай көріністерге біртіндеп бейімделіп алады, - міне адамды аяқпен бастан теуіп жіберді, оған ештеңе де болған жоқ, ол орнынан атып тұрып қайтадан төбелесуге кірісіп те кетті! Мұндай айуандықты, менің ойымша, тек қатаң заң қабылдап қана тоқтатуға болады».

2003 жылы 23 қарашада Ресей Мемлекеттік Думасы «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Федеративтік заңға, зорлық пен қатыгездікті көрсетуге байланысты өзгертулер енгізуді қарастырады. Өзгертудің авторы – Халық партиясының депутаты В.Гальченко электрондық және басылымдық БАҚ-да зорлық пен қатыгездікті көрсетуге кей жағдайларда тыйым салынып, кей жағдайларда шектулер енгізу өте маңызды екенін, адамдар өлігін, адамдар мен жануарларға зорлық жасағанды, сонымен бірге, қаскүнемдерді жағымды кейіпкер етіп көрсетуге тыйым салу қажеттігін айтты. Бірақ жоба дауыс беру жәтижесінде өтпей қалды.

2004 жылдың 10 қарашасында Ресейдің Мемлекеттік Думасы бірауыздан, бірінші оқылымның өзінде-ақ, теледидардан зорлық пен қатыгездік көріністерді көрсетуге тосқауыл кою туралы заң жобасына өзгеріс енгізуді қолдады. «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» заңның 4-ші бабына («Ақпарат құралдарының еркіндіктерін теріс пайдалануға жол бермеу») төмендегідей өзгеріс енгізу ұсынылады: «Таңертеңгі 7-ден кешкі 22-ге дейін адамдар өлігін, кісі өлтіру көріністерін, қатты соққыжа жығу, адам денсаулығына ауыр, орташа және жеңіл залалдар келтіру, зорлау және сексуалдық мінездегі зорлық әрекеттерді теле-, видео-, кинохроникалық бағдарламаларда жарнамалауға, теледидарлық фильмдер мен фильмдерде көрсетуге тыйым салынсын».

Мемлекеттік Думаның екінші оқылымына В.Путиннің хаты түсті, онда бұл өзгерісті қабылдамау туралы ұсыныс айтылған. Президенттің пайымдауынша, бұл жағдайда ресей азаматтарының бірнеше ұрпақтары тәрбиеленіп өскен фильмдерді көрсетуге тыйым салынатын болады.

Мемлекеттік Думаның Президеттің ұсынысын қабылдамауға лажы болмады. Сонымен халық қалаулыларының, ең болмағанда, ұлттық телеэфирді толтырып кеткен шетелдік мультфильмдерді реттеу туралы талпыныстары да аяқсыз қалды.

2005 жылы 7 шілде күні телеарна жетекшілері – К.Эрнст (Бірінші канал), О.Добродеев (Ресей), О.Попцов(ТВЦ), В. Кулистиков (НТВ), А.Роднянский (СТС) және И. Лесневская (REN TV) бірлесіп «Зорлық пен қатыгездікке қарсылық» Хартиясына қол қойды. Балаларға қамқорлық мәселесі мұнда жеке айтылған. Телеарна жетекшілері өмірдегі болып жатқан жағдайларды және басқа да материалдарды көрсеткенде «балалардың ақыл-ойы мен моральдық қасиеттерінің дамуына ерекше нұқсан келтіретін» көріністерге шектеу қоюға келісті. Олар, мұндай материалдарды тек жаңалықтарды бергенде ғана, немесе оқиға болған жерден хабар бергенде ғана, көрсетуге шешім қабылдады. Сонымен бірге, «балалардың қызығушылығын бағдарламалар саясатын жасағанда да есепке алатындарына және фактылар мен болған жағдайларды балаларды жеке өмірге дұрыс дайындау мақсатында беретіндіктеріне» уәделесті.

Мемлекеттік Думаның бірінші вице-спикері Л.Слиский бұл Хартияны: «Ресей қоғамының тәуелсіз хабар беру саясаты мен қоғамда туындаған қоғамдық өнегелікті заңдық негізде қорғау қажеттігінің арасында компромис табу мақсатында жасалған қадам» - деп бағалады.

Барлық Европа елдерінде дерлік күндізгі уақыттарда зорлық пен эротика көріністерін теледидардан көрсетуге тыйым салынған. Мысалы, Германияда, 16 жасқа толмаған балалардың адамгершілік қасиеттері мен психикасын сақтау үшін мұндай хабарларды таңертеңгі сағат 6-дан кешкі сағат 23-ке дейін көрсетуге тыйым салынған.

Латвияның 1995 ж. қабылдаған «Телерадиохабар туралы» заңының 18-бабында: «Сағат 7-ден 22-ге дейін дене және психологиялық (көріністі және сөз түрінде) зорлық, қан шығатын және қорқынышты көріністерді, сонымен бірге, наркотиктер пайдаланылатын көріністерді көрсутуге тыйым салынады. Хабарлардың мәтіндерінде дөрекі және әдепсіз сөздер айтылмауы керек, сонымен бірге секуалды іс-әрекетке апаратын көріністер болмауы керек. Егерде техникалық блоктау құралдары қолданылатын болса, онда бұл шектеулердің кабельдік телеарналарға қатынасы болмайды» - деп жазылған.

Грузияда осындай тыйым телеарналарға сағат 7-ден 24-ке дейін салынған. Ондағы мақсат, 18-ге толмаған грузин азаматтарын, олардың көздері мен құлақтарына арналмаған қандай да болмасын хабарлар мен фильмдерден сақтау.

Украинада 2003 ж. қабылданған «Қоғамдық моральды сақтау жөнінде» заң бар. Оның өнімдерді шығару және таратуға тыйым салу жөніндегі 2-ші бабында, егерде: «ұлттық және религиялық құндылықтарды жоюды, бүлдіруді, қадірлемеуді насихаттайтын; адамдарды кемітетін, мүгедек және қартайған адамдарға қиянат жасалатын; нашақорлық, таксикомания, алкоголизм, темекі шегу және басқа да жағымсыз қылықтарды насихаттайтын көріністер мен хабарларды көрсетуге тыйым салынады» - деп жазылған. Украинаның телерадиохабарлар жөніндегі Ұлттық Кеңесі елдің барлық теле- және радиоканалдары орындауға міндетті телехабардардың жас ерекшелігі ескерілген арнайы градация жүйесін жасаған.

Молдовада 150-ге тарта кабельдік хабар беру операторлары жұмыс жасайды. Молдованың Теледидар мен радионы үйлестіру кеңесі барлық операторлардың өз хабарларын заң талаптары негізінде жүргізулерін талап етеді. Елдің теледидар және радио туралы заңы порнографиялық тұрғыдағы және зорлықты насихаттайтын материалдарды көрсетуге тыйым салады.

Жапондықтар тіпті мобильдік телефондарды да қолға ала бастады. Мобильдік сайттарды мұқият зерттеу нәтижесінде олар зорлықты насихаттайтын, немесе порнографиялық мазмұны бар ерекше ресурстар тобын айқындады. Жапонияның Байланыс министрлігі, өз тарапынан, «қорғалмаған абоненттерді» порнография және басқа да қажетсіз информациялардың түсуінен қорғау үшін, балалар мен жас өспірімдердің телефондарын блоктау жүйесін жасаумен шұғылдана бастады.

Қазіргі уақытта елімізде өзін-өзі сыйлайтын бірде бір адам өз балаларымен бірге отырып теледидар көрмейді. Себебі, аяқ астынан, бір зорлық немесе порнографиялық көрініс көрсетіледі. Күн өткен сайын мұндай көріністер мен телехабарлардың саны да, көлемі де ұлғайып келеді. Қазақстанда кімде болса мұндай хабарлар көрсететін ондаға каналдардан ешқандай да қорғалмаған.

2002-2003 жылдары біз мектеп оқушыларының әлеуметтік бейнесін жасау үшін көлемді социологиялық зеттеу жүргіздік. Зерттеуге республиканың түпкір-түпкірінен 15 мың оқушы, 5 мың ата-ана, 5 мың мұғалім қатыстырылды. Бұл зеттеудің қорытындылары туралы Егемен Қазақстан кезінде көлемді мақала жариялады (19.11.2003). «Алкогольді ішімдіктерді пайдаланасың ба?» деген сұраққа 35% баланың күн сайын, аптасына бір рет немесе мереке сайын ішетіні анықталды. «Есірткі қолданасың ба?» деген сұраққа, есірткі 15% оқушының қолданыс затына айналғаны, олардың ішінде 3%-ы үздіксіз қолданатындары белгілі болды. Әр бір 13 баланың екеуінің есірткі қолданатыны өте қауыпты көрсеткіш. «Неге сен зиянды заттарды пайдаланасың?» деген сұраққа 21% бала – әдетке айналғандықтан, түрлі қиындықтарды ұмыту үшін, басқалардан ерекше көріну үшін, өзімді ересек сезіну үшін, достарымның бәрі қолданатындықтан – деп жауап берген.

Мұғалімдер мен ата-аналарға бірдей сұрақтар да берілді: «Есірткі мен ішімдік қолданатын оқушылардың санының өсу себебі неде?» деген сұраққа, мұғалімдердің 27% – өзін-өзі еліту үшін, 11% - серпілу үшін, 8% - келемеж болып қалам ба деген қорқыныштан – деп, жауап берсе, ата-аналардың 10% - өзін-өзі еліту үшін, 6% - серпілу үшін, 17% - достары арасында келемеж болып қаламын деген қорқыныштан – деп, жауап берген.

Бұл сұрақтардың жауабын мұқият қарайтын болсақ, онда оқушылардың көптеген пайызы алкоголь мен есірткі қолданатындарын және оны олардың саналы түрде жасайтындарын көреміз. Мектеп оқушыларының, яғни біздің балаларымыздың арасында мұндай жағдай неге осынша етек алған? – деген орынды сұрақ туады. Біздің ойымызша, оның негізгі себебі, бұл балалар 10-15 жыл бойы теледидардан мыңдаған-он мыңдаған наркотиктер мен алкоголь пайдалану, зорлық пен қатыгездік жасау көріністерін көрген және бұл оларға әбден үйреншікті болып кеткен.

Елімізде жастар арасында қылмыстың өсу себебін де біз осыдан деп есептейміз. Мұндай пайымдауларды жоғарыда келтірілген зерттеу нәтижелері негізінде де жасауға болады.

Балалар мен жастардың бойында патриоттық қасиеттер қалыптастыру үшін, қоғамда олардың адами қасиеттерінің, психологиясы мен логикасының, мінезі мен тұлғасының қалыптасуына кері әсер ететін барлық факторларды шама келгенше шектеу қажет. Мұндай факторлардың ең ауыры, дүние жүзінің көптеген елдерінің үлкен ғылыми-зерттеу институттарының жарты ғасыр бойы жүргізген мыңдаған зерттеулерінің нәтижелері көрсетіп отырғандай – медиазорлық болып табылады. Сондықтан, еліміздің Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңына, дүние жүзінің көптеген елдерінің заңдарында бар, күндізгі уақытта теледидардан зорлық және порнография көрсетуге тыйым салатын қосымша бір баб енгізілуі қажет.

Біз, қазақ халқы, шығыс халқы екенімізді ешуақытта да ұмытпауымыз керек. Ел басының қолдауымен елімізде жүргізіліп жатқан «Мәдени мұра» бағдарламасы да, бүгінгі ғаламдау заманында қасиетті терең тамырымыздан айрылып қалмай, содан сусындаудың қажеттігінен туындаған дүние екенін әсте естен шығармағанымыз абзал. Бұл үлкен ғылыми бағдарлама. Ал шынайы өмір шындығы қандай? Біз бүгінгі күндері неге ата-баба тәлім-тәрбие дәстүрінен мүлде қол үзіп қалдық? Осы орайда бір сәт ойланып көрейікші. Егер де қасиетті бір бабамыз бір сәт жанымызға келіп, бізбен бірге теледидар көрсе, онда ол басын шайқап, қарақтарым, деп бізге сұрақ қойған болар еді. Сонда біз, басқа шығыс елдері сияқты медиазорлыққа ешқандай тосқауыл қоймай отырғанымызды немен түсіндірген болар едік?!

Атадан балаға мирас болып келе жатқан тәлім тәрбие дәстүрін Жапон елі күні бүгінге дейін қатаң сақтап қана отырған жоқ, олар жас ұрпақ алдына оны дамыту міндетін жүктеп отыр. Осыдан Жапон елі ұтылып отыр ма? Жоқ, ешқандай да ұтылып отырған жоқ. Тәрбие негізінде мектепте сапалы білім беріп отырған елдің ғылымы мен экономикасы да ғарыштап дамып отырғанын бәріміз де жақсы білеміз.

Қазіргі уақытта, елімізде, оқушылардың білім сапасын көтеру мәселесі аса маңызды мәселелердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінің дамыған елдерінің зерттеулері мен тәжірибелеріне жүгінетін болсақ, онда оқушыларға алдымен тәрбие беріп, тәрбие негізінде білім беріп отырған елдердің білім сапасы көш ілгері озып отырғанын байқаймыз. Өмірдің өзі – білім алды тәрбие қағидасының өміршеңдігін көрсетіп отыр. Елімізде білім сапасын көтеруге де медиазорлық кері әсер етіп отырғанын ашық айтуымыз керек.

Үстіміздегі жылдың қаңтар айында Гонконгта Азия және Гонконг салыстырмалы білім беру қоғамдары ұйымдастырған Халықаралық ғылыми конференция өтті. Сонда сөйлеген сөзімізде, біз, Қазақстанның педагог ғалымдары, конференцияға қатынасушыларға зорлық пен қатыгездікті көрсететін телехабарлардың балалардың өміртанымының, логикасы мен психикасының қалыптасуына кері әсер ететінін талқылап, дүние жүзінің барлық елдерінің үкіметтері мен телеарналары басшыларына, жеткіншек ұрпақтардың келешегі үшін, медиазорлықты азайту жөнінде шешім қабылдауға шақыруды ұсынған едік.

Біздің ұсынысымызды конференцияға қатынасушылар толық мақұлдап, бұл мәселені быйылғы жылы қыркүйек айында Сараевода «Біртұтас әлем. Білім беру және мәдениет аралық диалог» деген тақырыпта өтетін Дүниежүзілік салыстырмалы білім беру қоғамдары кеңесінің ХІІІ Конгресінде арнайы талқылау туралы шешім қабылданды.

ТҮЙІНДЕМЕ

Мақалада балалар мен жастардың психологиясы мен логикасының, мінезі мен адами қасиеттерінің қалыптасуына кері әсер ететін факторлар, соның ішінде медиазорлық мәселесі қарастырылған.

РЕЗЮМЕ