ПӘнді оқытуға арналған әдістемелік ұсыныстар мен нұСҚауар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Бейорганикалық химия пәні бойынша

5В060600 – Химия мамандығының студенттері үшін
ПӘНДІ ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН

ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР МЕН НҰСҚАУАР

Павлодар

Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды; әдістемелік ұсыныстарды; әдістемелік нұсқауларды бекіту парағы			Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/41
		БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор __________Пфейфер Н.Э. 20__ж.«___»___________

Қ ұрастырушы: __________х.ғ.к., доценті Абдуллина Г.Г.

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

Бейорганикалық химия пәні бойынша

5В060600-Химия мамандығының студенттері үшін

Кафедраның отырысында ұсынылды

20__ж. «___»______________№__ хаттама
Кафедра меңгерушісі ________ Жапаргазинова К.Х. 20__ж. «____» ________

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің ОӘК мақұлданды 20___ж. «___»______________ №____ хаттама

ОӘБ бастығы _____________ Варакута А.А. 20__ж. «____» ________

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

20___ж. «___»______________ №____ хаттама

1. ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ

Сутек. Оттек. Сутектің жалпы сипаттамасы. Периодтық жүйедегі сутектін орны. Атом құрылысы. Валеттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстарындағы химиялық байланыстың сипаты. Н⁺, Н^-, НзО⁺ иондарының түзілу және болу жағдайлары.

Сутектің физикалык және химиялық қасиеттері. Негізгі физикалык қасиеттері. Сутек - тотықсыздандырғыш. Металдарды технологиялық алу кезеңінде сутектің атомы мен молекуласының тотықсыздандырғыш қабілеттіктерін пайдалану. Сутектін металдармен және бейметалдармен әрекеттесуі.

Сутектің табиғатта болу түрлері. Бос күйіндегі сутекті зертханада және өнеркәсіпте алу әдістері. Сутектің қолданылуы. Сутек - болашактың отыны. Гидридтер. Гидридтер типтері: иондык, коваленттік, полимерлі.

Оттек. Периодтық жүйедегі оттектің орны, атомы мен молекуласының құрылысы. Оттектің физикалық және химиялық қасиеттері. Оттектің лабораторияда және өнеркәсіпте алыну жолдары. Сұйық күйдегі оттекті алудың технологиялықк ерекшелігі. Техникада қолданылуы. Озон, молекула құрылысы, оның касиеттері және практикалық маңызы. Сутектің оттекпен маңызды қосылыстары. Сутек пероксиді. Молекула құрылысы, алынуы, қасиеттері және практикалык маңызы.

VIIA-тобының элементтері. Галогендер

Топ элеметтеріне жалпы сипаттама. Атомдар құрылысы. Топ бойынша элементтердің атомдық радиустары, иондану потенциалдары, электрон тарткыштықтары, электртерістіктерінің өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрактылығының топ бойынша өзгеруі. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Фтордың ерекшеліктері.

Галогендердің физикалық қасиеттері. Жай заттың химиялық қасиеттері. Галогендер молекуласындағы байланыс энергиясының топ бойынша өзгеруі және галогендердің реакциялық қабілеттілігі. Галогендердің су, сілті, металл және бейметалдарға қатынасы. Галогендердің улылығы. Галогендермен жұмыс істеу кезіндегі кауіпсіздіктің алдын-алу шаралары.

Галогендердің кездесу формалары. Галогендерді және олардың қосылыстарын алудың технологиялық процесстерінің теориялық негіздері. Колданылуы. Қазакстандағы иод жетімсіздігінің проблемалары.

Галогенсутектер. Молекулалардың тұрақтылығы. Молекуладағы химиялық байланыстардың сипаты. Фторсутек молекуласының ассоциациясы және оның еріткіштік қабілеттілігі. Галогенсутектердің физикалық қасиеттері. Фторсутек-иодсутек қатарында балқу және қайнау температураларының өзгеруі.

Галогенсутектердің химиялық қасиеттері. Реакцияға қабілеттілігі. Тотықсыздандырғыштық және қышқылдық қасиеттері. Фторсутек қышкылының ерекшеліктері. Галогенсутектерді алудың жалпы принциптері. Тұз қышқылының өнеркәсіпте алынуы. Тұз және балқытқыш қышқалдарының қолданылуы.

Галогенидтер. Негіздік, амфотерлік, қышқылдық галогенидтер Полимерлі галогенидтер. Әртүрлі типтегі галогенидтер гидролизінің қасиеттері. Гидрофторидтер. Оттек фторидтері, хлор (I, IV, VII), бром (I), иод (V) оксидтері, олардың қасиеттері.

Хлор, бром, иодтың оттекті қышқылдары. Молекулаларының құрылысы. Салыстырмалы тұрақтылығы. Тотықтырғыштық және қышқылдық қасиеттері. Алынудың жалпы принциптері.

Галогендердің оттекті қышқылдарының тұздары. Тотықтырғыштың қасиеттері. Қышқылдар мен тұздардың салыстырмалы тұрақтылығы Гипохлориттер, хлораттар, перхлораттардың қолданылуы. Калий хлораты және перхлораты негізіндегі тотықтырғыш, жанғыш, қопарылғыш заттар.

Интергалогенидтер. Хлор (I, III, V), бром (I, III, V), иод (I, IIV, V, VII) фторидтері. Бром (I), иод (I, III) хлоридтері. Фторидтер мен хлоридтердің салыстырмалы тұрақтылығы. Реакцияға кабілеттілігі. Фторлаушы агенттер.

Топ элементтеріне жалпы сипаттама. Атомдар құрылысы. Топ бойынша элементтердің атомдык радиустары, иондану потенциалдары, электрон тартқыштықтары, электртерістіктерінің өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрақтылығының топ бойынша өзгеруі, Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Катионды және анионды форма түзуге, гомотізбекті полимерлі қосылыстар түзуге бейімділігі. Элементтердің металдық және бейметалдық сипаттарының топ бойынша өзгеруі.

Жай заттар. Күкірттің полиморфты түрөзгерістері. Фраш әдісімен күкіртті алу технологиясы. Екі атомды молекуланың түзілу шарттары. Жай заттардың металдық және бейметалдық қасиеттерінің өзгеруі. Селеннің шалаөткізгіштік қасиеті.

Жай заттардын химиялық қасиеттері. Тотыктырғыштык және тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Жай заттардың су, қышқыл, негіз, металдар және бейметалдармен әсерлесуі.

Элементтердің табиғатта кездесетін формалары. Жай заттардың қолданылуы.

Н₂Э типті гидридтер. Молекулаларының құрылысы. Термиялық тұрактылығы. Физикалық қасиеттері. Су-теллурсутек қатарындағы балқу және кайнау температураларының өзгеруі. Химиялық қасиеттер. Су теллурсутек қатарындағы тотықсыздандырғыштық және қышқылдық қасиеттерінің өзгеруі. Күкіртсутек. Қасиеттері. Халькогенсутектердің улылығы. Оларды алудын жалпы принциптері.

Халькогенидтер. Орта және қышқыл халькогенидтер. Гидролиз. Алынудың жалпы принциптері. Қолданылуы. Халькогенидтер - шалаөткізгіш материалдар.

Сульфидтер. Молекула құрылысы. Тұүрақтылығы. Қышқылдық және тотықтырғыштық-тотыксыздандырғыштық қасиеттері. Полисульфидтер. Полисульфидтер мен оларға сәйкес қышқылдарының салыстырмалы

тұракқтылығы.

Оксидтер. Элементтердің (IV, VI) оксидтері. Құрылысының ерекшеліктері. Оксидтердің су, қышқыл мен сілтілерге қатынасы. Тотыктыргыштық және тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Алыну принциптері. Күкіртті газдың қолданылуы және оның қоршаған ортаға әсері. Күкіртті, селенді және теллурлы қышқылдар. Молекулаларының және қышқыл аниондарының құрылысы. Күкіртті-теллурлы қышқылдары қатарының қышқылдық және тотықтыргыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Тұздар. Орта және қышқыл сульфиттер. Тұздар гидролизі. Тотықтырғыштық - тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Алынуы.

Күкірт, селен және теллур қышқылдары. Молекулаларының және қышқыл аниондарының құрылысы. Күкірт-теллур қышқылдар қатарының қышқылдық және тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Сүйытылған және концентрлі күкірт қышқылдарының қасиеттері. Күкірт қышқылының гидраттары. Поликүкірт қышқылдары. Олеум. Өнеркесіпте күкірт қышқылын және оның тұздарың алу әдістерінің (нитроза және контакт) негізгі технологиялық параметрлері мен жағдайлары. Күкірт диоксидінің тотығу реакциясының термодинамикалық сипаттамасы. Күкірт қышқылының халық шаруашылығында қолданылуы. Сульфаттар. Гидросульфаттар. Дисульфаттар. Селенаттар. Теллураттар.

Тиоқышқылдар және олардың тұздары. Тиосульфаттар. Тиосульфат-ионнын құрылысы. Натрий тиосульфатының тотықсыздандыргыштық қасиеттері. Натрий тиосульфатының қолданылуы.

Политионды қышқылдар және олардың тұздары. Гидрокүкіртті қышқыл. Олардың молекулаларының құрылысы. Қышқылдар мен олардың тұздарының салыстырмалы тұрақтылығы, тотығу-тотықсыздану қасиеттері.

Пероксоқосылыстар. Пероксомонокүкірт және пероксодикүкірт қышқылдары. Олардың молекулаларының құрылысы. Пероксосульфаттар. Пероксоқышқыл мен тұздарының электрсинтезі. Олардың тотыктырғыштык-тотықсыздандырғыштық қасиеттері.

Күкірт галогенидтері. Салыстырмалы тұрақтылығы. Қасиеттері. Күкірттің оксохлоридтері. Күкірт оксохлориді. Күкірт диоксохлориді. Молекулаларының құрылысы. Гидролизі. Күкірт, селен, теллурдың әртүрлі оксогалогенидтерінің салыстырмалы тұрақтылығы.

VA-тобының элементтері

Топ элементтеріне жалпы сипаттама. Атомдар құрылысы. Топ бойынша элементтердің атомдық радиустары, иондану потенциалдары, электрон тартқыштықтары, электртерістіктерінің өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрақтылығының топ бойынша өзгеруі. Қосылыстардағы химиялықк байланыстардың сипаты. Кагионды және анионды форма түзуіге, комплекс түзуге бейімділігі. Лигандтар кызметін атқара алатын азот қосылыстары. Элементтердің металдық және бейметалдық сипатының топ бойынша өзгеруі. Азоттың ерекшеліктері.

Жай заттар. Құрылысының ерекшеліктері. Фосфор, мышьяк, сурьманың полимерлі формалар түзуге қабілеттілігі. ВБ және МО теориялары тұрғысынан азот молекуласындағы химиялық байланыс. Мышьяк пен сурьманың аллотропиялык түрөзгерістері.

Жай заттардың химиялық қасиеттері. Молекулалық және атомдық азоттың, ақ және қызыл фосфордың реакцияға қабілеттілігі. Жай заттардың тотығу-тотықсыздану қасиеттері. Жай заттардың металдар, бейметалдар, су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы.

Элементтердің табиғатта кездесетін формалары. Қазақстан фосфориттері. Жай заттардың алыну принципі мен қолданылуы.

ЭН₃ гидридтері. Молекулаларының құрылысы. Аммиак-висмутин қатарында балқу және қайнау температураларының өзгеруі. Аммиак-висмутин қатарында термиялық тұрактылығының, қосып алу реакциясына бейімділік, тотықсыздандырғыштық қасиет, реакцияға қабілеттіліктің өзгеруі. Аммоний, фосфоний иондарының түзілуі және тұрақтылығы. ЭНз гидридтерінің алыну принциптері.

Аммиак және оны алу. Аммиак синтезінің термодинамикалық сипаттамалары. Сүйық аммиак - еріткіш. Аммиактың суда еруі. Аммиактың қосып алу реакциялары. Аминкомплекстер. Аммоний тұздары. Аммиактың тотығу реакциялары. Аммиактың қолданылуы.

Гидразин. Молекула құрылысы. Қосып алу, тотығу-тотықсыздану реакциялары. Гидразиний тұздары. Гидразин - отын.

Гидроксиламин. Молекула құрылысы. Қосып алу, тотығу-тотықсыздану реакциялары. Гидраксиламин тұздары.

Азоттысутек қышқылы және оның тұздары. Азоттысутек қышқылы молекуласының және азид-ионының құрылысы. Қышқылдык және тотығу-тотықсыздану қасиеттері. Азидтер. Қышқылдар мен азидтердің қопарылу қауіптігі. Азидтердің қолданылуы.

Азот (I, II, Ш, IV, V) оксидтері. Молекулалар құрылысы. Су, сілтіге қатынасы. Тотыктырғыштық - тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Алыну принциптері. Азот (II) оксидін жай заттардан синтездеу реакциясына термадинамикалық сипаттама. Азот оксидтерінің улылығы және оның қоршаған ортаға әсері.

Азотты қышқыл. Азотты қышқыл молекуласының және нитрит-ионның құрылысы. Нитриттер. Қышқылдар мен нитриттердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері. Нитриттер улылығы.

Азот қышқылы. Азот қышқылы молекуласының және нитрат-ионның құрылысы. Нитраттар. Концентрлі және сүйытылған азот қышқылдарының тотықтырғыштық қасиеттері. Металдармен және бейметалдармен әрекеттесу. Азот қышқылының өнеркәсіпте алынуының технологиялық ерекшеліктері. Патша сүйығы. Азот қышқылының қолданылуы. Азот қышқылының тұздары және олардың термиялық ыдырау өнімдері. Тұздардың қолданылуы. Нитраттардың улылығы. Азот тынайткыштары.

Ауадан азотты фиксациялау. Фиксацияның жалпы принциптері.

Фосфор, мышьяк, сурьма және висмут оксидтері. Құрылысының ерекшеліктері. Су, қышқыл мен сілтіге қатынасы. Алынудың принциптері.

Фосфордың оттекті қышқылдары мен олардың тұздары. Фосфорлылау қышқыл және гипофосфиттер. Фосфорлы қышқыл және фосфиттер. Мета-, ди- және полифосфор қышқылдары, олардың тұздары. Ортофосфор қышқылы және оның тұздары. Фосфор қышқылдары молекулаларының құрылысы және олардың негіздік, тотыктырғыштық-тотықсыздандырғыш-тық қасиеттері. Ортофосфор қышқылының алынуы және қолданылуы.

Фосфор тынайтқыштары. Жай суперфосфат. Қос суперфосфат. Преципитат. Фосфор үны. Аралас тыңайтқыштар. Аммофос.

Мышьяк, сурьма (III, V) және висмут (III) гидрооксидтері. Мета- және орто формалары. Қышқылдык-негіздік және тотыктырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Алынудың жалпы принциптері. Тұздар. Арсенаттар (ІІІ.У). Стибаттар (III,V). Висмутаттар (V). Висмут пен сурьманың оксоқосылыстары. Висмут пен сурьма гидролизінің ерекшеліктері.

Элементтер (III,V) галогенидтері. Олардың салыстырмалы тұрақтылығы. Галогенидтер типтері. Галогенидтер гидролизінің ерекшеліктері. Азот галогенидтері. Фосфор (III, V) хлоридтері. Галогенкомплекстер.

Оксохлоридтер. Азот оксохлориді. Фосфор оксохлориді. Олардьң гидролизі.

Фосфонитрилхлорид. Құрылысының ерекшеліктері. Мышьяк, сурьма, висмут сульфидтері. Алынуының жалпы принциптері. Мышьяк және сурьманың тиотұздары.

Металдармен қосылыстары. Нитридтер. Фосфидтер. Арсенидтер. Стибидтер. Нитридтер типтері. Олардағгы химиялық байланыстардың ерекшеліктері. Мышьяк, сурьма және висмут қүймалары. Фосфор, сурьма, висмут және олардың қосылыстарының улылығы.

Топ элементтеріне жалпы сипаттама. Атомдар ққрылысы. Топ бойынша элементтердің атомдық радиустары, иондану потенциалдары, электрон тартқыштықтары, электртерістіктерінің өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрақтылығының топ бойынша өзгеруі. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Катионды және анионды форма түзуге, комплекс түзуге бейімділігі. Көміртек атомдары түзетін химиялық байланыстың ерекшеліктері. Кремний химиясында Sі - О - Sі негізіндегі гетеротізбектер. Элементтердің металды0 және бейметалдық сипатының топ бойынша өзгеруі.

Жай заттар. Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістері. Құрылысының ерекшеліктері. Кремнийдің шалаөткізгіштік қасиеттері.

Жай заттардың химиялық қасиеттері. Реакцияға кабілеттігі. Тотығу-тотықсыздану қасисттері. Оттек, металл, су, қышқыл мен негіздерге қатынасы.

Элементтердің табиғатта кездесетін формалары. Қазакстандағы темір мүнай, газ, жанғыш казбалар, қорғасын. Жай заттарды алудың принциптері Жай заттардың қолданылуы. Қорғасын аккумуляторында жүретін химиялық, процесстер. Көмір - отын және адсорбент.

Көміртек (II) оксиді. ВБ және МО теориясы түрғысына молекуладағы химиялық байланыс. Алынуы. Тотықсыздандырғышты қасиеттері. Қосып алу реакциялары. Металл карбонилдері. Фосген. Көміртек (II) оксидінің улылығы. Практикалық қолданылу аймақтары.

Көміртек (IV) оксиді. Молекула құрылысы. Су, сілтіге катынасы Алынуы. Қолданылуы. Көмірқышқыл газының қоршаған ортаға әсері.

Көмір қышқылы және оның тұздары. Көмірқышқылы молекуласының және карбонат-ионның құрылысы. Қышқыл қасиеттері. Карбонаттар, гидрокарбонаттар, негіздік карбонаттар. Сулы ерітінділердегі, қиын еритін карбонаттарды түндырудықн ерекшеліктері. Карбонаттардың термиялық тұрақтылығы. Қолданылуы.

Кремний (ІІ, ІV) оксидтері. Кремний диоксиді, құрылысының ерекшеліктері. Аморфты және кристалды формалары. Кварц. Кварц шыны Кремний диоксидінің су, қышқыл, сілтіге қатынасы. Еритін қосылыстары ауысу.

Кремний қышқылдары. Ортакремний қышқылы. Поликремний қышқылы. Құрылыстарының ерекшеліктері. Алынуы. Кремний қышқылдарының зольдары мен гельдері. Силикагель. Силикагель- адсорбент.

Кремний қышкылының түздары. Орто-, мета-, полисиликаттар Алюмосиликаттар. Жасанды силикаттар. Шыны. Силикаттарлык шынытәрізді күйінің түрактылығын анықтайтын факторлар.

Шыны, құрамы және алынуы. Шынының кристалдануы. Ситалдар. Шыныталшықтар мен шыныматалар. Цеолиттер. Цемент. Байланыстырғыш заттар. Кремний және баска элементтер негізіндегі қиын балқитың. керамикалар.

Германий, қалайы, қорғасын (ИДУ) оксидтері. Оксидтердің салыстырмалы тұрақтылығы. Оксидтердің 0ышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттері. Су, қышқыл мен негіздерге қатынасы. Алынудың жалпы принциптері.

Германий, калийы, қорғасын (П, ІV) гидрооксидтері. Салыстырмалы тұрақтылығы, қышқылдык-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттер: Катионды және анионды формадағы элементтер (II,IV) гидрооксидтерінің тұздары. Салыстырмалы тұрақтылығы, гидролизденгіштігі.

Күкіртпен қосылыстары. Моно және дисульфидтер. Тиоқосылыстар (қышқылдар және тұздар). Тиокөмір қышқылы және тиокарбонаттар Кремний, германий, калайының тиоқосылыстары.

Элементтер (ІІ, ІV) галогенидтері. Салыстырмалы тұрақтылығы. Галогенидтер типтері. Гидролиз. Галогенкомплекстер. Гексафторкремний қышқылы және тұздары. Гексахлоркалайы қышқылы және тұздары.

Көміртектін азотпен қосылыстары. Циансутек. Циансутек қышқылы Цианидтер. Цианид- иондар - комплексті қосылыстардағы лигандтар. Ауыр металдар цианидтерін алу ерекшеліктері. Цианидтер гидролизі. Циансутек

пен цианидтердің улылығы.

Сутектиоцианаты. Тиоциансутек қышқылы. Тиоцианаттар. Тиоцианат иондар - комплексті қосылыстардағы лигандтар.

Металдармен қосылыстары. Металдардың карбидтері. Карбидтер типтері. Әртүрлі типтегі карбидтердің су, қышқылдарға қатынасы. Карборунд. Силицидтер. Қалайы мен қорғасын қүймалары.

Топ элементтеріне жалпы сипаттама. Атомдар құрылысы. Топ бойынша элементтердің атомдық радиустары, иондану потенциалдары, электрон тартқыштықтары, электртерістіктерінің өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрақтылығының топ бойынша өзгеруі. Қосылыстардағы химиялықк байланыстардың сипаты. Катионды және анионды форма түзуге, комплекс түзуге бейімділігі. Бордың ерекше касиеті. Қазакстандағы бордың кендері. Бордың химиялық қасиеттері. Оттек, су, қышқыл мен негіздерге қатынасы.

Бор гидридтері, касиеттері. Диборан молекуласындағы химиялық байланыстың ерекшеліктері. Бор гидридтерінің тұрақтылығы мен реакцияга

қабілетгігі. Қолданылуы.

Бор оксиді. Құрылысының ерекшеліктері. Қасисттері. Су, сілтіге қатынасы. Орто-, мета-, полибор қышқылдары. Құрамы және құрылыстары. Қышқылдық күштері. Орто, мета-, полибораттар. Бура.

Бор галогенидтері. Молекулалар құрылысы. Қосып алу реакциялары. Гидролиз. Тетрафторбор қышқылы. Фторбораттар.

Бор нитриді. Бор нитридінің полиморфты түрөзгерісі. Қасиеттері. Боразол. Алюминий—таллий қатарында металдардың физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеруі. Алюминий-таллий қатарында қайнау және балқу температураларының өзгеруі. Металдардың химиялық актиквтілігі. Оттек, су, қышқыл мен негіздерге қатынасы.

Табиғатта таралуы. Казақстандағы алюминий кен орындары. Металдарды алудың технологиялық принциптері.

Гидридтер: алюминий гидриді. Құрылысының ерекшеліктері. Гидридалюминаттар. Қасиеттері.

Элементтер (III) оксидтері. Олардың салыстырмалы тұрақтылығы. Алюминий оксиді. Химиялық қасиеттері. Алыну принциптері. Ерімтал қосылыстарға айналу мүмкіншілігі. Галлий (I) оксиді.

Элементтер (ІІІ) гидрооксидтері. Алюминий гидрооксиді. Құрамы мен құрылысының ерекшеліктері. Алюминий-таллий гидрооксиді қатарындағы Қышқылдык-негіздік қасиеттері. Қышқылдар мен сілтілерге катынасы. Галий (І) гидрооксиді.

Тұздар. Катионды және анионды формадағы алюминий тұздары. Кристаллогидраттар. Комплексті қосылыстары. Қос тұздары. Элементтер (Ш) түздарына салыстырмалы сипаттамасы. Гидролиз. Алюминаттар құрылысының ерекшеліктері. Галий (I) тұздары. Галлий (I) және галлий (III) қосылыстарының тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Галлий қосылыстарының улылығы.

S-элементтерге жалпы сипаттама. Атомдар құрылысының ерекшеліктері. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Иондану потенциалдары. Қосылыстардың катионды форма түзуге, комплекстүзуге бейімділігі. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Жай заттардың қасиеттері. Оксид, пероксид, гидрооксидтердің қасиеттері. Топ бойынша қасиеттердің өзгеруі.

I және II период S - элементтерінің қасиеттерінің ерекшеліктері. Атомдардың құрылысы. Топ бойынша атомдық радиустары мен иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Литийдің ерекшелігі.

Басқа металдармен салыстырғаңдағы сілтілік металдардың физикалық қасиеттерінің ерекшеліктері. Металдардың химиялық активтілігі және оның литий-цезий қатарында өзгеруі. Сілтілік металдардын бейметалл, су, қышқылдарға қатынасы.

Гидридтер. Құрылымы. Қасиеттері. Алу принципі.

Оксидтер. Пероксидтер. Асқын пероксидтер. Озонидтер. Құрылысы. Салыстырмалы тұрақтылығы. Суға қатынасы. Пероксидтердің тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері.

Гидрооксидтер. Қасиеттері. Литий-цезий гидрооксидтері қатарында негіздер күшінің өзгеруі. Натрий және калий гидрооксидтерінің өнеркәсіпте алыну әдістері. Қолданылуы. Сілтілермен жұмыс жасау кезіндегі қауіпсіздіктің алдын-алу шаралары.

Тұздар. Кристаллогидраттар мен қос тұздардың түзілу мүмкшшілігі. Натрий және калий хлоридтері. Карбонаттар. Кальциленген_, кристалдық, ас тұздары. Сақар. Глаубер тұзы. Тұздардың қолданылуы.

ІІА-топ S-элементтері. Қазақстандағы S-элементтер кен орындары. Атомдар құрылыстары. Топ бойынша атомдық радиустары мен иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Бериллийдің ерекшеліктері.

Металдардың физикалық және химиялық қасиеттері. Бейметалл, су, қышқылдарга қатынасы. Бериллийдің сілтілерге қатынасы. Магнийдің қолданылуы.

Гидридтер. Гидридтер құрылысының ерекшеліктері. Қасиеттері. Алыну принциптері

Оттекпен қосылыстары. Оксидтер. Пероксидтер. Олардың құрылымы. Салыстырмалы тұрақтылығы. Су, сілті, қышқылдарға қатынасы. Пероксидтердің тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Кальций оксиді.

Гидрооксидтер. Құрылысы. Қышқылдык-негіздік қасиеттері. Бериллий гидрооксидінің амфотерлігі. Алыну жолдары. Кальций гидрооксиді.

Тұздар. Кристаллогидраттар. Катионды және анионды формадағы бериллий тұздары. Бериллийдің комплексті қосылыстары. Бериллий және магний тұздарының гидролизі. Магний оксохлориді. Карбонаттар. Сульфаттар. Су кермектігі және оны жоюдың жолдары. Бериллий және барий қосылыстарының улылығы.

1. Металдарды технологиялық алу кезеңінде сутектің атомы мен молекуласының тотықсыздандырғыш қабілеттіктерін пайдалану.

2. Сутектің табиғатта болу түрлері.

3. Сутек - болашактың отыны.

4. Сұйық күйдегі оттекті алудың технологиялықк ерекшелігі.

5. Қанықпаған галогентуындылы көмірсутектердің полимерлері. Олардың қасиеттері.

6. Молекула құрылысы, алынуы, қасиеттері және практикалык маңызы.

7. Галогендермен жұмыс істеу кезіндегі кауіпсіздіктің алдын-алу шаралары.

8. Қазакстандағы иод жетімсіздігінің проблемалары.

9. Оттек фторидтері, хлор (I, IV, VII), бром (I), иод (V) оксидтері, олардың қасиеттері.

10. Интергалогенидтер. Хлор (I, III, V), бром (I, III, V), иод (I, IIV, V, VII) фторидтері.

11. Гипохлориттер, хлораттар, перхлораттардың колданылуы.

12. Екі атомды молекуланың түзілу шарттары.

13. Элементтердің табиғатта кездесетін формалары. Жай заттардың қолданылуы.

14. Халькогенидтер - шалаөткізгіш материалдар.

15. Күкіртті-теллурлы қышқылдары қатарының қышқылдық және тотықтыргыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері.

16. Өнеркесіпте күкірт қышқылын және оның тұздарың алу әдістерінің (нитроза және контакт) негізгі технологиялык параметрлері мен жағдайлары.

17. Күкірт қышқылының халық шаруашылығында қолданылуы.

18. Натрий тиосульфатының қолданылуы.

19. Күкірт, селен, теллурдың әртүрлі оксогалогенидтерінің салыстырмалы тұрақтылығы.

20. Катионды және анионды форма түзуге, гомотізбекті полимерлі косылыстар түзуге бейімділігі.

21. Элементтердің металдык және бейметалдык сипаттарының топ бойынша өзгеруі.

22. Құрылысының ерекшеліктері. Фосфор, мышьяк, сурьманың полимерлі формалар түзуге қабілеттілігі.

23. Элементтердің табиғатта кездесетін формалары. Қазақстан фосфориттері. Жай заттардың алыну принципі мен қолданылуы.

24. Аминкомплекстер. Аммоний тұздары. Аммиактың тотығу реакциялары. Аммиактың қолданылуы.

25. Азот (II) оксидін жай заттардан синтездеу реакциясына термадинамикалық сипаттама. Азот оксидтерінің улылығы және оның қоршаған ортаға әсері.

26. Нитраттардың улылығы. Азот тынайткыштары.

27. Оксохлоридтер. Азот оксохлориді. Фосфор оксохлориді. Олардьң гидролизі.

28. Фосфор, сурьма, висмут және олардың қосылыстарының улылығы.

29. Галогендермен жұмыс істеу кезіндегі кауіпсіздіктің алдын-алу шаралары.

30. Қазакстандағы иод жетімсіздігінің проблемалары.

31. Оттек фторидтері, хлор (I, IV, VII), бром (I), иод (V) оксидтері, олардың қасиеттері.

32. Интергалогенидтер. Хлор (I, III, V), бром (I, III, V), иод (I, IIV, V, VII) фторидтері.

33. Гипохлориттер, хлораттар, перхлораттардың колданылуы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1 (192-210 бет); 2 (164-178 бет)]
2 Тақырып. Асыл газдар химиясы

Элементтерге жалпы сипаттама. Атомдар құрылысы. Атомдардың

Химиялық қосылыстар. Оларды алудың технологиялық принциптері. Фторидтер гидролизі. Ксенонның оттекті қосылыстары.

1. Ксенон және криптон фторидтері.

2. Аргон және онын аналогтарының клатратты қосылыстары.

3. Гелий-радон қатарында қайнау және балқу температураларының өзгеруі.

Ұсынылатын әдебиеттер: [3 (145-161 бет); 4 (201-215 бет)]
3 Тақырып. Негізгі топша элементтер химиясының ерекшеліктері

II топтың типтік элементтері. Атомдардық электрондық қауызының құрылысы, валенттік және координациялық мүмкіншіліктері. δ-, π-байланыстар. II период гидридтерінің ерекшеліктері. Сутектік байланыс.

Екіншілей периодтылық. Негізгі пайда болуы мен даму себептері.

Инертті жүптар әсері. Әсердің негізгі көрінісі және оның VI период

1. Азот, көміртек оксидтері және олардың фосфор, кремний оксидтерінен айырмашылығы.

2. Оттек пен хлордың, бор мен кремнийдің, бериллий мен алюминийдін диагональ үқсастығы.

3. ІV период элементтер химиясының ерекшеліктері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [3 (182-193 бет); 2 (221-241 бет)]
4 Тақырып. Координациялық химияға кіріспе

Вернердің координациялық теориясының негіздері және комплексті қосылыстардың құрылысы туралы кәзіргі көзқарастар.

Координациялық теорияның экспериментальдық негіздері. Лигандтар типтері. дентаттық. Хелаттар. Комплексті қосылыстар изомериясы. Комплексті қосылыстар номенклатурасы.

Комплексті қосылыстардың электрондық құрылысының сипаты. ВБ әдісін қолдану. Лигандтар өрісі туралы үғым, жуықтау. Комплексті қосылыстарды сипаттауда МО әдісінің қолданылуы.

Лигандтар өрісіндегі тұрақтандыру энергиясы. Лигандтардың спектрохимиялық қатары. Күшті және әлсіз өрістің комплекстері және олардың электрондық конфигурациясы, магниттік қасиеттері. Коваленттіліктің байқалуы. Лигаңты өріс теориясы тұрғысынан алғандағы комплексті қосылыстарды координациялық саны мен құрылымы. Комплексті қосылыстардың реакциялары. Лигандтардың орынбасу реакциялары, олардың механизмдері.

Комплексті қосылыстардың қышқылдык-негіздік қасиеттері комплекс зарядының ролі, орталық ионның тотығу дәрежесі және басқа факторлар.

Комплексті иондардың тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері.

Тақырыпқа арналған бақылау сұрақтар:

1. Әртүрлі симметриялы өрісте d - электрондардың энергияларының ыдырауы: октаэдр, тетраэдр, үшбүрышты, квадратты.

2. Лигандтардың өзара әсері. Рt(NН₃)₂С1₂ цис- және транc- изомерлерінің түзілу реакциясы. Транс-әсер эффекті.

3. Инертті және лабильді комплекстер.

4. Ауыспалы металдардың әртүрлі типтегі лигандтармен тотығуының жоғары және төменгі күйінің тұрақтануы.

5. Металл лигаңд байланыстарының табиғаты.

Ұсынылатын әдебиеттер: [4 (273-284 бет); 7 (351-354 бет)]
5 Тақырып. Ауыспалы элементтер химиясы

Ауыспалы элементтерге жалпы сипаттама d-элементтердің атом құрылысының ерекшеліктері. Орбитальдық радиустар, иондану энергиясы, электрон тартқыштық. Тотығу дәрежелерінің көптүрлілігі. Негізгі топша элементтерінен айырмашылығы. Жоғары тотығу дәрежелері және молекулалық қосылыстар. Төменгі тотығу дәрежелері және құрамы ауыспалы қосылыстар. Жай заттардын металдық күйлері.

Лантаноидтық сығылу. Екінші және үшінші катардағы электрон аналогтардың - элементтердің тым жақын ұқсастығы.

Табиғаттағы мөлшері. Қазакстанның жер байлығы. Металдарды кендерден алу технологиясы. Қара және түсті металдар металлургиясы. Металдарды тазалау әдістері: зоналап балқыту, иодты рафинирлеу.

Элементтерге жалпы сипаттама, олардың Қазақстандағы кен орындары. Атомдар құрылысы. Топ бойынша атомдық радиустары мен иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстарындағы химиялық байланыстарың сипаты комплекстүзуге бейімділік.

Жай заттардың химиялық қасиеттері. Топ бойынша химиялық активтіліктің өзгеруі. Оттек, су, қышкылдарга катынасы. Оксидтер мен гидрооксидтер. Скандий - актиний катарында гидрооксидтердің кышқылдык-негіздік қасиеттерінің өзгеруі. Тұздар. Катионды және анионды формадағы тұздарды түзуге бейімділік. Қос тұздар. Комплексті қосылыстар.

IV Б - тобының элементтері

Элементтерге жалпы сипаттама, олардың Қазакстандағы кен орындары. Атомдар құрылысы. Топ бойынша атомдық радиустары мен иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстарындағы химиялық байланыстардың сипаты. Оксокосылыстардың катионды және анионды формаларын түзуге бейімділік. ІСомплекстүзуге бейімділік. Топ бойынша химиялық қаснеттердін езгеруі.

Жай заттардың физикалык және химиялық қасиеттері. Кәдімгі және жоғары температура кезіндегі химиялық активтілік. Оттек, су, қышқыл мен негіздерге қатынасы. Коррозиялық тұрақтылык. Азот және балкытқыш қышқылдарының қоспасында металдардың еру механизмі. Титанның қолданылуы.

Титан, цирконий, гафний (IV) оксидтері. Құрылысының ерекшеліктері. Қасиеттері. Олардың су, қышқылдар мен негіздерге қатынасы. Ерімтал қосылыстарға ауыстыру. Элементтерді алудың технологиялық негіздері. Титан (II, III) оксидтері, қасиеттері.

Титан, цирконий, гафний (IV) гидрооксидтері. Құрылысының ерекшеліктері. Қышқылдық-негіздік қасиеттері. Су, қышқылдар мен негіздерге катынасы. Титанаттар. Цирконаттар. Гафнаттар. Титан (II, III) гидрооксидтері. Қасиеттері.

Элементер (IV) галогенидтері. Титан (II, III) галогенидтері. Галогенидтер гидролизі. Оксогалогенидтер. Галогенкомплекстер.

Элементтерге жалпы сипаттама. Қазакстандагы кен орындары. Атомдар құрылысы. Топ бойынша атомдық радиустары мен иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстарындағы химиялық байланыстардың сипаты. Катионды және анионды формалар түзуге, комплекстүзуге бейімділік. Топ бойынша химиялық қасиеттің өзгеруі.

Жай заттардың физикалық және химиялық қасиеттері. Кәдімгі және жоғары температура кезіндегі химиялық активтілік. Патша сүйығы мен азот, балқытқыш қышқылдарының қоспасына қатынасы. Ванадийдың қолданылуы.

Ванадий, ниобий, тантал (V) оксидтері. Ванадий, ниобий, тантал (V) гидрооксидтері. Гидрооксидтердің қышкылдық-негіздіқ қасиеттері. Ванадаттар. Поливаңадаттар. Оксованадий қосылыстары. Ниобаттар. Танталаттар. Ванадий (II, III, IV) оксидтері мен гидрооксидгері, қасиеттері.

Элементтер (V) галогенидтері. Ванадий (II, III, ІV) галогенидтері. Галогенидтер гидролизі. Оксогалогенидтер. Галогенкомплекстер.

VI Б - тобының элементтері

Топ элементтеріне жалпы сипаттама, Қазакстандағы кен орындары. Атомдар құрылысы. Топ бойынша элементтердің атомдык радиустары, иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрактылығының топ бойынша өзгеруі. Атомның тотығу Дәрежесі әртүрлі қосылыстарының тотыктырғыштық-тотыксыздандырғыштық касиеттері. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты.

Катионды және анионды форма түзуге, комплекстүзуге бейімділік. Кластерлік қосылыстар. Топ бойынша химиялық қасиеттің өзгеруі.

Жай заттардың физикалық және химиялық қасиеттері. Кәдімгі және жоғары температура кезіндегі химиялық активтілік. Оттек, галоген, су, қышқылдар мен негіздерге қатынасы. Хромның қолданылуы.

Хром (II, IIІ, VІ) оксидтері. Олардың салыстырмалы тұрақтылығы. қышқылдық-негіздік және тотыктырғыштык-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Су, қышқылдар мен негіздерге қатынасы. Алыну принциптері.

Молибден және вольфрам (VI) оксидтері. Су, қышқылдар мен негіздерге қатынасы. Алыну принциптері. Хром-вольфрам (VI) қатарында тұрақтылык, тотығу қабілеттілік және қышқылдық сипаттын өзгеруі.

Хром (II, III, VI) гидрооксидтері. Хром (III) гидрооксидінің құрамы және құрылысының ерекшеліктері. Хром қышқылдары. Хромның изополиқышқылдары. Қышқылдық-негіздік және тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Алыну принциптері.

Молибден және вольфрам қышқылдары. Хром-вольфрам қышқылдары қатарында тұрақтылык, қышқылдық және тотықтырғыштық қасиеттердің өзгеруі. Молибден және вольфрамның изополиқышқылдары мен гетерополиқышқылдары.

Хром (II) тұздары. Қасиеттері. Алыну принциптері. Катионды және анионды формадағы хром (III) тұздары. Кристаллогидраттар. Конилексті қосылыстар. Қос түздар. Гидролиз. Хром (VI) түздары. Хроматтар, полихроматтар. Хроматтар мен дихроматтардың тотықтырғыштық қасиеттері. Хромды қоспаның әрекет ету принциптері. Қазақстанда хром қосылыстарын ендіру.

Молибден және вольфрам (VI) түвдары. Молибдаттар мен вольфраматтар. Полимолибдаттар мен поливольфраматтар. Хроматтар мен вольфрамалар қатарындағы тотықтырғыштық қасиеттер.

Хром (II, III) галогенидтері. Молибден және вольфрам (IV) галогенидтері. Молибден мен вольфрамның кластерлік галогенидтері. Диоксогалогенидтер. Қасиеттері. Гидролиз.

VII Б - тобының элементтері

Топ элементтеріне жалпы сипаттама, Қазакстандағы кен орындары. Атомдар құрылысы. Топ бойынша элементердін атомдық радиустары, иондану потенциалдарының өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Атомдардың ең жоғары тотығу дәрежелеріне сай келетін қосылыстарының тұрақтылығының топ бойынша озгеруі. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Катионды және анионды формалар түзуғе, комплекстүзуге бейімділік. Кластерлік қосылыстар. Топ бойынша химиялық касиеттердің өзгеруі.

Жай заттардың физикалық және химиялық касиеттері. Химиялық активтілік. Оттек, су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Марганецтін қолданылуы.

Марганец (II, IІІ, ІV, VІІ) оксидтері. Тұрақтылык, қышқылдык-негіздік және тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Марганецтің қолданылуы. Алыну принциптері. Технеций мен рений (VII) оксидтері. Қышқылдық-негіздік қасиеттері.

Марганец (II, III, IV, VII) гидрооксидтері. Тұрақтылық, қышқылдық-негіздік және тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Алыну принциптері. Технеций мен рений (УП)гидрооксидтері.

Марганец (II) тұздары. Кристаллогидраттар. Комплексті қосылыстар. Касиеттері. Маргансц (III, IV) тұздары. Марганец (VI) тұздары. Манганаттар. Гидролиз. Тотықтырғыштык-тотыксыздандырғыштык касиеттері. Алыну принцнптері. Марганец (VII) тұздары. Перманганаттар. Қышқылдық, сілтілік, бейтарап орталардағы перманганаттардың тотықтырғыштық қасиеттері. Алыну принциптері. Қолданылуы. Қазақстанда марганец қосылыстарың алу. Технеций мен рений (VII) тұздары. Пертeхнаттар. Перренаттар.

Элементтерге жалпы сипаттама, Қазақстандағы кен орындары. Атомдар құрылысы. Темір-никель және темір-осмий қатарында атомдық радиустары мен иондану потенциалдардың топ бойынша өзгеруі. Элементтердіғі темір және платиналық элементтерге бөлінуі. Валенттік және атомдардын тотығу дәрежелері. Қосылыстарындағы химиялык байланыстардың сипаты. Элементтердің катионды және анионды формалар түзуге, комплекстүзуге бейімділігі. Кластерлік қосылыстар.

Темір, кобальт, никельдін физикалық және химиялық қасиеттері. Ферромагнетизм. Кәдімгі және жоғары температура кезіндегі химиялық активтілік. Оттек, су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Темір коррозиясы. Пирофорты темір.

Темірдің табиғатта кездесуі. Темірді алудын өнеркәсіптік әдістсрі. Темірдің қолданылуы. Шойын. Болат. Арнайы болаттар.

Темір, кобальт, никель оксидтері. Аралас оксидтер. Қасиеттері. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Алыну принциптері .

Темір, кобальт, никель (II, III) гидрооксидтері. Темір (III) гидрооксидінің құрамы және құрылысының ерекшеліктері. Гидрооксидтердің (II, III) қышқылдық-негіздік және тотықтырғыштық-тотықсыздандыргыштық қасиеттері. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Алыну принциптері.

Темір, кобальт, никель (II) тұздары. Кристаллогидраттар. Қос тұздар. Катионды және анионды формадағы темір, кобальт, никель (III) тұздары. Кристаллогидраттар. Сусыз хлоридтер түзілуінін құрылысы. Қос тұздар. Негізгі тұздар. Қасиеттері. Ферраттар (III) және олардың ферромагңиттік қасиеттері. Ферраттар (VI). Тұрактылық. Гидролиз. Тотықтырғыштық қасиеттері. Алыну принциптері

Темір, кобальт, никельдің комплексті қосылыстары. Темір, кобальт.

Платиналық металдардың физикалық және химиялық қасиеттер, Кәдімгі және жоғары температура кезіндегі химиялық активтілік. Оттеқ сутек, су, қышқылдар, сілтілер, патша сүйығына қатынасы. Платинаның қолданылуы.

Рутений (IV,VI) оксидтері. Рутенаттар. Осмий (VI,VIII) оксидтері. Осматтар. Родий және иридий (Щ оксидтері мен гидрооксидтері. Палладий (П) оксиді мен гидрооксиді. Палладий (II) тұздары. Платина (II .IV) оксидтері мен гидрооксидтері Платинаның комплексті қосылыстары. I Б – тобының элементтері

Элементтерге жалпы сипаттама, Қазақстандағы алтын, күміс, мыс кен орындары. Атом құрылысы. Атомдық радиустары мен иондану потенциалдардың топ бойынша өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері. Қосылыстарьндағы химиялық байланыстардың сипаты. Элементтердің катионды және анионды формалар тузуге, комплекстүзуге бейімділігі.

Жай заттардың химиялык касиеттері. Оттек, су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Патша сүйығында алтынығі еруі. Өнеркәсіпте алтынды алудың әдістері. Металдардың қолданылуы.

Мыс (I, II), күміс (І, II), алтынның (І, III) оксидтері. Қышқылдык-негіздік қасиеттері. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Алыну принциптері.

Мыс (II), алтын (III) гидрооксидтері. Қышқылдық-негіздік қасиеттері. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Алыну әдістері.

Мыс, күміс, алтын (I) тұздары. Тотықтырғыштық-тотықсыздандыр-ғыштық қасиеттері. Диспропорционирлеу. Галогенкомплекстер. Күміс галогениді негізіндегі фотографикалық процестер. Аммин- и аминокомплекстер. Мыс (II) тұздары. Кристаллогидраттар. Комплексті қосылыстар. Галоген-, циан-, амминкомплекстер. Алтынның (III) тұздары. Катионды және анионды формадағы тұздар. Аква-, циано-. галогенкомплекстер. Тетрахлоралтың қышқылы және тұздары.

Элементтерге жалпы сипаттама, Қазакстанның пайдалы қазбалары. Атомдар құрылысы Атомдық радиустары мен иондану потенциалдардың топ бойыпша өзгеруі. Валенттік және атомдардың тотығу дәрежелері қосылыстарындағы химиялық байланыстардың сипаты. Комплекстүзуге бейімділігі.

Жай заттардың физикалық және химиялық қасиеттері. Оттек, су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Сынаппен жұмыс жасау кезіндегі кауіпсіздік шаралары. Металдардың қолданылуы.

Тұздары. Кристаллогидраттар. Катионды және анионды формадағы мырыш тұздары. Сынап (I, II) тұздары. Hg²⁺ ионы. Сынап тұздарының тотықтырғыштық-тотықсыздандырғыштық қасиеттері. Мырыш, кадмий, сынап, тұздарының гидролизі. Цинкаттар.

Комплексті қосылыстар. Мырыш-сынап қатарында олардың тұрактылығы. Сынап тұздарының. аммиакпен арекеттесуі кезінде түзілетін өнімдер.

Тақырыпқа арналған бақылау сұрақтар:

1. Бірінші, екінші және үшінші ауыспалы қатардағы элементгердің ұқсастығы мен айырмашылығы.

2. Титан, цирконий, гафний (IV) оксидтері. Құрылысының ерекшеліктері. Қасиеттері.

3. Хромның пероксоқосылыстары. Хром пероксиді. Пероксохром қышқылдары. Құрылысының ерекшеліктері. Хромның пероксоқосылыстары-нык тұрақтылығы мен тотықтырғыштық қасиеттері.

4. Мыс, күміс, алтын (I) тұздары.

5. Платиналык элементтердің қосылыстары.

6. Ванадий, ниобий, тантал (V) оксидтері. Ванадий, ниобий, тантал (V) гидрооксидтері.

7. VIII Б - тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

8. VII Б - тобының элементтері. Топ элементтеріне жалпы сипаттама

9. VI Б - тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

10. V Б - тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

11. IV Б - тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

12. III Б - тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

13. II Б - тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

14. I Б – тобының элементтері. Элементтерге жалпы сипаттама

15.Платинаның (II,IV) катионды, аниоиды және бейтарап комплекстері. Аммин- және цианкомплекстер. Гексахлорплатина қышқылы және онын тұздары.

16. Мырыш пен кадмий оксидтері. Сынап (I, II) оксидтері. Қасиеттері. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Алыну принциптері.

17. Амальгамалар.

18. Мырыш, кадмий гидрооксидтері. Қышқылдық-негіздік касиеті. Су, қышқылдар мен сілтілерге қатынасы. Алыну принциптері. Казакстандағы өндipici.

19. Кадмий қосылыстары негізіндегі аутокомплекстүзілу.

20. Галоген-, циан-, амминкомплекстер.

Ұсынылатын әдебиеттер: [4 (296-311 бет); 7 (364-384 бет)]

Элементтерге жалпы сипаттама, Казакстандағы уран кен орындары. Периодтық жуйедегі орны. Атомдар кұрылысы. 4f және 5f элементтер. Период бойынша атомдық, радиустары мен иондану потенциалдардың өзгepyi. Қосылыстардағы химиялық байланыстардың сипаты. Комплекстузуге бейімділік. 4f және 5f элементгер касиеттеріндегі ұқсастық пен айырмашылықтар.

Лантаноидтар (4f - элементтер). Валенттік, химиялық байланыстың сипаты және қосылыстар формалары. Металдардың химиялық қасиеттері. Оттек, су, қышқылдарға қатынасы. Оксидтер. Гидрооксидтер. Олардың период бойынша қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгepyi. Тұздар. Қос тұздар. Церий (IV) қосылыстары: оксид, гидрооксид, цераттар.

Актиноидтар (5f - элементтер). Торий-кюрий және берклий-лоуренсии қатарындағы элементтер валенттіктері, химиялық байланыстардың сипаты, қосылысгар формалары. Металдардың химиялық қасиеттері. Оттек, су, қышқылдарға қатынасы. Торий (IV) қосылыстары: оксид, гидрооксид, галогенидтер.

Нептуний және плутоний (VI, VII) қосылыстары. Нептуний және плутоний, оксонептуний және оксоплутоний қосылыстары. 5f - элементтердің радиоактивтілігі. Радиактивтік ыдырау реакцияларының типтеpi. Трансуран элементтерінің синтездеу негізінде жататың реакциялар.

Қазipгi бейорганикалық химияның даму жолдары. Жана қосылыстарды синтездеу және оларды қолданудың болашағы.

Kүкірт, азот оксидтері және «қышқыл жаңбырлар». «Алюминий ауруы». Нитраттар. Радиоактивті ластану.

Тақырыпқа арналған бақылау сұрақтар:

1. 4f және 5f элементтердің валенттіктері. Қасиеттердің іштей периодтылығы.

2. Лантаноидтар (4f - элементтер). Жалпы сипаттама.

3. Улы бейорганикалық заттар. Олардың адамға әсерінің түрлері.

4. Актиноидтар (5f - элементтер). Жалпы сипаттама.

5. Уран (VI) қосылыстары: оксид, гидрооксид, галогенидтер, уранаттар, диоксоуран қосылыстары.

6. Жанғыш және жарылғыш қаупті заттар, қоспалар. Химия және экология.

7. Автотранспорттардан жанғанда шығатын газдарды улы ететін заттар.

8. Көмірқышқыл газы мен «түмша эффектісі».

9. Жердегі озон қабатының бүзылуы.

10. Периодтық заң - бейорганикалық химия дамуының негізі.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2 (250-268 бет); 3 (201-224 бет)]

1. Галогендер. Периодтык жуйедегі галогендердің орны. Бос галогендер қacиеттерінің периодты тұрде өзгеруі. Галогенсутектер тақырыптарына тапсырмалар орындау. Есептер шығару.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]

2. Кукірт, кукіртсутек, поликукірт сутектер. Кукірт диоксиді, күкүртті кышкыл тақырыптарына тапсырмалар орындау.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2]

3. Азот. Сутекті және оттекті қосылыстар. Фосфор қышқылының координациялық кұрылымы тақырыптарына тапсырмалар және есептер орындау.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,3]

4. Комплексті қосылыстар, классификация, номенклатура бойнша есептер шығару. Криссталдық өpic теориясы туралы ұғым, осы тақырып бойынша тапсырмалар орындау.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,4]

5. Табиғатта металдардың кездесетің формалары. Металдар кендері-индустрия негізі. Металдарды алудың жалпы тәсілдері бойынша тапсырмалар орындау.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,4]

6. s, р, d, f - элементтерге жалпы шолу. Тапсырмалар орындау және есептер шығару.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,3]
7 СӨЖ мазмұны

Студенттерге өз бетінше оқуға арнайы ұсынылатын тақырыптар

1. Уран (VI) қосылыстары: оксид, гидрооксид, галогенидтер, уранаттар, диоксоуран қосылыстары. Нептуний және плутоний (VI, VII) қосылыстары. Нептуний және плутоний, оксонептуний және оксоплутоний қосылыстары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3]

2. Актиноидтар (5f - элементтер). Торий-кюрий және берклий-лоуренсии қатарындағы элементтер валенттіктері, химиялық байланыстардың сипаты, қосылысгар формалары. Металдардың химиялық қасиеттері. Оттек, су, қышқылдарға қатынасы. Торий (IV) қосылыстары: оксид, гидрооксид, галогенидтер.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3,7]

3. Жанғыш және жарылғыш қаупті заттар, қоспалар. Химия және экология. Көмірқышқыл газы мен «түмша эффектісі». Kүкірт, азот оксидтері және «қышқыл жаңбырлар». «Алюминий ауруы».

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3]

4. Платиналык элементтердің қосылыстары. Рутений (IV,VI) оксидтері. Рутенаттар. Осмий (VI,VIII) оксидтері. Осматтар. Родий және иридий (Щ оксидтері мен гидрооксидтері. Палладий (П) оксиді мен гидрооксиді. Палладий (II) тұздары. Платина (II .IV) оксидтері мен гидрооксидтері Платинаның комплексті қосылыстары. Платинаның (II,IV) катионды, аниоиды және бейтарап комплекстері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3,7]

5. Нитраттар. Радиоактивті ластану. Периодтық заң - бейорганикалық химия дамуының негізі.

Ұсынылатын әдебиеттер: [3,7]

6. 5f - элементтердің радиоактивтілігі. Радиактивтік ыдырау реакцияларының типтеpi. Трансуран элементтерінің синтездеу негізінде жататың реакциялар.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3]

8 Әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер :

1. Мырзалиева С. К. Жалпы және бейорганикалық химия практикумы. – Алматы: Print-S, 2005 ж.

2. Утельбаева А. Химия. – Алматы, Бiлiм, 2006 ж.

3. Шоқыбаев Ж. Бейорганикалық және аналитикалық химия. – Алматы: Бiлiм, 2003ж.

4. Қарсықбеков М.Ә. Анорганикалық химия. - Алматы: Ғылым, 2005ж.

5. Байжуманова Т., Колпек А. Лабораториялық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұскау «Химия».- Павлодар: ПМУ, 2006 ж.

6. Нұғыманов И. Химия есептерін шығару әдістері. – Алматы: РБК, 2001 ж.