-тақырып. Сәкен Сейфуллин

Сәкен Сейфуллиннің қазақ кеңес әдебиетінің іргесін қаласқан көшбасшы екендігі. Өмірбаянынан қысқаша мәлімет.

Ақынның «Өткен күндер» (1914)жинағы. Алғашқы өлеңдеріндегі демократтық, ағартушылық сарындар және оның Абай дәстүрімен жалғастығы.

«Асау тұлпар» (1922) атты екінші жинағы. Оның жаңа заман, зымыран уақыт тынысын асау тұлпар арқылы бейнелеуі. Өзіне тән ақындық стилінің қалыптаса бастауы.

С.Сейфуллиннің төңкеріске белсене атсалысуы, оның «Асығып тез аттандық», «Кел,жігіттер», «Жас қазақ марсельезасы», «Кім де кімнің тасқын судай қайраты», «Біз» және т.б. өлеңдерінде көрініс табуы.

Сәкен поэзиясының тақырып, жанр жағынан байи түсуі. Өз туындыларында еңбек адамының бейнесін «Жұмыскерлерге», «Қара айғыр», «Маржан», «Бұлшық ет», «Біздің Сәуле» өлеңдерінде жасауы.

Ақын поэзиясында махаббат, табиғат,көңіл-күй лирикасының айрықша орын алуы. Осы тақырыптың «Күз», «Жазғытұры», «Жазғы дала», «Қарлы аязда», «Тау ішінде», «Сағындым», «Шәйіт болған досыма», «Сыр сандық» сияқты көптеген өлеңдерінде сипатталуы.

Ақын поэмаларында өршіл романтикалы махаббат сарыны. «Аққудың айрылуы», «Лашын әңгімесі».

«Советстан» поэмасында ақынның өмір құбылыстарына таптық, социалистік идеология тұрғысынан қарап, жалаң үгіт-насихатқа ұрынуы.

«Қызыл ат» поэмасында Қазақстандағы «кіші октябрьдің» авторы Голощекиннің қазақ халқын ашаршылыққа, босқындыққа ұшыратқан қанқұйлы саясатын символдық образдар арқылы ишарамен білдіруі. Поэмадағы Қызыл аттың еңбекші шаруаның образы екендігі. Дастандағы ақын бейнесі. Атты сипаттаудағы ақынның өзіндік жаңалығы.

«Көкшетау»(1929) поэмасы. Шығарма оқиғасының ел аузындағы аңыз-әңгімелермен сабақтастығы. Автордың Абылай хан образын сомдауда тек таптық тұрғыдан келіп, оны қатыгез, жексұрын етіп суреттеуі. Тұтқындағы қалмақ қызының, Адақ батырдың бейнелері.

Сәкеннің «Бақыт жолында»(1917), «Қызыл сұңқарлар» (1920) пьесалары және олардың қазақ драматургиясының туып, қалыптасуына ықпалы.Бұл пьесаларда таптық, топтық күрес пен әйел теңдігі мәселелерін көтеруі. Тартыстың нанымды шықпауыцндағы олқылықтар.

«Тар жол,тайғақ кешу» романы(1927). Шығарманың шежірелік, өмірбаяндық, публицистикалық сипаттары. Автордың сол кездегі «Үш жүз», «Алаш» партияларының көсемдеріне деген біржақты көзқарасы. Сәкен образы. Романдағы автор тұлғасы мен орта, заман, уақыт құбылыстарының диалектикалық бірлігі.

«Айша» повесі. Шығармада махаббат, ар-ұждан бостандығы мәселелерінің қозғалуы. Айша бейнесі. Оның басқа әйелдер образынан айырмашылығы.

«Жер қазғандар» повесі. Идеялық, көркемдік маңызы.Хикаядағы Гүлия-Бұзаубақ- Әзімхан сюжеттік линиясы арқылы жазушының адамгершілік мәселесін көтеруі.
3-тақырып. Бейімбет Майлин.

Қазақ әдебиетінен Бейімбет Майлиннің алатын орны. Өмірбаянынан қысқаша мәлімет.

Қаламгердің жас кезінде жазған «Байлыққа», «Мал», «Жазғы қалып» өлеңдерінде кедей бұқараның мұң-мұқтажын жырлауы.

Ақынның жиырмасыншы жылдардың бас кезінде жазған «Рәзия қыы» (1920), «Зәйгүл» (1921), «Жігіт пен қыз», «Қашқын келіншек» өлеңдерінде әйел зарын паш етуі.

Бейімбет поэзиясындағы ауыл кедейінің бейнесі. Мырқымбай образы арқылы автордың кедейлердің басынан кешкен бүкіл өмір тарихын, олардың сана-сезіміндегі жаңа өзгерістерді сипаттауы. Бұл құбылыстардың «Мырқымбай», «Қазақ туралы кім не дейді», «Кедейдің кейістігі», «Әйт,шу,ала атым», «Қара сор» өлеңдерінде көрініс табуы. Осы жүйелі ойдың «Мырқымбай» атты пэмаға ұласуы.

Бейімбеттің лирикалық поэмалары. Олардың көлемінің шағын, оқиғасының тартымды келетіні.

«Сағындық»(1927), «маржан»(1923), «Кемпірдің ертегісі»(1927), «Қанай»(1928) поэмаларында әйел теңдігін , 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысты , азамат соғысы жылдарының кейбір оқиғаларын суреттеуі.

«Шұғаның белгісі»(1915) повесінің Бейімбеттің проза жанрындағы алғашқы шығармасы екндігі. Повестің тақырыбы,идеясы. Шұға, Әбдірахман бейнелері.Кейбір ұнамсыз типтер.

«Талақ», «Естай ауылы», «Киелі сұлу» әңгімелерінде салт-сананың көрінісі.

Бейімбеттің қазақ аулын колхоздастыруға көзқарасы. «Күлтай болыс», «Қар шелек», «Көктеректің баурайында», «Қызыл әскердің семьясы» әңгімелерінде кедейлерді қоғамдық жұмысқа ұйымдастыру айтылса, «Арыстанбайдың Мұқышы», «онбес үй», «Қырманда» әңгіме, новеллаларында колхозға қарсы адамдарды сипаттауы.

«Раушан-коммунист» (1920) повесі. Раушан образы. Раушанның қоғамдық істерге араласуы.

«Азамат Азаматыч» (1934)романы. Романда қазақтығ оқыған зиялыларының суреттелуі.Реалист қаламгердің Азамат Азаматыч бейнесінен адам баласына кемшілік пен қателесу тән екендігін көрсетуі. Романдағы айнымалы, азғын әйел Мәриямның, Бұрынғы ақтың офицері Жүністің және Рахым Шегіров образдарының өмір шындығына сай суреттелуі. Романның толық аяқталмай қалғандығы.

Б.Майлиннің драматургиялық жанрда өнімді еңбек етуі. «Жалбыр»1916 жылғы қозғалыстың , «Амангелді» (Ғ.Мүсіреповпен бірге жазған) , «Біздің жігіттер» туындыларында азамат соғысын суреттеуі.

«Майдан», «Талтаңбайдың тәртібі» драмалық шығармаларында колхоздастыру мәселесін көтеруі. Бұл шығармалар өткір тартысқа, сатираға құрылуы.

Б.Майлиннің «Ауыл мектебі», «Шаншар молда», «Неке қияр», «Көзілдірік», «Жасырын жиылыс», «Келін мен шешей» комедияларында ескілікті сынауы.

4-тақырып. Ілияс Жансүгіров.

І.Жансүгіровтің әдебиеттің әртүрлі жанрына қалам тартып, барлық талант қырларының жарқырап көрінуі. Әсіресе поэзия саласындағы жетістігі.

Өмірбаяны туралы қысқаша мәлімет.

Шығармашылық жолының басында әлеуметтік мәселені көтеруі. «Не күйде», «Ел шетінде», «Жау бетінде», «Арыным» өлеңдері.

Қазақ поэзиясында Абай дәстүрін ілгері дамытып, табиғат көріністерін «Күз», «Жазғытұрым», «Жазғы шілде» өлеңдерінд суреттеуі.

Өндіріс туралы «Алтын қазан», «Заводта», «Жаңа дала» жырларын шығаруы.

«Қазақстан», «Мәскеу», «Ресей жері» өлеңдері арқылы достыққа үндеуі. Күншығыс халқының саяси-әлеуметтік санасын суреттейтін «Гималай» өлеңінің қысқа лирикалық өлеңнің озық үлгісі екендігі.

Өнер тақырыбына арналған өлеңдері: «Ән», «Әншіге».

І.Жансүгіровтің қазақ әдебиетінде поэма жанрының дамуына үлес қосып, «Байкал», «Рүстем қырғыны», «Жаңа туған», «Кәмпеске», «Дала», «Күй», «Күйші», «Құлагер» туындыларын жазуы.

«Күй»(1929), «Күйші» (1935) поэмаларында күй құдыретін, өнердің эстетикалық мәнін, сыры мен сипатын шабытпен өрнектеуі. Қобызшы Молықбай образы. Күйші үйсін жігіті мен Қарашаш бейнелері.

«Құлагер» поэмасында Ақан сері образын сомдауы.

Проза жанрындағы алғашқы қадамдары. «Құқ» атты фельетондар жинағы.

«Жолдастар» романы (1935).Онда төңкеріс қарсаңындағы қазақ кедейлерінің аянышты өмірі. Сатан, Мардан, Шалматай, Нәзипалардың кесек образ дәрежесіне жетпей қалуы. Сюжет құрудағы кемшіліктер.

«Кек»(1931), «Түрксиб»(1934), «Исатай-Махамбет»(1936) пьесалары. Махамбет бейнесін поэзия тілімен драмалық образ дәрежесіне көтерудегі шеберлігі. Исатай бейнесі.

Аудармалары. Пушкиннің «Гаврилиада», «Евгений Онегин» шығармаларын аударуы.
5-тақырып. Жамбыл Жабаев.

Өмірбаяны туралы қысқаша мәлімет.

Қазақтың халық поэзиясындағы дәстүрлерді дамытудағы Жамбылдың орны. Қазан төңкерісінен кейіңн Жамбыл шығармашылығының қайта гүлденуі. Соған байланысты «Менің өмірім», «Менің бақытым» дастандары.

Жамбылдың жас кезінде қайым айтысқа түсіп, өнерін шыңдауы. «Кәмшат қызға», « Жаныс ақынға» және Айкүміспен, Бөлектің қызымен сөз қағыстырулары.

Жамбылдың Құлмамбетпен (1881), Сарыбаспен (1895),Досмағанбетпен (1904), Шашубаймен (1909) айтыстары.

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің «Зілді бұйрық», «Патша әмірі тарылды» өлеңдерінде көрінісі.

Ұлы Отан соғысы жылдарында Жамбылдың «Ата жаумен айқастық», «Ленинградтық өрендерім» , «Отан әмірі», «Алынбас қамал», «Балама хат» өлеңдерін шығаруы.

«Өтеген батыр» дастаны. Дастандағы ауыз әдебиетіне тән мифтік көріністер мен сюжеттер.

«Сұрагншы батыр» поэмасы.Тарихи деректің көркемдік шындықпен жанасуы.
6-тақырып. Иса Байзақов.

Иса Байзақовтың шығармашылық өмір жолы.Өлеңді суырып салып та, жазбаша да шығаратыны.

Исаның әншілік,сазгерлік, термешілік өнері. Оның «Жастар маршы», «Ақайша», «Жаңа өмір», «Ұлы заң», «Сұр желгенше» ән-өлеңдері.

«Құралай сұлу» (1925) поэмасы. Поэма сюжетінің ауыз әдебиеті үлгісінде құрылғандығы. Ел қорғау, отаншылдық идеясын көтеруі. Жастар махаббаты. Құралай мен Келден бейнелері. Поэманың көркемдігі.

«Алтай аясында»(1925-34) поэмасындағы Еркежан мен Балағаз бейнелері. Қалмақтың шонжарлары Кәпін мен Кәбіктерінің жағымсыз іс-әрекеттері.

«Ақбөпе»(1941) поэмасы. Поэмадағы тартыстың Ақбөпе мен Әміржан сезімдеріне құрылуы. Поэманың көркемдік ерекшеліктері.

«Он бір күн, он бір түн» (1938) поэмасының суырыпсалмалық талантының жарқын көрінісі екендігі. Ұшқыш Марина Раскова ерлігі.
7-тақырып. Мағжан Жұмабаев.

Өмірбаянынан қысқаша мәлімет. Қазақ поэзиясының ежелгі дәстүрін ілгері дамыта отырып, ағартушылық бағытта «Өнер-білім қайтсе табылар», «Сорлы қазақ», «Жазғы таң» , «Қазағым» өлеңдер жазуы.

Қазақ әйелдерінің тағдырын жырлайтын «Орамал», «Тілегім», «Алданған сұлу» өлеңдері.

Саяси-әлеуметтік сарындағы «Бостандық», «Күншығыс», «Жаралы жан», «Тұтқын», «Жауға түскен жанға» өлеңдерін жазуы.

Ақынның поэзия әлеміндегі ізденістері. Бальмонт, Брюсов, Мережковский, Сологуб, Блок сияқты символист ақындарға еліктеп өлеңдер жазуы. «Сарғайдым», «Бүгінгі күн өмір, өлім менікі», «Берниязға», «Өмір», «Мені де өлім, әлдиле» өлеңдеріндегі өмір мен өлім философиясы.

Мағжанның махаббат лирикасы. «Сүй, жан сәулем», «Н-ға», «Сен сұлу», «Сүйгенім анық», «Гүлсім ханымға», «Жұлдызды жүзік, айды алқа қып берейін» өлеңдеріндегі жан мен тән сұлулығының диалектикалық бірлікте жырлауы.

Мағжанның балаларға арнап өлеңдер, оқу құралдарын шығаруы. «Бастауыш мектептегі ана тілі»(Ташкент,1923), «Бастауыш мектепте ана тілін оқыту мәні»(Москва,1925) , «Педагогика» (Орынбор,1923) , «Сауатты бол»(Москва, 1926) оқулықтары мен «Аққала», «Әже», «Немере мен әжесі», «Қойшы бала мен күшік» өлеңдері.

Қазақ халқының тарихы, аңыз-әңгімелері негізінде «Батыр Баян», «Жүсіп хан», «Өтірік ертек», «Қорқыт», «Қойлыбайдың қобызы» поэмаларын жазуы.

Мағжан аудармалары.

Мағжан поэзиясының өлең құрылысы. Қазақ өлеңін байытудағы жаңалықтары.

Өмірбаянынан қысқаша мәлімет.

Прозалық шығармалары.. «Қартқожа»(1926) романы. 1916 жылғы оқиғаның 1917 жылғы ақпан төңкерісіне ұласуы. Қартқожа бейнесі. Романның көркемдік әлемі. Авторлық мінездеме, характер сомдау ерекшеліктері.

«Ақбілек»(1927-28) романы. Ақбілек бейнесі.Романның психологиялық роман екендігі. Шығарманың көркемдік әлемі. Автордың баяндау тәсілдері. Кейіпкерлер психологиясын сипаттаудағы шеберлігі.

«Күнікейдің жазығы» (1928) повесінің тақырыбы қазақ әйелінің тағдыры екендігі. Күнікей образы. Шекер, Байман, Тұяқ бейнелері.

Ж.Аймауытовтың 20-30 жылдары жазылған «Өмір деген осы ма», «Мысыққа ойын, тышқанға өлім»(1923), «Елес», «Қойшы Тастамақ», «Жидебайдың баяндамасы»(1924), «Әнші», «Көшпелі Көжебай», « Жол үстінде»(1925), «Боранды болжаған әулие» (1926), «Ханамар тарихы»(1927), т.б. әңгіме-новеллаларының тақырыбы, идеясы.

Драмалық шығармалары: «Мансапқорлар»(1925), «Ел қорғаны», «Қанапия мен Шәрбану»(1926), «Шернияз»(1926).
9-тақырып. Мұхтар Әуезов.

Шығармашылық өмір жолы. 20-жылдары жазған әңгіме, повестері: «Қорғансыздың күні», «Барымта», «Жетім», «Ескілік көлеңкесінде», «Жуандық», «Қаралы сұлу», «Оқыған азамат» және «Қараш-Қараш оқиғасы», «Қилы заман» повестері.

«Қараш-Қараш оқиғасы» (1927) повесі. Бақтығұл мен Жарасбай образдары. Көркемдік ерекшеліктері. Толстой стиліне тән психологизмнің кейбір әсерлері.

«Қилы заман» (1928) повесі. Повестің ел басқарудың әкімшілдік-әміршілдік жүйесінің тұсында оқылуға тыйым салынуы. Жетісу өңіріндегі 1916 жылғы көтерілістің суреттелуі. Ұзақ, Жәмеңке, Серікбай сияқты халық өкілдерінің образдары. Рахымбай, Түнғатар, Ақжелке тәрізді ұнамсыз типтер.

Отызыншы жылдары жазылған «Іздер», «Бүркітші», «Шатқалаң», «Білекке білек», «Құм мен Асқар» шығармаларының мәні.

Драмалық туындылары: «Еңлік-Кебек»(1917), «Қаракөз» трагедиялары. «Түнгі сарын»(1934) пьесасындағы тартыс. Жантас, Тәнеке образдары.

Тарихи тақырыптағы «Хан Кене» драмасын жазуы.

Соболевпен бірге жазған «Абай» трагедиясы (1940).

Халықтық эпостық жырлар негізінде «Айман-Шолпан»(1934), «Қарақыпшақ Қобыланды» (1941) пьесаларын жазуы. Ел қорғау, ерлік пен ездік мәселесін көтеруі.

«Абай жолы» роман-эпопеясының эпопеялық сипат-белгілері. Шығармада Абай өмірі мен шығармашылығымен қатар қазақтың жарты ғасырлық саяси-әлеуметтік өмірін , тұрмыс салтын көрсетуі. Абайдың өсу, кемелдену эволюциясы. Романдағы Абай және кедей жатақтар. Құнанбай бейнесі. Тәкежан, Әзімбай, Ысқақ, Оразбай, Майбасар бейнелері. Романдағы әйелдер бейнесі. Романның көркемдік ерекшеліктері.

Әуезовтің аяқталмай қалған «Өскен өркен» (1962) романы. Оңтүстік өлкедегі мал шаруашылығына қатысты көкейтесті мәселелер. Карпов, Алмасбек, Әсия бейнелері.

Әуезовтің аудармалары. Шекспирдің «Отелло», «Асауға тұсау», Гогольдің «Ревизор» пьесаларын аударуы.

«Әдебиет тарихы»(1927) Әуезовтің тұңғыш зерттеу кітабы екендігі. «Әр жылдар ойлары», «Абай Құнанбаев», «Уақыт және әдебиет» зерттеулері.

Әуезов бейнесінің көркем прозада, театр сахнасында бейнеленуі.

Өмірінен мәлімет. Жетімдіктің, жоқшылықтың тақсіретінен үзіп-жұлып білім алуы. «Шоқпыттың шаруасы», «Сүт заводы», «Қазақстан», «Егістік», «Конвейер», «Майға сәлем», «Колхозды ауыл осындай», «Малшының мақтанышы», т.б. шығармалары. Соғыс кезінде туған «Мен де аттандым майданға», «Фашизмнің ажалы», «Гвардеец бауырларға», «Ленин қаласында», «Берлин алынды» өлеңдеріндегі патриоттық сезім.

Жаңа тақырыпқа С.Мұқановтың «Жетім қыз үйінде», «Октябрьдің өткелдері», «Батырақ», «Балбөпе», «Пионер», «Жұмаштың өлімі», «Құрдас», «Жұпархан» поэмаларының жазылуы.

Сондай-ақ, ауыз әдебиетінің ертегі, аңыз, әңгіме сияқты жанрларының әртүрлі оқиғасы негізінде С.Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасының тууы. «18-19 ғасырдағы қазақ әдебиетінің очеркі» атты еңбегінің басылуы. «Балуан Шолақ», «Екпінді» повестері. «Адасқандар» («Мөлдір махаббат»), «Теміртас», «Жұмбақ жалау» («Ботагөз»), «Сырдария» романдары, «Өмір мектебі» трилогиясы. «Тыңдағы толқындар», «Аққан жұлдыз» романдары.

С. Мұқановтың драматургия саласында қалдырған ізі. Очерктері, зерттеу еңбектері, әдеби сын мақалалары, оқулықтар жазуы. Шығармашылығының зерттелу жайы.
11-тақырып. Ғабит Мүсірепов.

Жазушының творчестволық өмірбаяны. Білім алған мектептері. Қоғамдық-саяси өмірге араласуы. «Ақ иықтар», «Ер ана», «Ақлима» т.б. әңгімелері. Драмалық шығармалары. Олардың жанрлық құрамы, поэтикасы. «Қыз Жібек» музыкалы драмасы. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» трагедиясы. Драматург Фольклорлық эпосты идеялық шығармашылық екшеуден өткізіп, реалистік әдебиеттің биік үлгісімен қайта жазып шыққандығы. «Ақан сері - Ақтоқты» трагедиясының психологиялық драма екендігі. «Амангелді» тарихи - әлеуметтік драмасы. «Болашаққа аманат» драмасының басты кейіпкері қазақ халқының тәуелсіздігін аңсап, елді күреске көтерген Сырым Датов екендігі. Трагедиядағы тарихи тұлғаның көркем бейнеленуі. «Ұлпан» романы. «Қазақ батыры» повесі. Оның кейінірек «Қазақ солдаты» романына айналдыруы. «Оянған өлке», «Жат қолында» романдары. Романдардағы халық өмірі, әлеуметтік тартыс көріністері. Шығарманың эпопеялық сипаты. Әр оқиғаны, табиғи суреттері мен адамның ой-толғаныстарын, қарым-қатынастарын суреттеудегі шеберлігі, тілі.

Ғ.Мүсіреповтың қоғамдық – саяси келбетін, публицистік, зерттеушілік, сыншылдық қабілетін көрсеткен «Суреткер парызы», «Уақыт іздері», «Заман және әдебиет» атты еңбектері.

Ғ.Мүсіреповтың қазақ әдебиетіндегі орны. Шығармашылық мұрасының зерттелу жайы.

Жазушының творчестволық өмірбаяны. «Сәрсен мен Мұқаш», «Кек», «Қан», «Қашқын», «Ер Шойын», «Шағатайдың шатағы», т.б. Олардың тақырыбы мен идеясы.

Жазушының үлкен эпикалық жанр саласындағы шығармалары. «Шығанақ» романы. Роман тақырыбының туу тарихы. «Миллионер» романы.Романның жазылу тарихы. Жазушының шығармашылық ой өзегі, оның игерілу жолдары. Романның басты кейіпкерлері. «Қарағанды» романы. Роман материалы мен өмір шындығы. Романның басты кейіпкерлері және олардың өмірлік негіздері. Ескі мен жаңа арасындағы тартыс. «Дауылдан кейін» романы. Романның көркемдік ерекшеліктері, композициялық құрлысы.

«Ой әуендері» атты мақалалар жинағы. Жазушы творчествосының қазақ әдебиетінде алатын орны. Ғ.Мұстафиннің шығармашылығының зерттелуі.

Өмір жолы. «Өмір жолы» атты ақынның тұңғыш өлеңдер жинағы. «Өркендей бер, Отаным», «Ұшқыш болғым келеді», «Болат сұңқар», «Ескерткіш», т.б. өлеңдері. Соғыс тақырыбына жазылған өлеңдері: «Зұлым жау», «Подполковник Әлпинге», «Мартбек», «Ғабдолға», «Орал», «Үстімде сұр шинелім». Өлеңдердегі ақынның майдандағы жауынгерлерді ерлікке, туған елді, өмірді сүюге үндеуі.

«Ақын өлімі туралы аңыз» поэмасының Қ.Аманжоловтың соғыс жылдарындағы шығармашылығының биік шыңы екендігі. Поэманың көркемдік ерекшелігі. Ондағы ішкі монологтың мәні.

Соғыстан кейінгі жылдары «Нұрлы дүние», «Өзім туралы», өлеңдерімен қатар еңбек тақырыбына «Күн көтерген қарындас», «Жылқышы жыры», «Ай астында алтын тау», т.б. өлеңдерінің жазылуы.

«Құпия қыз», «Қытай қызы», «Жамбыл тойына», «Біздің дастан» поэмалары.

Қ.Аманжоловтың аударма саласындағы еңбектері: А.Пушкиннің «Полтава», Ю.Лермонтовтың «Маскарад», А.Твардовскийдің «Василий Теркин» поэмаларын аударуы.

Ақын шығармашылығының қазақ әдебиетінде алатын орны және зерттелуі.
14-тақырып. Әбділда Тәжібаев.

Жазушының творчестволық өмірбаяны. Ә.Тәжібаев лирикасының сырлы әлемі. «Олқылық», «Екі жиһан», «Құтқару», «Оркестр», «Толғау» поэмалары. Олардың тақырыбы, проблематикасы. «Ағалар туралы», «Ақын», «Майра» поэмаларының екінші бір тобы қазақ халқының аңыз әңгімелеріне негізделуі. «Абыл», «Аққу», «Мерген», «Толағай». Драмалық поэмалары : «Монологтар», «қыз Бен солдат». Сыршылдық шығармаларының көркем өрнектері: «Тараспен әңгіме», «Елден сәлем», «Күзет әні», «Келіншекпен кеңес», т.б. Драмалары: «Жомарттың кілемі», «Көтерілген күмбез». Комедиялары: «Дубай Шубаевич», «Той боларда». «Майра» пьесасы.

Ә.Тәжібаевтың әдебиеттану саласындағы еңбегі: «Өмір және поэзия», «Өмір және драматургия».
15-тақырып. Асқар Тоқмағанбетов.

Ақын, жазушы, публицист, мысалшы, сықақшы, фельетоншы.

Өмірінен мәлімет. Төңкеріске дейін ауыл молдасынан ұзап білім алмағаны. Кейінірек Мәскеу, Ташкент қалаларында оқығаны.

1925 жылдан 1960 жылға дейінгі ақын лирикасының тақырыбы саяси-әлеуметтік, социалистік құрылыс жетістіктері, таптық күрес болып келетіні. Теңдік алып, бақытты тұрмысқа қолы жеткен Қойбағар, Шойынғара, Қарақыз, Күләйшалардың образдары.

А.Тоқмағамбетовтың заман шындығын жырлауы. «Комсомол ақын», «Социалистік құрылыс ақыны», «коммунистік идеологияның насихаттаушысы» болуы. Шынайы өмір шындығына жүгініп, жаңарған ауыл адамдарының бейнесін суреттегені.

«Алтын арал», «Тырналар, сұлу тырналар», «Ғажайып жылдар», «Көгілдір әлем», «Дауылпаз жырлар» жыр жинақтарына енген өлеңдері.

Поэмалары. «Алыптар туралы ертегі» поэмасының тақырыбы. «Берлин көшесінде», «Испания», «Рейн жағасында», «Мұзбалақ», «Ақ алтынды арал», «Аңыз ағаш», «Екі дүние, екі өмір», «Балам туралы дастан», «Батыр Әли», «Бұқарбай батыр», «Жер тәңірісі», «Жолдар мен жылдар», «Күндіз аққан жұлдыз», «Нартәуекел», «Шағалалы шалқар», «Шынар туралы шындық» дастандары. Олардағы ажарлы сөз, ақындық образ.

А.Тоқмағамбетовтың сатиралық шығармалары. «Саудагер молда», «Тұтам құрық», «Бөлтірік», «Сүмелек қайнаға», «Бір мылжыңның баяндамасы», «Желіккен жеңгей», «Қылтың-сылтың», «Арыстанға еліктеген мысық», «Жаназа үстіндегі даңғаза» т.б.

Мысал жанрындағы еңбектері: «Мияу мен Лен», «Көкек», «Әтештің махаббаты», «Бидай мен қаңбақ», «Қара тоқтының хаты», «Әупілдек пен күпілдек», т.б.

А.Тоқмағамбетовтың шығармашылығының зерттелу жайы.

Өмірінен мәлімет. Әдебиет пен мәдениет салаларында басшылық қызмет атқарып, қоғамдық өмірге араласуы. Т.Жароковтың отыздан аса жыр кітаптарын қалдырғаны. Шығармашылығының бастапқы кезінде лирикалық туындылардың басым жататыны. Жаңа заманның жыршысы болғандығы. «Өмір сөйлейді», «Бес жылдықтың балғасы», «Күн тіл қатты», «Теңізде», «Сәулеме», «Батырмен кездескенде», «Миллион толқын», «Қара теңіз», «Аэроплан» өлең-поэмаларында өмір жаңалықтарын дер кезінде көре біліп, публицистикалық леппен, романтикалық сезіммен жырлағаны.

Алпысыншы жылдардың алғашқы кезеңінде көркемдік шеберлікке жетудің, кемелденудің жаңа бір кезеңін бастан кешіргені. «Тау жырлайды» (1962), «Тасқынға тосқын» жинақтарына енген туындылары. Ақын жырларында саяси лирика жетекші орын алғанмен, алпысыншы жылдары ол табиғат, махаббат тақырыбы мен әнге сөз, толғау, эллегиялық жырлар, философиялық тебіреніске өрісті кең ашса, «Кавказ жырларында» табиғатты тамсана жырлап, тыңнан жол салатыны.

Т.Жароков А.Грибоедовтың «Ақылдан азап» пьесасын, М.Алигердің «Зоясын», Шота Руставелидің «Жолбарыс терісін жамылған батыр» эпосын, Пушкин, Лермонтов, Шевченко, Маяковский, А.Сурковтың, НазымХикметтің әлемге танымал шығармаларын қазақ тіліне аударғаны.

Ақынның сыншыл ой-пікірлері. Ақынның мұрасының зерттелуі жайлы.

17-тақырып. Жұмағали Саин.

Өмір жолынан мәлімет. Әдебиеттегі алғашқы қадамдары. «Бақыт жыры» ақынның тұңғыш өлеңдер жинағы екендігі.

Автордың соғыс басталғанға дейін жазған «Досыма хат» поэмасы. «Пилот сыры» поэмасында ұшқыш өмірінің сипатталуы.

«Күләнда» поэмасы. Дастанның поэтикалық ерекшелігі.

«Есімде Айдар өзені», «Түн қатады партизан», «Дөнен», «Жауынгер сөзі», «Айтылмай келген аманат», «Жаралы партизан жырлары», және т.б. шығармалары. Шығарманың негізгі тақырыбы мен идеясы. Поэманың көркемдік ерекшеліктері. Ақын творчествосының қазақ әдебиетінде алатын орны. Ж.Саин шығармашылығының зерттелуі.
18-тақырып. Ғали Орманов.

Ақын, жазушы, очеркист, аудармашы. Өскен ортасы, білім алған мектептері. Әдебиетке құштарлығының ерте оянуы. Абай, Әсет, Әріп, Ілияс жырларынан бала жасында сусындауы.

Ғ.Ормановтың тұңғыш өлеңдер жинағы «Шеңберде» отызыншы жылдардағы замандастарының ерлігін, коллективтендіру науқанын, таптық езгіден құтылған шаруалардың көңіл күйін айна қатесіз бейнелегені. Тырнақалды өлеңі «Қорада» жанды, нақты картинаның молдығы. «Алғашқы адым», «Қапшағайда», «Қарағай», «Қарағай», «Жер қадірі», «Сахара сазбасы», «Көктемде қандай әсем келген тырна», «Жыл құсы», «Баян лебі», «Алтай әуені», «Қарқара келбеті», «Медеу тынысы» шығармалары.

Ақынның Ұлы Отан соғысына арналған «Ер арманы», «Мәлік», «Тілек», «Ант», «Намыс», «Ана әңгімесі», «Бөбек жүрегінде» өлеңдері. Ақын қай тақырыпты да ерекше құштарлық сезіммен жырлайтыны. Ақынның философиялық лирикаларында өмір сырынан көп нәрсені аңғартуы.

Ол А.Пушкин, М.Лермонтов, Мопассан, В.Маяковский, Л.Соболев, Н.Тихонов, Ян Райнис, Мақтұмқұлы, А.Тоқомбаевтардың өлең-поэмаларын, Л.Толстойдың «Анна Каренина» романын, Н.Гогольдің «Нева проспектісі» повесін, А.Чеховтың әңгімелерін, Н.Бубенновтың «Ақ қайың» романын, М.Тұрсын-заденің «Үндістан балладалары» кітабын, т.б. шығармалары аударғаны. Шығармашылығының зерттелу жайы.
19-тақырып. Хамит Ерғалиев.

Ақын, жазушы, публицист, аудармашы, қоғам қайраткері.Мемлекеттік сыйлық лауреаты. Қазақстанның халық жазушысы.

«Әке сыры» алғашқы поэмасымен оқырманды дүр сілкіндіргені. «Жас ана», «Үлкен жолдың үстінде», «Біздің ауылдың қызы», «Сенің өзенің», «Құрманғазы», т.б. дастандар тақырыптық, идеялық көркемдік түр бағытында кезінде әдеби процеске әсер еткен, соны туындылар. «Ақын ойлары», «Менің баяндамам», «Самарқан деп сайрасам», «Зарафшан», «Сырласу», «Нұра», «Үш ғасыр күткен жақсылық», «Құдіретті пірім менің», «Сонеттер», «Өзіме», «Ақын өлімін ойласам», т.б. өлеңдеріндегі көрінісі.

Х.Ерғалиев поэмалары. «Шындық шырқайды» жинағына енген әңгіме, очерк, публицистикалық мақалалары арқылы мазасыз уақыттың көкейкесті мәселелеріне үн қосып отыруы. «Ғұмырнама» кітабында өз заманы мен замандастары туралы сыр шертетіні.

Х.Ерғалиевтің әлем әдебиетінің көрнекті өкілдері Дж.Байрон, Ә.Науаи, Низами, Софокл, Назым Хикмет, Пабло Неруда, М.Лермонтов, А.Пүшкин, У.Шекспир шығармаларын аударғаны.

Х.Ерғалиев поэзиясындағы көркем тәсілдердің бірі - монологтар . бұл тәсілдің өлеңдерімен қатар эпикалық шығармаларында да кездесетіні. Эпика мен лириканың түрі, көлем сипатын сәтті ұштастыруы – ақын поэзиясының үлкен табысы. Х.Ерғалиевтің шығармашылығының зерттелуі.