Құрастырушы: ф.ғ. к., доцент Қадырова Б. М
Құрастырушы: ф.ғ.к., доцент Қадырова Б.М. Қазақ филологиясы кафедрасы 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының сыртқы бөлім студенттеріне арналған «Қазақ тілінің стилистикасы»
Кафедра меңгерушісі ______________ Жүсіпов Н.Қ. 2010__ж. «____» ________ (қолы) (аты-жөні) _______Филология, журналистика және өнер факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды 2010_ж. «_____»____________ №____ Хаттама ОӘК төрағасы ___________ Жұманқұлова Е.Н. _______ 2010_ж. «_____»___________ (қолы) (аты-жөні)1 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары Қадырова Бақытжан Мәсәлімқызы ф.ғ.к, доцент Қазақ филологиясы кафедрасы _____А1__ корпусында (мекен-жайы), 324 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 1255 2 Пән туралы мәліметтер Студенттердің тіл мәдениеті мен стилистика туралы жүйелі теориялық білімі алуына, оны тәжірибе жүзінде жүзеге асыруға негізделеді. Студенттерге лингвистикалық стилистиканың негізгі ұғымдары туралы, әсіресе функциональдық стильдер мен тіл ярустарының стилистикалық мүмкіндіктері туралы білім беру, кез-келген мәтіннің қай стильге жататынын ажырата білуге үйрету көзделеді. 3 Пәннің еңбек сыйымдылығы СҚТмӘ-301(қ)
СҚТмӘ-301
4 Пәннің мақсаты және міндеттері Пәнді оқыту мақсаты: Студенттерді стилистика ғылымының теориялық негіздерімен таныстыру, қазақ әдеби тілінің стилистикалық құралдары, стильдік тармақтары туралы мағлұмат беріп, оларды ажыратудың жолдарын көрсету, студенттерге стилистикалық норманы меңгерту, сөздердің, басқа да тілдік тұлғалардың қолданылуына қарай туындайтын мағыналық реңктерін, стильдік қырларын ажырата білуге үйрету. Пәннің міндеттері:
5 Білімге, икемділікке және дағды-машықтарға қойылатын талаптар Студенттер білуі тиіс: Стилистиканың негізгі ұғымдары мен категорияларын, қазақ тілінің бай стилистикалық құралдарын және әдеби тілдің функционалды стильдік тармақтарын жан-жақты, терең игеруі тиіс. Тілдің стилистикалық байлығы, стилистикалық нормалары, олардың тарихи өзгермелілігі және тілді қолдану жағдайына байланысты түрліше нұсқаларға ие болатындығы, тілдік құралдарды қолдану контекстің стильдік тұрпатына байланысты болатыны туралы қажетті мағлұматтар алуы тиіс. Сол арқылы олар мәтіндегі, сөйлеген сөздеріндегі стилистикалық қателерді тауып, олармен жұмыс жасау жолдарын меңгереді. Студенттер істей білуі тиіс: Стилистика бойынша теориялық біліммен қаруланып, дәрісханада және одан тыс жүргізілген тәжірибелік жұмыстардың нәтижесінде студенттер өздерінде стилистикалық дағды мен стилистикалық түйсікті қалыптастыра алады. Алдына қойған мақсаттарына сәйкес, тілді дұрыс, тиімді, әсерлі, шешен қолданудың әдіс-тәсілдерін меңгереді. 6 Пререквизиттер - Фонетика. Лексикология. Грамматика - Әдебиет теориясы. - Философия. Логика. - Педагогика, психология.
Қазақ әдеби тілінің тарихы Әдебиет теориясы
9 Пәннің қысқаша сипаттамасы Студенттердің тіл мәдениеті мен стилистика туралы жүйелі теориялық білімі алуына, оны тәжірибе жүзінде жүзеге асыруға негізделеді. Студенттерге лингвистикалық стилистиканың негізгі ұғымдары туралы, әсіресе функциональдық стильдер мен тіл ярустарының стилистикалық мүмкіндіктері туралы білім беру, кез-келген мәтіннің қай стильге жататынын ажырата білуге үйрету көзделеді. 10 Курстың компоненттері Дәріс тақырыптары 1-тақырып. Стилистика және тіл мәдениеті туралы түсінік. Зерттейтін мәселелері, пайда болып қалыптасуы, оқытудың мақсаты мен міндеттері. Лингвистикалық стилистиканың анықтамасы, зерттейтін мәселелерінің пайда болып қалыптасуы, оқытудың мақсаты мен міндеттері. Лингвистикалық стилистика мен әдебиеттану лингвистика. Лингвистикалық стилистика мен тіл мәдениеті. Тіл мәдениеті туралы түсінік. Тіл мәдениеті туралы көзқарастар. Тіл мәдениеті және норма. Тіл мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, баспасөз тілінің мәдениеті, көркем әдебиеттің тілі қазақ тіл мәдениетін дамытудағы рөлі. Әдеби тілдің қалыптасуына фольклордың, көркем сөз зергерлерінің ықпалы. Жалпы халықтық тілі және оның нормалары. Функционалды стилистиканың өз ішіндегі стильдер бойынша жіктелісі. 2-тақырып. Функционалдық стилистика, зерттеу бағыттары, бөлінісі. Жалпы стилистика. Салыстырмалы-салғастырмалы стилистика, ішінара стилистика. Лингвистикалық стилистиканың бағыттары. Зерттеу нысандарының ауқымына, көлеміне байланысты жалпы стилистика. салыстырмалы-салғастырмалы стилистика, ішінара стилистика, дара немесе индивидуальдық стилистика болып бөлінуі. Жалпы стилистиканың анықтамасы, басты ұғымдары мен категориялары, әр түрлі топтарға жіктелуі. Стилистиканың салыстырмалы-салғастармалы түрлері, ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Контрастивтік стилистика. Ішінара стилистиканың нақтылы бір ұлт, халық тіліндегі стилистика мәселелерін көтеруі. 3-тақырып. Дара немесе индивидуальдық стилистика. Дара немесе индивидуальды стилистика деп аталып жүрген стилистиканың түрі жеке автордың, жеке шығарманың немесе жеке жанрдың стилистикасын зерттеу нысаны болуы. М.Әуезовтің «Қорғансыздың күні» шығармасындағы дара стилі. Кеңсе қағазының тілі туралы, бір ғалымның монографиясының тіліне қатысты т.с.с. үлкенді-кішілі стилистикалық еңбектер осы салаға жататындығын қарастыру. 4-тақырып. «Стиль» сөзінің тарихы мен мағынасы туралы. Функциональдық стиль және экспрессивтік-эмоционалдық стиль. Функциональдық стильдің түрлері. Лингвистикалық стилистиканың мазмұны мен бағыттарын айқындайтын ең басты түрлері – функциональдық стилистика мен тіл ярустары стилистикасы. Функциональдық стилистика өз ішінде стильдер жүйесіне жіктелуі: ауызекі сөйлеу тілі, ресми стиль, ғылыми стиль, публицистикалық стиль, көркем әдебиет стилі (тілі). Тіл стилистикасының басты бағыты- сөздердің мәтіннен тысқары күйіндегі стилистикалық қызметін айқындау. «Стиль» сөзінің тарихы мен мағынасы туралы. Функциональдық стиль және экспрессивтік-эмоционалдық стиль; олардың арақатынасы. Функциональдық стильдерді жіктеуге қатысты әр түрлі ғылыми көзқарастар. Функциональдық стильдің түрлері. 5-тақырып. Тіл ярустарының стилистикасы. Тіл ярустарының стилистикасы туралы көзқарастар. Тіл ярустарының стилистикасының түрлері мен олардың тіл білімінің басқа салаларымен арақатынасы. Лексика-фразеологиялық стилистика. Сөзді таңдап қолдану. Лексикалық тіркесімділік. Сөздің көп мағыналығының стилистикалық қолданысы. Омонимдер. Синонимдер. Антонимдер. Паронимдер. Тілдің актив және пассив құрамындағы сөздердің стилистикалық қасиеттері. Архаизмдер мен историзмдер. Неологизмдер. Басқа тілдерден ауысқан сөздер. Сөздердің қолдану аясына байланысты стилистикалық қасиеттері. Көркем шығармадағы диалектизмдердің қызметі. Кәсіби-техникалық және терминологиялық лексика. 6-тақырып. Тілдің бейнелегіш-мәнерлегіш құралдары. Троптар. Эпитет. Теңеу. Метафора. Метонимия. Синекдоха. Гипербола мен литота. Ирония. Сарказм. Аллегория. Ассонанс. Перифраза. Стилистикалық фигуралар. Анафора. Эпифора. Параллелизм. Антитеза. Градация. Инверсия. Эллипсис. Риторикалық қаратпа. Риторикалық сұрақ. Тәжірибешілік сабақтардың мазмұны 1-тақырып. Стилистиканың зерттейтін мәселелері, пайда болып қалыптасуы, оқытудың мақсаты мен міндеттері. Лингвистикалық стилистиканың анықтамасы, зерттейтін мәселелерінің пайда болып қалыптасуы, оқытудың мақсаты мен міндеттері. Лингвистикалық стилистика мен әдебиеттану лингвистика. Лингвистикалық стилистика мен тіл мәдениеті. 2-тақырып. Функционалдық стилистика, зерттеу бағыттары, бөлінісі. Жалпы стилистика. Салыстырмалы-салғастырмалы стилистика, ішінара стилистика.Лингвистикалық стилистиканың бағыттары. Зерттеу нысандарының ауқымына, көлеміне байланысты жалпы стилистика. салыстырмалы-салғастырмалы стилистика, ішінара стилистика, дара немесе индивидуальдық стилистика болып бөлінуі. Жалпы стилистиканың анықтамасы, басты ұғымдары мен категориялары, әр түрлі топтарға жіктелуі. Стилистиканың салыстырмалы-салғастармалы түрлері, ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Контрастивтік стилистика. Ішінара стилистиканың нақтылы бір ұлт, халық тіліндегі стилистика мәселелерін көтеруі. 3-тақырып. Дара немесе индивидуальдық стилистика. Дара немесе индивидуальды стилистика деп аталып жүрген стилистиканың түрі жеке автордың, жеке шығарманың немесе жеке жанрдың стилистикасын зерттеу нысаны болуы. М.Әуезовтің «Қорғансыздың күні» шығармасындағы дара стилі. Кеңсе қағазының тілі туралы, бір ғалымның монографиясының тіліне қатысты т.с.с. үлкенді-кішілі стилистикалық еңбектер осы салаға жататындығын қарастыру. 4-тақырып. «Стиль» сөзінің тарихы мен мағынасы туралы. Функциональдық стиль және экспрессивтік-эмоционалдық стиль. Функциональдық стильдің түрлері. Лингвистикалық стилистиканың мазмұны мен бағыттарын айқындайтын ең басты түрлері – функциональдық стилистика мен тіл ярустары стилистикасы. Функциональдық стилистика өз ішінде стильдер жүйесіне жіктелуі: ауызекі сөйлеу тілі, ресми стиль, ғылыми стиль, публицистикалық стиль, көркем әдебиет стилі (тілі). Тіл стилистикасының басты бағыты- сөздердің мәтіннен тысқары күйіндегі стилистикалық қызметін айқындау. «Стиль» сөзінің тарихы мен мағынасы туралы. Функциональдық стиль және экспрессивтік-эмоционалдық стиль; олардың арақатынасы. Функциональдық стильдерді жіктеуге қатысты әр түрлі ғылыми көзқарастар. Функциональдық стильдің түрлері. 5-тақырып. Тіл ярустарының стилистикасы. Тіл ярустарының стилистикасы туралы көзқарастар. Тіл ярустарының стилистикасының түрлері мен олардың тіл білімінің басқа салаларымен арақатынасы. Лексика-фразеологиялық стилистика. Сөзді таңдап қолдану. Лексикалық тіркесімділік. Сөздің көп мағыналығының стилистикалық қолданысы. Омонимдер. Синонимдер. Антонимдер. Паронимдер. Тілдің актив және пассив құрамындағы сөздердің стилистикалық қасиеттері. Архаизмдер мен историзмдер. Неологизмдер. Басқа тілдерден ауысқан сөздер. Сөздердің қолдану аясына байланысты стилистикалық қасиеттері. Көркем шығармадағы диалектизмдердің қызметі. Кәсіби-техникалық және терминологиялық лексика. 6-тақырып. Тілдің бейнелегіш-мәнерлегіш құралдары. Троптар. Эпитет. Теңеу. Метафора. Метонимия. Синекдоха. Гипербола мен литота. Ирония. Сарказм. Аллегория. Ассонанс. Перифраза. Стилистикалық фигуралар. Анафора. Эпифора. Параллелизм. Антитеза. Градация. Инверсия. Эллипсис. Риторикалық қаратпа. Риторикалық сұрақ. ОӨЖ мазмұны
Студенттерге өздігінен оқуға берілетін тақырыптар 1. Тіл мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, баспасөз тілінің мәдениеті, көркем әдебиеттің тілі қазақ тіл мәдениетін дамытудағы рөлі. Әдеби тілдің қалыптасуына фольклордың, көркем сөз зергерлерінің ықпалы. Жалпы халықтық тілі және оның нормалары. Зерттеу нысандарының ауқымына, көлеміне байланысты жалпы стилистика. салыстырмалы-салғастырмалы стилистика, ішінара стилистика, дара немесе индивидуальдық стилистика болып бөлінуі Ұсынылатын әдебиет: [1], 1-11 бет, [2], 21-25 беттер, [3], 17-30 беттер; [4], 1-24 беттер, [21] 18-50 беттер. [23] 4-12 беттер. 2. Стилистиканың салыстырмалы-салғастармалы түрлері, ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Контрастивтік стилистика. Ішінара стилистиканың нақтылы бір ұлт, халық тіліндегі стилистика мәселелерін көтеруі. Ұсынылатын әдебиет: [5], 70-85 беттер; [7], 21-44 беттер, [19], 41-89 беттер. 3. Дара немесе индивидуалды стилистика деп аталып жүрген стилистиканың түрі жеке автордың, жеке шығарманың немесе жеке жанрдың стилистикасын зерттеу нысаны болуы. О.Бөкей әңгімелерінің стилі. Ұ¦сынылатын әдебиет: [6], 31-44 бет, [9], 41-89 беттер, [20], 11-59 беттер. 4. Тілдік қарым-қатынастың жанрлары (ақылдасу, әңгімелесу, талас, әңгіме, тарих, хат, күнделік т.б.). Тілдік қатынастағы әдеп. Ауызекі сөйлеу стилінің лингвистикалық және экстралингвистикалық белгілері. Ресми стильдің лексикасы мен фразелогиясы. Ресми стильдің морфологиясы мен синтаксисі. Ұ¦сынылатын єдебиет: [8], 1-26 бет, [10], 1-55 беттер, [11], 30-78 бет, [19] 45-75 беттер, [20], 1-55 беттер, [22] 85-96 беттер. 5. Ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктері. Терминологиядағы норма, оған қойылатын талаптар (мазмұнға сәйкестігі, дәлдік, бір мағыналылық, синонимі болмайтындығы, қысқалық т.б.). Публицистикалық стиль және көркем әдебиет тілі. Бұқаралық ақпарат құралдарының ақпараттық өрісі мен ақпараттық нормасы. Сөйлем мәнерілігінің құралдары. Ұ¦сынылатын әдебиет: [12], 5-36 бет, [15], 2-15 беттер, [13] 90-110 беттер, 16], 24-48 беттер. [17] 36-79 беттер, [18], 1-20 беттер. 6. Шешендік өнер және әдеби тілдің функциональдық стильдері. Сөйлеудің функциональдық-мағыналық түрлері. Ұсынылатын әдебиет: [14], 9-17 бет, [24], 1-53 беттер, [26] 15-58 беттер. 7. Шығарманың көркем жүйесі. «Автор бейнесі» туралы түсінік. Көркем әдебиет тілін зерттеудің аспектілері. Көркем әдебиет тілінің әдебиеттің жанрларына байланысты әр түрлі көрінісі. Ұсынылатын әдебиет: [12], 25-89 бет, [17], 25-69 беттер, [25] 29-78 беттер. 8. Лексика-фразеологиялық стилистика. Сөзді таңдап қолдану. Сөздің көп мағыналылығының стилистикалық қолданысы. Омонимдер. Синонимдер. Антонимдер. Паронимдер. Сөздердің қолдану аясына байланысты стилистикалық қасиеттері. Ұсынылатын әдебиет: [4], 11-28 бет, [8], 25-39 беттер, [15] 9-40 беттер, [16] 19-45 беттер. Қорытынды бақылау және ағымдағы үлгерім түрлері бойынша үлес салмағын бөлу
Ағымдағы үлгерімдерді бақылау іс-шараларының күнтізбелік кестесі
11 Курстың саясаты
12 Әдебиеттер тізімі Қолданылатын єдебиеттер Негізгі:
6. Балақаев М., Серғалиев М. Қазақ тілінің мәдениеті. А.,1995. 7. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А.,1984. 8. Жанпейісов Е. Қазақ прозасының тілі. А.,1968. 9. Жұбанов Е. Қазақтың ауызекі көркем тілі. А., 1996. 10. Жұбанов Е. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. А.,1966. 11. Исаев С. Қазақ әдеби тілінің тарихы. А., 1989,1996. 12. Қожахметова Х. Фразеологизмдердің көркем әдебиетте қолданылуы. А.,1972.
13. Қоңыров Т. Қазақ теңеулері. А., 1978. 14. Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ тіліндегі зат есімнің стилистимкасы. А.,1976. 15. Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ тіліндегі практикалық стилистикасы. А., 1982. 16. Өмірәлиев Қ. XV-XIX ғасырлардағы қазақ поэзиясының тілі. А.,1976. 17. Серғалиев М. Синтаксистік синонимдер. А.,1981. 18. Серғалиев М. Синтаксис және стилистика. А.,1997. 19. Серғалиев М. Мұхтар Әуезов және көркем шығарма тілі. А.,1998. 20. Сыздықова Р. Абай шығармаларының тілі. А.,1968. 21. Сыздықова Р. Абай өлеңдерінің синтаксистік құрылымы. А.,1970. 22. Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. А., 1984,1994. 23. Шалабай Б. Қазақ тілінің стилистикасы. А., 2005 Қосымша әдебиеттер: 24. Сыздықова Р. Абайдың сөз өрнегі. А., 1995. 25. Стилистика русского языка. М.,1972. 26. Скворцов Л.И. Теоретические основы культуры речи. М.,1980. жүктеу/скачать 187.55 Kb. Достарыңызбен бөлісу: |