Сабақтың мақсаты: Білімділік: Әдеби тіл және мемлекеттік тіл туралы түсінік қалыптастыру, «Тіл туралы» заң туралы мағлұмат беру

Білімділік: Әдеби тіл және мемлекеттік тіл туралы түсінік қалыптастыру, «Тіл туралы» заң туралы мағлұмат беру

Тәрбиелік: Оқушыларды өз ана тілін, елін, халқын сүюге, адамгершілікке тәрбиелеу.

Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу тілін, ойын дамыту

Сабақтың типі: Кіріспе сабақ

Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Түсіндірмелі, сұрақ-жауап, кітап-дәптермен жұмыс, мәнерлеп оқу, эссе, талдау, ауызша тіл дамыту

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Кіріспе сабақ

Әдеби тіл туралы түсінік беріп өту.

1989 жылы қазан айында қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе беріліп, «Тіл туралы» заң қабылданды.

«Тіл туралы» заңнан үзінділер оқып беремін.
ІІІ. Бекіту жаттығулары

1. 
   Сұрақ-тапсырмалармен жұмыс
   

2. 
   1-жаттығу
   
   1. 
      Өлеңді мәнерлеп оқу
      
   2. 
      Мазмұнына талдау жасау, өз ойларын дәлелдеу
      

2-жаттығу Эссе

Ана тілінің қадір-қасиеті жайлы эссе жазу
3-жаттығу

1. 
   Мәнерлеп оқу
   
2. 
   Тақырып қою
   
3. 
   Берілген тапсырма блйынша пікірлерін дәлелдеу.
   
4. 
   Морфологиялық талдау жасау
   

Мөлт-мөлт жас үйірілген жанарында сыр тұнғандай.

5. 
   Ауызша тіл дамыту
   

Ү. Бағалау

ҮІ. Үйге тапсырма:

1. 
   Оқу
   
2. 
   Өлеңді жаттау
   

Сыныбы: 7 «А»

Дамытушылық: оқушылардың сөздердің мағыналарын, жасалу жолдарын ажырата білу дағдыларын қалыптастыру, ойын, тілін, сөздік қорын дамыту

Лексикалық нормаға жатпайтын сөздер:

1. 
   диалектизмдер
   
2. 
   дөрекі, былапыт, жаргон сөздер
   
3. 
   қазақ тілінде баламасы бар термин сөздер
   

Кез-келген термин сөздердің баламасы бола бермейді.

Берілген сөздердің жасалу жолдарын түсіндіру, лексикалық нормаға жататын, жатпайтынын анықтау

Қоғамдық мал – тіркесу арқылы

Совхоз, колхоз - қысқару арқылы

Руль – кірме сөз т.б.

1. Синонимдерін табу

Жолын қу – ізін бас

Бетін қақпа – қарсы келме

Белін бу – күш бер, көмектес

Тірілерге санама – бар-жоғы бірдей

2. Лексикалық нормаға жататын-жатпайтынын анықтау

1. Мәтінді оқу

2. Мағынасын ажырату

3. Сөз екпінін түсіру

Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, түсіндірмелі, мәтінмен жұмыс, талдау

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

Үй тапсырмасын сұраймын.

Мәтін - өзара байланысты сөйлемдер жиынтығы.

Мәтінде бір-бірімен жалғасып келетін бірнеше күрделі ой болады. Бір бүтін күрделі ой жазуда абзац ( азат жол) арқылы көрінеді.
Абзац:

1. 
   Мәтінді жаңа жолдан бастап жазғанда, оңға қарай жасалатын шегініс.
   
2. 
   Бір азат жол мен келесі азат жол арасындағы азат жол бөлігі
   

Мәтін

Көркем шығарма Публицистикалық Ғылыми

шығарма шығарма

(Диктанттар жинағынан мысалдар келтіремін)
ІҮ. Жаңа сабақты бекіту
7-жаттығу

1. Мәнерлеп оқу

2. Талдау

3. Дәптермен жұмыс

Орфографиялық нормаға сай келмейтін қолданыстарды тауып жазу

8-жаттығу

1. Мәтінді оқу

2. Қандай сипаттағы мәтін?

3. Ауызша талдау жасау

1. Мәнерлеп оқу

2. Қай ғылым саласына жатады? (Тіл ғылымы)

3. Қазіргі тіл нормасында қолданылмайтын сөздерді теріп жаз.

Лұғат дәлдігі – мағына дәлдігі
10-жаттығу

1. Мәтінді түсініп оқу

2. Тапсырмалар бойынша жұмыс

11-жаттығу

1. Мәтінді оқып, тақырып қою.

2. Мәтіннің бұған дейінгі берілген мәтіндерден өзгешелігін ажырату

3. Араб-парсы тілдерінен енген сөздерді тауып, олардың лексикалық норма болатынын дәлелдеу

Білімділік: Орфографиялық, орфоэпиялық ережелерді еске түсіру, олардың ауызекі сөйлеу тілі мен жазба тілдегі орны, айырмашылықтары жайлы алған білімдерін пысықтату

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, дұрыс сөйлей білуге, еңбексүйгіштікке, тапқырлыққа, ұтымды, нақыт сөйлей білуге тірбиелеу

Дамытушылық: оқушы ойын дамыту, мәдениетті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру, қиялын дамыту

Үй тапсырмасын тексеремін.

Қосымша сұрақтар:

• 
  Мәтін дегеніміз не?
  
• 
  Сөйлем мен мәтіннің айырмасы неде?
  
• 
  Түрлерін атаңдар.
  
• 
  Абзац дегеніміз не? Қандай мәнде жұмсалады?
  
• 
  Мәтіндегі сөйлемдер бір-бірімен қалай байланысады?
  

• 
  Орфографиялық, орфоэпиялық норма дегеніміз не?
  
• 
  Бұл сөздер тілімізге қай тілдерден енген?
  

1. 
   Мәнерлеп оқып, қаратпа сөздерді табу
   
2. 
   Мәтіндегі эмоционалды-экспрессивті сөздерді тауып, жазылу емлесін түсіндіру.
   

1. 
   Тыныс белгілерін қоя отырып көшіру.
   
2. 
   Оқшау сөздерді ажырату
   
3. 
   Демеулік шылауларды анықтау
   
4. 
   Орфоэпиясында өзгеріске ұшырайтын сөздерді анықтау
   

1. 
   Мәнерлеп оқу
   
2. 
   Мәтіннің абзац санын, ондағы негізгі ой мен тірек сөздерді анықтату
   

1. Мәнерлеп оқу

2. Мәтінді ары қарай жалғастырып жазу

Топтық жұмыс

20, 21, 25-жаттығуларды үш қатарға беріп, берілген сөздерді айтылуы бойынша транскрипциясымен жаздырамын.

Аймангүл - [Аймаңкүл] т.б.

31, 32-жаттығулар.

Мәнерлеп оқу, мәтін түрін анықтау, тірек сөздерді теріп жазу


Қазақ тілі 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Күз

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың 6-сыныпта алған білімдерін еске түсіріп, қайталау, жазу сауаттылықтарын, білім-біліктерінің деңгейін бақылау

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, тазалыққа, өз ісіне жауапкершілікпен қарап, баға бере білуге, табиғатты, қоршаған ортаны аялауға тәрбиелеу

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілеттерін, естігендерін сауатты жаза білуін дамыту

Сабақтың типі: Білім сынау сабағы

Сабақтың түрі Диктант

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Мәнерлеп оқу, талдау

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Диктант жазуға дайындық

ІІІ. Диктант жаздыру
Күз

Күзге салымғы шуақ күндердің бірі еді. Танабай аулы Ақмоланың оңтүстік жағындағы Нұра өзенінің бойындағы қыстауында еді. Өзеннің жағалары қалың биік тал, кей жерлерде талмен араласа шыққан қамыс. Араларында, қырат жерлерінде биік ұшқат, қараған, тобылғы. Өзеннің екі жағындағы жалпақ шыққан неше түрлі өсімдіктердің сары ала алтынданып, әбден піскен кезі. Талдардың жапырақтары сап-сары алтын түстеніп, ақырын жыбдырлап желбірейді.

Қарағандардың да жапырақтары сарғайып, бүршіктері қызарып, құндақтары тұқым шашқан. Тікендердің жазғы ал қызыл гүлдерінің орындарына қып-қызыл моншақтай, сабақтаған қызыл соншақ түймелердей болып, итмұрандар самсаған. Қызыл тобылғылардың жасыл жапырақтары алтындай сараланып құйылған. Өзеннің және қара сулардың жағаларындағы селдіреген қамыстардың шашақтары үлбіреп, жел соқса, ақырын ырғала желбіреп, сары үкідей болып сарғайған. Қамыстардың әдемі сыбдырлаған жапырақтары да сары ала болған.

( 114 сөз. С.Сейфуллин)

Морфологиялық талдау жасау

2. Өзеннің екі жағындағы жалпақ шыққан неше түрлі өсімдіктердің сары ала алтынданып, әбден піскен кезі.

Ережелерді еске түсіру

Көптік, тәуелдік жалғаулары

Зат есім + жалғау

Екінші сөзбен байланыстырады
Зат есім көптеледі, септеледі, тәуелденеді, тек адамға байланысты сөздер жіктеледі.
Көптік жалғау(6) : -лар, - лер, -дар, -дер, - тар, -тер
Көптік жалғау сол заттың көптігін ғана емес, сол заттың көпке ортақ екенін де білдіреді.
Зейнеп + тер, апам+дар
Ескерту:

Мал

Мұнай + к.ж.

Газ

Бір заттың екінші затқа тәуелді екенін білдіреді

І.ж -ым, -ім, -м -ымыз, -іміз,мыз, -міз

ІІ ж. -ың, -ің, -ң -ыңыз, -іңіз, -ңыз, -ңіз

-ыңыз, -іңіз, -ңыз, -ңіз

ІІІж. -сы, -сі, -ы, -і -сы, -сі, -ы, -і
Бір немесе бірнеше заттың бір ғана затқа неадамға тәуелді екенін білдіруді оңаша тәуелдеу, ал бір не бірнеше заттың көп адамға тәуелді екенін білдіруді ортақ тәуелдеу дейміз.
ІҮ. Жаңа сабақты бекіту
34-жаттығу

1. Түсініп оқу

2. Ауызша тіл дамыту

3. Дәптермен жұмыс

Зат есімдерді теріп жазып, жалғау түрлерін ажырату

Қағанат+ы+ның, негіз + і + н, қалаушы + лар + дың

Көптелетін және көптелмейтін зат есімдерді теріп жазу

Халық мұнай

Байлық көмір

Мемлекет алтын

Қазақ мыс

Ұлт уран

Мақта

Ғарыш

Төмендегі сөздерді тәуелдеу:

Үй, киім, бала, Отан, бөлме
38-жаттығу

Қарамен жазылған тәуелдік жалғаулы сөздерді байланысқан сөзімен теріп жазып, нешінші жақта тұрғанын ажырату.

Күннің көзін – т.ж.ІІІ ж.

Ордасын – т.ж. ІІІ ж.
Ү. Қорытынды

ҮІ. Бағалау

ҮІІ. Үйге тапсырма: 35-жаттығу

Қазақ тілі 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің септелуі

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Зат есімнің түрленуі жөнінде алған білімдерін тереңдету, зат есімнің септелуін, оның өзіндік ерекшеліктерін меңгерту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, тазалыққа, адамгершілікке, парасаттылыққа тәрбиелеу

Дамытушылық: Оқушы ойын, тілін, сөздік қорын дамыту, септік жалғауларын дұрыс ажырата білуге машықтандыру

Сабақтың типі: Аралас сабақ

Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, түсіндірмелі, рөлге бөліп оқу, талдау, ауызша тіл дамыту, өзіндік жұмыс

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Үйге 40-берілген болатын. Үй тапсырмасын тексеремін.

Қосымша сұрақтар:

• 
  Көптік жалғауларын ата
  
• 
  Зат есімнің тәуелденуі дегеніміз не?
  
• 
  Оңаша тәуелдеу
  
• 
  Ортақ тәуелдеу дегеніміз не?
  

Септік жалғауы + з.е.

Байланыстырады
Зат есімге септік жалғауы ілгерінді ықпал заңына бағынып жалғанады.

Көмектес септігі ықпал заңына бағынбайды.

І, ІІ ІІІ

Өлеңді рөлге бөліп оқу

Өлеңді көшіріп жазып, септік жалғауларын көрсету

Толқынды толқын қуады.

Толқын мен толқын жарысад,

Күңіренісіп кеңеспен.

1. 
   Түсініп оқу
   
2. 
   Мәтінге ат қою «Бала елесі»
   
3. 
   Морфологиялық талдау жасау
   

Берілген сөздерді қатыстырып сөйлем құрау

Үйге септік жалғауларын қайталауға және 45-жаттығуды орындап келуге берілген болатын.

Үй тапсырмасын дәптерлерінен тексеріп шығамын.
ІІІ. Өткен сабақты қорытындылау
ІҮ. Жаңа сабақ
Зат есім жіктеледі.

Тек адамға қатысты зат есімдер ғана жіктеледі.

І. –мын, -мін, (-бын, І. –быз,-біз, -пыз, -піз

-бін, -пын, -пін) -мыз, -міз

ІІ. –сың, -сің ІІ. –сыңдар, -сіңдер

-сыз, -сіз -сыздар, -сіздер

ІІІ. - ІІІ. –

Зат есімдердің жіктелетін, жіктелмейтінін анықтау

Жіктелетіндерін жіктеп көрсету
47-жаттығу Көшіріп жазып, жіктік жалғауларының астын сызу

Мен – Арғын деген арыспын,

Азуы кере қарыспын.

Сен – бұзау терісі шөнтіксің,

Мен - өгіз терісі талыспын.
48-жаттығу

1. Түсініп оқу

2. Қарамен жазылған сөздерге талдау жасау
Үлгі: Сырмақ – з.е., а.с., текеметтер – з.е., к.ж., сұлтан – з.е., а.с., тайжүзген –з.е.,а.с., саба – з.е.,а.с., піспектің – з.е.,і.с., т.б.
2-тапсырма Ойлан, ізден, тап!

- көптік жалғау жалғанбайтын сөз бола ма?

- Тәуелдік жалғауы қандай сөзден соң түсіп қалып айтылады?

- Септік жалғаулары бір-бірінен қалай ажыратылады?

- Ілік септік жалғауы қай жалғаудағы қай сөз табымен байланысып келетінін байқадыңдар?

3-тапсырма

Төмендегі берілген сөйлемдерге морфологиялық талдау жаса

Жөргегімде таныстым мұң тілімен.

Жылағанда жүрегім күн тұтылып,

Қуанғанда күлкімнен түн түрілген.

Қайта тудым, өмірге қайта келдім.

Мен мың да бір тірілдім қайта өлмеске,

Айта бергім келеді, айта бергім.

Жіктік жалғаулы зат есімі бар жұмбақтар тауып жазу

Зат есім қай септікте тұрғанына қарай сөйлемде әр түрлі қызмет атқарады.

Зат есім а.с кім? Не? Бастауыш

Зат есім і.с. кімнің? Ненің? Анықтауыш

Зат есім ж.ж. Баяндауыш

Зат есім б.с

ж.с. Толықтауыш

ш.с.

Зат есім б.с

ж.с.

ш.с. Пысықтауыш

а.с + шылау

Толықтауыш - өзі толықтайтын сөзбен б,т, ж,ш,к. септіктерінде байланысады.

Пысықтауыш – Етістіктен болған мүшемен байланысып, мезгілін, мекенін, себебін, амалын, мақсатын, мөлшерін білдіреді.
ІҮ.Жаңа сабақты бекіту

49-жаттығу

І. 1. Зат есімдерді табу

2. Септік жалғауларын анықтау

3. Сөйлемде қай сөйлем мүшесінің қызметін атқарып тұрғанын анықтау

- Т.Бигелдинов туралы не білесіңдер?

- Ол кім?

- Екі мәрте Кеңес Одағының батыры, ұшқыш

1. Өлеңді оқып, көптік жалғауларын анықтау

2. Қай сөйлем мүшесінің қызметін атқарып тұрғанын табу

3. Шығармашылық жұмыс

Өлең құрастыру
51-жаттығу Ауызша

Берілген сөздерді жіктеу

1. Негізгі, көмекші сөздерді анықтау

2. Негізгі сөздердің қай сөйлем мүшесі қызметін атқарып тұрғанын анықтау

3. Ассоциация

4. 
   Өзіндік жұмыс
   

Қосымшалардың жалғану ретіне назар аудару

Өз-іміз-дің, оқушы-лар-ымыз-дан, Алматы-ның, зауыт-тар-ы-нан-быз
Ү. Қорытынды

ҮІ. Бағалау

ҮІІ: Үйге тапсырма:

1. 
   Оқу, ереже
   
2. 
   53-жаттығу