| Қазақ инновациялық гуманитарлық заң университеті
Гуманитарлық факультет
Тарих және география кафедрасы
«Бекітемін»
Университет ректоры Курманбаева Ш.А.
_________________
«____»_____2015 ж
ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
Пән атауы: Табиғатты тиімді пайдалану географиясы
Мамандық: 5В011600 «География»
Кредит саны: 3
Курс: 2
Семестр: 4
Дәріс: 30 сағ
Семинар: 15 сағ
Аудиторлық сағат: 45 сағ
СОӨЖ: 22,5 сағ
СӨЖ: 67,5 сағ
Емтихан: 4
Семей – 2015 ж
«Табиғатты тиімді пайдалану географиясы» пәні бойынша оқу жұмыс бағдарламасы 5В011600 «География» мамандығының типтік оқу жоспары негізінде жасалған.
Құрастырған: п.ғ.к., аға оқытушы Ахаева Н.В.
Тарих және география кафедрасы мәжілісінде қаралды
« » 2015ж. Хаттама №
Кафедра меңгерушісі_________Курманбаева С.А.
Гуманитарлық факультеттің оқу-әдістемелік комиссия мақұлдады.
« » 2015ж. Хаттама №
Төрайымы:_____________ Ахметова А.К.
Университеттің оқу -әдістемелік кеңесінде бекітілген
« __» __________2015ж. Хаттама №___
Төрайымы _______________________ Жарыкбасова К.С.
«Табиғатты тиімді пайдалану» пәні бойынша оқу жұмыс бағдарламасы.
1.Пәннің мақсаты міндеттері.
Табиғатты тиімді пайдалану пәні табиғат туралы түсінік бере отырып, табиғаттағы құбылыстар мен табиғатта таралған табиғи ресурстардың таралуы мен өзара жіктелуін, олардың қоғамдағы маңызын және типтерінің әлемдегі таралуын оқытады.
Сондықтан да негізгі мақсаты студенттерге айналамыздағы табиғат жағдайларының пайда болуы мен оның өзгеруін, табиғи ортаға келетін антропогендік әсер нәтижесін талқылауға мүмкіндік береді.
Курстың міндеттері:
-
Курстың пәні, мақсаттары, міндеттері мен табиғатты тиімді пайдаланудың басты кезеңдерімен таныстыру.
-
Табиғатта таралған табиғат ресурстарының түрлерімен таныстыру.
-
Олардың орналасу типтерін анықтау.
1.1. Пәннің мақсаты:
Ресурстану міндеттеріне барлық аталған ресурс түрлерін қолдану, территориялық орналасуы, қорлары мен жағдайын зерттеу жатады. Табиғи рерурстарға байланысты ресурстану міндеттерінің сферасына табиғи ресурстардың барлық өндірістік цикл сатысында, өндіру әдісінен бастап өнімді дайындауға, пайдаға асыру мен өндірістік – тұрмыстық қалдықтардың өңдеуге дейінгі зерттеу болып табылады.
1.2. Пәнді оқытудың міндеті
-
Студенттерге ресурстар туралы сипаттама беру;
-
Ресурс түрлерін қолдану, территориялық орналасуы, қорлары мен жағдайын зерттеу;
-
Ресурстану міндеттерінің сферасына табиғи ресурстардың барлық өндірістік цикл сатысында, өндіру әдісінен бастап өнімді дайындауға, пайдаға асыру мен өндірістік – тұрмыстық қалдықтардың өңдеуге дейінгі зерттеу;
-
Қоршаған ортаны ластанудан, өндірістік – тұрмыстық заттардан қорғайтын міндеттерді шешу;
-
Әлемде табиғат ресурстарының таралу заңдылықтарын анықтау;
1.3. Пәннің оқу процесіндегі орны
Табиғатты тиімді пайдалану пәнін оқыта отырып, студенттерге табиғаттағы таралған табиғи ресурстар түрлерін тиімді пайдалану жолдарын үйрену.
Студенттер осы пәнді оқу барысында қоршаған ортаға деген көзқарасы өзгереді. Дүние жүзінде таралған ресуртар түрлерін анықтауда, картамен жұмыс жасау жолдарын игегереді. Сызбалар мен кестелерді талқылап, қорытынды шығара біледі.
Білу керек:
-
Табиғи компоненттердің арақатынасын;
-
Табиғат заңдылықтарын;
-
Табиғи ресурстардың классификациясын;
-
Табиғи ресурстардың пайда болу жолдарын;
Қолдана білуі керек:
Алдыңғы алған білімдерін осы пәнге тиімді пайдалану. Табиғат ресурстарының таралу заңдылықтарын нақты анықтау.
2. Пән мазмұны
2.1. Дәрістер
|
№
|
Дәріс тақырыптарының атауы
|
Дәрістің мақсаты және мазмұны
|
Оқу түрі
|
Көлемі
(сағат)
|
1
|
Табиғи ресурстар географиясының зерттеу пәні
|
Мақсаты: Табиғи ресурстар географиясының зерттеу пәні және оның ерекшеліктерімен танысу.
Ресурстану жүйесі
Ресурстардың классификациясы
Табиғи ресурстардың таралуы
|
күндізгі
|
2
|
2
|
Табиғатты тиімді пайдалану
|
Мақсаты: Табиғатты тиімді пайдаланудың маңызы мен рөлі туралы оқу.
Табиғат тиімді пайдалану түсінігі
Табиғат тиімді пайдаланудың теориялық негіздері
Рациональды табиғат пайдалану
|
күндізгі
|
2
|
3
|
Ресурстарды өндіру
|
Мақсаты:Ресурстарды өндіру түрлерімен танысу.
Ресурстарды өндірудің ғылыми негіздері
Энергетикалық ресурстар
Минералды – шикізат ресурстары
Ландшафты ресурстар
|
күндізгі
|
2
|
4
|
Отын – энергетикалық ресурстар
|
Мақсаты: Отын – энергетикалық ресурстар түрлерін талдау жасау.
Мұнай және мұнайды тасымалдау
Газды тасымалдау
Көмір және көмірді тасымалдау
|
күндізгі
|
2
|
5
|
Ресурсты үнемдеу
|
Мақсаты: Ресурсты үнемдеу және тиімді пайдалану
Қалдықсыз және аз қалдықты технологиялар.
Экономиканың отын өнеркәсібін экологияландыру.
Су шаруашылығында ресурстарды үнемдеу.
|
күндізгі
|
2
|
6
|
Екінші реттік ресурстар
|
Мақсаты: Екінші реттік ресурстарды тиімді пайдалану
Ресурстық айналым.
Екінші реттік ресурстың жіктелуі
Екінші реттік ресурстарды пайдаға асыру
|
күндізгі
|
2
|
7
|
Табиғи ресурстар түсінігі. Табиғи ресурстарды топтастыру
|
Мақсаты:Табиғи ресурстар түсінігін оқыту. Табиғи ресурстарды топтастыру және сипаттау.
Табиғи ресурстардың таралу классификациясы.
Жалпы түсінік.
Таралу заңдылықтары.
Даму және орналасуы.
|
күндізгі
|
2
|
8
|
Дүние жүзінің табиғи ресурстарының негізгі түрлері
|
Мақсаты: Дүние жүзінің табиғи ресурстарының негізгі түрлерімен танысу
Энергетикалық ресурстар
Су ресурстары
Дүниежүзілік мұхиттың негізгі ресурстары
|
күндізгі
|
2
|
9
|
Еуропа елдерінің табиғи ресурстарына сипаттама
|
Мақсаты: Еуропа елдерінің табиғи ресурстарына сипаттама беру
Батыс Еуропа
Орталық және Шығыс Еуропа
Орта Еуропа және Оңтүстік Еуропа
|
күндізгі
|
2
|
10
|
Азия елдерінің табиғи ресурстарына сипаттама (Соның ішінде ТМД елдеріне)
|
Мақсаты: Азия елдерінің табиғи ресурстарына сипаттама (Соның ішінде ТМД елдеріне)беру
Азия елдерінің табиғи ресурстары
ТМД елдерінің табиғат ресурстары
Ресей Федерациясының табиғи ресурстары
|
күндізгі
|
2
|
11
|
Америка елінің табиғат ресурстарына сипаттама
|
Мақсаты:Америка елінің табиғат ресурстарына сипаттама беру және талдау
Минералдық ресурстар
Биологиялық ресурстар
Жер ресурсы
|
күндізгі
|
2
|
12
|
Африка елдерінің табиғат ресурстарына сипаттама
|
Мақсаты:Африка елдерінің табиғат ресурстарына сипаттама беру және талдау
Минералдық ресурстар
Биологиялық ресурстар
Жер ресурсы
|
күндізгі
|
2
|
13
|
Аустралия материгінің табиғат ресурстарына сипаттама
|
Мақсаты: Аустралия материгінің табиғат ресурстарына сипаттама беру және талдау
Минералдық ресурстар
Биологиялық ресурстар
Жер ресурсы
|
күндізгі
|
2
|
14
|
Қазақстанның пайдалы қазбалары
|
Мақсаты: Қазқстанның пайдалы қазбаларына талдау жасау
Қазақстанның табиғат ресурстары
Минералды шикізат ресурстарын пайдалану
Пайдалы қазбаларды қорғау
|
күндізгі
|
2
|
15
|
Ғаламдық проблемалар. Оларды шешу жолдарының түрлеріне сипаттама. Энергетикалық шикізат
|
Мақсаты: Ғаламдық проблемалар түсінігін қалыптастыру
Экологиялық қауіп
Ластаушы көздер
Озон мәселесі
Шөлейттену процесі
|
күндізгі
|
2
|
2.2 Тәжірибе (семинар) сабақтары. 15 сағат
|
№
|
Тақырып атауы
|
Семинар сабақтарының мазмұны. (білу керек, меңгеру керек, танысу қажет)
|
Оқыту формасы
|
(сағат)
көлемі
|
1
|
Табиғи ресурстар және оның түрлері
|
Білу қажет: Табиғи ресурстардың түрлерін және оны тиімді пайдалану білімді қалыптастыру.
Меңгеру керек: Пәннің мақсаты мен міндеттерін зерттеу объектісін.
Танысу керек: Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану географиясы зертеу ұғымының ерекшеліктерімен
Табиғаи ресурстар туралы жалпы түсінік
Табиғат ресурстарының жіктелуі
Шаруашылық әрекет және табиғат ресурстарының өзгеруі
|
күндізгі
|
1
|
2
|
Табиғатты пайдалану
|
Білу қажет: Табиғи пайдалануды
Меңгеру керек: Табиғат пайдаланудың теориялық
негіздері
Танысу керек: Табиғат пайдалану түсінігі
Табиғат пайдалану түсінігі
Табиғат пайдаланудың теориялық
негіздері
Рациональды табиғат пайдалануды білу керек
|
күндізгі
|
1
|
3
|
Ресурстарды өндіру
|
Білу қажет: Ресурстарды өндірудің ғылыми негіздері
Меңгеру керек: Энергетикалық ресурстар басты ерекшеліктерін.
Танысу керек: Ресурстарды өндіру
Ресурстарға шаруашылық баға беру
Ресурстардың қамтамасыз етілу жағдайы
Жер шарында таралу ерекшеліктерін білу керек.
|
күндізгі
|
1
|
4
|
Отын – энергетикалық ресурстар
|
Білу қажет: Отын – энергетикалық ресурстар
Меңгеру керек: Мұнай және мұнайды тасымалдау басты ерекшеліктерін.
Танысу керек: Мұнай және мұнайды тасымалдау, Газды тасымалдау, Көмір және көмірді тасымалдау ерекшеліктерімен.
Мұнай және мұнайды тасымалдау
Газды тасымалдау
Көмір және көмірді тасымалдауды білу керек.
|
күндізгі
|
2
|
5
|
Минералдық ресурстар
|
Білу қажет: Минералдық ресурсты үнемдеу туралы білімді қалыптастыру.
Меңгеру керек: Минералдық ресурстар түрлерін ажырату
Танысу керек: Қалдықсыз және аз қалдықты технологиялар,экономиканың отын өнеркәсібін экологияландыру және су шаруашылығында ресурстарды үнемдеу ерекшеліктерімен
Рудалы пайдалы қазбаларға баға беру
Рудасыз пайдалы қазбаларға баға беру
Техникалық ресурстарға баға беру
Құрылыс материалдарға баға беру
|
күндізгі
|
2
|
6
|
Жер ресурсы
|
Білу қажет: Жер ресурстары
туралы білімді қалыптастыру.
Меңгеру керек: Жер ресурстарының түрлерімен таныстыру
Танысу керек: Жер ресурстарының пайдаға асыру ерекшеліктерімен
Өңделетін (егістік, бау-бақша плантациясы)
Шабындық, жайылымдық
Ормандар мен бұталар
Шаруашылыққа жарамсыз жерлерді білу керек
|
күндізгі
|
2
|
7
|
Су ресурстары
|
Білу қажет: Су ресурстарын топтастыру туралы білімді қалыптастыру.
Меңгеру керек: Су ресурстарын пайдалану жолдарын
Танысу керек: Су ресурстарының таралу заңдылықтары мен даму және орналасуы ерекшеліктерімен
Су ресурстарының таралуы
Су ресурстарымен қамтамасыз етілуі
Су ресурстары тапшылығы оның сапасының нашарлауын меңгеру керек
|
күндізгі
|
2
|
8
|
Биологиялық ресурстар
|
Білу қажет: Биологиялық ресурстарының негізгі түрлері туралы білім негізін қалыптастыру.
Меңгеру керек: Биологиялық ресурстарының негізгі түрлерін
Танысу керек: Биологиялық ресурстары ерекшеліктерімен
Өсімдік тектес ресурстар
Орман ресурсы
Жануар тектес ресурсын білу қажет
|
күндізгі
|
2
|
9
|
Рекреациялық ресурстар
|
Білу қажет:Әлемнің рекреациялық ресурстарына сипаттама туралы білім негізін қалыптастыру.
Меңгеру керек: Рекреациялық ресурстар жіктелуін сипаттау
Танысу керек: Рекреациялық ресурстар ерекшеліктерімен
Рекреациялық ресурстар классификациясын білу керек
Табиғи – рекреациялық ресурстарға баға беру
Мәдени – тарихи орындарды білу керек.
|
күндізгі
|
2
|
«Табиғатты тиімді пайдалану» пәні бойынша СОӨЖ орындау және тапсыру кестесі 22,5 сағат.
№
|
Сабақ тақырыптарының атауы
|
Мазмұны (білу керек, меңгеру керек, танысу қажет)
|
Есеп формасы
|
Сағат саны
|
1
|
Ресурстарды рациональды пайдалану жүйесіне сипаттама
|
Қоғам дамын қамтамасыз етуші, табиғат сферасында қалыптасатын және оның құрамдас бөліктерін, оларды рациональды пайдалану жүйесін сипаттау. Оларды қолдану принциптерін білу керек.
|
Конспект
|
2
|
2
|
Табиғатты пайдалануда минералды шикізат ресурстарының классификациясы
|
Табиғат көздерін шаруашылықта пайдалануда атқаратын маңызын, олардың классификациялануын түсіну керек.Шаруашылықта сұранысқа жоғары шикізат көздерін білу қажет.
|
Ауызша талдау
|
2
|
3
|
Табиғатты қорғау шараларының негізгі мәселелері
|
Қазіргі таңдағы табиғатты қорғау, оларды тиімді пайдалану жолдарын меңгеру керек.
Табиғатта қорғауда атқарылатын түрлі әдіс – тәсілдердің маңызын білу керек.
|
Конспект
|
2
|
4
|
Қазақстанның табиғат ресурстары
|
Қазақстанның табиғат ресурстары түрлерін жекелей анықтап, топтастырып, оларға сипаттама жазу керек.
Экономикалық аудандар бойынша таралуы мен қамтылу жағдайын білу керек.
|
Конспект
|
2
|
5
|
Әлемнің табиғат ресурстарына сипаттама
|
Дүние жүзінде таралған ресурстар түрлерін анықтап, әлем елдерінің табиғат ресурстарымен қамтамасыз етілу дәрежесін қарастыру керек.
Табиғат ресурстарының таралу ерекшеліктерін карта арқылы анықтау жолдарын білу керек.
|
Хабарлама
|
2
|
6
|
Минералды табиғат ресурстарының тиімді пайдаланудың теориялық маңызы
|
Минералдық ресурстар түрлерінің таралу заңдылықтары мен даму ерекшеліктерін талдау қажет.
Рудалы және рудасыз, техникалық және құрылыс материалдары ресурс көздерін білу керек.
|
Ауызша талдау
|
2
|
7
|
Мұхиттың биологиялық ресурстары
|
Мұхиттарда тіршілік етуші өсімдіктер мен жануарлар түрлері туралы конспект жазу керек. Өсімдіктер мен жануарлар биомассасы түрлерінің таралу ерекшеліктерін меңгеру керек.
|
Конспект
|
2
|
8
|
Мұхиттың минералдық ресурстары
|
Мұхит табанында және жағалауында төсеніш ретінде кездесетін минералдық ресурстарға конспект жазу. Мұхиттың энергиялық ресурсын пайдалану жолдарының ізденістер көлемін білу керек.
|
Конспект
|
2
|
9
|
Табиғи ресурстардың таралу классификациясы.Таралу заңдылықтары
|
Жер шарында кездесетін табиғи ресурстар түрлерін контур картаға түсіру керек.
Табиғаттағы табиғат ресурстарының әлеуметтік – экономикалық сфераны байланыстырушы рөлін атқару қызметін сипаттай білу керек.
|
Контурға түсіру
|
2
|
10
|
Табиғатты пайдалануды болжау және басқару
|
Табиғат ресурстарын пайдалануда қолданылатын негізгі принциптерін анықтап, теориялық негізде талқылау.
Қоршаған ортаны қорғау мәселелерін анықтай білу керек.
|
Ауызша талдау
|
2
|
11
|
Шикізат ресурстарының пайдалануы және қолданылуына сипаттама
|
ХІХғ.ғ. мен ХХІғ.ғ арасындағы табиғат қорларын пайдалану үрдістері мен өзгерістерін жазу керек. Шаруашылық тұрғыдан ресурстарды пайдалану әдістерінен және бағыттарынан жіктеу ерекшеліктерін білу керек.
|
конспект
|
2,5
|
«Табиғатты тиімді пайдалану» пәні бойынша СӨЖ орындау және тапсыру кестесі 67,5 сағат.
№
|
Сабақ тақырыптарының атауы
|
Мазмұны (білу керек, меңгеру керек, танысу қажет)
|
Есеп формасы
|
Сағат саны
|
1
|
Дүние жүзінің табиғи ресурстарының негізгі түрлері
|
Дүние жүзі елдерінің барланған пайдалы қазбалармен қамтамасыз етілу дәрежесін жазу керек. Дүние жүзі табиғат ресурстарының табиғи – экономикалық жітелуін білу керек.
|
Конспект
|
7
|
2
|
ТМД елдерінің табиғат ресурстары
|
ТМД елдері арасындағы табиғат ресурстар түрлерінің қамтылуы мен таралу заңдылықтарын жазу керек.
ТМД табиғат жағдайларының алуан түрлілігі мен ресурстар түрлерінің қамтылу жағдайларын меңгеру керек.
|
Конспект
|
7
|
3
|
Дүние жүзілік мұхит ресурсы
|
Мұхит ресурстарын жіктеп, таралу заңдылықтарын талдау.
Әлемдік «мұхит құрлық»,
«мұхит теңіз» шаруашылығы қалыптасуының маңыздылығын игеру керек.
|
Ауызша талдау
|
7
|
4
|
Агроклиматтық ресурстар
|
Минералды ресурстар көздерін үнемді пайдалануда агроклиматтық қорларды пайдалану жолдарын жазу керек.
Күн энергиясын, жел энергиясын пайдалануда минералдық ресурс көздерін үнемдеу жолдарын білу керек.
|
Конспект
|
7
|
5
|
Қазақстанның табиғат ресурстары
|
Қазақстан табиғат ресурстарының қалыптасу тарихы мен таралу заңдылықтарын және олардың игерілу жолдарын сипаттап жазу керек. Кезең бойынша Қазақстан жерінде табиғи қорлардың қалыптасу ерекшелігі негізінде геологиялық даму жағдайын білу керек.
|
Конспект
|
7
|
6
|
Ғаламдық проблемалардың табиғат ресурстарымен байланысы
|
Табиғат ресурстары сапасының нашарлауы және таусылуы негізгі экологиялық проблема ретінде талдау жасау.
Шикізат қорларын ұтымды пайдалану ғаламдық энергетикалық проблеманың басты мәселесі ретінде қарастыру.
|
Ауызша талдау
|
8,5
|
7
|
Табиғатты тиімді пайдаланудың әлеуметтік – экономикалық маңызы
|
Табиғатты пайдалануда ең басты экономикалық мәселелерді талқылау. Табиғат ресурстарын пайдаланудың шұғыл өсуінде, табиғи қорлардың сарқылуына апарып соқыруын сипаттап, олардың сарқылмауына алды – ала шаралар жүрізу жолдарын білу керек.
|
Ауызша талдау
|
8
|
8
|
Табиғи ресурстарға тапшы елдер
|
Табиғи ресурстарға тапшы елдерді анықтап, сол елдерде таралған ресурс түрлері мен мөлшеріне сипаттама жасау. Сұранысқа жоғары ресурс түрлерін сипаттап, білу керек.
|
Конспект
|
8
|
9
|
Климат өзгеру процесінің табиғатты пайдаланудағы маңыздылығы
|
Қазіргі таңдағы ғаламдық жылыну, яғни климаттың күрт өзгеруінің табиғатқа тигізетін әсерін сипаттап жазу керек.
Ғаламдық климаттың жылынуы себебін анықтау жолдарын білу керек.
|
Конспект
|
8
|
Әдебиеттер
1.Чигаркин А.В. Геоэкология и охрана природы Казахстана. Алматы, 2003.
2.Чигаркин А.В. Региональная геоэкология Алматы Казахстана. Алматы, 2000.
3.Чигаркин А.В. Геоэкология Казахстана., 1995
4. Геоэкология и полезные ископаемы Казахстана. Алматы, 1996
5.Максаковский В.П. География мировых природных ресурсов. // География.- 2006, -№5. С. -3-1. 6.Максаковский В.П. География мировых природных ресурсов. // География.- 2006, -№6. С. -4-8
7.Реймерс Н.Ф. Природопользование: Словарь-справочник. –М.: 1990. 637с
8.Чигаркин А.В. Экологическое ресурсоведение. –А.: 2004.
Қосымша әдебиеттер тізімі:
1. 1. Бейсенова А.С. Исследования природы Казахской ССР А., 1979
2. Гвоздейкий А.Н. Николаев В.А. Казахстан (очерки природы) м., 1971
3. Герасимов И.П. Природные условия Казахстана М., 1944
4. Очерки по географии Казахстана Под. Ред. Герасимова А., 1952
5. Формазов А.Н. Животный мир Казахстан М., 1987
6. Қазақстанның қызыл кітабы.А., 1978-1981
7.Чигаркин А.В. Основные проблемы ландшафтоведения и охрана природы Казахстана.А.,1974
8. Красная книга КазССР. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений.А.,1981
9.Чупахин В.М. Природное районирование Казахстана.А.,1970
10.Национальная программа действий по борьбе с опустыниванием в РК.А.,1996
11. Атлас Казахской ССР. Т.1.М.,1986
12.Агроклиматический атлас мира.М-Л.,1972
13. Атлас СССР.М.,1983
14.Эколого-геохимический атлас городов и промышленных центров Казахстана.А.,1996
15.Научно-прикладной справочник по климату СССР.вып.18.КазССР. Л.,1989
4 Пәнді материалдық-техникалық қамтамасыз ету
№
|
Дәріс тақырыптары
|
Мультимедиялық презентациялар
|
Оқу фильмдері
|
Көрнекіліктер
|
Макропрепараттар
|
Әртүрлі
|
1
|
Ресурстарды өндіру
|
|
|
карточка
|
|
Дүниежүзінің саяси картасы
|
2
|
Отын – энергетикалық ресурстар
|
|
|
Карта-схема
|
|
Дүниежүзінің саяси картасы
|
3
|
Ресурсты үнемдеу
|
|
|
кесте
|
|
Дүниежүзінің саяси картасы
|
4
|
Екінші реттік ресурстар
|
|
|
кесте
|
|
Диаграмма
|
5
|
Табиғи ресурстар түсінігі. Табиғи ресурстарды топтастыру Табиғи ресурстардың таралу классификациясы.
|
|
Германия
|
карточка
|
|
Еуропаның саяси картасы
|
6
|
Дүние жүзінің табиғи ресурстарының негізгі түрлері
|
|
|
атлас
|
|
Американың саяси картасы
|
7
|
Еуропа елдерінің табиғи ресурстарына сипаттама
|
|
|
атлас
|
|
|
8
|
Қазақстанның пайдалы қазбалары
|
Слайд презентация
|
|
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
