Ш. А. Шортанбаев 1

© 2021 Al-Farabi Kazakh National University 
ISSN 1563-0323, eISSN 2618-0782 Филология сериясы. №2 (182).2021 https://philart.kaznu.kz
151
ҒТАМР 17.82.10 https://doi.org/10.26577/EJPh.2021.v182.i2.ph16
Ш.А.
 
Шортанбаев
1
*
, А. Мамыров
2 
1
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ. 
2
Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті, Қазақстан, Орал қ. 
*e-mail: shokhan.shortanbaev@gmail.com
ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ПРОЗАСЫ
ЗИНОЛ БИСЕНҒАЛИ ЗЕРТТЕУЛЕРІНДЕ
Мақалада филология ғылымдарының докторы, профессор, Шыңғыс Айтматов атындағы 
Халық аралық қоғамдық ғылымдар академиясының академигі Зинол-Ғабден Қабиұлы Бисенғали-
дың қазақ әдебиеттану ғылымына қосқан үлесі, ХХ ғасыр басындағы қазақ прозасын зерттеудегі 
еңбегі жан-жақты қарастырылған. Баспасөз беттеріне жарияланған проза жанрының алғашқы 
үлгілерінің өзіне тән ерекшеліктерін, ұлттық проза жанрының жаңа ғасыр бастауындағы қалыптасу 
тарихын, өзіне тән даму заңдылықтарын, жетістігі мен кемшілігін саралап, айқындаудағы 
ғалым зерттеулерінің көкейкестілігі айқындалады. Кәсіби прозаның қалыптасып, дамуының 
алғышарттары, өзіне тән көркемдігі, жүріп өткен жолы, қоғамдық өмірмен байланыстылығы, 
дәуір шындығын көркемдік тұрғыдан игерудегі әр қалам иесінің өзіне ғана тән әдіс-тәсілі, 
мәнер-машығы ғалым тарапынан терең зерделенгені айтылады. Ғалымның төл әдебиетіміздегі 
романдық ойлаудың қалыптасу жолына тереңірек үңілгені сараланады. 
Мақалада Зинол-Ғабден Бисенғалидың зерттеулерінде ХХ ғасыр басындағы қазақ романының 
бейнелеу ұстанымдары мен көркемдік әдіс тәсілдерін, қазақ қаламгерлерінің, атап айтқанда, 
Ш. Құдайбердіұлы, М. Дулатов, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов, М. Әуезов, С. Сейфуллин,
С. Мұқанов және т.б. қаламгерлердің тақырыптық-идеялық, көркемдік-стильдік ізденістерін 
жан-жақты қарастырылғаны тұжырымдалады.
Сондай-ақ, мақала барысында ғалымның ХХ ғасыр басындағы қазақ романшыларының 
дүниетанымынан туындаған романдық ойлау ерекшеліктерінің сырын және оған әсер еткен түрлі 
факторларды тиянақтап берген еңбегі де қамтылған.
Түйін сөздер: ұлттық проза, роман, романдық ойлау, әдеби даму, көркемдік ізденіс, стиль, 
жанр.
Sh.A. Shortanbayev
1
*, A. Mamyrov
2
1
Al-Farabi Kazakh National University, Kazakhstan, Almaty 
2
West Kazakhstan innovation-technologies university, Kazakhstan, Uralsk
*e-mail: shokhan.shortanbaev@gmail.com