Ш. М. Жумадина Химиялық технологиялар және жаратылыстану оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды 2012 ж., № хаттамасы

Жұмыс оқу бағдарламасының титулдық парағы

ПМУ ҰС Н 7.18.3/30

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

6М060700 - Биология мамандығының магистранттарына арналған

Павлодар

Мамандығының мемелекеттік стандарты және типтік оқу бағдарламасы негізінде әзірленген жұмыс бағдарламасының бекіту парағы

ПМУ ҰС Н 7.18.3/31

ОІ жөніндегі проректор

_______________ Н.Э. Пфейфер 2012 ж.“____”_____________

Құрастырушы: б. ғ. к., доцент Нурлина А.Б. ___________

Биология және экология кафедрасы

Жасушалық биология пәні бойынша

6М060700 - Биология мамандығының магистранттарына арналған

ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Кафедра отырысында ұсынылды 2012 ж. «___»_________________ №_____хаттама

Кафедра меңгерушісі ___________________ Ш.М. Жумадина

Химиялық технологиялар және жаратылыстану оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды «___» ___________ 2012 ж., № ___ хаттамасы

ОӘК төрағасы _____________________ Р.Ж. Нургожин

ХТжЖ деканы _____________ К.К. Ахметов 2012 ж. «____» _____

МАҚҰЛДАНДЫ

ОӘІ бастығы _________________ А.А. Варакута 2012 ж. «____»__________

2012 ж. «___»______________ №____ Хаттама

1. 
   Пәннің мақсаты мен міндеттері:
   

Пәннің міндеттері:

• 
  тірі клеткалардың молекулалық ұйымдасуы мен реттеуші механизмдерін құрылысының фундаменталды негіздерін беру;
  
• 
  клетка эволюциясы, клетканың ортамен қарым-қатынасы, энергетикасы, клетканың қорғану механизмдері, клеткааралық байланыстар, клетка репродукциясы мен цитодифференцировка туралы түсініктер беру.
  

• 
  бактериялардың, өсімдіктер және жануарлар клеткаларының құрылысы мен қызметі жағынан ұқсастықтары мен айырмашылықтарын байқап, оны түсіну.
  

Магистрант істей біліуі керек:

• 
  көп клеткалы организмнің клеткалық популяцияларының құрамын тұжырымдауын;
  
• 
  ультрақұрылымдық микроскопия, сандық цитохимия, аналитикалық цитология, молекулалық биологияның цитогенетикалық әдістерін меңгеру қажет.
  

2. 
   Пререквизиттері: мамандыққа кіріспе, цитология, генетика, микробиология, молекулалық биология, жануарлардың физиологиясы, биохимия, адамның анатомиясы, жеке даму биологиясы, экология.
   

4.1 Пәннің тақырыптық жоспары

4.2 Пәннің тақырыптарының мазмұны

Биология ғылымының соңғы 50 жыл ішінде көптеген жетістіктері. Зерттеушілердің қызығышылығының қеңеюі мен жаңа методикалық көзқарастардың дамуы. Клеткалық биологияның осы замандағы мәселелері мен жетістіктері және клетка ғылымының тарихы.

Тіршілік алдындағы молекулалық эволюция. Аминоқышқылдардың нуклеотидтердің, липидтердің атомдар мен жай қосылыстардың пайда болуы қамтамасыз еткен геохимиялық және геофизикалық факторлар. Клетка эволюциясының жолы жіне көп клеткалы организмдердің пайда болуы. Клеткалардың негізгі типтері және алуан түрлері.

Физикалық ортадағы клеткаға әсер ететін негізгі факторлар (гравитациялық өріс және акустикалық толқын, электрлік өріс және электромагнитті толқын). Химиялық қоршаған ортаның табиғи және антропогенді факторлар (қоректік заттар, реттегіш молекулалар, геномдар және ксенобиотиктер). Клетка мен организмдердің кооперациясы және бір-бірімен бәсекелестілігі.

Клеткалардың бөлінуі және өсуі. Клетка циклының фазасы және олардың бір-бірімен байланысы. Сүтқоректілердегі клетка бөлінуінің реттелуі. Митоздың стимуляция факторы. Циклиндер. Алғашқы және кейінгі қалдырылған жауапты қамтамасыз ететін гендер. Миграциялаушы клетка. Бағана клеткалары және олардың популяциясын реттеу. Патологиялық және қалыпты жағдайдағы бағана клеткалардың рөлі.

Биомембрана тұрақтылығын анықтаушы факторлар. Биомембрананың ультрақұрылымы мен химиялық құрамы. Белоктар мен липидтердің биомембранада шоғырлануы. Мембрана ішіндегі компоненттердің молекулааралық байланыстары мен қозғаласы (электростатикалық, дисперсиялық, гидрофобты).

Клеткааралық қарым-қатынас. Эндокринді, паракринді және синапстың жүйенің химиялық сигнализациясы. Екінші реттік мессенджерлер, клетка бетінің рецепторлары. Бір клеткадан басқа клеткағасигнал беру жолдары (аденициклазды, гуанициклазды, фосфоинозитті). Арахидон қышқылының және оның туындыларының клеткаішілік сигнализация процестеріне қатысуы Са2+ рөлі. STAT- белок көмегімен сигналды клеткалық рецепторлардан геномға жеткізу.

Қозғалысты қамтамасыз ететін орындаушы мехапнизмдердің негізгі типтері мен молекулалық ұйымдасуы. Цитоқанқаның транспортты және тітіркену қызметі. Микротүтікшелер мен актинді жіпшелердің полимеризациясы (деполимеризация) және өзара әсерлерінің негізінде қамтамасыз етілетін қозғалыс жүйесі. Цитоқанқаның құрылысы және қайта құрылуы. Тубулиндер, G- және F-актин миозин, МАР, БАМ және басқа цитоқанқа құрылымына «конструктур» болатын белоктар. Микрофиламенттер, микротүтікшелер, аралық филаменттер.

Пластид пен митохондрияның молекулалық жіне ультрақұрылымдық ұйымдасуы. Энергия түзілуінің алғашқы механизмі, редокс циклі және клетка цитозоліндегі макроорганикалық қосылыстардың синтезі. Тотығу фосфорлану және фотосинтетикалық процестердегі энергия түзілуі. АТФ синтезінің хемиосмостың теориясы. Энергия түзілуінің екінші қатардағы механизмі. Механикалық қозғалысты, заттарды трансмембраналық тасымалдануын, биосинтезді, клетка бөлінуін энергиямен қамтамасыз ету жолдары.

Клеткалық өлім: некроз жіне апоптоз. Апоптоз жіне некроздың биохимиялық және морфологиялық айырмашылығы. Бағдарланған клеткалық өлімнің реттеуші факторлары (апоптоз). Каспазалар. р53 белогы. Токсиндер.

1. 
   Вакуолдық жүйе қызметінің жалпы сипаттамасы. Вакуолдық жүйдегі органоидтардың қарым-қатынас.
   
2. 
   Гранулярлық эндоплазмалық тордың құрылысы мен қызметі туралы қазіргі кездегі қөзқарастар.
   
3. 
   Еритін белоктардың котрансляциялық транспорты. Мембраналық белоктың синтезі.
   
4. 
   Гольджи аппараты мен ЭПС-тың аралық транспорты.
   

1. 
   К. Гольджидің пластинкалық комплексінің ашылу тарихы.
   
2. 
   Әр түрлі типтегі клеткалардағы Гольджи аппаратының ұйымдасу ерекшелектері.
   
3. 
   Цис- және транс- Гольджи торы. Гольджи аппаратындағы белоктардың сұрыптау және модификациялау.
   

1. 
   Лизосоманың ашылу тарихы.
   
2. 
   Лизосомның молекулалық маркерлері. Лизосом класификациясы.
   
3. 
   Лизосомдық ферменттер жиынтығы.
   
4. 
   Лизосом қызметі. Лизосомдық аурулар (тұқым қуалаушы және жүре пайда болатын).
   

1. 
   Спецификалық емес және спецификалық эндоцитоз.
   
2. 
   Сырты қоршалған қөпіршіктердің, пайда болатын жері, қызметі және маңызы.
   

1. 
   Микротүтікшелердің молекулалық құрылымы.
   
2. 
   Микрофиламенттердің ультрақұрылымдық және молекулалық ұйымдасу.
   
3. 
   Жасушаның аралық филаменттерінің молекулалық ұйымдасуы.
   

1. 
   Жасуша культурасын алудың қазіргі кездегі технологиясы. Эукариотты жасушалардың культурасы.
   
2. 
   Қартаю. Мутанттарды сұрыптау.
   
3. 
   Жасушалық линия: in vitro жасушаның дифференцитровкасы.
   
4. 
   Әр түрлі жануарлардан және ұлпалардан жасуша культурасының алыну әдісі (фибробластар, эпителий жасушалар, гипатоциттер және т.б.).
   

1. 
   Ксенобиотиктердің метаболизмін катализдейтін ЭПС ферменттерінің молекулалық ұйымдасу.
   
2. 
   Жасушаның антиоксидантты жүйелері.
   

1. 
   Хромосомның морфологиялық идентификациясы.
   
2. 
   Хромосомның нәзік құрылымы.
   
3. 
   Соматикалық жасушаның ішінен шығатын хромосом аномалиясы.
   

1. 
   Біржасушалы организмдердің, өсімдіктердің, жануарлардың микротүтікшелерінің ұйымдасу орталықтары.
   
2. 
   Центросомның және центриольдің құрылысы. Центросомды цикл.
   

1. 
   Плазматикалық және жасушаішілік мембрананың реттеуші, тасымалдаушы, барьерлік қызметі.
   
2. 
   Биомембраналар арқылы заттардың пассивті, энергия тәуелді және активті тасымалдануы. Биомембраналар арқылы тасымалданатын заттардың жылдамдығын анықтаушы факторлар.
   
3. 
   Трансмембраналық заттар тасымалдануының қозғаушы күші, электрохимиялық потенциалды рөлі. Мембраналық тасымалдау жүйесінің молекулалық ұйымдасуы (қозғалғыш, тасымалдаушылар, ионды каналдар, тасымалдаушы АТФазалар).
   

1. 
   Ақпараттарды таңдамалы түрде қабылдау механизмі мен жолы және сыртқы сигналдардың әсерлерін жасушалардың іске асыруы.
   
2. 
   Фото-, механо-, термо- және хеморецепторлар құрылымы. Сигналдардың трансмембраналық берілу жолдары.
   
3. 
   Сыртқы сигналдарды қабылдауда жасушалық функцияларды басқару әдісі мен механизмі. Жасушааралық тану (гемофильді және гетерофильді адгезиялық белоктар).
   
4. 
   Жасушааралық арнаулы байланыстар.
   

4.4.1 МӨЖ түрлерінің тізімі

1. 
   Ферменттер. Жұмыс атқару механизмі.
   
2. 
   Эукариот және прокариоттардағы жасушааралық қарым-қатынастар.
   
3. 
   Вирустар. Эволюциялық шығу тегі.
   
4. 
   Биотехнология және генетикалық инженерияның соңғы жетістіктері.
   
5. 
   Онкологияның молекулярлық негіздері.
   
6. 
   Басқа жасушаларға тұқымдық қаситеттерді еңгізу.
   
7. 
   Цитоқанқанның жиырылуы мен тасымалдау қызметтері.
   
8. 
   Бастауыш жасушалар және олардың популяциясының реттеу.
   
9. 
   Жасушалық теорияларының пайда болуы мен дамуы.
   
10. 
    Жасушаның органикалық және бейорганикалық заттар.
    
11. 
    Гендердің табиғаты.
    

1. 
   Грин Н., Cтаут У, Тейлор Д. Биология. – М.: Мир, 2001. – тт. 1-3.
   
2. 
   Молекулярная биология клетки. – М.: Мир, 2002. – т.т.1-5.
   
3. 
   Ченцов Ю.С. Введение в клеточную биологию. М.: Академкнига, 2004. –495 с.
   

4. 
   Свенсен К., Уэбстер П. Клетка. – М.: Мир, 2004.
   
5. 
   Босток К., Самнер Э. Хромосома эукариотической клетки. М.: Мир, 2009.
   
6. 
   Епифанова О. Н. Лекции о клеточном цикле. – М: Scientific press, 2004. – 321 с.
   
7. 
   Журналы «Цитология», «Молекулярная биология», «Успехи современной биологии» и др.
   
8. 
   Короленко Т.А. Катаболизм белка в лизосомах. Новосибирск, Наука, 2003. – 245с.
   
9. 
   Костюк П.Г. Клеточная сигнализация. М., Наука, 1999. – 342 с.
   

Мамандықтың жұмыс оқу жоспарынан көшірме

ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

6М060700 – Биология мамандығының жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Кафедра меңгерушісі _________Ш.М. Жумадина 2012 ж. «___» ________