«Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел!» Шерубай Құрманбайұлы, кеше ғана шыққан «Сөзтүзер»
жүктеу/скачать 16.11 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүгінгі баспасөз беттерінде жазылып, айтылып жүрген сәтсіз қолданыстардың туындауы неде деп ойлайсыз
- Тіл мәдениетінің сақталуы бұқаралық ақпарат құралдарының ықпалы мен қоғамдық санаға әсері өте күшті.
- Окказионали́зм)
|
«Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел!» Шерубай Құрманбайұлы, кеше ғана шыққан «Сөзтүзер» - қалам ұстаған қауымға жол көрсетіп, жөн сілтейтін темірқазықтай туынды болғалы тұр. БАҚ тілінде қолданып жүрген қателіктерді тезге салуда осындай еңбектердің маңызы зор. Өзіңіздің жетекшілігіңізбен жарыққа шыққан бұл сөздіктің маңыздылығы қандай? Бұл сөздік қалай жазылды? Бүгінгі баспасөз беттерінде жазылып, айтылып жүрген сәтсіз қолданыстардың туындауы неде деп ойлайсыз? Шындығында, ресми стильде жазылған мәтінді түсіну сөз танитын филологтардың өзіне қиындық тудырады. Қазақша жазылған, орфографиялық қатесі жоқ. Қазақ тілінің ұлттық бояуына қанбаған азаматтар болуы шарт па? «Жаңашылдыққа» тым әуес жастар авторлық жаңа сөздер жасауға ұмтылады. Сәтті шыққаны бар, шықпағаны бар? «Сөз түзейтін сөздіктің» Тіл болашағы үшін күресетін тіл жанашырларының бұл еңбегі Тіл мәдениетінің сақталуы бұқаралық ақпарат құралдарының ықпалы мен қоғамдық санаға әсері өте күшті. елімізде қазақ үнінің үстем шығуына қосып келе жатқан үлесі Сөз мағынасының осындай нәзік қырын аңғарып, оның тіркесетін сөзіне көлеңкесін түсірмеу жағына жете мән берілмесе, сәтсіз қолданыстар туындайды. Сол себепті кірме сөздердің, терминдердің орнына тілімізде бар сөздерді дайын күйінде немесе оларды аударып, балама ұсынып қолданғанда да абай болу қажет. сөздердің тіркесімділік қабілетін ескермей, сәтсіз сөз тіркестерін жасау. Ал негізі міндеті тыңдаушы мен оқушыға ақпаратты жедел, дәл әрі нақты жеткізуді мақсат ететін БАҚ тілінің сипаты өзгешелеу. Сол себептен де ақпарат жеткізуде шектен тыс шығармашылық, импровизаторлық таныту талап етілмейді. Тың тіркестер белгілі бір қажеттіліктен, жаңа ұғымды, бұрын болмаған құбылысты білдіру мақсатымен туындап жатса, бір сәрі. Ал ондай қажеттілік болмаса, орыс тілінің шылауынан шыға алмай қалудың салдарынан туындаған . Тіл білімі саласындағы ең беделді ғылыми мекеме Газет бетіне тайға таңба басқандай жазылған сәтсіз қолданыс көзге ұрып-ақ тұр. БАҚ тілінде ең бір жиі кездесетін кемшілік– тұрақты сөз тіркестерін дұрыс қолданбау. Сөздердің орын тәртібін сақтамауы да жиі кездесетін кемшіліктердің бірі. БАҚ-та жиі кездесетін кемшіліктің бірі – терминдер қолданысындағы бірізділіктің сақталмауы. Авторлық жаңа сөздер (Окказионали́зм) Бір мақалаңызда «Тілдің функционалдық стилдерінің өзіндік ерекшелігі болғанымен, олардың арасында қытай қорғаны жоқ. Көптеген сіреспе тіркестер баспасөз тіліне сол ресми құжаттар, ісқағаз тілінен ауып жатыр. Аудармаға тәуелділіктен арылмасақ, алдағы уақытта қазірдің өзінде қаптап кеткен мұндай сірескен сөз тіркестерінен аяқ алып жүре алмайтын жағдайға жететін түріміз бар», - депсіз. Шындығында, ресми стильде жазылған мәтінді түсіну сөз танитын филологтардың өзіне қиындық тудырады. Бұл аударма ма? Әлде стильдік талабы ма? Қарапайым мысал «Сасқан үйрек артымен жүзеді» әр сөзді орнымен қолдану өте маңызды екенін әр кез назарда ұстағанымыз абзал. Біздегі орыс-қазақ қостілділігі жағдайында әсіресе, аударма қазақ сөйлем құрылысына шектен тыс әсер етіп отыр. Сонымен бірге айтпақ ойды анық жеткізе алмайтын, олпы-солпы құрылған, логикалық қайшылықтарға толы сөйлемдерді жиі кездестіруге болады. Қазақ тілінің ішкі сырына қаныққан азаматтар ғана аударуы тиіс пе? сияқты өз орнын таппай адасып, өзге сөздің орнына тұра салған сөздер сөйлемде айтылмақ ойды бұрмалайды немесе түсініксіздік, қисынсыздық туғызады Баспасөз беттерінде жүктеу/скачать 16.11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|