Тақырып: Қазақстанның ұлттық жаңғыруы және демократиялық құқықтық мемлекет құру. Тәуелсіздік ұлттық және мемлекеттік құрылыстың факторы ретінде. Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік даму стратегиясын анықтау
жүктеу/скачать 22.53 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Назарбаев Н.А. Стратегия независимости. –, 2003.
|
Тақырып: Қазақстанның ұлттық жаңғыруы және демократиялық құқықтық мемлекет құру. Тәуелсіздік ұлттық және мемлекеттік құрылыстың факторы ретінде. Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік даму стратегиясын анықтау. Мемлекеттік басқару жүйесін ішкі атқарушы тетігінін модернизациялау Құқықтық реформа және заңдарды ізгілендіру. Құқық қорғау жүйесін оңтайландыру. Назарбаев Н.А. Стратегия независимости. –, 2003. Соңғы алты жыл ішінде біз екі басты стратегиялық мақсатты көздедік. Қазақстан егемен тәуелсіз мемлекет болуы керек. Көптеген адамдар қазір мұны лайықты деп қабылдауға дайын, бірақ қазақстандықтар мұның біздің тарихымызда қаншалықты сирек және қандай қиындықпен болғанын ұмытпауға тиіс. Екіншіден, біз кең ауқымды әлеуметтік, саяси және экономикалық реформалар жүргізе бастадық. Аталған мақсаттарға әлі қол жеткізілген жоқ, дегенмен жекелеген бағыттар бойынша айтарлықтай нәтижелер бар. Енді ахуалды терең таразылау, дамуымызды әлемдік тәжірибе тұрғысынан талдау және реформаларымызды іске асыру мен жаңа институттарды қалыптастыру дәрежесін үздік әлемдік тәжірибемен салыстыру маңызды. Сіздің күшті және әлсіз жақтарыңызды мұқият талдап, содан кейін ғана өз стратегияңызды жасау маңызды. Мен Қазақстанның ішкі күшті жақтары мен сыртқы мүмкіндіктерін, әлсіз жақтары мен бізде бар сыртқы қауіптерді талдаудан бастаймын. Еліміздің активінде сегіз артықшылық бар. Бірінші.... Біз тәуелсіз, егемен мемлекетіміздің негізін қаладық. Барлық қажетті мемлекеттік институттар бар және олар ай сайын тәжірибе мен білім жинақтайды. Бірақ біздің мемлекетіміздің құрылысы әлі аяқталған жоқ. Екінші. Біз жетпіс жыл бойы өмір сүрген ескі саяси және экономикалық жүйеден түбегейлі бас тарттық. Бүгінде мүлдем жаңа мемлекет бар, мүлде басқа саяси және экономикалық жүйе жұмыс істейді. Үшінші. Біздің қоғамның өзгеруінің әсерінен, оны көп жағдайда түсінбестен, біз бәріміз өзгердік, сапалы құндылықтар жүйесіне және адами қатынастардың жаңа түріне үйрендік. Қысқасы, біз бостандыққа шықтық. Мемлекеттік-ұжымдық дүниетанымды жекеше-даралыққа ауыстыру біздің өміріміздің әрбір аспектісін өзгертті. Әрине, ескі жүйе ең төменгі сенімді әлеуметтік игіліктерді ұсынды және бірқатар салаларда жетістіктерге жетті. Алайда, біз бұл жүйенің құлағанын ұмытпауымыз керек, өйткені экономикалық тұрғыдан бәсекеге қабілетсіз болып шықты. Ол әлеуметтік жағынан да жеңіліс тапты, өйткені адамдардың көпшілігінің тұрмыс деңгейі Шетелдегі тұрмыс деңгейінен қалып қойған. Нарықтық экономика мен демократиялық тұрғыда таңдап алынған мемлекет Қазақстанға қандай шамада гүлдену мен бостандық әкелетінін уақыт өте келе біздің өз тәжірибеміз көрсетеді. Өтпелі кезең кезінде біздің азаматтарымыздың көпшілігі көп нәрсені бастан өткерді және көп нәрсені құрбан етті. Алайда, біз мұны тек сіздермен бірге ғана емес, ең алдымен балаларымыз бен немерелеріміздің игілігі үшін жасаймыз. Төртінші. Біздің басты активтеріміздің қатарында – халықтың сапасы, немесе басқаша айтқанда, адами ресурстар бар. Бізде ғылыми және шығармашылық әлеуеті жоғары, жоғары білімді халық бар. Көптеген елдерде бұл жоқ, және олар осы сапаға жетуді өздерінің стратегиялық мақсаттарының бірі деп санайды. Бұл-халқымыздың және бұрынғы жүйенің аса ірі жетістігі. Біз қолымыздағы баға жетпес капиталды жан-жақты дамытуға және оны дамыту үшін барған сайын жаңа әрі неғұрлым өркениетті жағдайлар жасауға тиіспіз. Бесінші. Біздің табиғи ресурстарымыз-орасан зор байлық. Бірақ, бір таңқаларлығы, әлемдік тәжірибе көрсеткендей, табиғи байлықтары бар көптеген елдер оларды дұрыс басқара алмады және ешқашан кедейлер қатарынан шықпады. Шығыс Азияның неғұрлым серпінді дамыған елдері табиғи ресурстары жоқ елдер болды. Мұның бәрі тәуелсіздіктің қосымша стратегиясы жетекші фактор – бұл адамдардың өздері, олардың еркі, энергиясы, табандылығы, білімі екенін көрсетеді. Бұл бізге өркендеу мен тәуелсіздікке есік ашуға мүмкіндік беретін нақ сол "алтын кілт". Теріс әлемдік тәжірибеден де үйрену керек. Ол Даму стратегиясының болмауы немесе оны жүзеге асыра алмау табиғи байлықтың әлеуетінен асып түсетінін анық көрсетеді. Сондықтан, бәріміз жасауға тиіс басты қорытынды – ойластырылған стратегияны әзірлеу және барлық еңбектенушілікке қарамастан оны іске асыру қажет. Жер қойнауының байлығы-барша келер ұрпақтың игілігі. Ол босаңсымауы керек. Керісінше, біз бәріміз, соның ішінде Үкімет, олар болмаған жағдайда өмір сүріп, жұмыс жасауымыз керек. Алтыншы. Біздің ауқымды жер алаңдарымыз, ауыл шаруашылығы алқаптары зор әлеуетті білдіреді. Көптеген өлшемдер бойынша біз Канада мен Австралияға ұқсаспыз.Міне, тағы да, ең бастысы-нақты және тиімді стратегия, адамдар мен капитал. Жетінші күшті тұсы біздің саяси тұрақтылығымыз бен қоғамның бірлігінде. Біз қоғам ішіндегі тікелей тайталасқа жол бермей, ахуалды тұрақтандыра алғанымызды мақтан тұтамыз, өкінішке орай, көптеген дамушы және посткоммунистік елдердің қолынан келмеді. Бірақ күшті тұрақтылыққа, тіпті одан да топтасу мен бірлікке дейін әлі алыс, және біз өзімізді біртұтас отбасы ретінде сезінуіміз, өз мақсаттарымызды білуіміз және оларға келісе ілгерілеуіміз үшін көп жұмыс істеуіміз керек. Қандай да бір этникалық немесе діни топтардың басқалармен салыстырғанда басымдықтар алуы туралы да әңгіме болуы мүмкін емес. Стратегиялық міндет-халықтың көптеген топтарының бірлігі, жеке және қоғамдық қағидаттардың орынды үйлесімі, бұл біздің қоғамымыздың бәтуаластық-иерархиялық дәстүрлерін толықтырады. Байлардың шағын тобы кедей адамдардың үлкен тобынан қатты ажырасқан қоғам ешқашан өмір сүрмейді немесе өркендемейді. Түрлі этникалық және діни топтардың құқықтары әр түрлі, біреулерге мүмкіндіктер беріліп, өзгелерге берілмейтін, Саяси партиялар мен қозғалыстар тікелей қарама-қарсы тараптарға "бұра тартатын", бұқаралық ақпарат құралдарының еркіндігі мен жауапкершілігі, либерализм мен демократияның және мемлекет күшінің арасында орасан зор теңгерімсіздіктер бар елдің де болашағы жоқ. Біз бір экстремалды бастан өткердік, екіншісіне түспес едік. Менің ойымша, бұл ақылға қонымды нәрселер туралы түсінік қоғамдық санада қалыптасқан. Сегізінші. Мен қазақстандықтардың төзімділігі мен шыдамдылығын, олардың мейірімділігі мен жайдарылығын ерекше атап өткім келеді. Мұны барлық шетелдіктер атап өтеді. Мен өз отандастарымызға өтпелі кезеңнің ауыртпалықтарын түсініп, оған төзіп отырғаны үшін ризамын және осы қасиеттер – біздің табысқа жетуіміздің, қоғамымыздың топтасуының, шетелдік инвестицияларды тартудың және халықаралық қоғамдастықты біздің проблемаларымызды шешуге тартудың елеулі кепілі деп санаймын. Осы күшті жақтармен қатар бізде сыртқы сипаттағы бірқатар мүмкіндіктер бар. Біздің сыртқы мүмкіндіктеріміз ең алдымен елдің географиялық, геосаяси және геоэкономикалық жағдайымен айқындалады. Қазақстан үшін негізгі үш мүмкіндікті атап өткен жөн. Бірінші мүмкіндік біздің Еуразия аймағындағы жолдар қиылысындағы географиялық жағдайымыздан туындайды. Әлемдік экономикалық және саяси процестердің жаһандану процесі бұл факторды негізгі факторлардың қатарына қосады. Біздің тәуелсіздік стратегиямыз бабаларымыз түркі халықтарының біртұтас отбасы құрамында осы маңызды стратегиялық факторды өздері үшін тиімді пайдаланды: аңызға айналған Жібек жолы бойынша Еуропа және Азия елдері арасында кең сауда арнасы ұйымдастырылды. Бүгін біз оны өңіріміздің басқа елдерімен ынтымақтастықта және әлемдік қоғамдастықтың қолдауымен қалпына келтіруді бастаймыз. Сөз жоқ, болашақта Еуропа мен Азия арасындағы сауда, қаржы ағыны мен адамдардың көші-қоны жүйесі өсетін болады. Нақ осы себептен көптеген саяси тұрақтандырушы факторларды айтпағанда, мен еуразияшылдық идеясын ұсындым және оны дамытатын боламын, ол үшін мен стратегиялық болашаққа сенімдімін. Қазақстан кез келген шектес ел сияқты жалғыз өзі де тиімді транзиттік әлеуетті іске асыра алмайды. Мұны бірлесіп, тығыз әрі өзара тиімді ынтымақтаса отырып жасау қажет. Осындай қиылыста орналаса отырып, біздің шекараларымыздың периметрі бойынша біздің өнімдерімізді өткізудің ірі нарықтарының үлкен әлеуетіне иеміз. Жақын маңдағы базарлардың сыйымдылығы шамамен 2 млрд. адам, сирек жағдайларды қоспағанда, кез-келген қазақстандық өнімді, әрине, оның бәсекеге қабілеттілігі мен тиісті көлік арналарын дамыту кезінде қабылдай алады. Бұл көршілер-Ресей, Қытай және ислам мен Орталық Азия мемлекеттерінің тобы, таяу және Орта Шығыс елдері-тарихи тұрғыда маңызды әлемдік орталықтар болып табылады. Бүкіл Еуро-Азия құрлығында бейбітшілік пен тату көршілік, сенімді қарым - қатынас орнату – табысты дамудың қажетті шарты. Елдің втянутые бұл соғыс, бәсекелестік, бәсекеге және егеске болады непозволительно жұмсауға ресурстар, уақыты мен күш-қуатын, обрекая өздерін тоқырау мен артта. Екінші. Қазақстан-2030 шет мемлекеттер тарапынан қолдау: барлық қазақстандықтардың мемлекет құрылысы мен реформаларды жүргізудің қиын процестерінің донорлық ұйымдарының гүлденуі, қауіпсіздігі мен әл-ауқатының жақсаруы бізге қосымша мүмкіндіктер береді. Бұл тұрғыда бірқатар елдер бізге қарағанда аз болды. Бұл фактор, әсіресе өтпелі кезеңнің бастапқы кезеңдерінде өте маңызды, өйткені бізге сырттан қаржы ресурстары мен білім қажет. Үшінші. Жаһандану және ғылыми-техникалық прогресс процесі, әсіресе жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың дамуы біздің үлкен, бірақ халқы аз еліміз үшін бірегей мүмкіндіктер ұсынады. Алайда, біз бұл процестерді ұстанатынымызға ештеңе кепілдік бермейді. Демек, бұл технологияларды түсіну, олардың біздің қоғамға толық кірігуіне қол жеткізу, ғылыми-техникалық кадрларды қолдау өте маңызды. Біздің қазіргі дамуымыздың жағымсыз белгілері туралы айта отырып, олардың көпшілігі уақытша және өтпелі сипатқа ие, бұл кеңестік мұра мен өтпелі кезеңнің қиындықтарының салдары екенін атап өткен жөн. Бірінші.... Біздің менталитетімізді коммунистік принциптер рухында тәрбиеленген адамдардың бірнеше ұрпағы қалыптастырады. Кейбір ынта пайдаланды недавними өзгерістер, бірақ көптеген жоқ. Адамдарға субъективті және объективті факторлар әсер етеді, олар болып жатқан өзгерістерге баяу үйреніп, өз проблемаларын шешуде мемлекеттің көмегін күтпей отыр. Мұндай философия мен заттарға көзқарас олардың жаңа қиындықтарды жеңуге кедергі келтіреді, күш-қуатынан және өздігінен әрекет етуге деген ұмтылысынан айырады. Жасыратыны жоқ, көптеген шенеуніктер мемлекеттің жаңа рөлі қазір адамдар үшін шешім қабылдауда емес екенін әлі түсінбейді. Керісінше, ол ең алдымен азаматтар мен жеке меншік сектор өздері және өз отбасылары үшін Тәуелсіздік стратегиясының тиімді шараларын қолдануға мүмкіндік беретін жағдайларды қалыптастырудан тұрады. Біз жаңа құндылықтар жүйесіне жақсы бейімделген, болашаққа жаңа көзқарасы бар жас ұрпаққа сүйене отырып, бұқаралық сананы шыдамдылықпен өзгертуге тиіспіз. Мемлекетке ғана емес, өзгертуге күші адамның ой бір. Бірақ мемлекет өзгерістер процесін объективті үрдістерді түсіндіру, маңызды ақпаратты халыққа жеткізу жолымен және ең бастысы, өзін-өзі қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік - экономикалық саясатты іске асыру жолымен жеделдетуге қабілетті. Адамдар жаңа дүниетанымға ие болғанша ондаған жылдар қажет болады. Екінші. Экономикалық реформаларды жүзеге асыру, КСРО – ның ыдырауы және Қазақстан экономикасының әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне кіруі өндіріс көлемінің елеулі төмендеуіне әрі осының салдары ретінде-әлеуметтік ахуалдың объективті түрде төмендеуіне әсер етпей қоймады. Технологиялық тұрғыдан артта қалған және энергияны көп қажет ететін өндірістердің басым бөлігі, даярланбаған және шаруашылық жүргізудің жаңа жағдайларын игере алмаған менеджмент – бәсекеге қабілетсіздікке және көптеген кәсіпорындардың тұрып қалуына, дәстүрлі өткізу нарықтарының жоғалуына, төлем жасамауға және өндірістің құлдырауына алып келген негізгі факторлар, міне, осылар. Нәтижесінде, соңғы сегіз жыл ішінде біздің елімізде өндіріс деңгейі екі еседен астам төмендеді, ал бюджеттік түсімдер одан да азайды. Бұл көптеген дамушы елдердің экономикалық өсуінің жоғары қарқынымен бір мезгілде болғандықтан, біздің экономикамыз салыстырмалы мәнде үш еседен астам артта қалды. Бұл факт бізді тезірек және жігерлі әрекет етуге мәжбүр етеді. Үшінші. Экономикалық құлдырау нәтижесінде біздің азаматтарымыздың көпшілігінің табысы мен өмір сүру деңгейі нашарлады. Теңестіруді жою және жұмыс істеп тұрған еңбек нарығын құру Қазақстан-2030: Барлық қазақстандықтардың бай және кедей өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының жақсаруы арасында үлкен айырмашылықтың пайда болуына әкелді. Бұл ретте мемлекеттің жетекші тірегі және қоғамның негізгі тұрақтандырушы факторы – орта таптың шоғыры төмен. Төртінші. Экономиканың қозғаушы күшіне айналуға тиіс ұлттық жинақталымдардың ұлғаюы мен капиталдың жинақталуы баяу жүріп жатыр. Ішкі капиталдың және жинақтардың жетіспеушілігінен Қазақстан шетелдік капиталға, жеке және халықаралық қаржы институттарына тәуелді болды. Экономиканы одан әрі сауықтыру инвестициялардың жаппай ағылуына байланысты, бұл инвестициялық ахуалды елеулі жақсарту жағдайында мүмкін болады. Бесінші. Командалық экономикадан нарықтық экономикаға ауыр ауысу кедейлік пен жұмыссыздықтың осындай ауқымда бізге әлі белгісіз өткір проблемаларын туғызды. Олар қылмыстың, нашақорлықтың құнарлы негізін құрайды, қоғамдық депрессияны тудырады және қоғамдық тұрақсыздық әлеуетін арттырады. Зейнетақылар мен жалақының уақтылы төленбеуімен астасқан жұмыссыздықтың жоғары деңгейі негізінен экономика проблемаларынан, қаржылық капиталдың болмауынан және оларды шешудегі әлсіз стратегиялардан туындады. Аграрлық және әлеуметтік секторларды (Денсаулық сақтау, білім беру, ғылым және т.б.) реформалаудың тиімді бағдарламаларының болмауы және өтпелі кезеңнің қиын жағдайларында бюджет қаражатының қысқаруы осы өмірлік маңызы бар салалардың жай-күйінің нашарлауына және тұралап қалуына әкелді. Бұл процестер көбінесе біздің алтыншы әлсіз жағымызды анықтайды-демографиялық депопуляция, ол кез-келген тұрғыдан қауіпті. 1992 жылдан бастап соғыстан кейінгі 50 жылда алғаш рет біздің халқымыз қысқара бастады. Біздің пассивтеріміздің қатарына Тәуелсіздіктің жетінші стратегиясын да жатқызуға болады. әлсіз жағы – жеткілікті даярланбаған және нашар ұйымдастырылған Мемлекеттік басқару. Бұл тағы да қазақстандық проблема емес. Бұл құбылыспен барлық постколониалдық дамушы және посткоммунистік елдер бетпе-бет келді. Бүгінгі таңда көптеген мәселелерді шешу осы факторға негізделген және оны тез жеңе алмайды. Әзірше бізде стратегиялық міндеттерді жоғары кәсіби деңгейде, отансүйгіштікпен және адал шешуге қабілетті адамдар өте аз. Орындаған : Турсунова Н.Т жүктеу/скачать 22.53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|