Туѓан жер туралы маќал-мєтелдер
Бастауыш пен баяндауыштың байланысы. Абылай хан
жүктеу/скачать 0.49 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып бойынша жаттығу жұмысы.
| Бастауыш пен баяндауыштың байланысы. Абылай хан.
Бастауыш пен баяндауыш арасына мынадай жағдайларда сызықша қойылады: 1.Бастауыш та, баяндауыш та ату тұлғалы зат есімінен болса, араларына сызықша қойылады. Мысалы: Омар – мұғалім, Байлықтың атасы – еңбек, анасы – жер. 2. Бастауыш зат есім мағынасында жұмсалған сын есімнен, сан есімнен болып, баяндауыш атау тұлғалы зат есімнен болған жағдайда, араларына сызықша қойылады. Мысалы: Жақсы – жаныңа жолдас, жаман – малыңа жолдас. Екі – жұп сан, үш – тақ сан. 3. Бастауыш та, баяндауыш та сан есімнен болған жағдайда араларына сызықша қойылады. Мясалы: Бес жерде бес – жиырма бес. Үш жерде жеті – жиырма бір. 4. Бұл, сол, осы, мынау, анау, ол деген есімдіктерден жасалған бастауыштарды сол тұлғада айтылатын анықтауыштардан ажырату үшін бұлардан кейін сызықша қойылады. Мысалы: Бұл – сурет көрмесі, сол – егіндік жер, анау – мектеп лагері. 5. Бастауыш у жұрнағы арқылы жасалған тұйық етістіктен жасалса, бастауыш пен баяндауыш арасына сызықша қойылады. Мысалы: Талдау – практикалық жұмыс. Оқу - әркімнің міндеті. Тақырып бойынша жаттығу жұмысы. Көшіріп жазып, әр сөйлемдегі бастауыш пен баяндауышты табыңдар және олардың арасына сызықшаның неліктен қойылғандығын түсіндіріңдер. 1. Тұяқтың шешесі – біздің апамыз. 2. Жастық шақтың табиғи таза құмарлығы бар. Ол – арман. 3. Жолдасым – отыз-қырықтардың шамасындағы адам. 4. Тобықты жерінің бір шеті – жайлау, бір шеті – күзеу. 5. Жоқ, бұл – қалың бұқараға арналған үндеу. 6. Жердің сәні – егін, елдің сәні – білім. 7. Кітапты түсініп оқу – жақсы оқудың шарты. Абылай хан (1711-1781) Абылайдың шын аты - Әбілмансұр, Орта жүз ханы. Абылай 1711 жылы Түркістан қаласында туған. Абылай 15 жасында қазақтың жоңғарларға қарсы соғысына қатысып, “Абылайлап” ұрандап асқан ерлік көрсетеді. Ел енді оның атын Абылай деп қояды. Орта жүз ханы Әбілмәмбетпен бірлесіп, жауға қарсы бірнеше күрестер ұйымдастырған. 1771 жылы Әбілмәмбет өлгеннен кейін Абылай хан сайланып, барлығы 48 жыл хандық құрды. Абылай ақылды, шебер ұйымдастырушы, батыл қолбасшы, іскер дипломат, тілге шешен болған екен. Қытай империясы, Ресей патшасы, Жоңғар, Бұхар, Хиуа хандарымен қарым-қатынасты жақсартты. XVIII ғасырда жоңғар хандығына қарсы үш жүздің басын біріктіруде зор рөл атқарған. 1756-1758 жылдары Манчжур-Қытай империясы 90 мың әскермен Жоңғар хандығын біржолата күйретті. Осы кезде Абылай Қытай империясы мен Ресей патшалығының арасында дипломатиялық іс жүргізді. Абылай шаруашылық пен сауданы, көрші елдерімен мәдени байланысты дамытты. Бұл күнде Абылай ханның ақ ордасы тігілген жер Абылай алаңы, Хан асуы, Хан жайлауы, Хан көлі, Ханның қызыл ағашы сияқты жер-су аттары аса құрметпен аталады. Егемендік алғаннан бері Абылай ханның есімі үлкен құрметпен аталатын болды. Оған ескерткіштер орнатылып, көшелерге аты берілді. Абылай хан 1781 жылы жетпіс жасында дүние салды. Оның сүйегі Қожа Ахмет Иассауи сағанасына жерленді. Сөздік ұрандау – призывать, кричать жақсарту – улучшить асқан ерлік – непревзойденное геройство біріктіру – объединять бірлесу – объединяться біржолата – навсегда күрес – битва күйрету – разрушать ұйымдастыру – организовывать ақ ордасы тізілген жер – хандық – ханство место, где было ставка шебер – искусный асу – перевал батыл қолбасшы – смелый полководец сүйегі – его прах тілге шешен – оратор кесене – мавзолей жүктеу/скачать 0.49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|