\\Ъ 5 И. Нугыманүлы, Ж. Ә. Шоқыбаев

Ерітінділер иеліктен бір текті болады? Бұл мэселе молекула - кинетикалық теорияның тұрғысынан түсіндіріледі. Еритін зат ѳзін құрайтын ұсақ бѳлшектерге дейін ыдырап, еріткіштің (судың) ішінде біркелкі таралады, яғни еру құбылысы жүзеге асады. Бұдан еру құбылысы оқушыларға бұрыннан таныс физикалық және химиялық құбылыстардың қайсысына жатады деген мэселе туады. Мұны шешу үшін үш тэжірибе кѳрсетіледі: қатты күйіндегі натрий сілтісінің суда еруі, күкірт қышқылының суда еруі, қатты күйіндегі аммоний нитратының суда еруі. Тэжірибе жасалған ыдыстарға, термометр немесе термоскоп батырылады. Алғашқы екі тэжірибеде жылу бѳлінгенін, соңғы тэжірибеде жылу сіңірілгеніне термоскоп арқылы коз жеткізеді. Жылудың бѳлінуі немесе сіңірілуі - химиялық құбылыстың белгісі. Тэжірибелерді талқылау барысында мүғалім еритін заттың бѳлшектерге ыдырауы физикалық құбылыс екеніне, оған энергия жұмсалатынына, босап шыққан бѳлшектердің су молекуласымен әрекеттесуі - химиялық құбылыс, одан жылу белінетініне оқушылардың назарын аударады. Ерудің жалпы жылу эффектісі осы екеуінің ара қатынасына тәуелді. Талқылау нэтижесінде еру - физикалық-химиялық құбылыс екені жонінде қорытынды жасалып, ерітінді ұғымына анықтама беріледі. Ұғымның анықтамаға кіретін негізгі белгілері: а) ерітінді біртекті жүйе; э) ерітінді еріткіш молекулаларынан және еріген зат бѳлшектерінен тұрады; б) еріткіш молекулалар мен еріген зат бѳлшектері ѳзара физикалық жэне химиялық эрекеттеседі.