17
қайта жасақтауына, көліктер, жабдық, құрал-сайман сатып алуға,
жобалық-ізденіс жұмыстарына жəне
басқа да жұмыстарға кеткен
шығындарғасалынған инвестиция.
Құрылыс қатысушыларының нақты функцияларының құрамы
құрылыс жəне өнеркəсіптік өндірістің тұрақты өсуі негізінде шаруашылық
қызметін əрі қарай нормалауға, құрылымның реттелген жəне
ойластырылған өзгеруіне бағытталғын. Өзгертулердің жаңа деңгейі сапалы
түрде əрдайым даму жəне құрылыс өнімдерін өндірушілер арасында
іскерлік серіктестік қарым-қатынасын жетілдіруді, технологиялық
байланыстарды күшейту үшін ұйымдық жəне экономикалық негіз құруды,
инвестиционды процестің қатысушылары арасында
өзара тиімді келісім-
шарттық қарым-қатынасты нығайтуды қарастыруы қажет.
Құрылыс кешенін басқарудың барлық деңгейлерінде əлеуетті
контрагенттерге серіктесті таңдауда еркіндікке нақты құқық берілуі,
тапсырыстарды əкімшілік реттеуден бас тарту қамтамасыз етілуі керек,
бəсекелес
мекемелер
арасында
олардың
байқау
формасына
орналастырылуы максималды толық жузеге асырылуы тиісті.
Капиталдық салымдар түрінде жүзеге асырылатын инвестиционды
қызмет субъекті инвесторлар, тапсырыс берушілер, мердігерлер,
капиталды салымдар нысандарының тұтынушылары жəне
басқа да
тұлғалар болып табылады.
Инвестициондық қызметтің кез келген субъекті, егер олардың
арасында жасалған келісім-шарттарда басқасы көрсетілмесе, басқару
субъектінің екі не одан да көп функцияларын үйлестіруге құқылы.
Мемлекеттік субъектілер заңдарына жəне басқа да нормативті
құқықтық актілерге сəйкес инвестиционды
қызметтің барлық жақтарына
кепілдік береді:
инвестициялық қызметті жүзеге асыру кезінде тең құқықпен
қамтамасыз ету;
инвестициондық жобаларды талқылауда ашықтық;
мемлекеттік басқару органдарының, жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының жəне де лауазымды тұлғалардың əрекетіне (əрекетсіздігіне)
сотқа шағымдану;
капиталды салымдардың қауіпсіздігі.
Инвестициондық
əрекет
субектілерінің
негізгі
міндеті
инвестициондық əрекетті Қазақстан Республикасының халықаралық
шарттарына, заңдарға, басқа да нормативтік құқықтың актілеріне жəне де,
бекітілген белгіленген тəртіпке сай регламенттерге, стандарттарға,
нормаларға жəне қағидаларға сəйкес жүзеге асыру болып табылады.
Инвестициондық əрекет субъектілерінің қарым-қатынасы Азаматтық
кодексіне сəйкес өзара бекітілген келісім шарттар немесе контрактілер
негізінде жүзеге асырылады.
18
Басқарудың субъектілері мен объектілері əр түрлі өзара иерархиялық
қағида бойынша қатар бағынатын жəне өз əрекеттерінде ұйым
жарғысымен, құрылымдық бөлімшелер жайлы ережелермен жəне
қызметтік лауазымдық нұсқаулармен регламенттелген басқару органдары
болуы мүмкін.
Құрылысты басқарудың субъектісі ретінде
кез келген жеке немесе
заңды тұлға шығуы мүмкін, мысалы, құрылыс мекемесі немесе басқа да
шаруашылық жүргізуші орган, олардың құрылымдық бөлімшелері жəне
нақты функциялар атқаратын лауазымды адамдар.
Құрылыста басқарудың төменгі (бастапқы) объектісі құрылыс
өндірісі болып табылады, себебі дəл өндіріс процессі арқылы дайын
құрылыс өнімі жасалады.
Субъектілердің аталған құрамы функцияларды бірлестіруіне
байланысты өзгеруі мүмкін. Осылайша, мысалы, егер құрылысшы жеке
инвестициялық қорға, тапсырыс берушінің функциясы іске асырылатын
капиталды құрылыс бөліміне ие болса, онда құрылысшы, тапсырыс беруші
жəне инвестор бір ғана заңды тұлғамен көрсетілуі мүмкін.
Сурет 1.1-де басқарудың негізгі субъектілерінің ара қатынасының
үлгі сұлбасы көрсетілген, ал инвестиционды құрылыс жобасын жүзеге
асырудың негізгі деңгейлері бойынша бөлінуін кесте 1.1-ден көруге
болады.
Сурет 1.1. Құрылысты ұйымдастыру жəне жобаны басқару кезіндегі
негізгі субъектілердің өзара ара қатынасы
Кесте 1.1 ИҚЖ жүзеге асырудың негізгі деңгейлері
жəне басқару субъектілері
ИҚЖ жүзеге асыру
деңгейінің атауы
Негізгі
дайындалатын құжат
Деңгейдің негізгі
орындаушы
Оқылатын
пəнге
қатыстылығы
Технико-
ИҚЖ бизнес-
Құрылысшы-салушы