23. Эстрадиол, эстрон және эстриолгормондары. Формулалары, организмге әсері. Эстрогендер-әйел денесінде басым болатын стероидты жыныстық гормондар. Әйелдердегі эстрогендердің синтезі аналық бездердің фолликулярлық аппаратымен, еркектерде бұл негізінен аталық бездермен (эстрогендердің 20% дейін) жүзеге асырылады. Негізгі рөл-әйелдердің ұрпақты болу жүйесінің қалыпты дамуы мен жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Мужчинерде эстрогендер, олардың арасында эстрадиол басым, простата мен аталық без функцияларын нәзік реттеуге, сондай-ақ липидтер мен минералды алмасу процестеріне қатысады.
Эстрогендер үш формада ұсынылған: эстрон (Е1), эстрадиол (Е2) және эстриол (Е3), олар әртүрлі физиологиялық белсенділікке ие, оларды схемалық түрде ұсынуға болады: Е2 ? Е3 ? Е1. Туралы
Эстрогендер қандағы тироксин, темір, мыс концентрациясын арттырады. Олар антиатеросклеротикалық әсерге ие, HDL мазмұнын арттырады, LDL мен холестеринді азайтады (триглицеридтер деңгейі жоғарылайды).
олар прокоагулянттық әсер етеді, бауырда к-тәуелді коагуляция факторларының (II, VII, IX, X) синтезін тудырады, антитромбин III концентрациясын төмендетеді.
Менопаузадан кейін әйелдердің денесінде эстрогендердің аз ғана мөлшері пайда болады (аналық без қызметі жойылған кезде эстрогендер бүйрек үсті бездеріне синтезделген дигидроэпиандростероннан перифериялық тіндерде түзіледі). Эстрогендердің төмендеуі көптеген әйелдерде вазомоторлы және терморегуляциялық тұрақсыздықпен (бет терісіне қанның"ыстық жыпылықтауы"), ұйқының бұзылуымен, сондай-ақ несеп-жыныс жүйесінің прогрессивті атрофиясымен бірге жүреді.
Экстрагонадалық тіндер (майлы тін, тері, бауыр) екі жыныста да дегидроэпиандростерон мен тестостероннан эстрогендер шығарады. Артық дене салмағымен ерлер де, әйелдер де май жасушаларында андростендионды хош иістендіру кезінде пайда болатын эстрон деңгейінің жоғарылауын көрсетеді.
24. Тестостерон, андростерон гормондары. Формулалары зат алмасу процесіне әсері. Тестестерон мен андростерон – еркек ағзаның нағыз жыныс гормондары. Бұлар ұрық безінің жасушаларында, ал шағын мөлшерде бүйрек үсті безінің қабығында жəне аналық безінде түзіліп шығады. Бұл екеуінің мейлінше активтісі тестестерон, ал андростеронның активтігі одан 10 есе кем. Андроген (andros – еркек деген гректің сөзінен шыққан) еркектердің жыныс гормоны. Химиялық табиғаты бойынша стероидтық гормондар тобына жатады жəне холестеролдан түзіледі. Андрогендердің туындыларына андростерон, дегидроандростерон жəне тестостеронның жасанды түрі – метилтестестерон жатады. Осы гормондардың тигізетін əсерінен еркектің ағзасына тəн бірқатар белгілер – қосалқы жыныстық белгілер (сақал-мұртының болуы, мықты қаңқа мен жақсы жетілген бұлшық еттің, жуан дауыстың болуы) қалыптасады. Себебі андрогендер белоктар синтезіне, əсіресе, бұлшық ет ұлпаларындағы белок түзілуіне дем береді, жас жануарлардың сүйек қаңқасының өсуін дамытады. Аналық жыныс бездері – эстроген атты гормон бөледі. Эстрогендердің туындылары: эстрон жəне эстриол. Бұл гормондар қосымша бөліктерінің жетілуіне себеп болады (дауыс жіңішке болуы, сүйек жіңішке болуы т.б.). Прогестрон – төртінші жыныс гормоны.
