1-дәріс. Гляциологияның мазмұны мен негізгі бағыттары
-дәріс. Жазықтықтар мен таулардағы қар жамылғысының қалыптасу заңдылықтары мен олардың құрамы
жүктеу/скачать 246.15 Kb.
|
| 3-дәріс. Жазықтықтар мен таулардағы қар жамылғысының қалыптасу заңдылықтары мен олардың құрамы
Жер бетіне теріс температурада түсетін қар топырақ пен ауаның температуралық режиміне үлкен әсер ететін қар жамылғысын құрайды. Қар жамылғысы-қыста қар жауу нәтижесінде пайда болған топырақ немесе мұз бетінде жатқан қар қабаты. Құрғақ қар жамылғысы — екі фазалы, ал дымқыл-үш фазалы жүйе, мұз кристалдарынан, судан және будан тұратын ауадан тұрады. Қар жамылғысы қалыптасқаннан кейін бірнеше Қар жамылғысы ол бірнеше себептерге байланысты қабатты құрылымға ие-үзіліссіз қар, өар ұлпасының өзіндік массасы, қар кристалдарының сублимациясы және сублимациясы, желдің әсері, күн радиациясы, еру және т.б. Қар жамылғысы қар кристалдарының бастапқы құрылымын ішінара сақтайды және әртүр жрлі ұшақтарда бір-бірінің үстіне түсетін снежинкалардан тұрады. Құрғақ қардың тығызадығы— 10-20 кг/м3, ылғалды — 100-300 кг/м3. Тығыздалған (төселген) қар өзінің бамстапқы құрылымын ішінара жоғалтады, негізінен өз салмағының, температураның жәыне желдің әсерінен шөгуге байланысты. Қардың тығыздығы-200-600 кг / м3. Ескі қар-кристалдардың бастапқы құрылымы мен пішінін толығымен жоғалтты, сублимация мнл сублимация, балқу және қайта мұздату әсерінен көп немесе аз мөлшерде дәндерге қайта ғкристалданды. Дәннің ірілігі: ұсақ түйірлі — 1 мм дейін, орташа түйірлі — 1-2 мм жәные ірі түйірлі-2-5 мм.тығыздығы 300-700 кг/м3.Қар жамылғысын зерттеу қажеттілігін алғашсы рет А.и. Воейков атап өтті, ол оның ауыл шаруашылығы үшін маңыздылығын атап өтті. Қар жамылғысының жағдайы оның биіктігімыен, тығыздығымен және пайда болу сипатымен сипатталады. Қар жамылғысының биіктігі түскен қардың мөлшері мен тығыздығына байланысты. КСРО— да қар жамылғысңының ең үлкен биіктігі Камчатка мен Сахалинде (100-200 см), сондай-ақ Оралдың батыс беткейлерінде (90-100 см) байқалады. КСРО-ның еуропалық бөлігінің орталығында және солтүстігінде ол орта есеппен 50-60 см құрайды. Қар жамылғысының тығыздығы-бұл қар сынамасы массасының (салмағының) оның көлеміне қатынасы. Ол 0,01-ден (жаңадан жауған қар) 0,60 г/см3-ге дейін өзгереді (еріген қар еріген). Қар жамылғысының пайда болу сипаты рельефке, беттің сипатына, желдің жылдамдығына байланысты. Осы факторлардың әртүрлі комбинациясы қар жамылғысының біркелкі емес пайда болуына ықпал етеді, кейбір жерлерде қар құрсауының пайда болуына және басқа жерлерде жерлердің ашылуына әкеледі. Қар жамылғысы үлкен альбедомен сипатталады (жаңадан жауған қардың 90-95%).қардың тығыздығына тура пропорционал болатын төмен жылу өткізгіштік. Орташа тығыздығы 0,2—0,3 г/см3 болған кезде қардың жылу өткізгіштік коэффициенті топыраққа қарағанда шамамен 10 есе аз. Жер бетінде тұрақты с.п. таралуы атмосфераның географиялық зоналылығы мен жалпы айналымымен байланысты, сонымен қатар өсімдіктердің рельефі мен сипатына байланысты. Қар жыл сайын 100-ден 126 млн. км2-ге дейін жерді қамтиды. Бұл аймақтың шамамен 2/3 бөлігі құрлыққа, 1/3 бөлігі теңіз мұзына түседі. Құрлықтағы ең көп жер солтүстік жарты шардың қыстың соңына қарай (96 млн.км2), ең азы — оңтүстік жарты шардың қыстың соңына қарай (44 млн. км2). С. П. жердің жалпы массасы орта есеппен 1•1013 т құрайды, жыл сайын пайда болған қардың шамамен 30% - ы мұздықтардың қоректену көзі болып табылады. Жыл сайын әр түрлі ұзақтығы бар тұрақты қар жамылғысы пайда болатын аумақтар солтүстікте орналасқан.жарты шар шамамен 40о С. Е. солтүстігінде, оңтүстік жарты шарда — Антарктида және Оңтүстік Американың таулы аудандары. Ресейде тұрақты қар жамылғысы орта есеппен Новосибирск аралдарында тамыздың аяғында, солтүстік-шығыста — қазан айының басында, орта жолда — қарашаның басында және оңтүстікте — желтоқсанда пайда болады. Сұрақтар: Жердегі әртүрлі мұз түрлерінің таралуы Қар жамылғысы- анықтама түсінік. Қар жамылғысының таралуына және құамына әсер ететін факторлар: климат, бедер, территорияның геоморфологиялық ерекшеліктері, өсімдік жамылғысы Қатты атмосфералық жауын шашынның халықаралық классификациясы: тропосфераның жоғарғы, ортаңғы және төменгі бқліктеріндегі жауын-шашынның түрлері жүктеу/скачать 246.15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|