Иксодид кенелерінің жалпы морфо-биологиялық сипаттамасы.
Морфологиясы. Иксодид кенелердің 4 морфологиялық сатысы бар:
1. Имаго; 2. Жұмыртқа; 3. Балаң кене; 4. Нимфа
1.Имаго (жынысыжетілген ересек сатысы). Тұрқы 2-7 мм, денесі (идиосома) біртұтас,хитинді қабықшамен қапталған, скутумы, төрт жұп аяғы бар, 2-жұп аяғының тұсынан жыныс тесігі, 4-жұп аяқтарынан төмендеу анал тесігі, стигмалары ашылады.
Тұмсығы (гнатосома) қысқа, не ұзын, екі жоғары жақтан (хелицер), бірігіп біткен астыңғы жақтан (гипостом), онда көптеген тісшелері орналасқан, шетінде пальпалары бар. Иксодид кенелердің кейбіреулерінің көздері бар, жоқ, жетілмегендері де бар. Мысалы, Гиаломма кенсінің көзі жақсы дамыған; Дермацентор кенсінде нашар жетілген; Иксодес кенсінің көзі жоқ.
2. Жұмыртқа – қоңыр-сарғыш түсті, 0,5 мм шамасында.
3. Балаңкене – 1 мм шамасында, 3 жұп аяқты. Жыныс, тыныч алу тесігі жетілмеген, қан сорады.
4. Нимфа – ірілеу, 0,6 – 1,2 мм -дей., 4 жұп аяқты, имагодан айырмашылығы жыныс мүшелері толығымен жетілмеген.
БИОЛОГИЯСЫ
Иксодид кенелердің даму айналымы толық метаморфозды, олар 4 сатыдан өтеді: жұмыртқа балаңкене нимфа имаго.
Қанға тойынған аналық кене сыртқы ореада 5-15 мың. жұмыртқа салады да, өздері өледі. 10-12 д күнде балаңкене шығып 2-4 күндей қан сорады да – нимфа сатысына ауысады, ол 4–6 күндей қан сорып – имагоға айналады.
Даму айналымы түріне қарай 3–4 майдан 2–4 жылға дейін созылуы мүмкін. Мысалы, Boophylus туысындағы кененің даму айналымы 2-3-4 айда аяқталады да, жылына 3-4 генерация (ұрпақ) береді. Ixodes туысы кенесі өңтүстік аймақта 2 жылға, ал солтүстікте 4 жылға созылады, бұл кенелер 2 немес 4 жылда бір рет ұрпақ береді. Кенелердің қалған 4-туысы (Hyalomma, Dermacentor,Haemaphysalis,Rhipicephalus) дамуы 1 жылға созылады, жылына бір генерация береді.
Жануарларға шабуыл жасауына қоректену ерекшелігіне байланысты иксодид кенелері 3 топқа бөлінеді:
Достарыңызбен бөлісу: |
