АнықтамалықТЫҢ ҚҰрылымы ІІ том 2013 жылғы басылым

Жоқ. Форвардты валюталық шарт бойынша сыйақыны немесе дисконтты 29 ҚСҚЕХС сәйкес пайда немесе шығын үшін амортизациялауға болмайды. Туынды құралдар үнемі теңгерімдегі әділ құн бойынша өлшенеді. Форвардты валюталық шарттың әділ құны өзгерісінің нәтижесінде туындайтын пайда немесе шығын үнемі форвардты валюталық шарт ақша ағындарын хеджирлеу кезінде немесе шетел операцияларына таза инвестицияны хеджирлеу кезінде хеджирлеу құралы ретінде тиімді болып танылатын және анықталатын жағдайлардан басқа пайда немесе шығын құрамында танылады және бұл жағдайда пайданың немесе зарардың тиімді бөлігі таза активте/капиталда танылады. Бұл жағдайда таза активте/капиталда танылған сомалар ақша құралдарының алдағы хеджирленетін ағындары өтетін немесе жағдайға байланысты таза инвестицияны жою кезінде пайда немесе шығын құрамында танылуы қажет. 29 ҚСҚЕХС 84(b) сәйкес форвардтың әділ құнының пайыздық элементі (уақытша құны) хеджирлеудің белгілі қатынастарынан шығарылуы мүмкін. Бұл жағдайда форвардты валюталық шарттың әділ құнының пайыздық бөлігінің өзгерістері пайда немесе зарар құрамында танылады.

F.6.5 29 ҚСҚЕХС және 4 ҚСҚЕХС Өзіндік құны бойыша өлшенетін активтің әділ құнын хеджирлеу

Егер тарихи құны бойынша ескерілетін кемені болашақтағы сату шетел операцияларында қарызға алу көмегімен валюталық тәуекел әсерінен хеджирленетін болса, 29 ҚСҚЕХС айырбастау курсының өзгерісі есебімен, тіпті егер активті бағалау базасы тарихи құны болып табылса да кемені қайта бағалауды талап ете ме?

Жоқ. Әділ құнды хеджирлеу кезінде хеджирленетін бапты қайта бағалау жүргізіледі. Алайда шетел валютасын қарызға алу кеменің әділ құнын хеджирлеу ретінде жіктелуі мүмкін емес, себебі кеме жеке өлшенетін валюта тәуекелінде болмайды. Егер хеджирлеу есебінің шарттары 29 ҚСҚЕХС 98 сәйкес орындалатын болса, шетел валютасын қарызға алу осы шетел валютасында күтілетін сатудың ақшалай ағынын хеджирлеу құралы ретінде жіктеледі. Ақша ағындарын хеджирлеу кезінде хеджирленетін баптар хеджирленбейді.

30 ҚСҚЕХС 23 түсімдер, шығындар, табыстар мен шығындар туралы ақпараттарды ашу қажет. Бұл ақпараттарды ашу турады талап әділ құн бойынша қайта бағалау кезінде туындайтын түсімдер, шығындар, табыс пен шығындар баптарына қатысты. Сондықтан субъект таза активта/капиталда танылатын пайда немесе шығын құрамында танылатын өзгерістерді ажырата отырып, әділ құн өзгерістері туралы ақпараттарды ашады. Сонымен қоса, өзгерістер төмендегілерге жататын өзгерістерге бөлінеді:

(a) Кезең бойы таза активте/капиталда танылатын табыс немесе шығын сомасын және кезеңнің пайда немесе шығын құрамында танылатын сомаларын жеке көрсетумен СБЖ активтеріне;

(b) 29 ҚСҚЕХС сәйкес бастапқы тану кезінде сияқты анықталатын (і) және сауда үшін белгіленген ретінде жіктелген (іі) қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелерінің әділ құны өзгерістерінің жеке бейнесімен қаржы активтеріне немесе қаржы міндеттемелеріне; және

(c) Хеджирлеу құралдарымен.

Баптардың ішкі мақсаттар үшін жіктелу нәтижесінде, 30 ҚСҚЕХС әділ құн өзгерістері компоненттері туралы ақпаратты ашуды талап етпейді және тыйым салмайды. Мысалы, осы туынды құралдардың әділ құн өзгерістері туралы ақпаратты жеке шеше алады, яғни 29 ҚСҚЕХС сәйкес субъект сауда үшін тағайындалған дәрежеге жатады, бірақ саудадан тыс қоржын операцияларын субъект тәуекелдерді басқарудың бөлігі ретінде жіктейді.

Сонымен қатар, 30 ҚСҚЕХС 10 сәйкес жеке бейнелеумен пайда немесе шығын арқылы әділ құн бойынша бағаланатын қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелерінің теңгерімдік құнын ашуды талап етеді: (і) бастапқы тану кезіндегілер ретінде анықталатын және (іі) 29 ҚСҚЕХС сәйкес сауда үшін тағайындалғандар үшін.

G.2 29 ҚСҚЕХС және 2 ҚСҚЕХС: ақша құралдарының қозғалысы туралы есептер

Хеджирлеу құралдарымен байланысты туындайтын ақша құралдарының қозғалысы туралы есеп беруді қалай сыныптастыру қажет?

Хеджирлеу құралдарына байланысты туындаған ақша құралдарының ағыны хеджирленетін баптармен байланысты туындайтын ақша ағындарының жіктелуі негізінде операциялық, инвестициялық немесе қаржылық операциялар сияқты жіктеледі. Алайда 2 ҚСҚЕХС терминология 29 ҚСҚЕХС есебімен жаңартылмағанына қарамастан, хеджирлеу құралдарына байланысты туындайтын ақша ағындарын жіктеу 29 ҚСҚЕХС сәйкес хеджирлеу құралдары ретінде осы құралдардың жіктелуімен келісілуі қажет.

IE1. 20Х1 жылдың 1 қаңтарында А субъектісі активтер мен міндеттемелердің қоржынын теңдестіреді және олар ұшыраған пайыздық тәуекелді хеджирлей бастайды. Міндеттеме өзіне салымшы кез-келген уақытта хабарландырусыз шақыра алатын талап етуге дейін депозит бойынша міндеттемелерді қосады, тәуекелдерді басқару мақсаттары үшін субъект пайыздың белгіленген мөлшерлемесі бар бап ретінде қоржындағы барлық баптарды қарастырады.

IE2. Тәуекелдерді басқару мақсаты үшін А субъектісі қайта бағалаудың күтілетін мерзімі негізінде қайта бағалау кезеңі бойынша қоржындағы активтер мен міндеттемелерді талдайды. Баптарды талдау келесі бес жылда айлар бойынша жүргізіледі (яғни талдау 60 жеке айлық кезеңдерді қамтиды)³. Қоржындағы активтер А субъектісі жеке баптар бойынша емес, барлық активтерге пайыздық қатынастағы мерзімінен бұрын өтеудің күтілетін мерзімі нәтижесіндегі кезеңдер бойынша бөлетін мерзімінен бұрын өтелетін активтер көрсетілген. Қоржын талап етілетін міндеттемелерден тұрады, яғни субъект өтеу мерзімінен шығатын уақыттың кезеңдері бойынша бөлінген, тәуекелдерді басқару мақсаттары үшін бір айдан бес жылға дейінгі уақытта жалпы қоржын бойынша өтеуді күтеді. Осы талдау нәтижесінде А субъектісі кезеңдердің әрқайсысын хеджирлеуге арналған соманы анықтайды.

IE3. Бұл мысалда үш айдан кейін бітетін, яғни 20Х1 жылдың 31 наурызында аяқталатын уақыт кезеңінде қайта бағалау кезеңін ғана қарастырады (балама процедура қалған 59 кезеңнің әрқайсысына қолданылады). Қазіргі уақытта субъект активтің 100 миллион АБ және міндеттеменің 80 миллион АБ бөледі. Барлық міндеттемелер талап бойынша өтеледі.

IE4. Тәуекелдерді басқару мақсаттары үшін А субъектісі 20 миллион АБ мөлшерінде таза бағытты хеджирлеуді шешеді және сәйкесінше пайыздың белгіленген мөлшерлемесі бойынша төлемдерді қарастыратын және үш ай әрекеттің белгіленген мерзімімен және 20 миллион АБ мөлшерінде шартты құны болатын ұсыныстардың лондондық банкаралық мөлшерлемесі (LIBOR) бойынша ақша құралдарын алу, 20Х1 жылдың 1 қаңтарынан пайыздық айырбас⁴ шартын жасайды.

IE5. Жеңілдету мақсаты үшін бұл мысалда келесі жорамалдар жасалуы мүмкін:

1. 
   Айырбастың белгіленген бөлігінің купоны активтің белгіленген купонына тең;
   
2. 
   Айырбастың белгіленген бөлігінің купоны актив бойынша пайыздық төлемдердің мерзімі сияқты төленеді; және
   
3. 
   Айырбастың ауыспалы бөлігінің пайызы LIBOR бір күндік мөлшерлемесін көрсетеді. Нәтижесінде айырбастың әділ құны өзгерісінің барлық сомасы тек айырбастың белгіленген бөлігіне байланысты туындайды, себебі ауыспалы бөлігі пайыздық мөлшерлеме өзгерісінен әділ құн өзгерісіне ұшырамайды.
   

IE6. А субъектісінің әрбір ай сайын тиімділік тексерісін өткізетіні жорамалданады.

IE7. Мерзімінен бұрын өтеу жобаланбайтын, 20 миллион а.б. мөлшерінде, хеджирлеу кезеңі бойы әр түрлі мерзімде пайыздық мөлшерлеме өзгерістерімен байланысты емес құн өзгерістері есебінсіз активтің әділ құны келесі мәндерде болады:

	20X1 жылғы 1 қаңтар	20X1 жылғы 31 қаңтар	20X1 жылғы 1 ақпан	20X1 жылғы 28 ақпан	20X1 жылғы 31 наурыз
Әділ құн (міндеттеме) (АБ)	20,000,000	20,047,408	20,047,408	20,023,795	Нөл

IE8. Хеджирлеу кезеңі бойы түрлі мерзімде айырбастың әділ құны:

	20X1 жылғы 1 қаңтар	20X1 жылғы 31 қаңтар	20X1 жылғы 1 ақпан	20X1 жылғы 28 ақпан	20X1 жылғы 31 наурыз
Әділ құн (міндеттеме) (АБ)	Нөл	(47,408)	(47,408)	(23,795)	Нөл

Есепте көрсету

IE9. 20X1 жылдың 1 қаңтарынан А субъектісі үш айдан кейін 20 миллион АБ мөлшерінде активтерді хеджирлеу баптары ретінде анықтайды. Субъект хеджирленетін тәуекел ретінде LIBOR мөлшерлемесінің өзгерістерімен байланысты хеджирленетін баптар құнының өзгеруін анықтайды (яғни 20 миллион АБ мөлшерінде активтер). Субъект сонымен қатар осы стандарттың 98(d) және AG162 параграфтарында бекітілген анықтамалардың басқа талаптарын орындайды.

IE10. А субъектісі ІЕ4 параграфында суреттелген пайыздық айырбасты хеджирлеу құралы ретінде анықтайды.

1 ай соңы (20X1жылғы 31 қаңтар)

IE11. 20X1 жылдың 31 желтоқсанында (1 ай соңында), А субъектісі тиімділікті тексергенде, LIBOR мөлшерлемесі азаяды. Мерзімінен бұрын өтеудің тарихи тәжірибесінен А субъектісі мөлшерлеменің төмендеуі салдарынан мерзімінен бұрын өтеу жобаланғанға қарағанда ерте өтеді. Нәтижесінде субъект осы кезеңде активтердің сомасын қайта бағалайды (осы ай бойы туындаған жаңа активтерді қоспағанда) және ол 96 миллион АБ құрайтыны жөнінде қорытындыға келеді.

IE12. Пайыздық айырбасты хеджирлеу құралы ретінде анықталған әділ құн 20 миллион АБ мөлшерінде шартты негізгі сомамен құрайды (47,408 АБ)⁵ (айырбас міндеттеме болып табылады).

IE13. А субъектісі мерзімінен бұрын есептік өтеу есебімен хеджирленетін баптардың әділ құн өзгерісін есептейді.

1. 
   Біріншіден, субъект хеджирленетін кезеңде активтерді бастапқы бағалаудың пайыздық үлесін есептейді. Ол 20 пайызды құрайды (20 миллион АБ ÷ 100 миллион АБ).
   

2. 
   Екіншіден, субъект қайта қарастылған бағалаудан шығатын хеджирленетін баптар болып табылатын соманы есептеу үшін осы кезеңде (96 миллион АБ) активтер сомасының қайта қарастырған бағалауына осы пайыздық үлесті (20 пайыз) көбейтеді. Ол 19.2 миллион АБ құрайды.
   

3. 
   Үшіншіден субъект LIBOR мөлшерлемесінің өзгеруімен байланысты,хеджирленетін баптардың осы қайта қаралған бағалаудың әділ құн өзгерісін есептейді (19.2 миллион АБ). Ол 45,511АБ (47,408АБ⁶ × (19.2 миллион АБ÷ 20 миллион АБ)) құрайды.
   

IE14. А субъектісі осы кезеңге жататын келесі бухгалтерлік жазбаларды жасайды:

IE15. Пайдадағы немесе шығындағы таза нәтиже (пайыздық түсімдер мен пайыздық шығындарды қоспағанда) шығынды танумен қорытындыланады (1,897АБ). Нәтиже мерзімінен бұрын өтеудің есептік мерзімінің өзгеруіне байланысты хеджирлеу қатынастарының тиімсіздігі туралы куәландырады.

IE16. 20X1 жылдың 1 ақпанында А субъектісі уақыттың түрлі кезеңдерінде активтердің бөлігін сатады. А субъектісі активтің барлық қоржынының 81/3 пайызын сатқанын есептейді. Активтер әрбір кезеңде активтердің (жеке активтер емес) пайыздық үлесін бөлу жолымен кезең бойынша бөлінетіндіктен, А субъектісі сатылған активтердің нақты қай кезеңге жататынын анықтай алады. Сондықтан субъект активтерді бөлу үшін жүйелі немесе оңтайлы негізді қолданады. Субъектінің қоржындағы активтердің көрсетілетін бөліктерін сату дәлелінен, А субъектісінің уақыттың барлық кезеңі бойынша пропорционал сатуды бөлетіні шығады.

IE17. А субъектісі үш айлық кезеңге бөлінген активтердің 81/3 пайызын, яғни 8 миллион АБ (96 миллион АБ 81/3 пайызы) сатқанын есептейді. Сатудан түскен түсімдер активтердің⁸ әділ құнына тең 8,018,400АБ құрайды. Активтерді тануды тоқтату бойынша А субъектісі, сонымен қатар, субъект сатқан хеджирленетін активтердің әділ құн өзгерісінен тұратын соманы теңгерімнің жеке жолдарынан шығарады. Бұл 45,511АБ жалпы сальдоның 81/3 пайызы, яғни 3,793АБ.

IE18. А субъектісі теңгерімнің жеке жолдарындағы активтердің сатылуын және сальдо бөліктерінің шығарылуын тану мақсаты үшін келесі бухгалтерлік жазбалар жасайды:

IE19. Осы кезеңде А субъектісінде 88 миллион АБ сомасында активтер мен 80 миллион АБ сомасында міндеттемелер бар. Сондықтан А субъектісі қазір хеджирлеуді жоспарлайтын таза сома 8 миллион АБ тең және сәйкесінше субъект хеджирленетін сома ретінде 8 миллион АБ анықтайды.

IE20. А субъектісі тек хеджирлеу құралы ретінде бастапқы айырбас бөлігін анықтау үшін хеджирлеу құралын түзету керектігін шешеді. Сәйкесінше, субъект 18,963АБ⁹ әділ құнымен және екі ай жолданымның қалған мерзімімен бастапқы айырбастың шартты құнының 40 пайызын немесе 8 миллион АБ хеджирлеу құралы ретінде анықтайды. Бұл, сонымен қатар, осы стандарттың 98(а) және AG162 параграфында бекітілген анықтамалардың басқа талаптарына сәйкес келеді. Хеджирлеу құралы ретінде бұдан әрі анықталмайтын, 12 миллион а.б. мөлшерінде айырбастың шартты құны пайда немесе зарар құрамында әділ құн өзгерісін танумен сауда үшін белгілену ретінде сыныпталады, не басқа хеджирлеу кезінде хеджирлеу құралы ретінде анықталады¹⁰.

IE21. 20X1 жылдың 1 ақпанында және активтерді сатудан кейін теңгерімдегі жеке жолдар 41,718АБ (45,511АБ – 3,793АБ) тең болады, яғни сомасы 17.6¹¹ миллион АБ құрайтын активтердің әділ құнының жинақталған өзгерістерін көрсетеді. Алайда 20X1 жылдың 1 ақпанындағы жағдай бойынша А субъектісі әділ құнның жинақталған өзгерістері 18,963АБ¹² құрайтын активтердің 8 миллион АБ ғана хеджирленеді. Теңгерімнің қалған жеке жолдары 22,755АБ¹³ мөлшерінде А субъектісі әлі де иелік ететін, бірақ бұдан әрі хеджирленбейтін активтердің сомасына жатады. Сәйкесінше, А субъектісі кезең аяқталғанға дейін мерзім бойы осы соманы амортизациялайды, яғни субъект 22,755АБ екі ай бойы амортизациялайды.

2 ай соңында (20X1 жылғы 28 ақпан)

IE23. 28 ақпан 20X1 жылы, А субъектісі тиімділіктің кезекті тексерісін жүргізген кезде, LIBOR өзгеріссіз қала береді. А субъектісі өзінің кезектен бұрын қарызын жабуға қатысты үмітін қарастырмайды. Хеджирлеу құралы ретінде анықталған своптың әділ құны, шартты құнмен 8 миллион АБ тең (9,518АБ)¹⁴ (своп міндеттеме болып табылады). Сонымен қатар А субъектісі хеджирленіп отырған активтердің 8 миллион д.е әділ құнына сеніп отыр, яғни 20Х1 жылдың 28 ақпанындағы жағдайда ол 8,009,518АБ¹⁵ тең болады.

IE26. А субъектісі осы кезеңдегі теңгерімде сальдо тозуы үшін келесі жазуларды жүргізеді:

IE27. Үшінші ай ағымында активтердің немесе міндеттемелердің сомасы үш айлық мерзімде өзгермейді. 20Х1 жылдың 31 наурызында активтердің және своптың мерзімі аяқталады, және барлық сальдолар пайда немесе зарарда көрініс табады.

IE30. А субъектісі кезеңдегі баптық сальдоның тозуын есептеу үшін келесі жазуларды жүргізеді: