Арман-мақсат болған кемел қоғамға бет алып, жаңа азаматты рухани деңгейі биік, парасат-пайымы терең, ғылым мен мәдениеттің озық үлгілерінен сусындаған адамды қалыптастыру міндеті алда тұр
жүктеу/скачать 0.91 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Глоссарий Абстракция
- Абсурд
- Аксиология
- Антропоцентризм
- Атрибут
- Гилозоизм
- Деизм
- Дуализм
- Идеализм
- Космогония
- Материализм
- Монизм
- Натурфилософия
- Оптимизм
- Пессимизм
- Солипсизм
- Теология
- Утилитаризм
- Фетишизм
- 1.6. Дүниеге аңызнамалық көзқарас
Тігінен:
28. Әлемнің жалғыз түпнегізін мойындау. 31. Келесі афоризмнің авторы: «Болмыс бар, бейболмыс жоқ». 32. «Өзіңді өзің танып біл», «Менің білетінім – ештеңені білмейтінім» сөздерінің авторы. 35. Мораль, адамгершілік туралы ғылым. 37. Келесі сөздер кімдікі: «Егер сен бірдеңені білсең, оны танып білудің не қажеті бар, егер сен ештеңе білмесең, онда не іздеуді қайдан табасын»? Негізгі бағыттар
2)ХХ ғ. шетелдік этика ағымдарының бірі. Негізгі қағидасы мынадай: жалпылама моральдық ұғымдар (ізгілік пен зұлымдық) ешқандай өзгеше қасиеттерге жатпайтын «төтенше» сипатта болады, олар ешбір даусыз, оларды анықтау, түсіндіру мүмкін емес, «өзінен-өзі айқын», таза интуициялық жолмен танылады және ешбір айғақсыз қабылданады. Өкілі: Мур.
Глоссарий Абстракция (abstraction – латын сөзі – дерексіздену) – заттың көптеген қасиеттері мен қатынастарының дерексізденіп, мәнді қасиеті немесе қатынасының бөлініп шыгуы. Абсурд (absurdus- латын сөзі - беймағыналық) – ақылға қонымсыз. Агностицизм (a – грек сөзі - теріске шығару, gnosis – білім) – дүниені танып білу мүмкіндігін толық немесе ішінара теріске шығаратын ілім. Аксиология (axia – грек сөзі – құндылық, logos – ілім, сөз) – құндылық теориясы, философияның құндылық табиғатын зерттейтін саласы. Анимизм (anima – латын сөзі – рух, жан) - әруақтарға, рухтарға, олардың қоршаған дүние құбылыстарына ықпал етуіне сенуге негізделген көзқарас. Антропоморфизм (anthropos – грек сөзі – адам, morphe – форма, түр) – адамға тән қасиеттер мен ерекшеліктерді табиғаттың сыртқы күштеріне телу және ойдан шығарылған мифтік жаратылыстарға балау. Антропоцентризм – адамды әлемнің орталығы және асқар шыңы деп білетін дүниетанымдық айқындама. Атеизм (а – грек сөзі – теріске шығару, teos – құдай) – құдайды теріске шығаратын, дінге қарсы шығатын көзқарас. Атрибут (attribuo- латын сөзі – үстеп беремін, үлестіремін) – заттың өзіндік, ажырамас қасиеті. Волюнтаризм (voluntas – латын сөзі – ерік) – ақиқат атаулының бастапқы негізі ерік деп танитын философиялық бағыт. Гилозоизм (hyle – грек сөзі – зат, zoe - өмір, тіршілік) – материяның әмбебаб тіршілігі туралы философиялық ілім. Гносеология (gnosis – грек сөзі – білім, logos – ілім, ғылым) – таным теориясы, философияның таным табиғатын зерттейтін саласы. Деизм (dues – латын сөзі – құдай) – құдайды тек алғашқы жаратушы ретінде мойындайтын көзқарас. Демиург (demiurgos – грек сөзі – шебер, қол өнерші) – Платонның идеалистік философиясында және неоплатоншылардың ілімінде - әлемді жаратушы. Догматизм ( dogma – грек сөзі – пікір, ілім, шешім) – тұрақты ұғымдарға, практика мен ғылымның жаңа деректеріне орын мен уақыттың нақты жағдайлары ескерілмейтін формулаларға сүйенетін ойлау әдісі. Дуализм ( duo – латын сөзі – екеу) – материалдық және рухани субстанцияларды өзара тең құқылы бастаулар деп есептейтін, монизмге қарама-қарсы философиялық ілім. Дүниеге көзқарас – дүние және ондағы адам туралы ойлардың, білімдердің, мақсат-мұраттар мен сенімдердің, сезімдердің, ілімдердің жүйеленген жиынтығы. Идеализм – философияның негізгі мәселесін шешудегі материализмге қарама-қарсы бағыт. Рухтың, идеяның, биматериалықтың алғашқылығын тұжырымдайды. Иррационализм ( irrationalis – латын сөзі – ақылға сыйымсыз) – ақылдың, ойлаудың танымдық мүмкіндіктерін шектеулі деп санайтын және интуицияны, сезімді, түйсікті және т.б. танымның түп негізі деп есептейтін философиялық ілім. Космогония ( kosmos – грек сөзі – ғарыш, qoneia – туу) – аспан денелері мен олардың жүйелерінің пайда болуы мен дамуын зерттейтін ғылым саласы. Космология (kosmos – грек сөзі – ғарыш, logos – сөз, ілім) – астрономияның бір саласы. Материализм ( materialis – латын сөзі – заттық) - философияның негізгі мәселесін шешудегі идеализмге қарама-қарсы бағыт. Заттың, материяның алғашқылығын тұжырымдайды. Мифология (mythos - грек сөзі – миф, аңыз, logos – ілім, ғылым ) - қоршаған дүние туралы реалды түсінікпен қатар фантастикалық қиялдың қосындысынан тұратын ежелгі қоғамдардың дүниетанымы, қоғамдық сананың формасы. Монизм (monos – грек сөзі – біреу, жалғыз) – бүкіл дүниедегі нәрселердің бір ғана бастамасын мойындайтын философиялық ілім. Монотеизм (monos – грек сөзі – біреу, жалғыз, theos – құдай) – бір құдайға құлшылық ету. Натурфилософия – табиғат философиясы. Оның ерекшелігі – табиғатқа тұтас күйінде қарап, оны үстірт пайымдау арқылы түсіндіру. Онтология (ontos – грек сөзі – болмыс, logos – ілім, сөз) – болмыс теориясы. Философияның болмысты зерттейтін саласы. Оптимизм (optimus – латын сөзі – ең жақсы) – жарқын болашаққа, қайырымдылықтың зұлымдықты, әділеттіліктің әділетсіздікті жеңетініне сенімділік. Пантеизм (pan – грек сөзі – барлығы, theos – құдай) – құдай табиғаттан тыс бола алмайды, ол табиғатпен барабар бейқам бастама дейтін философиялық ілім. Пессимизм ( pessimus– латын сөзі – ең жаман) – оқиғалар барысы тек жамандыққа апарады дейтін көзқарас. Скептицизм (skeptikos – грек сөзі – қарастырушы, зерттеуші, сынаушы) – объективті шындықты танып-білу мүмкіндігіне шүбә келтіретін философиялық ілім. Солипсизм ( solus – жалғыз, дара, ipse - өзі) – тек адам және оның санасы өмір сүреді, объективті дүние жеке адам санасында ғана өмір сүреді дейтін көзқарас. Теизм (theos - грек сөзі – құдай) – ақыл-ойы мен ерігі бар және жұмбақ түрде барлық материалдық және рухани процестерге ықпал ететін жаратылыстан тыс тіршілік иесі ретіндегі жеке құдайды мойындайтын діни-философиялық ілім. Теология (theos - грек сөзі – құдай, logos – ілім, сөз) – құдай туралы дін ілімі – белгілі діннің ілімдерін жүйелеу. Тотемизм – қандайда бір адамдар тобының белгілі бір жануарлар, өсімдіктер, заттар немесе құбылыстармен ортақ тектестігіне және қандас туыстығына нануға негізделген көзқарас. Утилитаризм (utilitas – латын сөзі – пайда) - өнегелі іс-әрекеттің пайдалылығын мойындайтын көзқарас. Фатализм (satalis – қашып құтылмайтын) – антидиалектикалық дүниетанымдық тұжырымдама. Дүниеде болатын барлық процестер бостандыққа, шығармашылыққа орын қалдырмайтын қажеттіліктің үстемдігіне бағынады. Фетишизм – қандайда бір затқа ерекше мән беріп, оны құдайландырып, өмірге айрықша әсер етуші күш деп түсінуге негізделген көзқарас. Тест сұрақтары: 1. Дүниетанымның тарихи алғашқы типі? А)діни дүниетаным В)мифологиялық дүниетаным С) ғылыми дүниетаным Д) философиялық дүниетаным Е) қарапайым дүниетаным 2. Берілген анықтамада қандай ұғым қарастырылған: «Бұл - адамның дүяиеге қарым- қатынасын анықіайтын және оныц іс-әрекегінің багыт - багдарлаушысы мен ретгеушісі болатьш көзқарастарды базалаудың қалыптары мен үстанымдарынын жиынтыгы»? А) әлемді түйсіну В) әлемді қабылдау С) әлемге қатынас Д) әлемді түсіну Е) дүниетаным 3. Философия өркениет дамуы әлдеқайда жоғары Египетте, Вавилонда емес, көне Қытайда, көне Грецияда, көне Үндіде дамыды. Бұл елдерде философияның шығуына негіз болған қандай маңызды себеп болмады? А) экономикалық дамудың жоғарғы деңгейі В) шығармашылық жарыс атмосферасы С) жазудың пайда болуы Д) мәдениеттің дамуының жоғары деңгейі Е) еңбектің қоғамдық бөлінісі 4. Гегель "ойда ұғынылған дәуір" деп бағалаған дүниетанымның тарихи формасы? А) мифология В) дін С) философия Д) ғылым:";'" ' Е) қарапайым дүниеге көзқарас 5. Философияны сипаттайтын тұжырым А) философия ғылым туралы ғылым В) философия әлемді образды эмоциялық бейнелеу С) философия практикадан бөлінген білім Д) философия - «адам-әлем» қатьнасын анықтайтын дүниетаным Е) философия қарапайым практикалық тәжірбиеге негізделген дүниетаным 6. Философияның өзіндік ерекшелігі А) жинақталған білім В) қарапайым білім С) практикалық білім Д) нақты білім Е) жеке білім 7. А. Мень: «Оның сұрақтары ғылымнан басқа тәжірибеге сүйенеді. Бұл жерде фактілер емес, әр түрлі ұстанымдар мен сенімнін түрлері пікір таластырады. Дүниеге көзқарастар таласы мен сұхбаттарынсыз мәдениеттің дамуы мүмкін емес» - деп сипаттаған дүниетанымның тарихи типі? А) мифологиялық дүниетаным В) ғылыми дүниетаным С) философиялық дүниетаным Д) қарапайым дүниетаным Е) діни дуниетаным 8. Философияның негізгі, өзекті мәселесі А) адам мәселесі В) табиғат мәселесі С) қоғам мәселесі Д) әлемнің мәселесі Е) құндылықтар мәселесі 9. Аристотель: "Дүниені оның өзіндік қасиеттерімен қарастыратын ғылым бар. Бұл ғылым ешбір жеке ғылыммен барабар емес: өйткені ешбір жеке ғылым дүниенің жалпы табиғатын зерттемейді, олардың әрқайсысы оның жеке қасиетін қарастырады"- деп сипаттаған сала? А)математика В)логика С) философия Д)этика Е) физика 10. Философия сөзінің этимологиялық мәні А) ғылымға құштарлық В) даналыққа құштарлық С) өмірге құштарлық Д) әділеттікке құштарлық Е) ізгілікке құштарлық 11. Төмендегі пікір қаңдай философиялық бағытқа тән: "Жансыз материядан ойланатын, акылды тіршілік иесі туындамайтыны сияқты, жоқтан, ғайыптан материя пайда болуы мүмкін емес". А) материализм В) идеализм С) догматизм Д) дуализм Е) плюрализм 12. Адам мәселесін зерттейтін философияның бөлімі А) антропология В) онтология С) гносеология Д) аксиология Е) әлеуметтік философия 13. Философияның құндылықтарды зерттейтін бөлімі А) антропология В) гносеология С) аксиология Д) онтология Е) әлеуметтік философия 14. Ғылыми білімнің белгілі философиялық көзқарастарға, философиялық принциптер мен категорияларға негізделетінін көрсететін философияның функциясы А) методологиялық В) дүниетанымдық С) гносеологиялық Д) тәрбиелік Е) аксиологиялық 15. Жеке адамның сянасын алғашқы бастау ретінде қарастыратын идеализмнің түрі А) объективті идеализм В) диалектикалық материализм С) субъективті идеализм Д) дуализм Е) плюрализм 16. Дүние, болмыс туралы ілім А) антропология В) онтология С) аксиология Д) гносеологая Е) диалектика 17. Философияға тән емес анықтама А) әлемді синкретті образды бейнелеу В) әлемді және адамды логикалық, пайымдық тану С) әлемді және адамды ұғымдық бейнелеу Д) сананың теориялық формасы Е) әлем мен адам туралы рационалды білім 18. Гераклиттің: «Бәрін біріктіретін Космос құдай мен адамның
түгелдей өшетін, бірде түгелдей жанатын мәңгі тірі от» - деген пікіріндегі әлемге көзқарас қай түрге жатады? А) идеалистік В) метафизикалық С) плюралистік Д) дуалистік Е) монистік 19. Әлемнің субстанциалдық негізі ретінде екі бастауды- материалдық пен идеалдылықты мойындайтын философиялык бағыт? А) монизм В) дуализм С) плюрализм Д) идеализм Е) материализм 20. Философияның әлемді, ондағы болып жатқан құбылыстарды біртүтас түсіндіруге, адамның әлемдегі орнын анықтап, онымен байланысты заңдылықтарын қарастыруға арналган көзқарастар жүйесін жасауға бағытталған функциясы А) методологиялық В) гуманистік С)аксиологиялық Д) дүниетанымдық Е) тәрбиелік 1.6. Дүниеге аңызнамалық көзқарас  Дүниегекөзқарас және оның негізгі түрлері.
1.7. Дүниеге діни көзқарас Дін – дүниегекөзқарастың адам өмірі мен қоршаған ортаға әсер ететін табиғаттан тыс күштерге сенуге негізделген түрі. Діни көзқарасқа қоршаған ортаны сезімдік, образды-эмоционалды (рационалды емес) қабылдау тән. Діндеде аңызда қарастырылатын мәселелер қойылады. 
жүктеу/скачать 0.91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|