Ауыл шаруашылық ғылымдары Агрономия ауыл шаруашылық Ғылымдары


ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ



бет20/21
Дата14.06.2016
өлшемі1.89 Mb.
#135547
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ
А. Г. Джакупова
Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана
Қазіргі кезде білім беру мәселері жайында сөз қозғайтын болсақ, алдымен адам, жеке тұлға, жекелік жөнінде айтылады. Біздің міндетіміз – белсенді өмірге араласа бастаған адамға білімнің белгілі көлемін беру және қажетті қасиеттердің қабілетін қалыптастыру. Бұл оқытудың мақсатты міндеттерін қайта айқындау қажет екенін білдіреді: білімге, оны меңгеруге деген бағытталу, білімді меңгеру әдісіне және жеке тұлғалық қабілетті қалыптастыруға бағытталумен алмастырылуы қажет. Ұсынылып отырған мақаланың мақсаты - нарықтық экономиканың бүгінгі талаптарына сәйкес келетін жоғары маман қалыптастыруға бағытталған оқытудың жаңа технологияларын ойластыру болып табылады.
В настоящее время, говоря о проблемах образования, прежде всего имеют в виду человека, личность, индивидуальность. Наша задача – дать человеку, вступающему в активную жизнь, определенный обьем знаний и сформировать умения нужного качества. Это значит, что необходимо переосмыслить целевые задачи обучения: ориентация на знание и их применение должно быть заменено ориентацией на способ приобретения знаний и формирования умения, развития личности. Целью данной статьи является разработка технологии обучения, направленное на формирование высококвалифицированного специалиста, отвечающего современным требованиям рыночной экономики.
Today, speaking about education problems first of all man personality individuality is meant. Our task is to give man starting active life, the definite volume of knowledge and to form skills of necessary quality. The purpose of this article is the development of technology, directed to the formation of highly gualified specialist, meeting modern requirements of market economy.
Понятие «педагогические технологии» пробивалось в педагогическую науку несколько десятилетий, поскольку педагогике, как гуманитарной науке привычнее и понятнее были дидактические определения способов обучения и воспитания, формировавшееся в течение столетий, если начать с Я. А. Коменского, и даже тысячелетий, если вспомнить педагогику Древнего мира. Но все изменяется, и в педагогике, как в зеркале, отразились характерные особенности ХХ века, а именно в начале ХХ века произошла техническая революция, а в конце – технологическая, «переход от машин к системам деятельности» [1]. Техника сказывается не только на развитии какой-либо отрасли науки и техники, но и на учебном процессе. Она врывается в него, диктует свои правила и законы. Так, в 80-х годах в высших и средних учебных заведениях появилось множество всевозможных технических средств обучения (ТСО). Сначала это были тумблерные тренажеры «ОМ-3ск», «Огонек», «Лингва» и дисплейное устройство «К-54» и многие другие, а затем широким фронтом пошли в наступление ЭВМ.

В 80-90-е годы возлагались большие надежды на ТСО, кое-кто считал их чуть ли не панацеей от всех педагогических бед. Но со временем пришло понимание, что техника – это положительный, но далеко не решающий фактор в образовании подрастающего поколения, что ее нужно использовать не вместо преподавателя (были, к сожалению, и такие суждения), а там, где это уместно.

С внедрением техники в учебный процесс на Западе заговорили о технологии обучения, связывая ее поначалу именно с ТСО. В России расширили понятие «технология обучения» до термина «педагогические технологии», понимая под этим содержательную технику учебно-воспитательного процесса [2].

Само слово «технология» от (греч. techne – «искусство, ремесло, наука» + логос – «понятие, учение») означает «совокупность знаний о способах и средствах проведения производственных процессов». Например, технология металлов, химическая технология, технология строительных работ и т. д. [3]. Понимая «совокупность» этих знаний как «систему», авторы ряда работ [1, 2, 4, 5] говорят о технологии учебного процесса. Но ведь и дидактика пришла к системному пониманию образования. Дидактика занимается содержанием, способами и средствами образования, целями образования, деятельностью педагога и обучаемого. Педагогические технологии занимаются тем же, используя общеизвестные дидактические принципы: научности, систематичности, системности, прочности обучения, единство обучения, воспитания и развития обучаемого, учет индивидуальных способностей обучаемых при коллективном характере учебного процесса и пр. Так в чем же тогда разница между дидактикой и педагогическими технологиями? Не дань ли это моде, введенной инженерами-преподавателями, являющимися в большей мере инженерами, чем преподавателями, поскольку часто не имеют педагогического образования?

Оказывается, разница есть и большая. Коротко можно сказать так: дидактика – это теория образования в целом, а педагогическая технология – конкретное, научно обоснованное, специальным образом организованное обучение для достижения конкретной, реально выполняемой цели обучения, воспитания и развития обучаемого в частности. Ставится не просто общая цель, например, подготовка высококвалифицированного специалиста, а разрабатываются научно обоснованные конкретные цели по этапам обучения, содержание, способы и средства достижения этих целей, ведущих в конечном счете оптимальным путем к конечной цели, формирование высококвалифицированного специалиста, отвечающего современным требованиям его использования на всех стадиях профессиональной деятельности: исследования, разработки, конструирования, внедрения, эксплуатации оборудования и т. д. При разработке технологии обучения прогнозируется совершенно конкретная деятельность преподавателя и обучаемого с использованием ТСО или без них.

Существует мнение, что педагогика – это искусство. Но ведь искусство посильно не каждому, а только мастеру своего дела, обладающему определенными способностями. Не все преподаватели обладают педагогическим мастерством, но овладеть педагогической технологией сможет каждый, ибо «искусство основано на интуиции, а технология – на науке». Овладеть этой наукой – значит стать хорошим преподавателем. Нельзя не согласиться с В. П. Беспалько, что «хорошая, научно обоснованная технология обучения и воспитания – это и есть педагогическое мастерство» [2].

Что значит научно обоснованная технология обучения? Это значит, что она построена на научном анализе деятельности, в нашем случае – студента, будущего специалиста, отборе тех качеств, знаний, умений и навыков, которые будут ему необходимы в профессиональной деятельности; анализе и четком отборе учебной информации, т. е. содержания учебного материала, предназначенного для обучения и контроля его усвоения; анализе средств педагогической коммуникации (учебники, пособия, ТСО и методические указания к ним и т. п.: выборе форм и методов обучения, воспитания и развития студентов); конкретизация деятельности преподавателя и студента. После научного анализа всего указанного выше следует этап разработки самой технологии обучения на основе педагогической системы, где все компоненты связаны между собой и работают, как единое целое. Далее следует проверка разработанной технологии в опытном обучении, ее коррекция, дополнение и изменение, если в этом есть необходимость, и только потом – этап ее реализации в естественных условиях обучения. Необходимо отметить, что педагогическая технология – не есть нечто застывшее и данное на все времена.Она может совершенствоваться или изменяться в зависимости от меняющихся условий обучения.

Важно, чтобы каждый преподаватель вносил в существующую технологию обучения студентов той или иной дисциплине свои научно обоснованные коррективы в зависимости от набора студентов, учета их психологических особенностей, развития соответствующей науки (принцип культуросообразности, их образовательной подготовленности, а также требований времени). В настоящее время требуется подготовка специалистов, которым придется работать в рыночной экономике, и не считаться с этим нельзя.

Таковы в основном этапы разработки педагогических технологий, ведущие преподавателя к овладению педагогическим мастерством, а студентов – своей профессиональной деятельностью. Трудно этого добиться? Естественно, трудно, если технологию обучения разрабатывает один преподаватель. Ее можно разрабатывать всю жизнь, и трудно остановиться, потому что лучшее – враг хорошего,постоянно хочется совершенствоваться. Однако коллективу преподавателей вполне по силам разработать такую технологию обучения, при которой, приобретаемые студентами знания, навыки и умения формировали бы естественнонаучное мировоззрение студентов, оказывали бы на них нравственное воздействие, научили бы студентов не просто учиться и работать, а красиво учиться, без троек. Тройка – это безнравственно, это серость.

Рассмотрим далее некоторую не предметную, а общую технологию обучения, которые в традиционной педагогике называют активным методом обучения: деловые игры. Однако, это не метод обучения, а именно технология обучения, основанная на научном подходе, диагностичной конкретной цели, исследовании и проектировании познавательной деятельности студентов и прочих особенностях, присущих педагогическим технологиям.

Педагогическая суть деловых игр – активизировать мышление, повысить самостоятельность будущего специалиста, внести дух творчества в обучении, приблизить его к профориентационному, это то, что сближает деловые игры с технологией проблемного обучения, но основное подготовить студентов к практической профессиональной деятельности. В проблемном обучении главным вопросом является «почему», а в деловых играх – «что было бы если бы…».

Деловые игры необходимо готовить, имея в виду не только сам материал, но и студентов. Начинать рекомендуется с имитационных упражнений. Они отличаются от деловой игры меньшим объемом и ограниченностью решаемых задач. Например: кто лучше умеет пользоваться едиными нормами и расценками? Кто меньше заплатит за пользование производственными фондами?

Имитационные упражнения ближе к учебным, чем к деловым играм. Их цель – предоставить студентам возможность в творческой обстановке закрепить те или иные навыки, акцентировать внимание на каком-либо важном понятии, категории, законе. В условии должно содержаться обязательное противоречие, т.е. в имитационном упражнении уже есть элемент потребности.

После имитационных упражнений можно переходить к ролевым или деловым играм. В учебном процессе вуза чисто условно такой вид обучения можно назвать деловой игрой. Это, скорее, ролевая игра, так как студент еще не владеет в полной мере своей специальностью. Деловая игра, по-моему, это проигрывание той или иной ситуации специалистами. Их цель – определить процесс или его результат. Цель же ролевых (или, условно-деловых) игр – сформировать определенные навыки и умения студентов в их активном творческом процессе. Социальная значимость деловых (ролевых) игр в том, что в процессе решения определенных задач активизируются не только знания, но и развиваются коллективные формы общения.

Обычно применяют игровые элементы двух типов:

- общение, ситуационные задачи по психологии и этике управления, связанные с решением тех или иных производственных конфликтов;

- узкоспециальные задачи, связанные с содержанием того или иного профилирующего предмета;

Задачи преподавателя:

- отобрать необходимые ситуации-иллюстрации на конкретном материале и ситуации-проблемы;

- подготовить дидактический материал: карточки-задания для каждого, можно с подсказкой о характере его деятельности;

- подобрать подгруппы студентов (3-4 человека);

- поставить задачу (проблему), по которой группа должна высказать свою точку зрения, например: мнение бригадира, мастера, рабочего, начальника участка и т.п. по спорному вопросу, по поводу того, как завоевать доверие членов бригады;

- продумать предполагаемые ответы и реплики;

- проявлять к студентам интерес, постоянное внимание и т.п.;

Здесь могут использоваться, как и в проблемном обучении, все дидактические методы: объяснительно-иллюстративный, репродуктивный, проблемное изложение, частично-поисковый, исследовательский.

Положительные моменты в применении деловых игр:

- как правило, студенты испытывают удовольствие, есть высокая мотивация, эмоциональная насыщенность процесса обучения;

- происходит подготовка к профессиональной деятельности, формируются знания-умения, т.е. студенты учатся применять свои знания;

- послеигровое обсуждение способствует закреплению знаний;

- оперативная связь, внешняя и внутренняя.

Отрицательные стороны:

- высокая трудоемкость подготовки к занятию (для преподавателя);

- преподаватель должен быть внимательным и доброжелательным режиссером в течение всей игры, причем может быть и несколько групп одновременно;

- большая напряженность для преподавателя, так как он сосредоточен на непрерывном творческом поиске. Кроме того, преподаватель должен быть актером (обладать актерскими данными);

- неготовность студентов к работе с использованием деловой игры;

- не все преподаватели сами владеют способом проведения деловой игры;

- трудности с заменой преподавателя, которой проводил деловые игры;

Общие принципы организации деловой игры:



  1. Разделение студентов на группы 3-8 человек.

  2. Неограниченное количество групп-участниц.

  3. Четкое представление каждого члена групп о своих обязанностях.

  4. Деловая игра должна быть ограничена по времени (занятие, неделя и т.п.).

  5. Обязательный анализ игры после ее завершения.

Деловая игра предусматривает достижение как учебных, так и воспитательных целей коллективного характера на основе знакомства с реальной организацией работы в промышленности, экономике и т.п.

Ожидаемая эффективность:

1. Познавательная: в процессе деловой игры студенты знакомятся с дидактическими методами исследования вопроса (проблемы), организацией работы коллектива, функциями своей «должности» на личном примере.

2. Воспитательная: в процессе деловой игры формируется сознание принадлежности ее участников к коллективу; сообща определяется степень участия каждого из них в работе; ощущается взаимосвязь участников при решении общих задач; коллективно обсуждаются все вопросы, что формирует критичность, сдержанность, уважение к мнению других, внимательность к товарищам по игре.

3. Развивающая: в процессе деловой игры развиваются логическое мышление, способность к поиску ответов на поставленные вопросы, речь, речевой этикет, умение общаться в процессе дискуссии.

Деловые игры строятся на принципах коллективной работы, практической полезности, демократичности, гласности, соревновательности, максимальной занятости каждого и неограниченной перспективы творческой деятельности в рамках деловой игры.

Деловая игра может длиться не только на одном занятии, но и более длительное время. Например: деловая игра по развитию самоуправления или деловая игра «Дежурный», которую преподаватель одного из колледжей Новочеркасска вел в течение семестра, превратив неинтересное занятие для студентов в интересную деловую игру. Группа разбивается на подгруппы 5-7 человек. Каждая подгруппа дежурит одну неделю (первую, вторую и т.п.). В подгруппе у каждого свои обязанности. Бригадир обеспечивает организацию работы, отвечает за все перед старостой группы. Помощник бригадира оказывает ему помощь, замещает его, ведет часть работ. Профорг бригады является помощником профорга группы, а также бригадира в организации трудовой дисциплины, досуга бригады, физорг бригады является помощником физорга группы, обеспечивает спортивные соревнования друг с другом в бригаде и между бригадами. Инструктор по технике безопасности и санитарии обеспечивает все это. Завхоз бригады обеспечивает ее инвентарем, следит за состоянием помещений и производит необходимый мелкий ремонт. Контролер-учетчик бригады обеспечивает контроль качества выполняемых бригадой работ, помогает бригадиру в учете работ каждого члена бригады. Как видите, обязанности четко распределены. Поскольку результаты деловой игры обсуждались в конце каждой недели, заполнялся акт «сдачи-приемки» помещений, инвентаря. Студенты приучались к порядку, приобретали навыки, которые им понадобятся в будущей профессиональной деятельности в качестве мастера производственного обучения в профтехучилище.

Деловые игры «вошли в моду» также в 80-ые годы. Появилось много работ, посвященных им [6, 7]. Часто деловые игры называли методом обучения [8], но это не метод, а технология обучения, использующая все общедидактические методы обучения.

Хотелось, чтобы все преподаватели усвоили главное: в настоящее время, говоря о проблемах образования, прежде всего, имеют в виду человека, личность, индивидуальность. Наша задача – дать человеку вступающему в активную жизнь, определенный объем знаний и сформировать умения нужного качества. Необходимо переосмыслить целевые задачи обучения: ориентация на знания и их применение должна быть заменена ориентацией на способ рпиобретения знаний и формирование умений, развитие личности.

Преподаватель должен разработать свою технологию обучения, как систему. Ставить общую для студентов задачу, разделять ее на подзадачи, доступные студентам, объединять студентов так, чтобы они помогали друг другу в стремлении к общей цели – высшему качеству.



ЛИТЕРАТУРА
1. Бунг, Н. О. О современном направлении русских университетов и потребностях высшего образования / Н. О. Бунг. // Высш. образ. в России. – 1994. – №2. – С. 129-135.

2. Кинелев, В. Г. Фундаментализация университетского образования / В. Г. Кинелев // Высш.образ. в России. – 1994. – № 4 – С. 6-13.

3. Шефер, Г. Соотношение фундаментального и специального образования в университетах будущего / Г. Шефер // Высш. образ. в России. – 1994. – № 4. – С. 61-68.

4. Орлов, В. Многоуровневая подготовка специалистов / В. Орлов // Высш. образ. в России. – 1995. – № 2 – С. 121-128.

5. Околелов, О. П. Современные технологии обучения в вузе: сущность, принципы проектирования, тенденции развития / Околелов О. П. // Высш.образ. в России. – 1994. – № 2. – С.45-50.

6. Долженко, О. В. Современные методы и технологии обучения в техническом вузе / О. В. Долженко, В. Л. Шатуновский. // М. : Высшая школа. – 1990.

7. Савельев, А. Я. Технологии обучения и их роль в реформе высшего образования. / А. Я. Савельев // Высш. образ. в России. – 1994. – №1. – С.165-172.

УДК. 811.512.122:378.016
ФИЛОЛОГ ЕМЕС СТУДЕНТТЕРДІҢ ТІЛ ПӘНДЕРІ БОЙЫНША

ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
З. Б. Үмбеталина, филология ғылымдарының кандидаты
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары (СҒЗЖ) – кез келген жоғары кәсіптік білім беру мекемесіндегі оқудан тыс жұмыстардың маңызды және ажырамас бөлігі. СҒЗЖ-ны төменгі курстардан бастап жүргізген тиімді. Алайда оны тіл пәндері бойынша филолог емес студенттермен бірінші курста ұйымдастыру, әсіресе, қиын міндет. Мақалада тілдік емес жоғары оқу орны студенттерімен тіл пәндері бойынша ҒЗЖ ұйымдастырудың мәселелері және оны шешу жолдары қарастырылады.
Научно-исследовательская работа студентов (НИРС) – важная и неотъемлемая часть внеучебной работы в любом образовательном учреждении высшего профессионального образования. НИРС лучше начинать как можно раньше, желательно на младших курсах. Однако, организовать ее на первом курсе - задача очень сложная, особенно со студентами-нефилологами по языковым дисциплинам. В данной статье рассматриваются проблемы организации НИР студентов нефилологических вузов по языковым дисциплинам и пути их решения.
Scientific-research work of students – is an important part of extracurricular work at any educational institution of high professional education. SRW is better to start as early as possible, on junior courses. However, it is very difficult task to arrange it on the 1st courses, especially with non-philological students in language disciplines. The problems of organization with students of non-philological higher education institutions in language disciplines and the ways of it decision are considered in this article.
Студенттермен жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмыстары қай оқу орны болмасын білім алушылармен сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстардың маңызды әрі ажырамас бір бөлігі болып табылатыны белгілі. Ғылыми-зерттеу жұмыстары сабақтан тыс жүргізілгенімен, ол практикалық сабақтардың жалғасы болып саналады.

Ғылыми-зерттеу жұмыстары студенттер бойында танымдық белсенділіктің, шығармашылық қабілеттің және танымдық әрекет мәдениетінің дамуына түрткі болады. Оқу үдерісінің барысында білім алушылар өз бойында ғылыми-зерттеу жұмыстарына қажет есте ұстау, байқампаздық, түйсікпен қабылдау, пікір білдіру және қорытынды жасаудағы еркіндік т.с.с. қабілеттерді игереді.

Тілдік емес жоғары оқу орындарындағы тілдер кафедрасы барлық факультет студенттерімен жұмыс жасайды. Қазақ және орыс тілдері 6 кредит көлемінде 2 семестр бойы оқытылады. Дайындық бағыттары түрлі бұл студенттермен тіл пәндері бойынша жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмыстарына алғашқы дайындық бағдарламада қарастырылған оқу материалдарының негізінде жүзеге асырылады. Мәселен, тіл үйренушілер практикалық сабақтарда және өз бетімен жұмыс жасауға берілетін тапсырмаларды орындау барысында мынадай іскерлік дағдыларын дамытады: қажетті ақпараттарды ой елегінен өткізе отырып, оған өзіндік көзқарасын білдіру дағдысын қалыптастырады; белгілі тақырыптар төңірегінде ақпараттар беру және ақпараттар алу арқылы болашақта қажетті кәсіби біліктіліктерін жетілдіруге дағдыланады; сөз тіркестері мен сөйлемдерді дұрыс құрай білу және оларды орынды қолдану дағдысын жетілдіреді; сөздік қорын кәсіби лексикамен толықтырады; сөйлеу тілін байытады; нақты, дәл, анық жауап беруге үйренеді; әдеби тіл нормасында сөйлеуге дағдыланады.

Қазақ және орыс тілдері пәндерінің жұмыс оқу бағдарламалары бойынша білім алушыларға ІІ семестрден бастап іскери тіл дағдылары меңгертіледі. Студенттер қазіргі қазақ және орыс тілдерінің стильдік тармақтары, ғылыми стиль жанрларының түрлері туралы білімдерін толықтырады. Мәтінге жоспар құра білу, сұрақ түріндегі, тезистік және тақырыптық немесе атаулы жоспарларды құрып үйрену; мәтін және оның түрлерін (суреттеме, хабарлама, пайымдама) ажырата білу; реферат жазуға қойылатын талаптарды, реферат түрлерін (хабарлама, индикативті, ғылыми, монографиялық, шолу рефераттары) және олардың ерекшеліктерін меңгеру; тезис және тезистеу тәсілдерін үйрену; конспект, оның түрлерін (қысқартылған, кеңейтілген, аралас конспектілер) білу және оларды практикада пайдалану дағдыларын алу; аннотация, рецензия, сын-пікір жазып үйрену – осының бәрі ізденіске құрылған өз бетімен жұмысты дұрыс жүргізуге берік негіз қалайды.

Біздің кафедра бойынша студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары төмендегі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:


  • студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын кафедрада үйлестіру;

  • практикалық сабақтар барысында ғылыми стиль жанрларын меңгерту;

  • тілдер бойынша ғылыми үйірмелер жұмысына тарту;

  • кафедра пәндері бойынша ғылыми-практикалық конференциялар ұйымдастыру және өткізу;

  • студенттер үшін пән олимпиадаларын және шығармашылық байқаулар ұйымдастыру;

  • студенттерді қалалық және облыстық деңгейдегі олимпиадаларға, конкурстарға дайындап, қатыстыру;

  • студенттердің оқу орнындағы ғалымдармен кездесуін ұйымдастыру және т.б.

Оқу орнындағы тіл пәндері төменгі курстарда жүргізілетіндіктен, қазақ және орыс тілдері бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарына негізінен бірінші курс студенттері тартылады. Қазақ және орыс тілі пәндерінен жыл сайын 20-ға жуық студент ғылыми баяндамаларымен университет көлемінде дәстүрлі түрде ұйымдастырылатын студенттердің ғылыми конференциясына қатысып жүр. Кафедра бойынша студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастырып, жүргізуге жауапты оқытушы белгіленген. СҒЗЖ жүйелі әрі тиімді жүргізу мақсатында оның жоспары жасалып, кафедра отырысында бекітіледі, кейін оқу жылы барысында отырыс жоспары бойынша арнайы мәселе ретінде қаралып отырады. Кафедра бойынша СҒЗЖ-ның нәтижелілігін тексеру және оны жақсарту бағытында ғылыми конференция қорытындысы және жылдық есептер тыңдалады. Кафедраның әр оқытушысы өздері сабақ беретін студенттер тобынан 1-2 студенттің ғылыми жұмысына басшылық етіп, оларды ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуге дайындайды. Алайда, аталған тіл пәндері бойынша ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері бар. Мұны төмендегідей бірнеше объективті себептермен байланыстыруға болады:

  • көптеген студенттердің жалпы білім беретін орта мектептен кейін бірден мұндай жұмыстармен айналысуы қиындық туғызады, өйткені олардың басым көпшілігінде зерттеу жұмыстарына қажет қабілет-дағдылар қалыптаса қоймаған;

  • жаңа орта, жаңа талапқа бейімделу біраз уақыт алатындықтан, бірінші курс студенттерінің көпшілігі сабақтан тыс орындалатын мұндай жұмыстармен айналысуға ынта білдіре бермейді;

  • ғылыми-зерттеу тақырыптары таңдаған мамандықтарының бағытына сәйкес емес, яғни олар болашақ филолог емес;

  • тілдік дайындығының деңгейі жетіспейді.

Аталған себептер – қарастырылып отырған мәселенің бір ғана жағы. Ал екінші жағынан, пән оқытушыларының көп жағдайда студенттердің осы контингентімен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге аса қызығушылық таныта қоймайтыны да шындық. Мұның да негізді себептері жоқ емес.

Мәселен,


  • орыс және қазақ тілін оқыту сабақтары әлеуметтік-гуманитарлық пәндер топтамасына кіретін басқа пәндер сияқты, түгелімен сабақ кестесіне қойылады, сондықтан оқу жүктемесін орындау және әдістемелік жұмыстармен айналысу оқытушының көп уақытын алып, ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысатын студенттерге қосымша сабақ жүргізуге олардың уақыты жете бермейді;

  • оқытушының оқуға жаңа қабылданған студенттер арасынан зерттеу жұмысымен айналысуға икемі бар студенттерді таңдауға уақыты тым тығыз;

  • оқытушылар көпшілігіне студенттердің реферативтік баяндамаларын студенттер конференциясына ұсынғысы келмейді;

  • қазақ және орыс тілдері өзге тілді аудиторияларда оқытылатындықтан, қазақ топтарының студенттеріне ғылыми жұмыстарын - орыс тілінде, орыс топтарының студенттеріне қазақ тілінде баяндау жеңіл соқпайды, әрі оқытушының тікелей жетекшілігін қажет етеді.

Дегенмен, көп жылғы тәжірибе көрсетіп отырғандай, төменгі курстағы білім алушылармен де тіл пәндері бойынша ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізіп, оларға кейін жоғары курстарда арнайы пәндер бойынша зерттеу жұмысымен айналысуға қажетті дағды-шеберліктерді игертуге болады.

Студенттердің өздік жұмыстары әрбір студенттің жеке қабілетін дамытатын, өз бетінше еңбек етуге мәжбүр ететін, сөйтіп, оқу материалдарын жан-жақты меңгеруге мүмкіндік беретін, әр студентті өзін-өзі дамытушы, өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне көтеруге бағытталған жұмыс болып табылады. Сондықтан төменгі курс студенттерімен тіл пәндері бойынша жақсы жолға қойылып, жүйелі жүргізілген СҒЗЖ-ның студентке берері мол. Әрине, ҒЗЖ арқылы студент пән бойынша меңгеруге тиісті оқу материалдарын толық игере алмайды, басқаша айтқанда, ол практикалық сабақтарды алмастыра алмайды әрі студенттердің өз бетімен жүргізетін жұмыстарының бір түрі болып саналатын СҒЗЖ ұйымдастырудағы мақсат та бұл емес. Бұл бағыттағы мақсат студенттердің қызығушылығын тудыра отырып, оны ізденіс жұмыстарына бағыттау, таңдаған тақырып бойынша ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасай білуге, материалдар жинақтауға, оны іріктеуге, ой елегінен өткізуге, тұжырым-қорытындылар жасауға, сөздіктермен, анықтамалықтармен жұмыс істей білуге дағдыландыру болып табылады. Сонымен қатар көпшілік алдында сөйлей білу, баяндай алу дағдысын, өзін-өзі ұстай білу, дауысын меңгеру, сұраққа дәл, нақты жауап беру, негізді дәлелдемелермен, дәйексөздермен сөйлеу білу дағдыларын меңгерту көзделеді. Ал осы дағды-қабілеттерді студенттің меңгеруіне басты көмекші болатын – оқытушы, яғни ғылыми-зерттеу жұмысының жетекшісі.

Тіл пәндері бойынша СҒЗЖ ұйымдастырудың жоғарыда аталған ерекшеліктерін ескерсек, студенттердің СҒЗЖ-мен айналысуға қызығушылығын арттырып, оларды осы жұмыстарға тарту үшін мынадай көтермелеулер жасау артық етпейді:


  • ғылыми-зерттеу жұмысы бойынша берілген тапсырмалардың орындалу барысында студентке пән бойынша бонус баллдар, яғни ынталандыру баллдарын қою;

  • универсиет көлеміндегі және қалалық, облыстық, республикалық, сондай-ақ өзге оқу орындарындағы студенттер ғылыми конференцияларына қатыстыру;

  • үздік ғылыми баяндамаларды конференция жинақтарына, ғылыми басылымдарға өз авторлығымен немесе оқытушы мен студенттің бірлескен жұмысы ретінде жарияланымға ұсыну;

  • түрлі байқауларға, оқуларға, олимпиадаларға дайындап, қатыстыру;

  • моральдық және материалдық жағынан ынталандыру: үзік жұмыстарды дипломдармен, алғыс хаттармен, бағалы сыйлықтармен және ақшалай сыйақымен марапаттау.

Ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижелігі студент пен ғылыми жетекшінің бірлескен әрекетіне байланысты. Студент ғылыми жетекшісінің басшылығымен зерттеу саласын анықтайды, жобаның тақырыбын таңдап, келесідей практикалық тапсырмаларды орындайды:

  • зерттелетін мәселелерді анықтап, зерттеу жұмысының жоспарын әзірлейді;

  • зерттеу жұмысын өз деңгейінде орындауға қажетті ғылыми әдебиеттерді іріктейді;

  • өз бетімен рефераттық түрде аналитикалық шолу жасап, оны ғылыми жетекшімен талқылайды;

  • жинақталған материалдарға іріктеу, сараптау, тұжырымдау жұмыстарын жүргізеді;

  • алынған нәтижені есеп, баяндама немесе презентация түрінде ұсынады.

Алынған нәтижені баяндау түрі анықталғаннан кейін студент компьютерлік өрнектеу (үлгілеу) қызметімен де айналысады. Нақтырақ айтсақ, зерттеу нәтижесін көпшілік алдында баяндауды тиімді ету тәсілдерін қарастырады. Бұл мультимедиялық реферат, бейнеролик, баяндамамен ілестіріліп көрсетілетін компьютерлік анимация т.б. түрінде дайындалуы мүмкін. Соңғы кезде бірқатар студенттер осындай мақсатпен мультимедиялық проекторды пайдаланып жүр.

Қорыта айтқанда, сауатты құрылған оқу үдерісі студенттің жалпы білім пәндері бойынша өзіне қажет білім көлемін меңгеріп қана қоймай, сонымен қатар алынған білімін ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау барысында ойдағыдай пайдалануға мүмкіндік алады. Ғылыми-зерттеу жұмыстары бойынша бірінші курста қалыптасқан шеберліктері мен дағдылары студенттерге одан әрі арнаулы пәндері бойынша зерттеу жұмыстарын еркін жүргізуге және білім қорларын өз бетімен ізденіс арқылы толықтыруға мүмкіндік береді. Олай болса, білім алушылардың оқу материалдарын шығармашылықпен игеруге дағдылануы, ізденіске, зерттеу жұмысына бағытталуы төменгі курстарда олармен жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмыстарының тиімділігіне байланысты болмақ.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет