Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Осы күні
- 10 қыркүйек.
- 1945 жыл (қыркүйек- – желтоқсан) 13 қыркүйек.
- 16 қыркүйек.
- 20 қыркүйек.
- 28 қыркүйек.
4 қыркүйек. «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі № 91- қаулы қабылдап, мынадай шешім шығардыалар ұйғарылды: (1). Бажыны жасырғандардың, шекарадан заңсыз өтіп, зат ұрлап сатқан саудагерлердің барлық заттары тәркіленедіуден тыс, сонымен қатар олар заң бойынша қолға алынады және жазаланады;. ( 2). Қатаң шара қолданылып, шШекарадан жасырын өткендер ұсталады және қатаң жазаланады; . (3.) Шекарадан заңсыз өтіп, бажы жасырып сауда істегендерді әшкерелегендерге қолға түскен заттың 25% сыйлыққа беріледі. Нақ майданда ұстап алып, үкіметке тапсырып бергендерге қолға түскен заттың 35% сыйлыққа беріледі; . (4). Жоғарыдағы белгілемелерді шешімнің орындалуына атқаруға ішкі істер меңгермесіІшкі істер мекеңгермесі жауапты болады. 4 - 8 қыркүйек. 4- қыркүйекте Ұлттық армияның бас қолбасшысы Ю.Г.Палинов Кеңес әскерлерінің көмегіменнде, Шиху қалашығын алуға аттанды соғысын қозғады. Сүйдің 1-жаяу әскер полкі, Тарбағатай 6-атты әскер полкі, Моаңғол дербес атты әскер баталионбатальоны негізгі шабуылға өтетін болды. Қорғаушылар баталионбатальоны запас қосалқы қосын ретінде болалынды. Шабуыл батыс солтүстік пен шығыс солтүстіктен басталады. Қиян-кескі соғыс арқылы 5- қыркүйекте Шихудағы армияның бірінші шебі талқандалды. Шихудағы армия қатты қарсылық көрсеткендіктен, Ұлттық армияның шығыны ауыр болды. 7- қыркүйекте Палинов негізгі күшті шоғырландыра отырып тағы да шабуылға өтті. Кеңес одағыКеңес Одағының 3 соғыс ұшағы, броновик автомобилі, зеңбірекші әскерлері қосылып соғыс жүргізіп, жаудың екі қорғаныс шебін талқандады. 8- -күні алаң-елеңде, жаудың үшінші қҚорғаныс шебін талқандап, Шиху қаласышығы алынды. Шие ии фың қалдық бөлімдерін тастап, шығысқа қашты. Ұлттық армия бір жақжағытан негізгі күшті өкшелей соғуға жіберіп, Күйтүң, Шиху аэродромын, Майтау қатарлы жерлерді басып алып, Анжыхаиға қарай ілгеріледі. Енді бір жақжағытан моаңғол дербес атты әскер баталионбатальоны мен Тарбағатай 6-атты әскер полкінің бір бөлігін Жың жақжағытағы соғысқа көмекке жіберіпсәйкесіп, Шихудың батысынан 40 шақырым шалғай орынға барып, қорғаныс жасап, Жыңдағы жау армиясының шығысқа қашу жолын тосуды бұйырды. Шиху шайқасында ГоминдаңГоминдаң армиясынан жиыны 900- ден астам адам оққа ұшты, мыңнан астам адам тұтқынға түсті. Қыруар қару-жарақ, оқ-дәрі олжа түсті. 5 - 8 қыркүйек. 5- қыркүйекте Ысқақбек Мөоноөнов Кеңес әскерлерінің көмегіменнде Іле 2-жаяу әскер полкін, Текес 1-атты әскер полкін, Іле запас қосалқы 4-полкін, дүңген дербес атты әскер баталионбатальонын, жиыны 4 мыңдай адамды бастап, Жың қалашығын алу шайқасын бастады. 7 -қыркүйекте киян-кескі соғыс арқылы алдымен сыртқы бекініс Бажяхуды алып, жеңісті шабуыл жасай отырып, Жың қалашығын алды. 8- қыркүйекте Го чи әскерлерін бастап, қалашықты тастап, қоршауды бұзып шығып, шығысқа қашты. Ол ұлттық армияның өкшелей соққылауына, тосқауылына тап болып, Сауан ауданындағы Сандаухызының маңында қолға түсті. Жың шайқасында, Ұлттық армия ГоминдаңГоминдаң армиясының мыңнан аса адамын жойды. Қыруар қару-жарақ, оқ- дәріні олжаға түсірді. Іле аймағы толық азат болды. 5 - 9 қыркүйек. Ұлттық армияның дербес атты әскер лұйыдивизиясының бір бөлегі жорық жасап Сарсүмбеден 18 шақырым шалғайдағы Шеміршекке жеткеліп, Сарысүмбені қоршап жатқан Дәлелхан Сүгірбаев бастаған Алтай партизандар қосынынамен қосылды. 6- қыркүйекте Сарысүмбені қоршауға алды және қалашыққа адам жіберіп, жауды тізе бүгктіруге насихаттадыүгіттеді. Уан лиң иұн, Гау бои ұилер тізе бүгуден бас тартып, армиясын және қытайқытай бұқараларынан жиылған 3 мыңдай адамды бастап, қаланы тастап, солтүстікке қарай қашып, шекарадан сырттқы Моаңғолияға өтіп кетпекші болды. Ұлттық армия мен Алтай партизандар отряды 6- қыркүйекте түнде Сарысүмбе қалашығына кірді. Сарысүмбеден қашқан армияға жанама жолмен барып өкшелей соққы беруге әскери бөлім аттандырды. 7- қыркүйекте Сарысүмбеден қашып шыққан армия қоршауда қалып, келіссөз өткізу арқылы 9- қыркүйекте Гау бойұиСыртқы істер министрлігінің өкілі Гау мен Кан лиң иұн әскерін ментастап қаруын тапсырып, тізе бүкті. Тек Алтай аймақтық сақшы мекемесінің Ли мың бай, 33-полктің командирі Дай кұби азырақ ғана әскер мен бұқараны бастап қашып кетті. Ұлттық армия мен Алтай партизандар қосыны Гау бой ұй мен, Уан лиң иұн бастаған 150 неше командирді, мыңнан астам әскерді тұтқындады, 48 ауыр, жеңіл плиметпулемет, мыңнан астам мылтық, 300 мың тал оқ және басқа да қыруар әскери керек-жарақты олжаға түсірді. Сөйтіп, Алтай аймағы түгел азат болды. 6 қыркүйек. Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметі – ҚытайЖұңгоЖүңго үкіметіне, Шынжаң өлкелікӨлкелік үкіметіне әр ұлттан қатынастырылса, құралған тыңшылық жұмыстарын әрекетті тиса, онда жұмсартса, Шынжаң мәселесін шешуге болады – дегенді білдірді. 7 қыркүйек. Жяң жие шы: Жу шау ляң мен У жұң шинге телеграммажеделхат арқылы былай деп нұсқау берді: «Шынжаңдағы әскери істер мен сыртқы қарым-қатынас жөнінде орталықтың өз жоспары бар. Сіздер қазіргі қатерлі жағдайда ұстамдылық көрсетіп, қызметтеріңізді жайшылықтағыдай істей беріңіздер. Дегбірден айрылып, дүрлігуге болмайды. Өте-мөте әскери бөлімдер тұрған жерлерде табандылық көрсетсін. Өз бетімен қашып кетугіне болмайды». 7 - -14 қыркүек. 7- қыркүйекте партизандар отряды жасағы Ақсу қалашығын қоршауға алды. Келесі күні қалашыққа шабуыл жасалды. Ақсудағы жау армиясы жанын сала қарсыласты және қалашықтағы Лұтполла Мүталіп1 бастаған «Ұшқын» одағының негізгі 28 мүшесін қырып атып тастады. 12- қыркүйекте Ақсудағы жау армиясы қаладан қашыпшы,ып, қарсы шабуылға йтарма соққыға өтті. Атты партизандар отряды соғысқа әзірліксіз кіріп араласып, ауыр шығынға ұшырады тартты. 14- қыркүйекте Ақсудағы жау армиясы қаладан тағы шығып атты партизандар отрядыне жасағына қусыра соққы берді. Атты партизандар отряды жасағы еріксіз шегінді. Ақсудағы жау армиясы осы орайда Уынсу қалашығын тартып алды. Атты партизандар отряды қорған өңіріне уақытша шегінді. 8- қыркүйек. «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің жора лармүшелер мәжілісі №94- қаулы қабылдап,: өнер-кәсіпөнеркәсіп пен, сауданы дамыту серіктігін құруды, оған қазына меңгермесіҚазына мекеңгермесі басшылық ететін болдыуді ұйғарды. Әсейдолла Мазімбаевты директор етіп тағайындады. Айналым қаржысын қазына меңгермесіҚазына мекеңгермесі:, өнер кәсіпөнеркәсіп пен – сауданы дамыту серіктігінің кредит қаржысын мемлекеттікң банкке жауапты болып шешетін болды. Осы күні Ұлттық армияның бас штабы моаңғол дербес атты әскер баталионбатальонын кеңейттіліп, маоңғол дербес атты әскер полкі (8-атты әскерлер полкі, полк командирі Ерде) етіп құрды. Осы күні, Тарбағатай уәли мекемесі Қобық аудандық үкіметін құрды, Гұң пиң ламаны әкім етіп қойды. 9 қыркүйек. Жяң жие шы: Жжу шау ляң мен У жұң шинге телеграммажеделхат бердііп мынаны айтты: «Го жи чяңды Үрімжіге барып, әскери істерге қолбасшылық етуге нақты жауапты болуды ұйғардытікелей жауап береді.. Сондай-ақ әр дәрежелі армия, үкімет мәнсаптыларына қызметкерлерінің бұйрықсыз шегінгендеріне, олардыңдің кім болуына екеніне қарамастанй, соғыстан майданды тастап қаштыу қылмысын өткізді – деп қаралайыпталып, өлім жазасына кесілетіндігі жайлында жалпы бұйрықты жариялауларыңызды үміт етөтінемін». Осы күні 8- соғыс районы майданы қолбасшысының орынбасары қосымша әрі штаб бастығы Го жи чяуң Үрімжіге келіп, Жу шау ляң мен У жұң шинге көмектесіп төмендегідей әскери орналастыру жоспарын ұсынжасады: (1)1. Соғысқа қолбасшылық ету істерін басқаруға қолайлы болу үшін, 8-соғыс районы майданының штабын ың Шынжаңдағы әскери әкімшілік мекеңгермесі ретінден құру. (2)2. 5-атты әскер корпусының Ма чиң иың бөлімін және Шұй ру чың дивизиясын алдыңғы шептегі әлі толықтанбаған әскери бөлімдермен қоса Манас өзеніне2 жақта шоғырландыруы іске қосу, одан соң солтүстік Шынжаңды қайтарып алуға кірісу. (3)3. Үрімжіден – Манасқа, Құмылға, Қарашарыге дейінгі жол қатынасынтың бөгетсіз болуын қадағалорғау. (4)4. «Үрімжіні берік қорғау» яғныйяғни 46-двизиядивизияны шығыс Шынжаңнан Үрімжіге келу, Үрімжі қаласындағы сақшыларды, орталық әскери 9- бөлімше мектебінің, орталық сақшы командирлерін даярлайтын 3-бөлімше мектебінің 3-бөлімше мектебінің, Шынжаң тәлім-тәрбие бөлімінің қызметші, оқушыларын Үрімжіні қорғаушылар қатарына қосу. Үрімжі, Құлжа, Санжы, Құтыби – осы төрт орында өзін өзі қорғау үлкен отрядтарын құру. Үрімжі қаласындағы барлық армия мен халыққатың қүнікүні-түні демей қала бекінісін жасау жөнінде нығайтуға қатысуға бұйрық беру. Үрімжідегі соғысқа қатыссыз органдардымекемелерді, басы артық үкімет қызметкер лерін және тұрғындарды түгелдей оңтүстіктегі Қарашәріге көшіру. 10 қыркүйек. Жяң жиң хайдан Шынжаңға көмекке көшірілген 5-атты әскер корпусының алды Құмылға келіп, автомобильге отырып Үрімжіге жолға шықты. Қыркүйектің бас шені. Ши ей фың қалдық қосынын бастап Манасқа шегініп келген соң, Манас көпірін өртеуге, Манас өзенінің шығыс жағынан акопокоп қазуға, бекініс жасауға бұйрық берді. Чын гұң фуды Манас қалашығының қорғаныс қолбасшысы етіп тағайындады. Осы айдың бас шені. Ұлттық армия жорықпен жасап Манас өзенінің солтүстік жағасына келді. Үрімжіге 150 шақырым ғана қалды. Осы кезде ГоминдаңГоминдаң ның осы кезде Үрімжідегі әскери күші 6 баталионбатальон ғана болатын. Жу шау ляң сегіз сағат ішінде Жяң жие шыге үш рет шұғыл телеграммажеделхат беріп, жедел көмек сұрадып, мыналарды айтты: «Қолдағы жұмсарлық әскери күш тапшы. Сыртқы жақжағытан келер көмек жоқ, ... Үрімжі қауіп астында қалды. Мен міндетімді адал атқарып, ақтық деміме дейін алысып, партия мен мемлекет алдындағы борышымды ақтаймын ... Сіздің тезірек ақыл көрсетуіңізді сұраймын», т. б. Осы айдың бас шені. Го жи чяу: бүкіл Шынжаңның қорғауныс істер жөнінде тағы мынадай орналасу жасадышаралар қолданды: (1). Чиңхай 5-атты әскер полкінің бірінші лектегі полкі Үрімжіге келгендіктен, 46-двизиядивизия 12 қыркүйекте Манасқа барсыну, Манас қаласындағы алдыңғы шеп қолбасшылық штабын құрылсыну – жөнінддеп бұйрық берді. Шұй ру чың ең жоғары қолбасшылыққа тағайындалды. Манас өзені бірінші қорғаныс шебі болдыдеп табылды . Шие ии фыңға: 2-корпус штабын Манас қалашығынан Құтыби қалашығына көшіріп, екінші қорғаныс шебін құру жөнінде бұйрық берді; . (2). 5-атты әскер корпусының уақытшатық үшінші двизиядивизиясына Қарашарыға барып, қорғанысты нығайту жасау жөнінде бұйрық берді. Баркөл, Аратүрік өңірлеріндегі қорғаныс жұмысын 45-двизиядивизияға міндеттеп, 42-корпустың командирі Яң дыл яңның қолбасшылығына қабылдауды өтуді тапсырды. Бұдан тыс, 45-двизиядивизияның бір бөлімін Жетіқұдық өңірін қорғауға жіберді. Оған Шұй да қолбасшылық етеді – деді.
ХХХ ХХХ ХХХ ІІ БӨЛІМ: . Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» төңкерістік үкіметі мен ГоминдаңГоминдаң орталық үкіметініңмен ББейбітшілік келіс сөзкеліссөз жүргізуі (1945 жыл қыркүйек - – – 1946 жыл маусым) 1945 жыл (қыркүйек- – желтоқсан) 13 қыркүйек. Жаң жы жұң: ГоминдаңГоминдаңның орталық атқару комитетінің мүшесі Мәсғұтты1, Дың уынии (сСаяси бөлімнің 1-мекеңгермесінің бастығы Дың уын ииді,), Заң шығару жорасыкеңесінің мүшелері Айсаны1, Уаң зың шянді, ГоминдаңГоминдаң орталық атқару комитетінің кандидат мүшесі Жаң жың иұйді, ГоминдаңГоминдаң орталық бақылау комитетіБақылау комитетінің коандидат мүшесі Мұхамет Иминді2, «үҮш мұратқа жету» жастар одағы орталығының хатшылар басқармасының бастығы Лю мың чұнді, саяси бөлімнің хатшысы Дұң шы гаңды қатарлыларды бастап ұшақпен Үрімжіге келді. Сол күні кеште, Жу шау ляң, У жұң шин, Го жи чяу, Ли тие жұн, Ма чың шян, Лю зы рұңдармен Шынжаңның әскери, саяси, сыртқы істерсСыртқы істер және, қамдау мәселелері жөнінде егжей-тегжейлі ақылдастыкеңесті. «Қазіргі жағдайдан қарағанда, мәселені әскери жолмен шешуден болмашы ешқендай дада үміт жоқ. Саяси тәсілмен шешудегі ең ұтымды жол – жақсы жарастырушы Кеңес одағыКеңес Одағымен байланыс жасау» деген қорытындыға келіп, деп есептеп, Люз зы рұңға Кеңес одағыКеңес Одағының Үрімжідегі уақыттық бас елшісі ИевсеиевЕвсеевпенпен кездесуді бұйырды. 14 қыркүйек. Жаң жы жұң Шынжаң үкіметінде тұратын сыртқы істерСыртқы істер министрлігінің ерекше уәкілі Лю зы рұңмен біргеның серік болуында Иевсеиевпен Евсеевпен кездесіп, «Құлжа оқиғасы» жөніндегі оныңдан пікірін сұрады. Иевсеиев Евсеев: «бБұл – Шынжаң үкіметінің ішкі ісі., ҚытайЖұңгоЖүңго мен– Кеңес одағыКеңес Одағының «Мәскеу шартында»: «Кеңес одағыКеңес Одағы Шынжаң үкіметінің ішкі ісіне араласпайды», – деп ресми мәлімдеме жариялады. Сондықтан Кеңес одағыКеңес Одағы Шынжаңнан жер дәметпейді. Ал өз ойымша, қазір ең жақжағысысы мәселені бейбіт жолмен шешкен жөн», – деді. Жаң жы жұң Иевсеиевтен Евсеевтен: «Еекі жақжағытың уәкіл жіберіп, ресми кеңесуіне мүмкіндіктиімділік жасау үшін, жағдайды бейбіт жолмен шешу жолындағы кедергілерді аластауғажою керек., Ол үшін алдымен Құлжа жақжағытағықа әскери әрекетті дереу тоқтаттыруға көмектесе аласыз ба? Көмектесе алмасаңыз, онда тын-алмайтындығын сұрай келіп, өйтпегенде әскери әрекет ұағаятын қимыл шиеленісе түсеболды.іп, қалыптасқан оқиғаны Ббейбіт жолмен шешудің орайы болмайды болмайды», –деді. Иевсеиев Евсеев: «Жеке өз басының көмекткесуге пейілді екенін, бірақ,бірақ ең дұрысы – Қытай ЖұңгоЖүңго үкіметідның Кеңес одағыКеңес Одағына тікелей айтсамәлімдесе, шешім өзімен тезірек қабылданар еді», – боларма екен дегенді білдірді. Жаң жы жұң бұл жөнінде Жяң жие шыге телеграмма беріпжеделхат жолдап: «Қазіргі жағдай төтөнше ауыр, Құлжа армиясы ілгерлеуін орта жолда тоқтатпаса, Үрімжіні қорғап қалдыңуға өзге шешімі қалмады» – деді. Ол Кеңес одағыКеңес Одағыменн жарастыруға байланысты жағысартушақыруды ұсыныс етті. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісінің қаулысымен: қабылдап, аудандарда әскери істер мөлімібөлімі құрылады. Оған әскери істер мекеңгермесі төте тікелей басшылық етеді деп ұйғарылды. Әскерге алынатындарға қатысты мәселелер жөнінде нақты белгілеме ереже шығарып, 18 жастан 45 жасқа дейінгі ер азаматтар әскери борышын өтеуге міндетті – деп шешім шығарды.міндетін өтейді деді. Осы күні Гомин үкіметі – партия, үкімет мүшелері мен, армияның біріккен мәжілісін ашып, Шынжаң мәселесін ақылдастыталқылады. Бай чұң ши сөз алып:, Үрімжіні тықсырып қусырып келеді. Оңтүстік Шынжаңдағы Тасқорған, Бай ауданы қолдан кетті. Солтүстік Шынжаңдағы Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарын «бандыалар» басып алды. Гансуға келетін жолдағы Жетіқұдықта «бандыалардың» барлаушылары жүрбайқалды. Үрімжі қолдан кетпегенімен, оқауашауланып қалды. Бұкіл Шынжаң қауіп астында тұр. Бұл ойланарлық жәйт! ҚытайЖұңгоЖүңго – Кеңес достық шартының сиясы кеппей жатып, жағдайдың осыншама нашарлауы ойға келмеген жайыт» – деді. 15 қыркүйек. «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі мынадай шешім қабылдады. ларды ұйғарды, (1)1. Шиху ауданы – Тарбағатай аймағына қаратылйды. Насыридин әкім болып сайлатағайыдалнды. Жың ауданы – «Уақыттық үкіметУақытша үкіметке» төте қарайды. Бұл аудандағы адам саны аз болғандықтан да оны уақытша ұйымдастыру , аудан құруға дайындық көру комисиякомиссиясы оған уақытша жауапты болады басұарады. (2)2. Шиху, Жың аудандарында жалпының меншік гіндегі жерлер мен иесіз қалған жерлергеге кірісінің үштен екі бөлігін тапсыру алғы шартымке жекелер егін салуға ынталандыру үшін: егіншелер түсімнің үштен екі бөлігін ғана мемлекетке тапсыратын болып шешілді. шабыттандырылады. (3)3. Майтау мұнай кені – өнер кәсіпөнеркәсіп пен, сауданы дамыту серіктестігіне тапсырылды. Майтау мұнай кенін басқару басқармасы құрылды. Оған Әділбек Жүсіпбеков басшы болып тағайындалды. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жора лармүшелер мәжілісі №97- қаулы қабылдап, мыналарды белгіледі мынадай шешім шығарды: Бұрынғы Қытай ЖұңгоЖүңго үкіметінің қағаз ақшасына таңба басу жұмысы 1-қазанға дейін ұзартылды. Оған дейін таңба басылмаған қағаз ақшаның құны өзгермейді. Таңба басу жұмысына мемлекеттік банкілер мен аудандардағы бөлімше банкілер жауап бередіты болып істейді. 16 қыркүйек. Жаң жы жұң сапарластарымен бірге Үрімжіден ұшақпен Чұңчиңге қайтып барып, Жяң жие шыге Шынжаңдағы жағдайдыын доклатдоклад мәлім етті. 16 - -27 қыркүйек. Иыңсарға жорық жасаған 1-бағыттағы Тасқорған төңкерістік армиясы Ақдала асуын алды. Келесі күні, Иыңсар қалашығының оңтүстігіндегіе 30 шақырымдай шалғайдағы Игызярды шабуылмен алып, жаудың 300 - дей адамын жойды. 19 қыркүйекте ілгері жылжыплеп Иыңсар ауданының қала маңына дейін бардып, атты әскер 1-атты әскер двизиядивизиясының 2-полкіне қарасты 3-ротаның тосқауылдап соққы беруіне тап болып, тау арасына шегініп кетті. Қашқарға шабуыл жасаған 2- -бағыттағы Тасқорған төңкерістік армиясы үдіре тартып Қашқар, Көнешары қалашығының оңтүстігінен ен 50 шақырым жердегі келетін Басбалыққа дейін барды. Көнешар ауданында тұрған жау армиясының қорғанысы берік болғандықтан, оның үстіне Иыңсарыдағы соғыс қиындап бара жатқандықтан, Тасбалықтан Иыңсарыға шеру тартты. Осы кезде, Құрбанов бастаған 300- ден аса қарулы қол оларғармен қосылып, Иыңсары қалашығына таяды. Алайда, ГоминдаңГоминдаңның көмекші қосыны жетіп келгендіктен, де 2-бағыттағы Тасқорған төңкерістік армиясы Тойынбұлыңкөлге шегінуге мәжбүр болды. Баркенге шабуыл жасаған 3-бағыттағы Тасқорған төңкерістік армиясы 27 -қыркүйекте Яркен ауданының Қосырап өңірін алған соң, күші әлсізірек болғандықтан, осы арада бекініс жасап тұрып қалуға мәжбүр болды. 17 қыркүйек. Кеңес одағыКеңес Одағының Қытай ЖұңгоЖүңгода тұратын бас елшісі Петров Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметінің бұйрығы бойынша ГоминдаңГоминдаң үкіметінің сыртқы істерСыртқы істер министірминистрлігіне мыналарды хабарлады: «Өздерін Шынжаң үкіметінің халық уәкіліміз» деп атаған ондаған мұсылман Кеңес одағыКеңес Одағының Құлжадағы елшілігіне келіп:кке Кеңес одағыКеңес Одағы – аралықтан жүруші болып, ЖұңгоЖүңгомен жақпен арадағы қақтығысты тоқтатуға дәнекер болса – деген үмітте екендіктерін білдірді және көтеріліс жасаған халықтың ҚытайЖұңгоЖүңгодан бөлініп кету ниеті жоқ екенін, олардың мақсаты – Шынжаңдағы мұсылмандар басым тұратын аймақта көп санды ұстайтын жерлерде афтономияавтономия алу құру екенін айтты. Петдров мынаны білдірді: Кеңес одағыКеңес Одағы үкіметі – Кеңес одағыКеңес Одағының Шынжаңмен шекаралас райоауданндарының тыныштағына және тәртібіне көңіл бөле отырып, ҚытайЖұңгоЖүңго үкіметі мақұл көрсе, Кеңес одағыКеңес Одағының Құлжада тұратын елшісіне: жіберіп, Шынжаңда туылған қалыптасқан жағдайды оңау үшін Қытай ЖұңгоЖүңго үкіметіне мүмкіндігінше көмектесуді қарастыру ісін тапсырмақ. Бұл хабарды Сыртқы істерСыртқы істер министірминистрлігі Жяң жие шыге мәлімдеп, одан нұсқау алғаннан кейін, мынадай жауап қайтарды: «Шынжаңдағы Хұимин (ісләмИслам дініне сенетін ұсақ ұлттар) оқиғасы жөнінде Кеңес одағыКеңес Одағының үкіметтің үкіметімізге көмек беруді қалайтындығына үлкен алғыс айтамыз. Кеңес одағыКеңес Одағының Құлжадағы елшісінің:нің оқиға тудырушыларға көтерілісшілердің Үрімжіге уәкіл жіберіп, министірминистр Жаң жы жұңмен кездесіп, оқиғаны бейбіт жолмен шешу әдістерін ақылдасуды айтуын кеңесуге қатысуға селбесуін сұраймыз». Осы күні Сарысүмбеде Алтай аймағындағы аудандардың әкімдері мен моаңғол – қазақ ру басырубасыларының мәжілісі Сарсүмбеде ашылды. Мәжілісте: Алтай аймағының алдына бұдан былайғы мынадай міндеттері белгіленді: Халық тұрмысын жақжағысартуды жолға қоюға құлшыну, соғыстан зардап шеккен бүлдірген шаруашылықты қалпына келтіру, халықты тыныштандыру, қалың бұқара халықты ынтымаққа шақырып,тастандырып, үкімет пен армияны белсене қорғауп, арқылы керітартпашылардың бүлік тудыру, бүлдіру әрекеттеріне батыл қарсы тұрып, қоғам тәртібін қорғау – міндеттері қойылды. 18 қыркүйек. Сауан ауданындағы ГоминдаңГоминдаң әскерлері, үкімет қызметкерлері, қытай бұқарасыҚытай бұқарасықытай ұлтының өкілдері қалашықты тастап, Манасқа қашып барды. Сәбит бастаған көне Сауан партизандар қосыны, Денисов бастаған Шяугай партизандар қосыны Сауан қалашығына кірді. Сонымен Тарбағатай аймағы тұтас азат болды. 19 қыркүйек. Тасқорған төңкерістік армиясы Иыңсар қалашығын қоршауға алып, Қашқар қауіп астында қалғандықтан, У жұң шин Лю зы рұңды Иевсеиевпен Евсеевпен кездесуге жіберіп:, ГоминдаңГоминдаңның орталық үкіметі Құлжа жақжағыпен бейбітшілік келіс сөзкеліссөзін өткізуге әзірлік көріп жатқан кезде, тұтас келіс сөзкеліссөзге ықпал кедергі тигізбеу келтірмеу үшін ,– Кеңес одағыКеңес Одағы оңтүстік Шынжаңдағы жақтағы ауқымның ендігі оұиғаның бұдан әрі ұлғаймауына асқынып кетпеуіне мүмкіндік тудыруын бермейтіндігіне үміт етті. Иевсеиев Евсеев бұл істөтінішті і дереу Мәскеуге жеткізетінін білдірді. 20 қыркүйек. Ұлттық армияның бас штабы Алтай партизандар отрядын Алтай қазақ атты әскер дербес полкі етіп өзгертті, Дәлелхан Сүгірбаев полк командирі болды. Қыркүйектің орта шені. Гомин үкіметінің сыртқы істерСыртқы істер министрі Уаң шы жие Англияның Лондон қаласында Кеңес одағыКеңес Одағының сыртқы істерСыртқы істер министрі Молотовпен «Шынжаңдағы Құлжа оқиғасы» ауқымының күн сайын асқынып бара жатқандығы жөнінде кеңесті, Молотов бұл істің уақыттық іс екендігін, ұзамай тынышталатындығын білдірді. Осы айдың орта шені., Ұлттық армияның бас штабы: Денисов (Десков, Лесков және Бамылык –?) бБастаған ККеңес әскери ақылшылар кеңесшілер үйірмесін тобын және екі моаңғол атты әскер ротасын – Іледен шығып, Мұзарт асуын асып, Қорғанға барып, атты партизандар отрядына қосылуға жіберіп, Ақсуға екінші рет шабуыл жасау жоспарын жасады. 22 - 23 қыркүйек. Қорған өңіріне шегінген атты партизандар отряды Мұзарт асуынан асып, көмекке келген әскери бөліммен бірге Уынсу қалашығын 2-рет басып алды. 23 қыркүйекте Ақсу қалашығын тағы қоршауға алды. 23 қыркүйек. Әлихан төре Кеңес ақылшыкеңесшісы Мұқсынмен бірге Сарысүмбеде «Уақыттық үкіметУақытша үкімет» комитетінің көшпелі мәжілісін ашып, мынаны мәлімдеділарды ұйғарды:: (1). Алтай аймағы – «Шығыс түркістанТүркістан республикасының» құрамдас бөлігі; . (2). Алтай аймағы және оған қарасты ның қол астындағы басқарума, мекемелері құрылдыып, Оспан ІсләмИсламұлын – Алтайдың уәлиі, Әріпбай, Шамши Мамиевті1 – уәлидің орынбасарлары, Кеңес одағының кеңесшілерін ақылшыларын маңызды басқармалар мен мекемелердің орынбасарлары етіп тағайындады;. ( 3). Оспан Ісләм ұлыИсламұлын, Дәлелхан Сүгірбаевты, Закихан Әленұлын2 «Уақыттық үкіметУақытша үкіметтің» жоралығына толықтырылдымүшелігіне сайлады. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкімет» Сарысүмбе, Буыршын, Қаба, Жеменей, Бурылтоғай, Көктоғай, Шіңгіл аудандарының аудандық үкіметін құруды : ұйғарды, молла ІсләмИслам Сымайыловты – Сарысүмбе, Әбілмәжит Өміртайұлын – Буыршын, Көкенай дабы тайжыны – Қаба, Мәкен Қабылұлын – Жеменей, Назиханды – Шіңгіл ауданының әкімі етіп тағайындады. Осы күні «Уақыттық үкіметУақытша үкімет» мемлекет банкіесінің Алтай бөлімшесін құруды ұйғарды. Тайғали – банке бастығы болып тағайындалды. 26 қыркүйек. Тарбағатай уәли мекемесі кезекті 16-реткі мәжілісін ашып, мынанадай шешім қабылдадыы белгіледі: Халықтың зайемзаем сатып алуына қолайлылық жағдай жасау үшін:, Тарбағатай аймақтық банкісіе 20 миллион юань Тарбағатай қағаз ақшасын басып шығарды. Ол – 2 мың, 500, 200 юаньдық болып шығарылыцп, тек Тарбағатай аймағы көлемінде айналымға түстіғана сатты. . Бұл ақшаны жергілікті бұқара қауым «шек» деп атады. 28 қыркүйек. Тарбағатай уәли мекемесі Сауан аудандық үкіметін құрды. Оған Сәбит әкім болып тағайындалды. 30 қыркүйек. У жұң шин: бұйрық түсіріп, Құтыби ауданының Фаңсауху деген жерінде Сауан аудандық үкіметін құрды бұйырды. Сауан ауданының әкімі Жаң чуан жынге сонымен қатарқосымша – Манас, Сауан, Шиху аудандарындағы халық бұқарасының өзін өзі қорғау полкіне уақытша қолбасшы бола тұруды тапсырды. жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|