Қазақcтан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Креативтілік сөзі – латынша жасау, адамның шығармашылық дарын деңгейі, шығармашылық қабілеті дегенді білдіреді
жүктеу/скачать 1.11 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бірінші бағыт
- «дивергентті ойлау»
| Креативтілік сөзі – латынша жасау, адамның шығармашылық дарын деңгейі, шығармашылық қабілеті дегенді білдіреді.
Философиялық сөздікте «креативтілік» - «ойлап табу, жасап шығару» делінген. Ойлап табу қабілеттілігі – мәселе мен жағдайды жаңа өзгеше көзқараспен қарайтын шығармашылық қабілет. Креативтілікті зерттеу екі бағытта жүреді. Бірінші бағыт – креативтілік интеллектпен байланысты ма және танымдық үрдістермен алмастырыла ма деген сұрақа жауап іздесе, екінші бағыт – жеке тұлға пссихологиялық ерекшеліктерімен қоса креативтілік аспектісі бола ма және жекелік, мотивациялық белгілерімен беріледі ме деген сұрақтармен айналысады. Дж. Гилфорд және оның қызметтестері 1954 жылдан бастап креативтілікті білдіретін 16 түрлі интеллект қабілеттерді анықтаған. Оларға ойлаудың жылдамдығы, бейімделгіштігі, нақтылығы, сезімталдығы, қиялшылдығы кіреді. Гилфорд бұлардың барлығын «дивергентті ойлау» деп атады. Олар мәселе анықталған кезде ғана пайда болады. Конвергентті ойлау адамға көптеген міндеттерді шешуде бір ғана дұрыс шешімін табуда қажет болады. Дегенмен, нақты шешімі бір ғана емес, бірнеше болуы да мүмкін, бірақ шешім көптігі шектеулі болады. Дж. Гилфорд конвер- гентті ойлауға қабілетті интеллектімен, яғни, жоғары өлшемді тестермен (IQ) өлшеу мүмкіндіктерін ашып көрсетеді. Интеллектіні зерттеушілер шығармашылық қабілеттер мен интеллектінің байланысын зерттеп, дәлелдеуге тырысқан. Шығармашылық қабілеттер мен интеллектінің айырмашылығын байқаған Л. Терстоун болды. Шығармашылық шешім мәселені шешу үстінде емес, дәл назар аударғаннан кейін пайда болады деген. Дж. Гилфорд креативтіліктің төрт маңызды көрсеткішін берді: - төтенділік – алыс ассоциацияларды қамтамасыз ету қабілеттілігі, ерекше бөлек жауап қайтару; - семантикалық қабілеттілік – объективті қызметін айқындап, жаңа қолда- ныс ұсыну; - бейнелі бейімделу қолайлығы – форманы қолдануға қажетті жаңа белгілерін байқау үшін стимул өзгерту; - семантикалық спонтанды қолайлылық - әр түрлі жағдайда түрлі идея-ларды ойлап табу. Жалпы интеллект креативтілік құрамына енбейді. Кейінірек Дж. Гилфорд креативтіліктің алты параметрін көрсеткен: мәселені қою және байқау қабілеттілігі; көп идеялар табу қабілеттілігі; бейімділік қабілеттілік - әр түрлі идеяларды іске асыру; төтендік қабілеттілік – дәстүрден тыс жауап беру; нысанды бөлшектер қосып жетілдіру; мәселені шеше білу қабілеттілігі, яғни талдау мен жинақтау қабілеттілігі. Осы теоретикалық талдау негізінде Дж. Гилфордтың қабілеттерді тестілеуде жасаған бағдарламасы (ARP) өнімді дивергенттіктің ерекшелігін көрсетеді. Креативтілік сипаттамасы белгілі бір өнімді немесе кәсіби іс-әрекет пайда болатын психологиялық белгілер кешенінен тұрады. Дж. Гилфорд әр түрлі қабілеттерді креативтіліктің элементтері ретінде қарайды. Әсіресе, білім бері жүйесінде тек нәтиже алу ғана емес, оқыту мен тәрбиелеу үрдісіндегі шығармашылықты басқару мен ұйымдастыру барысында тұлғаның шығар-машылық әлеуеті және тұтас креативтілік дамуы керек екенін көрсетті. Г.Глотова, А.Лук қабілеттің алты типін көрсетеді: -мәселенің шешімін табудағы қырағылық, сөйлеу жылдамдығы, идеяны оңай іске асыру, икемділік, ассоциацияның ерекшелігі; -шетелдік және отандық кейбір зерттеушілер «креативтілік» пен «шығармашылық әлеует» ұғымын тұлғаның мінезі мен ерекше қасиеттері тұрғысынан бірдей мағынанада қолданады дегендер: М.Бернштейн, Е.Евладов, Я,Пономорев, К.Роджерс, Р.Тафель, Е.Торренс және т.б. -шығармашылық әрекетке деген ойлаудың белгілі бір деңгейі деп есептегендер: Д.Богоявленская, А.Брушлинский, О.Тихомиров. Г.Глотова мен Л.Симсонның пікірінше, талдау жасалынған ұғымдарды бірдей деп есептеуге болмайды. «Шығармашылық әлеует» ұғымын Г.Глотова әлі анықталмаған және көкейкесті бола қоймаған әлуетті креативтілік ретінде анықтайды. Интеллектуалды белсенділіктің жоғары деңгеі – креативтілік, яғни, нақты жағдаяттың аясынан шыға білу қабілеттілігі. Қандай да бір заңдылықты тапқан соң осы жетістікпен тоқталып қана қоймай, «Бұның артында не тұр?» деп қазбалап, анықтауға тырысады. жүктеу/скачать 1.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|