Азаматтық құқық жалпы сипаттамасы Жоспар
Негізгі және қосымша (субсидарлы) жауаптылық
жүктеу/скачать 60.51 Kb.
|
| Негізгі және қосымша (субсидарлы) жауаптылық. Құқық нормаларының жалпы тапсырмаларында белгіленген тәртіп бойынша туындайтын борышқор мен зиян келтірушінің жауаптылығы негізгі жауаптылық деп аталады. Құқықтың жалпы нормасына сәйкес зиян келтірген тұлға келтірілген зиянды өзі қалпына келтіруге міндетті. Заңда белгіленген кейбір жағдайларға байланысты зиян шеккен жақтың (жәбірленушінің) құқығын, мүддесін толық қорғау және қанағаттандыру мақсатында, негізгімен қатар, қосымша жауаптылықта тағайындалады. Оның орын алуы, мысалы, ата-аналардың, қорғаушылардың 14 жастан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмаған балалардың келтірген зиянын өтеу туралы жауаптылығы барысында туындайды. Азаматтық заңнамаларға сәйкес 14 жастан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмаған азаматтар басқа тұлғаларға қелтірген зиянды қалпына келтіруде толық, өз беттерімен жауап береді. Бірақ, аталған кәмелетке толмаған азаматтардың келтірген зиянды өтейтін өздерінің мүлкі, табысы, бір сөзбен айтқанда мүмкіншілігі болмаса, онда олар үшін зиянды олардың ата-аналары, қорғаншылары қалпына келтіреді.
Кері жауаптылық. Заң бойынша бір тұлғаның екінші бір тұлғаның әрекеті үшін жауаптылығы регрестік жауаптылыққа жатады. Мысалы азаматтық заңнамалар бойынша еңбек міндеттерін атқару барысында зиян келтірген жұмысшының, қызметкердің әрекеті үшін сол қызметкер еңбек ететін ұйым жауап береді. Егер, қызметкердің әрекеті барысында ол істейтін кәсіпорын зиян шегетін болса, онда кері талап сол қызметкерге қолданылады. Сонда, кері жауаптың мәні, ол шындығында, кінәлі болған зиян келтірушіге жауаптылықты жүктеу. Қорытынды Азаматтық-құқықтық жауаптылықтың алғы шарты ол құқыққа қарсы әрекет. Азаматтық объективті және құзыретті тұлғалардың (несие беруші, жәбірленуші) субъективті құқықтарын, азаматтық заңнамалардың нормаларын бұзатын, құқықтық тәртіпке қайшы іс-қимыл (әрекет не әрекетсіздік) құқыққа қарсы деп табылады. Айтылғаннан төмендегідей қортынды жасауға болады: біріншіден, азаматтық құқық диспозициялық нормалардан тұратындықтан, шартта белгіленген құқықтар мен міндеттерді бұзу да азаматтық заңнамалар бойынша құқыққа қарсы деп есептеледі, екіншіден, нарықтық экономикаға байланысты заңмен реттелмеген көптеген қатынастар тууы мүмкін және олардың құқыққа сәйкес не құқыққа қарсы екеңдігін анықтау қалыптасқан қоғамдық тәртіпке, азаматтық заңнамалардың жалпы бастамалары мен мәніне негізделіп бағаланады. Кейбір жағдайларда, заң тұлғалардың құқықтың кейбір нормаларын бұзуына құзырет береді. Осындай жағдайларға қажетті қорғану, мәжбүрлі қажеттілік, аса қауіпті қылмыскерді ұстау барысында басқа азаматтардың құқығына, мүліктеріне зиян келтірілуі мүмкін. Бірақ, аталған зиян, шығын төнген қауіптің мөлшерінен, көлемінен артық болу керек. Азаматтық-құқықтық жауаптылықтың алғы шарты ол зиянды (шығын) әрекет. Азаматтық құқықта зиян деп мүліктік және мүліктік емес игіліктерге кез келген шығын, кедергі келтіру айтылады. Азаматтық заңнамалар зиянның мүліктік және моральды түрлерін анықтайды. Мүліктік зиян, жәбірленушінің затының, бұйымының жоғалуына, сынуына не олардың құнының, еңбек табысының төмендеуіне әкелетін мүліктік шығындармен байланысты. Моралъды зиян материалды және материалды емес сипатта болуы мүмкін. Моральды зиян жәбірленушіге тән және жан ауыртпалықтарын әкеледі. жүктеу/скачать 60.51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|