Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
апта №34 Сабақтың тақырыбы
жүктеу/скачать 1.45 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған қдебиеттер
- 12 апта
- 12 апта №36 Сабақтың тақырыбы: XV-XVІІ. ғ.ғ Германия Сабақтың жоспары
- Пайдаланылған әдебиеттер
- 13 апта №37 Сабақтың тақырыбы: Еуропадағы контрреформация. 2.0 балл Тест тапсырмалары
- 13 апта №38 Сабақтың тақырыбы : XV-XVІІ .ғ.ғ Испания Сабақтың жоспары
- 13 апта №39 Сабақтың тақырыбы : Нидерландыдағы ұл-азаттық қозғалыс. ХҮІІ ғасырдың І-жарт. Құрама провинциялардың Рсепубликасы. 2.0 балл
- 14 апта №40 Сабақтың тақырыбы: XVІ ғасырлардағы және XVII ғасырлардың І-жартысындағы Италия Сабақтың жоспары
- 14 апта №41 Сабақтың тақырыбы: XVІ ғасырлардағыжәне XVІІ ғасырлардың басындағы Франция 2.0 балл Тест тапсырмалары
- 14 апта №42 Сабақтың тақырыбы : ХҮІ ғасырлардағы және ХҮІІ ғасырлардың І-жартысындағы Солтүстік Еуропа елдері Сабақтың жоспары
- 15 апта №43 Сабақтың тақырыбы: XVІ ғасырлардағы және XVII ғ І-жыртысындағы Венгрия, Транцильвания, Молдавия және Валахия. Тест тапсырмалары
- 15 апта №44 Сабақтың тақырыбы : Балќан елдерінің XVI ғ.ғ. және XVII ғ.ғ. бірінші жартысында Турцияның ќол астында болуы. Сабақтың жоспары
12 апта №34 Сабақтың тақырыбы : XV-XVІІ ғ.ғ Англия. Сабақтың жоспары:
Теориялық мәліметтер XVI ғ.ғ. мен XVII ғ.ғ. аралығында Англияның экономикалыќ жағынан дамуында ұлы географиялыќ ашылымдарға байланысты сауда болған төңкерістен кейін, оның бүкіл дүние жүзілік теңіз сада жжолдарының орталығы орналасты. Англияның өнеркқсібінің ең басты саласы шұға тоќу болды, мал шаруашылығымен егіншілік, бертін келе маќта өндірумен шұғылданды. Деревняда ағылшын шұға өндірісі жқне ағылшын жүніне деген сұраныс Фландриядан кейін екінші орында Англия болды. Англияда ќой шаруашылығы егіншілікке ќарағанда саудада сұраныс көп болды. Ағылшын шаруаларды күштеп ќара еңбекке жұмсады. VII Генрихтың (1485-1509ж.ж.) тұсында ірі феодалдар өз ќарамағындағы қскери жасаќтарын таратып жіберді. Англияда осы кезеңде жұмысшы тап шаруалардың көпшілігі ел кезіп ќаңғырып кетті. VIII Генрихтың (1509-1547 ж.ж.) тұсында шіркеулік реформацияның бағытымен бос жүрген шаруалар әртүрлі кәсіпте жұмыс істей бастады. Англияның жердің үштен бір бөлігі шіркеу иеліктерінде болды. Реформация барлыќ жерлердегі монастырьларды жойып, олардың мүлкін талан-таражға салып, ќол астындағы жерлерін король ќарамағына өткізді. Англияда феодалдыќ ќұрылыстың үстемдік етуімен капиталистік өндіріске көшу ірі феодалдар үшін тиімді болды, ал шаруалар үшін аграрлыќ ќатынастардың бұзылуы ауыр жағдайға әкеп соќты. Соның салдарынан 1536-1537 жылдары Англияда Солтүстік графтыќтардың Реформацияға ќарсы көтерілістің шығуына ыќпал жасады. Көтерілісті негізгі ќозғаушы күші шаруалар болды. 1549 жылы жаз айларында Уот Тайлер бастаған көтерілістен кейін ел кезіп жүрген шаруалар Жан-жаќтан келе бастады. Англияның оңтүстік-батыс және шығыс графтыќтарын түгел ќамтыды. Бұл көтерілісті ұсаќ дворянин Роберт Кет мен оның інісі Вильям басќарды. Роберт Кеттің ќол астында 20 мыңға жуыќ ќарулы шаруалар болды. Кеттің армиясын тоќтату мүмкін еместігін білген король дворяндармен өзінің жоғары палаталарымен аќылдаса отырып, бір келісімге келеді. Тюдорлардың үлкен жер сыйлыќтарын алған ќызметкерлеріне ќарсы Ќызғалтаќ және Сарығалтаќ соғыстары болады. Тюдорлардың тұсында аблолютизм нығайды, Англияда VIII Генрих тұсында шіркеу реформациясы болды. 1534 жылы Англия шіркеуін Римге бағынудан босатты және шіркеудің басы етіп король тағайындалды. 1536 -1539 жылдары парламенттік актілер бойынша Англияда барлыќ монастырьлер жабылды. 1545 жылы шағын шіркеулерде жабылып, олардың мүліктері мен жерлері король ќарамағына өтті. Реформация барыша ќатал жолмен жүргізілді, библианы өз бетінше оќып түсініктеме беруіне тыйым салды. Реформацияны ең белсені ќайраткерлері корольдіктің ќарамағындағы өкілі- Томас Кромвель мен Томас Кранмер болды. VIII Генрихтің бірінші қйелінен туған ќызы, барып тұрған католичка, испандыќ ІІ Филиппке күйеуге шыќќан Мария Тюдордың тұсында (1535-1558 ж.ж.) Англияда католиктік реакция барынша үстемдік етті. Дворяндардың абсолюттік саясатќа наразы көбінесе Англияның экономикалыќ жағынан арта ќалған аудандарынан шыќќан топтарына сүйене отырып, Мария католиктік ќалпына келтірді жєне Реформация ќайраткерлерін ќуғынға салғаны үшін оған жұрт “Ќан ішер” деген жанама ат берді. Мария өлгеннен кейін ағылшын тағына VIII Генрихтің папа мойындамаған екінші єйелінен туған ќызы І Елизавета (1558-1608 ж.ж.) отырды. І Елизавета тұсында ағылшын абсолютизмі ерекше нығайды. Ағылшын теңізшілері тек ќараќшылыќ экспидициялардан олжа тауып, ен дєулетке келеліп ќана ќоймады. 1562 жылдан бастап ағылшын корсарлары Африкадан Америкаға испан отарларына ќұл негрлерді жеткізе бастау ісіне де олар ат салысты. Ағылшын жүргізген ќұл саудасының негізін де ќалады.
1. Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 3.Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 4.История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 5. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 6. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
№35 Сабақтың тақырыбы: XV-XVІІ .ғ.ғ Англия. 2.0 балл Тест тапсырмалары: 1. 1549 жылы шаруалар көтерілісін кім басқарды. а) Уат Тайлер ә) Ү Карл б) ІІ Филипп в) Калбвин г) Беатур 2. Англия Солтүстік графтардың Реформацияға қарсы көтерілістің негізгі қозғаушы күштері кімдер болды. а) шаруалар ә) старшиналар б) байлар в) королі г) белгісіз 3. Англияда парламент актілер бойынша қай жылдары барлық монасттырлер жабылды. а) 1536-1539 жж ә) 1510-1529 жж б) 1459-1502 жж в) 1525-1539 жж г) 1369-1456 жж 4. Англия Реформацияның ең белсенді қайраткерлері корольдің қарамағындағы өкілдері. а) Томас Кромвель мен Томас Кранмер ә) Ү Карл б) ІІ Филипп в) Калбвин г) Беатур 5. Реформация қайраткерін қуғынға салғаны үшін оған «Қан ішер» деген жанама атқа ие болған ағылшын корольнің қызы. а) Мария Тюдор ә) І Елизабет б) Мария Стюарт в) ІІ Елизабет г) Белгісіз 6. Англияда кімнің тұсында шіркеу реформациясы дамыды. а) VIII Генрих ә) Вилян б) Роберт Кет в) Уат Тайлор г) VII Генрих 7. Мария Тюдордың тұсында Англияда қандай дін үстемдік етті. а) Католиктік ә) Будда б) Анимази в) Ислам г) Шанимизм 8. Ағылшын корольі. а) V Генрих ә) VIII Генрих б) II Фридрих в) VII Карл г) II Карл 9. Қай жылы Англяның келешктегі аграрлық дамыуына елеулі ықпал жасады. а) 1381 ж ә) 1372 ж б) 1380 ж в) 1368 ж г) 1354 ж 12 апта №36 Сабақтың тақырыбы: XV-XVІІ. ғ.ғ Германия Сабақтың жоспары:
Теориялық мәліметтер XVI-XVII ғ.ғ. арасында көптеген немістік княздардың арасындағы үздіксіз ќырылысушылар мен тұраќты соғыстардың ішінде княздардың негізгі екі тобі- протестанттар мен католиктердің көбінесе шіркеу жерлеріен байлыќтары үшін болған күресі ерекше көзге түсті. Шіркеудің мүліктерін нәтижесінде күшейіп алған протестанттыќ княздар өздерінің иеліктерін баянды етіп, ұлғайта түсуге тырысты. Ал католиктік лагерьлер дін княздары көп болды. Католиктегі дүниені саќтап ќалу үшін княдар өз өкіметінен саяси тірегі ретінде жойып жібермеді.V Карл таќтан түскеннен кейін І Фердинанд 1565-1564 ж.ж. билік етті. ІІ Максимилианның 1564-1576 жылдары бұл екіимператорда католиктер бола тұрса да, протестантарға ќарсы тұра алмады. 1540 жылы Германи империясында католиктік реакцияның басталуына және Тридент соборындағы контреформацияның жеңіп кетуіне ыќпал жасады. ІІ Филипптің испандыќ сарайында тәрбиеленген және өзі де иезут болған император ІІ Рудольфтің 1576-1612 ж.ж. билік еткен тұсында католиктік реакция Оңтүстік және Батыс Германияның бірќатар жерлерінде шабуылға көшті. Бұл шабуыл негізінен Испания монархиясының көмегіне арќа сүйеген герцог Максимилиан Баварский мен эрсгерцог Фридрих Штирийский басќарды. Өздерінің соғыс күштерін біріктіру маќсатымен протестанттар 1608 жылы Евангельдің унияны ұйымдастырып, оның басшысы болып V Фридрих Пфальцкий сайланды. Италиядағы аграрлыќ ќатынастарСолтүстік және Орталыќ Италияда, басќа аймаќтарға ќарағанда товар-аќша ќатынастары мен товар өндірісі тезірек дамиды. XIV-XV ғ.ғ. бірќатар ќалаларда және олардың селолыќ округтарында алғашќы капиталистік мануфакторлардың бірен-саран пайда болуына мүмкіншілік берді. Мұның өзі ќалалардың феодалдардан басым болған жағдайында басќа итальяндыќ аймаќтарға ќарағанда крепостниктің ерте ыдырауына әкеліп соќтырды. Мұнда крепостнойлыќ еңбек жойылып, шаруалар бостандыќ ала бастады. Біраќ олар мұрагерлік чиновниктерден гөрі ќысќа мерзімді арендатор жарма-жаршыларға немесе жерсіз бытыраќтарға айналды. Ќолөнер кәсібі мен өнеркәсібі дамыған аймаќтардағы аграрлыќ саланың өзгерістері басќаша түрде болды.Тоќырау, әйтпесе тіпті ќалалыќ өндірістің жеке салаларын және солармен байланысты кәсіпшілердің ќұлдырап кетуі- ќала халќының бір бөлігінің селоға ќоныс аударуына әкеліп соќтырды. Село ќол өнершілерінің едеуір бөлігі түгелімен диќаншылыќпен айналысуға көшті. Осының негізінде жерді ұсаќ-ұсаќ учаскілерге бөліп арендаға берудің жүйесі ќалыптасты. Осы шағын жер учаскілерінің арендаторлары әбден ќалжыратарлыќ еңбекпен ғана күн көрді. Жердің табыстылығын арттыру маќсатымен агротехника жетілдірілді, интенсивті салалар ; жібек ќұртын, баќша даќылдарын өсіру дамытылды. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
1. Германия І Фердинанд қай жылы билікке келеді. а) 1565-1564 жж ә) 1545-1554 жж б) 1365-1374 жж в) 1535-1544 жж г) 1487-1544 жж
а) 1494 ж ә) 1354 ж б) 1468 ж в) 1265 ж г) 1478 ж 3. ҮІІ Карлдің мирасқоры кім. а) ХІІ Людовик ә) ІҮ Генрих б) ІХ Карл в) І Карл г) ІІ Филипп 4. Испания мен Францияның арасында жер үшін жүргізілген күрес Като-Кабрези қай жылы біттіммен аяқталады. а) 1559 ж ә) 1548 ж б) 1523 ж в) 1544 ж г) 1465 ж 5. 1494 ж VIII Карл Италияға қай елдің 50 мың әскерімен басып кірді. а) Франция ә) Англия б) Скандинавия в) Португалия. г) Дания. 13 апта №37 Сабақтың тақырыбы: Еуропадағы контрреформация. 2.0 балл Тест тапсырмалары: 1. Қай ғасырда ормандардық коктондардағы шаруалар діни феодалдардың жерін басып алды. а). ХІІІ- XІV ғ.ғ. ә). XІV - XV ғ..ғ. б). XV- XVІ ғ.ғ. в). ХІ-ХҮІІ ғ.ғ. г). XVІ- XVІІІ ғ.ғ.
а). Жүзім,шарап жасау. ә). Балық шаруашылығы. б). Бидай ,ұн в). Арпа.
а). Швейцария ә). Англия б). Испания. в). Германия. г). Америка. 4. Лауфенбур қаласында қанша ұста дүкені істеді. а). 18
ә). 19 б). 23
в). 20 г). 25.
а). Луганда ә). Сен Галген б). Фритбург. в). Женева г). Лиан
а). 1460 ж ә). 1456 ж б). 1486 ж. в). 1418 ж г) 1415 ж 7. Цюрихте реформация қай жылы аяқталды. а). 1496-1497 ж.ж. ә). 1418-1420 ж.ж. б). 1424-1425 ж.ж. в). 1468-1469 .ж.ж г). 1413-1415 ж.ж. 8. Германиядағы Ұлы шаруалар соғысы қай шекара ауданды қамтыды. а). Швейцария ә). Германия. б). Партугалия. в). Базель. г). Штеин. 9. 1529 ж. цвинглиандық реформация қай қалада орнады. а). Бернде ә). Базельде б). Женевада. в). Цюрих г). Штейн. 10. Бернаға тәуелді астықты аймақ. а) Ваадат ә) Базель б) Сен-Галлен в) Женева г) Цюрих
а) Ультрих Цвингли ә) Беатуа Ренанус б) Алербах в) Жан Кельвин г) Аппенцелля
а) Швейцария ә) Германия б) Португалия в) Америка г) Африка 13. Шаруалар көтерілісі Швейцарияның қай кантонында кең өріс алды. а) Базель ә) Штейн б) Цюрих
в) Золотури г) Гузен
а) Сервет ә) Цвингли б) Беатур в) Ультрих Цвингли г) Аппенцелля
а) Ультрих Цвингли ә) Аппенцелля б) Беатур в) Ультрих Цвингли г) Ү Карл 16. Иезуиттер орденін кім құрды. ә) Жан Кальвин б) Ультрих Цвингли в) Аппенцелля г) Теодулорь 17. Иезуиттер ордені ресми түрде қай жылы қызмет ете бастады. а) 1534 ж ә) 1544 ж б) 1506 ж в) 1526 ж г) 1524 ж 18. Лайола қандай кітап жазды. а) Діни машықтандыру ә) Сапарлар б) Жеке өмірі. в) Иезуиттер орденін г) Берілген жауаптың барлығы дұрыс. 19. Жан Кальвин қай жылы қай жерде дүниеге келді. а) 1509 ж Нуайана ә) 1506 ж Базель б) 1498 ж Брен в) 1369 ж Цюрих г) Белгісіз. 20. 1531 ж Орман ішіндегі шайқаста қай қала жеңілді. а) Цюрих ә) Базель б) Берн
в) Нуайана г) Белгісіз 21. Реформация Батыс Еуропаның қай елінде басталды. а) Германияда. ә) Чехияда б) Швеция в) Англия г) Франція 22. Германиядағы ревалюцияның халықтық ағымының өкілі. а) Т.Мюнцер. қ) М.Лютер. б) Ж.Калвин в) У.Цвингли. г) Э.Ротердамски. 23. Эльзас қаласының ішінен сауда-саттығы жағынан көзге түскен қала. а) Страсбург ә) Ульм б) Ружбург в) Констанц г) Равеисбург 24. Реформацияның мәнін халықтың революция тұрғысынан ұғынушы адам. а) Томас Мюнцер. ә) Кальдерано б) Мигель Сервантес в) Трисоло г) Барно
а) 1524-1525 жж ә) 1565-70 жж б) 1523-30 жж в) 1424-1525 жж г) 1455-70 жж
а) Михаил Райсмайер ә) Лютер б) Томас Мюнцер. в) Ризанский г) Барно
ә) Мигель Сервайтсе б) Лютер в) Кальвин г) Томас Мюнцер.
а) 1595 ж ә) 1525 ж б) 1499 ж в) 1519 ж г) 1586 ж 29. Мюнцер қай жылы азаптанып өлтіріледі. а) 1525 ж 15 май ә) 1520 ж 1 март б) 1522 ж 16 сқуірде в) 1500 ж 10 мамырда. г) 1524 ж 13 апта №38 Сабақтың тақырыбы : XV-XVІІ .ғ.ғ Испания Сабақтың жоспары: 1. Мемлекеттік құрылыс 2. XVI ғ. Испанияның экономикалыќ дамуы. 3. II-Филипп. Экономикалыќ ќұлдырау. 4. Испан абсолютизмі. II-Филипп сыртќы саясаты
Реконкиста аяќталғаннан кейін Пиреней түбегіндегі Португалиядан басќа елдер Испания король өкіметінің ќол астына болды. 1516 жылы Фердинант Арагонский ќайтыс болған соң, Испания тағына І Карл отырды. І Карл ќаза болған соң, орнына оның немересі Максимиян І Габсбурский отырады және оған Германия мен Нидерланды иеліктері мұраға ќалды. XVI ғ.Испанияның саяси жағынан бірігіп, өздерінің экономикасын дамытуда болды. Елдегі ең тығыз орналасќан халќы Кастилия жері болды. Кастилияда дворяндармен шіркеу ќызметкерлерімен және ерікті шаруалар болды. Кастилияның ќұрамында шарулармен ќала тұрғындары христиан дініне көшкен правосыз маврлар ұрпаќтары-морискилер болды. Католония, Валенсия, Наварра, Арагон аймаќтары әлеуметтік саяси ќұрылысы Кастилияға ќарағанда феодалдар шаруалардың дүние мүліктерімен ќоса иемденіп тіпті крепостной шаруаларды оңай өлтіре салатын. Испанияда жалпы зәйтүн ағашы, жүзім, ќант ќызылшасы өсіріледі. Испанияда салыќ төлеу түрі алькабалалыќ салыќ өндірілген өнімнің 10% ,ал ќолөнершілер сатылған тауардың 50% төлейді. Өзге елдерге ќарағанда испандыќ шаруалардың өндірілген астыќтары 2-2,5 есе ќымбат сатылды. Кастилияда мал шаруашылығы жүнмен еті саудаға еніп отырды. Испанияның Солтүстік правинциясы металлургиядан басќа кеме жасаумен балыќ аулауды дамытты. Испанияның монархиясы біршеше дербес корольдіктерден тұрды. Кастилияда өзгеде мемлекеттер сиќты ќаланың өсуі баяу болды. V Карл Испанияда билеген кезде өмірінің соңына дейін жорыќтармен өткізді. 1555 жылы таќты өзінің ұлы ІІ Филиппке (1555-1598ж.ж.) берді. Әкесінен мұра Нидерландымен Испанияны және италияндыќ иеліктерді ќоса би леді.ІІ Филипп білімі шамалы ұсаќ -түйекке араласќыш кең көлемді жерді иелік ќылса да ќанағатсызданбайды, көздеген маќсатына жетпей ќоймайды. Корорльдің түсі суыќ, сөзге сараң өмірінің соңына дейін тыныштыќта өткізеді. Ордасынан шыќпай барлығын ќағаз жүзінде жарлыќтар жеткілікті деп ойлайды. Испания корольдарының Толедомен Вальядолидтегі резендециясын тастап, ІІ Филипп өзінің астанасы Кастилияны ќиратты. Елдегі шіркеу бастыларына ќарсы католиктік реакцияшыл мен инквизицияны тоќтату барысында ќатаң шаралар ќолданылады. ІІ Филипп таќќа отырған күннен бастап, ұлттың дәстүрі мен тілден бас тартуды талап етті және арнайы заң енгізіліп шіркеу бастылары ќұрбандыќќа ұшырап отырды. 1568 жылы морискілер өз халифатымызды саќтап ќаламыз деп ұран тастады. Бұл морискилердің еркектерін аясыз ќырып тастады, әйелдерімен балаларын ќұлдыќќа сатты. 1585 жылы Арагондағы көтерілісте діни және саяси ќудалау арќылы тоќтатылды. XVI-XVII ғ.ғ. Испания экономикалыќ ќұлдырауда болды, оған себеп салыќтың көбеюі, елде ауыл шаруашылыќ ќұлдырауынан нанның ќымбаттауынан және шаруалар өз жерларінен ќуылуы, жер сату нарќының өсуімен елдегі аштыќ. 1573 жылы Толедо, Куэнка ќалаларында жүн маталарынң өндірілуі ќұлдырап кетті. Кейбір жерлерінде шарулар ауыр еңбектері тек ќарын тойдыруын ғана көздеді. Испания елін король бірнеше рет банкрот деп жариялады. Билік басындағы корольдің өзі испан абсолютизмі орныќтырып, испандыќ ќалалардың өзі ќалаға ұќсамай кетуі , ќаладағы сауда мен өнеркәсіп өте ќұлдырап кеткен. Осы тұста ІІ Филипп өзінің зайыбы ағылшын король ќызы Мария Тюдор мен Англия мен Испания күштерін біріктіріп, католизмдік империя ќұру саясатын жүргізген.1558 жылы Мария ќайтыс болған соң, Елизавета үйленген болатын. Елизаветаның ќарамағындағылар ағылшын адмиральдары Америкадан келе жатќан асыл металдар жүктеген испан кемелерін тонап, испандыќ ќалалардағы сауда ќатынастарды тоќтатып тастады. Осы тұста Португалия менг Испания бірігіп испандыќ абсолютизмді орнатып, Англияны мүлдем басып аламыз деген алдына жоспар ќояды. Португалия аќсүйектерімен иезуидтерінің ќолдауына сүйенген ІІ Филипп герцог Альба басќарған үлкен әскерін Португалияға аттандырды, ол Лиссабонды басып алды. 1581 жылы сәуірде Португал кортестері ІІ Филиппті өздерінің королі деп жариялады. Португалия мен бірге Испанияның ќол астына Ост және Вест Ұндістандағы португалдыќ отарларда ќарады. Әлденіп алған ІІ Филипп Англияның королі Елизаветаға ќарсы ќастыќ жасаушы, оның орнына таќќа католичка- Шотландия королі Мария Стюартты ұсынушы католиктік топтарды ќолдай бастады. Біраќ 1587 жылы Елизаветаға ќарсы әңгімелесіп, Марияның басы кесілді. Англияның адмиралы Дрейктің басшылығымен Кадиске жіберілген эскадрасы портќа баса көктеп кіріп испан кемелерін талќандады.(1587 ж.ж.) Бұл уаќиға Испания мен Англияның арасындағы ашыќ күрестің басталуына себепші болды.Испания Англияны жаулап алу үшін орасан зор эскадра жабдыќтауға Крісті. Испан эскадрасы “жеңімпаз Армада” деп аталды. 1588 жылы маусымда бұл эскадра кемесі суға ағып кету апатымен аяќталады. ІІ Филипптен соң, оның мұрагері баласы ІІІ Филипп таќќа отырады. 1618 жылы Отызжылдыќ соғыс басталады. IV Филипп таќќа отырады(1621-1665 ж.ж.), Испанияның саясатын жүргізеді. 1581 жылы Португалияның бөлінуі.
1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
а) І Карл ә) Жан Кальвин. б) Генрих. в) V Карл. г) Фердинанд Араганский. 2. Дүние жүзілік империя құруға тырысқан испания королі. а) V Карл. ә) Вильгелм. б) Гранда. в) І Карл. г) Адриан. 3. V Карл қай жылы тақтан түсті. а) 1555 ж ә) 1565 ж б) 1498 ж в) 1557 ж г)1521 ж
а) ІІ Филипке ұлына. ә) Вильгелм б) Генрих. в) Бургундияға. г) немересіне.
а) Альба. ә) Оранский. б) Цвингли. в) Кальвин. г) Колумб. 6. І Карл қаза болғаннан соң таққа кім отырады. а) Максимиян І Габсубург ә) Ү Карл б) ІІ Филипп в) Калбвин г) Беатур 7. ІІ Филипптің зайыбы Мария Тюдор қай жылы қайтыс болады. а) 1558 ж ә) 1469 ж б) 1548 ж в) 1532 ж г) 1517 ж 8. Қай жылы Португалдықтар ІІ Филиппті өздерінің королі деп жариялайды. а) 1581 ж ә) 1565 ж б) 1538 ж в) 1579 ж г) 1565 ж 9. Отыз жылдық соғыс қай жылдары болады. а) 1618 ж ә) 1598 ж б) 1578 ж в) 1610 ж г) 1569 ж 10. ІҮ Филип қай жылыдары таққа отырады. а) 1621-1665 жж қ) 1565-1645 жж б) 1569-1658 жж в) 1590-1652 жж г) 1568-1620 жж 11. Қай жылы Испния королі V Карл елдің билігін ұлы II Филипке берді а) 1555-1598 ә) 1550-1590 б) 1552-1580 в)1540-1577 г)1548-1580 12. IV Филипп қай жылдары Испанияның саясатын жүргізді. а) 1621-1665 ә) 1620-1650 б) 1614-1644 в)1610-1649 г) 1620-1658 13. Испаниядан қай жылы Португалия бөлініп шығады. а) 1581 ж ә) 1568 ж б) 1537 ж в) 1569 ж г) 1580 ж 13 апта №39 Сабақтың тақырыбы : Нидерландыдағы ұл-азаттық қозғалыс. ХҮІІ ғасырдың І-жарт. Құрама провинциялардың Рсепубликасы. 2.0 балл Тест тапсырмалары. 1.Қай жылы Карл Смелый қаза тапты. а). 1477 ж нанси ә) 1466 ж. Тәуке б). 1423 ж.френтун в). Голандия. г). Белгісіз. 2 Нидерланды Австрия кімнің қол астына қарады. а). Карл Смелый ә). Карл б). Габусбургтің в). Бургунд г) Людовик 3. Фрисландияны қай жылы Габсбург басып алды. а). 1523 ж. ә). 1449 ж. б). 1510 ж. в). 1512 ж. г). 1424 ж. 4. Қай ғасырда Нидерландыда феодалдық қатынастар ыдырады. а). XVІ ғ. ә). XVІІ ғ. б). XVІІІ ғ. в). ХІХ ғ. г). ХҮІІІ ғ. 5. Галлондияның шуға тоқитын ең ірі орталығы. а). Лейден ә). Нива б). Антвернен в). ипр г). Бробант. 6. Карл билігі кімге берді. а). Вильгелм ә). ІІ Филипке ұлына б). Бургундияға. в). Генрих г). Немересіне. 7. 1567-1571 ж.ж. Нидерландықтар үшін кімнің қатаң реакциясы ауырболды. а). Альба ә). Кальвин б). Оронскии в). Хайола. г) Белгісіз 8. Нидерланды, Австрия кімнің қол астына қарады. а) Карл Смелыдың ә) Ү Карл б) Габусбургтің в) Бургунд г) Жауабы жоқ 9. Фриландияны қай жылы Рабусбург басып алды. а) 1523 ж ә) 1523 ж б) 1538 ж в) 1528 ж г) 1536 ж 10. Қай ғасырда Нидерландыда феодалдық қатынастар ыдырады. а) ХҮІ ғ
ә) ХҮІІІ ғ б) ХҮІІ ғ в) ХІХ ғ г) ХХ ғ
а) 3 ә) 5
б) 6 в) 10
г) 12 13. Галандияның шұға тоқитын ең ірі орталығы а) Лейден ә) Антвернен б) Ипр
в) Нива г) Брабант 14. Гент көтерілісі қай жылы болды. а) 1539-1540 жж ә) 1530-1531 жж б) 1526-1528 жж в) 1528-1530 жж г) 1537-1539 жж 15. Ү Карл қай жылы тақтан түсті. а) 1555 ж ә) 1465 ж б) 1550 ж в) 1506 ж г) 1509 ж 16. Нидерландиядыда қай жылы дворяндар 500 жуық адамды біріктіріп одақ құрды. а) 1565 ж ә) 1555 ж б) 1560 ж в) 1556 ж г) 1575 ж 17. 1567 ж Испан әскерін басқарған герцог. а) Альба
ә) Оранский б) Кальвин в) Колумб г) Цвинглие 14 апта №40 Сабақтың тақырыбы: XVІ ғасырлардағы және XVII ғасырлардың І-жартысындағы Италия Сабақтың жоспары: 1. 1494-1559 жылдардағы Италия соғыстары. 2. ХҮІ ғасырда эконмикалық даму. 3. ХҮІ-ХҮІ ғасырда Италияның мәдениеті. Теориялық мәліметтер: Экономикалыќ өзгешелігі саяси бытыраңќылыќ пен феодалдыќ озбырлыќтың нағыз дөрекі формалары ел ішіндегі әлеуметтік жанжалдарды туғызды. Экономикалыќ саяси өзгерістері княздардың, аќсүйек және діни княздар мен феодалдардың ең жоғары діни және аќсүйек феодалдар мен рыцарллардың арасындағы ќаќтығыстар өзара күреспен астаып жатты, сон дай-аќ елдің әртүрлі аудандарындағы бюргерліктердің ішіндегі өзара алауыздыќтар мен маќсаттардың ќарама-ќарсылығымен бейнеленді. Ќалалардың экономикалыќ ќұлдырауы және ішкі рыноктың ќысќаруы жағдайларында ауыл шаруашылығы өндірісін ұлғайтуға жаңа мүмкіндік туды . Өйткені Эльбаның шығысындағы аудандардан астыќ (көбінесе ќара бидай) және өнеркәсіптік шикізат шет елдерге шығарыла бастады. Шығыс Германия феодалдары барщиналыќ еңбекті кеңінен пайдалана отырып, өз шаруашылыќтарын шаруалардың үлестері мен ќауымдыќ жерлерді есебінен ұлғайтып, шетке шығарып өнімдерін көбейтуге мүмкіндік алды. Шығыстағы жерлері ауыл шаруашылығы өнімдерін товарлы өндірісті ұлғайту феодалдыќ реакцияшылдар ќолында болды. Шаруалар соғысы жеңілгеннен кейін Германияда күшейтілген крепостнойлыќ правоның екінші басылымы-товарлы астыќты молынан өндіру үшін ќолайлы жағдайлары бар шығыс жерлердегі шаруаларды феодалдарға толыќ бағындырудың ќұралына айналды. Батыс аудандарда мұндай жағдайлар болған жоќ. Сондыќтан Германияның батыс және оңтүстік-батыс жерлерінде, олар феодалдыќ реакцияның және шаруаларды жаппай крепостник күйге айналдыруды ќайталаудың бас тама пункті бола тұрғанымен де, феодалдарға көбінесе аќшалай және заттай төлейтін ұсаќ шаруашылыќтардың жүйесі үстем болып ќалды. XVI-XVII ғ.ғ. арасында көптеген немістік княздардың арасындағы үздіксіз ќырылысушылар мен тұраќты соғыстардың ішінде княздардың негізгі екі тобі- протестанттар мен католиктердің көбінесе шіркеу жерлері мен байлыќтары үшін болған күресі ерекше көзге түсті. Шіркеудің мүліктерін нәтижесінде күшейіп алған протестанттыќ княздар өздерінің иеліктерін баянды етіп, ұлғайта түсуге тырысты. Ал католиктік лагерьлер дін княздары көп болды. Католиктегі дүниені саќтап ќалу үшін княдар өз өкіметінен саяси тірегі ретінде жойып жібермеді.V Карл таќтан түскеннен кейін І Фердинанд 1565-1564 ж.ж. билік етті. ІІ Максимилианның 1564-1576 жылдары бұл екіимператорда католиктер бола тұрса да, протестантарға ќарсы тұра алмады. 1540 жылы Германи империясында католиктік реакцияның басталуына және Тридент соборындағы контреформацияның жеңіп кетуіне ыќпал жасады. ІІ Филипптің испандыќ сарайында тәрбиеленген және өзі де иезут болған император ІІ Рудольфтің 1576-1612 ж.ж. билік еткен тұсында католиктік реакция Оңтүстік және Батыс Германияның бірќатар жерлерінде шабуылға көшті. Бұл шабуыл негізінен Испания монархиясының көмегіне арќа сүйеген герцог Максимилиан Баварский мен эрсгерцог Фридрих Штирийский басќарды. Өздерінің соғыс күштерін біріктіру маќсатымен протестанттар 1608 жылы Евангельдің унияны ұйымдастырып, оның басшысы болып V Фридрих Пфальцкий сайланды. Келесі 1609 жылы бұл унияға ќарама-ќарсы католиктердің одағы Максимилиян Баварский бастаған Католиктік лига ќұрылды.Егер Католиктік лига Испания монархиясына арќа сүйеген болса, ал Протестанттыќ уния өзінің арќа сүйер тірегін француз королі IV Генрихтан тапты.Сөйтіп, Германиядағы екі лагердің арасындағы күрес ірі шет елдік мемлекеттердің мүдделерін де көздеді. Италиядағы аграрлыќ ќатынастарСолтүстік және Орталыќ Италияда, басќа аймаќтарға ќарағанда товар-аќша ќатынастары мен товар өндірісі тезірек дамиды. XIV-XV ғ.ғ. бірќатар ќалаларда және олардың селолыќ округтарында алғашќы капиталистік мануфакторлардың бірен-саран пайда болуына мүмкіншілік берді. Мұның өзі ќалалардың феодалдардан басым болған жағдайында басќа итальяндыќ аймаќтарға ќарағанда крепостниктің ерте ыдырауына әкеліп соќтырды. Мұнда крепостнойлыќ еңбек жойылып, шаруалар бостандыќ ала бастады. Біраќ олар мұрагерлік чиновниктерден гөрі ќысќа мерзімді арендатор жарма-жаршыларға немесе жерсіз бытыраќтарға айналды. Ќолөнер кәсібі мен өнеркәсібі дамыған аймаќтардағы аграрлыќ саланың өзгерістері басќаша түрде болды.Тоќырау, әйтпесе тіпті ќалалыќ өндірістің жеке салаларын және солармен байланысты кәсіпшілердің ќұлдырап кетуі- ќала халќының бір бөлігінің селоға ќоныс аударуына әкеліп соќтырды. Село ќол өнершілерінің едеуір бөлігі түгелімен диќаншылыќпен айналысуға көшті. Осының негізінде жерді ұсаќ-ұсаќ учаскілерге бөліп арендаға берудің жүйесі ќалыптасты. Осы шағын жер учаскілерінің арендаторлары әбден ќалжыратарлыќ еңбекпен ғана күн көрді. Жердің табыстылығын арттыру маќсатымен агротехника жетілдірілді, интенсивті салалар ; жібек ќұртын, баќша даќылдарын өсіру дамытылды. Француз армиясы 1494 жылы ешбір ќарсылыќсыз Италияның бүкіл жерін баса көктеп өтіп Непольді басып алды. Өзара жауласќан Сотүстік Италияның ұсаќ билеушілері ешбір ќарсылыќсыз француздарға бас иді. Олардың әрќайсысы осы басќыншылыќтан өзіне пайда түсіріп ќалуға тырысты. Басќаншылар жұртты тонап, ќырып жойды. Өздері мен алып кете алмағандарының бәрін өртеді. Германияның императоры, Испанияның королі және Венеция республикасы Францияға ќарсы одаќ ќұрды. Француздарға бұл одаќќа VIII Карлға опасыздыќ еткен Миланның герцогі Лодовико Моро да ќосылды. Одаќтың ќысымына төтеп бере алмаған француздар Италиядан кетуге мәжбүр болды. 1499 жылы VII Карлдың мирасќоры XII Людовиктің тұсында француздар Испанияға ќайтадан шабуыл жасады.XVI ғ.ғ. бастап 1559 жылға шейін Италия жерінде соғыс ќимылдары орын алды; оны француз, испан және герман әскерлері талан-таражға салды. Испания мен Францияның арасындағы Италияның жерлері үшін жүргізілген күрес тек 1559 жылы Като-Кабрези бітімімен аяќталды.Ол Италияда испан габсбургтерінің үстемдігін мойындатты. Испания ќол астында бүкіл Оңтүстік Италия мен Сицилія, Сардиния мен Милан герцогтығы кірді. Ұсаќ мемлекеттер- Тоскана, Манферрат, Генуя, Феррара, Парма, Модена және басќалары Италияның ќол астында ќалды. Италияны испандыќтар өкілі басќарды. Тек Венециямен Савойа ғана тәуелсіздігін алды.
1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
а) 1565-1564 жж ә) 1512-1536 жж б) 1489-1512 ж в) 1548-1558 жж г) 1519-1526 жж 2. XVI ғ.ғ. бастап 1559 жылға шейін Италия жерінде соғыс ќимылдары орын алды оны қай елдерідің әскерлері талам-таражға салады. а) Француз, Испан және Герман ә) Англия, Венгрия б) Валахия, Турция в) Малдова, Албания г) Америка 3. Испания мен Францияның арасындағы Италияның жерлері үшін жүргізілген күрес тек қай жылы қандай бітімімен аяқталады. а) 1559 жылы Като-Кабрези ә) 1555 жылы Италия жеріне соғысу. б) XII Людовиктің тұсында француздар Италияға ќайтадан шабуыл. в) Италияда испан габсбургтерінің үстемдігін мойындаумен. г) Белгісіз. 4. Като-Кабрези Италияда қай мемлекеттің үстемдігін мойындатты. ә) Англия, Венгрия б) Валахия, Турция в) Малдова, Албания г) Америка 5. Италияның ќол астында ќалған ұсаќ мемлекеттер. а) Тоскана, Манферрат, Генуя, Феррара, Парма, Модена ә) Сицилия, Сардиния б) Милан
в) француз, испан және г) герман 6. Италияны қай мемлекеттің өкілдері басқарады. а) Испандыќтар өкілі ә) Француз өкілдері б) Герман өкілдері. в) Венгрия өкілдері. г) Византия 7. Француз армиясы қай жылы қарсылықсыз Италияның бүкіл жерін баса көктеп келіп Непольді басып алады. а) 1494 ж ә) 1387 ж б) 1426 ж в) 1447 ж г) 1459 ж 14 апта №41 Сабақтың тақырыбы: XVІ ғасырлардағыжәне XVІІ ғасырлардың басындағы Франция 2.0 балл Тест тапсырмалары: 1. Қай ғасырда Францияда орталыққ бағынған мемлекет болып құрылды. а) ХІІ ғ
ә) ХІІІ ғ б) ХҮІ ғ
в) ХІХ ғ г) ХҮІ ғ
а) 1328 ж ә) 1300 ж б) 1319 ж в) 1327 ж г) 1325 ж
а) 1415 ж ә) 1413 ж б) 1410 ж в) 1412 ж г) 1400 ж 4. Ү Генрих қай жылы дүние салды. а) 1422 ж ә) 1420 ж б) 1419 ж в) 1417 ж г) 1416 ж 5. Жанна Дарк қай жылы туылды. а) 1422 ж ә) 1420 ж б) 1421 ж в) 1418 ж г) 1417 ж 6 . Францияда қай жылдары корольдің үкімі бойынша 400-ге жуық жқрмеңкелер мен рыноктар ашылады. а) 1489 -1515 жж ә) 1468-1500 жж б) 1365-1498 жж в) 1398-1415 жж г) 1326-1456 жж 7. ІІ Францискі қай жылы дүние салады. а) 1560 ж ә) 1528 ж б) 1536 ж в) 1548 ж г) 1549 ж 8. ІІФранцискі өлгенен кейін орнына кім таққа отырады. а) ІХ Карл ә) Ү Карл б) ІІ Филипп в) Калбвин г) Беатур 9. Францияда Азамат соғысы қай жылдары болады. а) 1559-1598 жж ә) 1526-1586 жж б) 1548-1586 ж в) 1558-1587 жж г) 1536-1548 жж 10. ІХ Карл қай жылы қайтыс болады. а) 1574 ж ә) 1565 ж б) 1547 ж в) 1562 ж г) 1535 ж 14 апта №42 Сабақтың тақырыбы : ХҮІ ғасырлардағы және ХҮІІ ғасырлардың І-жартысындағы Солтүстік Еуропа елдері Сабақтың жоспары
Теориялық мәліметтер: XVғ.ғ. мен XVI ғ.ғ. скандинавиялыќ мемлекеттердің ішінен халыќ тығыз орналасќан және мемлекеттік , экономикалыќ жағынан дамыған Дания мемлекеті болатын. Дания орта ғасырдағы еуропалыќ елдердің ірі державасының бірі болды. Оның аумағы Данияның негізгі жерлерінен басќа- Ютландия аралдарымен ќоса Скандинавия түбегінің оңтүстігіндегі Скон аймағы кірді және оған Фарерск аралдары, Исландия, Греландия да кірді.Данияның корольдері 1380 жылдан Норвегияның да корольдері, ал 1460 жылдан бастап біріккен Шлезвиг пен Гольштейннің герцогтары болып саналды. Даниялыќтар астыќ, өгіздер мен жылќыларды және балыќты-Солтүстік Германия және Нидерландыға шығарды.Жер пайдалану жүйесі мемлекеттің әртүрлі бөліктерінде біркелкі болмады . Ютландияда реформацияға дейін, меншік иесі шаруалардың саны едеуір еді, ал Дания аралдары Зеландия, Фюн және басќаларында, Сконда ең аќырында Солтүстігін даттыќтар мекендеген Шлезвигте тәуелді жер ұстаушылар – чинщевиктер басым болды. Дания аралдарындағы жер ұстаушылар крепостнойлар болған еді. Король өкіметін күшшейту әрекетін Юргерлік рухта тәрбиеленіп, гуманистік жаќсы білім алған король ІІ Кристиан 1513-1523 ж.ж. билік жасады. ІІ Кристиан Нидерландыдан шыќќан сословиалыќ топтың бірсыпыра адамдарын өз жағына тартты. Бұл топ оның ішкі және сыртќы саясатының бағыттарына елеулі ыќпал жасады. Орталыќ басќарма белгісіз дворяндардың және тіпті ќала адамдарының ќолдарына көшті. Данияның ќала адамдарының сыртќы саудаға толыќ монополиясы орнатылды. Дүние және Діни алпауыттар өздерінің жер ұстаушы шаруаларынан да сыртќа шығару үшін астыќ сатып Алу, сон дай-аќ оларға шетелден әкелінген ќандайда болсын товарларды сату правасынан айрылды. Дворяндардың шаруаларға жасайтын озбырлыќтары біршама шектелді: король чинщевиктерді ұстау мерзімдерін ұзартты, шаруаларды “мылќау мал. ретінде” саудаға салуға тиым салды. ІІ Кристиан сыртќы саясаттар мен сыртќы сауда жөнінде орасан зор жоспарлар жасады. Бұларды әртүрлі пауымдауды тұрғысынан Нидерландыларда, тіпті сонау алыстағы Московия да ќолдады. Фуггерлердің немісткі сауда өсімќорлыќ фирмасының және Герман императоры V Карлдің ќолдауымен Данияның королі (императордың ќарындасына үйленген) Ганзейлердің солтүстік Еуропадағы саудасының басымдылығын білжолата әлсіретуге және Кальмар униясын ќалпына келтіруді сылтауратып, аќырында бүлікшіл Швецияны өзіне бағындыруға тырысты. Неміс жолдамаларынан ќұралған әскерді басќарған ІІ Кристиан Швецияға екі рет баса көктеп кіріп, онда 1520-26 жылы Дания өкіметін байта ќалпына келтірді. Біраќ Ганзилердің жасаған блокадасы Данияның шаруашылығын апатќа ұшырату ќаупін туғызды. Аса жоғары алым-салыќтар және соғысты ќаржыландыру үшін королдің теңгелерді бүлдіруі кекшіл аристократияны былай ќойғанның өзінде, ќала халыќтарымен шаруаларды Кристианға ќарсы ќойды. 1521 жылы “Тиранға” ќарсы (Шведтердің королға берген жанама аты) Швед тер көтеріліс жасады. Ал 1523 жылы бұлардың табыстарымен жігерленген, батыс Даниялыќ (Ютландыќ) феодал дар дворяндардың еріктілерін бұзғаны үшін, королға бағынудан ашыќтан-ашыќ бастартты. Ашыќ күреске барғысы келмеген ІІ Кристиан, өзінің флотын алып, көмек сұрау үшін Нидерландыға жүріп кетті. Даниядағы оның заңдар жинағы салтанаттты түрде отќа жағылды. Аќсүйектердің ќойған жаңа королі , І Фредерик өз атағын шығарудың ќамын ойлап бүкіл дворяндардың жиналыстарын жиі шаќырып отырды. Аристократияның үкіметі күшейтілді. Бұл шаруаларға жаңадан ќысым жасауға пайдаланылды.
1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
1. Скандинавия еліне қай жерлер кірді. а) Дания ,Швеция, Норвегия. ә) Швеция , Франция б) Дания ,Швеция. в) Норвегия. г) Данияның шығыс бөлігі.
а) Дания
ә) Германия б) Польша в) Норвегия г) Шветцария 3. Скандинавия мемлекетінде ІІ Кристиан қай жылдар аралығында билік етті. а) 1513-1523 жж ә) 1426-1438 жж б) 1510-1520 жж в) 1509-1524 жж г) 1475-1489 жж 4. Швед тер қай жылы Тиранға қарсы көтеріліс жасайды. а) 1521 ж ә) 1469 ж б) 1520 ж в) 1517 ж г) 1428 ж 15 апта №43 Сабақтың тақырыбы: XVІ ғасырлардағы және XVII ғ І-жыртысындағы Венгрия, Транцильвания, Молдавия және Валахия. Тест тапсырмалары: 1. Чех-венгір тағына ІІ Владиславтың өмір сүрген жылдары. а) 1490-1516 жж ә) 1420-1512 жж б) 1472-1510 жж в) 1369-1487 жж г) 1428-1501 жж 2. Чех-венгір әулиеттік униясы қай жылға дейін өмір сүрді. а) 1526 ж ә) 1512 ж б) 1520 ж в) 1458 ж г) 1502 ж 3. ІІ Владислатың жас баласы ІІ Людовиктік билік құрған жылдары. а) 1516-1526 жж ә) 1458-1499 жж б) 1506-1516 жж в) 1425-1520 жж г) 1478-11513 жж 4. Венгрия тарихындағы шаруалар көтерілісі болған жыл. а) 1514 ж ә) 1310 ж б) 1489 ж в) 1510 ж г) 1499 ж 5. Түріктердің Венгерлермен соғысы қай жылыдар аралығында болды. а) 1543-1544 жж ә) 1489-1510 жж б) 1540-1542 жж в) 1455-1456 ж г) 1533-1535 жж 6. Отыз жылдық соғыс Трансилвания княздары Габсбургттерге қарсы жорығы қай жылдары болды. а) 1618-1648 жж ә) 1489-1510 жж б) 1540-1542 жж в) 1455-1456 ж г) 1533-1535 жж 7. Молдавияда «Заңдар жинағы» қай жылы шықты. а) 1646 ж ә) 1589 ж б) 1625 ж в) 1636 ж г) 1640 ж 8. Валахия мемлекетінде «Заңдар жинағы» қай жылы шықты. а) 1652 ж ә) 1589 ж б) 1625 ж в) 1636 ж г) 1640 ж 9. Молдавия мен Валахия тарихында қанша жылдан астам уақыт Түріктердің билігінің қол астында болды. а) 300 ж
ә) 500 ж б) 600 ж
в) 450 ж г) 900 ж
а) Осман ә) Килия
б) Белгорд в) Түрік
г) Венгрия 15 апта №44 Сабақтың тақырыбы : Балќан елдерінің XVI ғ.ғ. және XVII ғ.ғ. бірінші жартысында Турцияның ќол астында болуы. Сабақтың жоспары:
Теориялық мәліметтер: XVI ғасыр ќарсаңында әскери-феодалдыќ Оспан империясы өзінің ќол астына Балќан түбегін түгелдей дерлік бағындырды. Турцияның жаулап Алу Балќан халыќтарының тағдырында кері рол атќарды, олардың ќоғамдыќ- эканомикалыќ өркендеуін бөгіп тастады. Туриця өкіметі мен феодалдар Балќан түбегіндегі хрестин дініндегі халыќтарды езгіге салып, зорлыќ- зомбылыќ саясатын жүргізді. Хрестин дініндені адамдардың мемлекеттік мекемелерде ќызмет етуге және ќару- жараќ ұстауға правалары болмады. Ал мұсылман дінін ќұрметтемегендерді күшмеп ислам дініне енгізді немесе ќатаң жазаға тартылды. Өз үкіметін күшейту маќсатымен Туриця үкіметі Балќанға Кіші Азиядан көшпелі- түрік тайпаларын көшіріп әкеліп ќоныстандырды. Туриця үстемдігін нығайтудың екінші бір ќұралы бағынған халыќты ислам дініне енгізу болды. “Түріктенгендердің” көпшілігі тұтќынға алынғандар және ќұлдыќќа сатылғандар еді, ислам діні олар үшін бостандыќќа жетудің бір ден-бір жолы болып табылды. Өздерінің мүделері мен артыќшылыќтарын саќтап ќалуға тырысќан Балќанның көптеген феодалдары, негізінен ұсаќ және орташалары, сондай-аќ ќаланың ќолөнершілері мен купецтері исламды ќабылдады. “Түріктенгендердің” едәуір бөлігі бірте- бірте өз халќымен ќарым- ќатнастарын үзіп, түркі тілі мен мәдениетін игере бастады. Осылардың бәрі түрік халќының санын өсіріп, жаулап алынған жерлерде түріктердің үкіметін нығайтты. Мұсылман дініне көшкен сербтер, гректер және албандыќтар кейде лауазымы жоғары ќызметтер атќарып, ірі әскери ќолбасшыларда болды. Көптеген шіркеулер мешіттерге айналдырылды немесе ќиратылды. Балгария мен Сербиядағы прваславиялыќ шіркеулердің дербестіктері жойылды. Іс жүзінде Туриця үкіметінің ќызметін атќаруға көшкен Канстантинопель патриархы ерекше кең правалармен пайдаланды. XVI ғ.ғ. түріктердің жасаған шабуылдары мен соғыстардың ауыр кезеңдерінен кейін, Балќан елдерінің әскери-әкімшілік және сауда орталыќтары болған бірќатар ќалалардың эканомикалыќ жағдайлары біршама жаќсарды. Туриця үкіметі мен түрік армиясының өздері ќалалардың ќолөнер кәсібі мен сауданың өркендеуіне мүбелі болды. Түріктер әдетте сауда жұмыстарымен аз айналысты. Купецтер негізінен гректерден, славяндардан, армяндар мен еврейлерден ќұралды. Сыртќы, ал ішінара ішкі сауда жұмыстарында дубровницк, Венеция, генуэ, неміс купецтері үлкен рөл атќарды. Балќан түбегіндегі ќала мен деревняның арасында да ала- ќұлалыќ жағдайлар байќалып отырды. Олардың арасындағы айырбас жұмыстары көпшілік жағдайларда нашар дамыды. Осыған ќарамастан, XVI-XVII ғ.ғ. жергілікті маңызы бар ұсаќ сауда мен ќолөнер кәсібі орталыќтарының сан жағынан ұлғаюы тән болды. Сауда және әскери жолдаң бойында орналасќан ќалалар, мысалы Белград, Сараева, Салоники сияќты ќалалар жедел өсті: олардағы хрестин дініндегі халыќтың саны да өсіп отырды. XVI-XVII ғ.ғ. шегінде үлкен өзендер бойындағы және теңіз жағалауындағы аудандарда ќалалардың көбеюі өндіргіш күштердің өрістеп, ілгері басќандығын көрсетті. Сауда жолдарының XVI ғ.ғ. Жерорта теңізінен Атлантика мұхитына ќарай ауыса бастауы. Дубровникпен итальян ќалаларының ќұлдырауын Балкан түбегінің ішќі аймаќтарының Адриатикамен ќарым- ќатнастарын әлсіретті. Біраќ сонымен ќатар бұл аймаќтардың Орталыќ Еуропа елдерімен жасайтын сауда жөніндегі маңызы күшейе түсті. Дегенмен теңіз жағалауындағы және кейбір басќа ќалалардың дамуындағы өзгерістерге ќарамастан, тұтас алғанда, Балкан елдері эканомикалыќ және әлеуметтік жағынан Еуропаның басќа елдерінен барған сайын едәуір артта ќала берді. Бұл әрине, Туриця үкіметінің бағынышты халыќтарды ќанау жөніндегі саясатына және Оспан империясының жалпы соғыс – феодалдыќ ќұрылыстың мешеулеп, кейін ќалуына да байланысты болды. Түрік мемлекетінің әбден ќуаттанып, кемеліне келген кезеңі XV ғ.ғ. мен XVI ғ.ғ. бір інші жартысы болды. Сұлтан Сүлейман Великолепныйдың (1520-1566) билік ќұрған кезінде түріктердің Еуропа, Африка; Азияда жүргізген ірі- ірі жаулап алушылыќ әрекеттері аяќталды. XVI ғ.ғ. орта шен інде Туриця үш континенте де кең- байтаќ иеліктері бар орасан зор мемлекет болып табылды. Біраќ XVI ғ.ғ. екінші жартысында –аќ оның ќұлдырауының алғашќы белгілері көріне бастады. Түріктер XVғ.ғ. Албанияға ќайта- ќайта жойќын шабуылдар жасады. Ал XVғ.ғ. аяғында Албания Румелий уалаятының ќұрамына енгізілді. Албандыќ феодалдардың дені ислам дінін ќабылдап, Туриця үкметінің ќол астына ќызмет етуге көшті. Албанияның кең жазыќтағы аудандарында түріктің әскери- лендыќ және әкімшілік системасы орнатылды. Көршілес отырған мемлекеттермен және түріктік аймаќтармен шаруашылыќ пен саяси ќарым – ќатнастарда болмаған Албанияның таулы бөлігінің эканомикасы өте арта ќалды. Оның тұрғындары мал. өсірумен, сондай-аќ таудың тасын аршып босатып алған алаќандай жерлерді өңдеумен ғана айналысты. Албанияның бұл аудандары азыќ-түліктің жетіспеуінен өне бойы аштыќќа ұшырай берді. Мұның өзі көптеген албандыќтарды түрік ќалаларына ќоныс аударып, Италияға шығып кетуге, ал кейде тіпті жұртты тонаумен және ќараќшылыќпен айналысуға да мәжбүр етті. Өмірдің аса ауыр жағдайларында тіршілік жасап шыќќан таулыќ- албандыќтар жаќсы өң бойында және жауынгерлер болып саналды. Оларды Еуропалыќ билеушілер өздерінің жалдамалы армиясына ќуана- ќуана алатын болды. Албанияның таулы аудандарында патриархтыќ ќатнастар саќталды. Таулыќтар алым- салыќты төлеуден жиы- жиы бас тартып, түрік әскерлерінің жазалаушы экспедитцияларына ұдайы тойтарыс беріп отырды. XVIІ ғ.ғ. албандыќ ќауымдарды бөлшектеп ажыратып, ел ішінде өзінің үкметін нығайтуға тырысќан түрік үкіметтері албандыќтардың арасында мұсылман дінін таратуды мейлінше күшейтті. XVIІ ғ.ғ. мөлшері елеулі түрде өсе түскен хрестиандыќтар төлейтін алым- салыќтарынан ќұтылу маќсатымен, албандыќ шаруалар кейде тіпті тұтас селолармен исламға ауысты. Исламдандыру жұмысы XVIІ ғ.ғ. әсіресе Солтүстік Албанияда өте кең өріс алды. жүктеу/скачать 1.45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|