Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 1.45 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 10 апта
- 10 апта №30 Сабақтың таќырыбы: ХҮІ-ХҮІІ ғ бірінші жартысында Батыс Еуропа елдерінде өндіргіш күштердің даму және капиталистік қатынастардың тууы.
- Пайдаланылған әдебиеттер
- 11 апта
- 2.0 балл Тест тапсырмалары
- 11 апта №32 Сабақтың тақырыбы : Ұлы жағрафиялық жаңалықтар және отарлық жүйенің пайда болуы. Сабақтың жоспары
Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
№29 Сабақтың тақырыбы: XI-XV ғ.ғ. Батыс Европадағы халыќаралыќ ќатнастардың дамуы. 3.0 балл Тест тапсырмалары. 1. Барыс елдері мен Шығыс елдерінің арасында экономикалық саяси мқдени қатынастар қай ғасырда өріс алды. а) ХІ-ХІІІ ғғ ә) ХІІ-ХІҮ ғғ б) ХҮ-ХҮІІ ғғ в) ХҮ-ХҮІ ғғ г) ХІХ-ХХ ғғ 2. Франция мен Англия арасында жүз жылдық соғыс қай жылдары болды. а) 1337-1453 жж ә) 1330-1453 жж б) 1332-1453 жж в) 1236-1453 жж г) 1335-1453 жж 3. Неміс феодалдарының славиян жеріне жасаған огрессиясы қай ғасырда күшейтілді. а) ХІІ ғ
ә) ХҮІ ғ б) ХІҮ ғ
в) ХҮ ғ г) ХІІІ ғ 4. Кіші және ұлы Польшаны біртұтас мемлекет етіп біріктірген князь? а) Владислав Локетек ә) Краков б) Барселонь в) Марсель г) Артур
а) 1410 ж ә) 1365 ж б) 1408 ж в) 1398 ж г) 1355 ж
а) Ян Гус ә) Владислав Локетек б) Барселонь в) Марсель г) Краков 7. Католик шіркеуінде папа Иса пайғамбардың жердегі елшісі деген қағиданы жоққа шығарған адам. а) Ян Гус ә) Владислав Локетек б) Барселонь в) Марсель г) Краков 8. Қай жылы папа Густі Констанц қаласына шақырып өзінің нанымдық еретип деп соттап, қай жылы отқа өртеп жібереді. а) 1415 ж ә) 1315 ж б) 1410 ж в) 1369 ж г) 1413 ж 9. Қай ғасырда Славяндар арасындағы рулық байланыстар бірте-бірте ыдырай бастады. а) ҮІ ғ
ә) Хғ б) ІХ ғ
в) ҮІІ ғ г) ХІ ғ
а) ІХ-ХІ ғғ ә) ІХ-ХІІ ғғ б) Х-ХІ ғғ в) Х ғ
г) ХІІ-ХІІІ ғғ 11. Гус өз шығармаларын қай тілде жазған. а) Чех тілінде ә) Парсы б) Араб
в) Неміс г) Белгісіз 12. Ян Гус қай жылдар аралығында өмір сүрген. а) 1369-1415 жж ә) 1325-1369 жж б) 1348-1410 жж в) 1269-1358 жж г) 1330-1401 жж 13. Чехияда гусшілердің соғысы қай жылы басталады. а) 1419 ж ә) 1415 ж б) 1329 ж в) 1399 ж г) 1355 ж 14. Қай жылдар аралығында папа және Герман императоры гусшілерге ќарсы бес рет крест жорығын ұйымдастырды, біраќ солардың барлығы да кресшілердің жеңілуімен аяќталды а) 1420-1431 жж ә) 1412 -1426 жж б) 1420-1430 жж в) 1418-1428 жж г) 1369-1425 жж 15. Бату хан орыс елін қай жылдар аралығында жаулап алады. а) 1237-1240 жж ә) 1230-1236 жж б) 1225-1238 жж в) 1233-1239 жж г) 1236-1239 жж 10 апта №30 Сабақтың таќырыбы: ХҮІ-ХҮІІ ғ бірінші жартысында Батыс Еуропа елдерінде өндіргіш күштердің даму және капиталистік қатынастардың тууы. Сабақтың тақырыбы:
Теориялық мәліметтер: Еуропада капитализмның пайда болып, дамуына байланысты оќиғалар дүниежүзілік тарихи маңызға ие болды. өндіргіш күштердің өрістеп дамуы капиталистік укладтың пайда болуын ќамтамасыз етті. « Жалпы алғанда, капиталистік ќатнастардың тууы үшін алғы шарт ретінде ќоғамдыќ өндірістің белгілі бір тарихи сатысы, формасы болуы ќажет. Өндірістің бұрынғы әдістерінің шеңберлерінде ќатнас ќұрамы, өндіріс ќұрал–жабдыќтары және ќажеттілер дамытылуға тиісті. Сөйтіп бұлар енді ескі өндірістік ќатнастардың шегінен шығып, оларды капиталистік ќатнастарға айналдыруға мәжбүр етеді. өндіріс өнімі өзгеріске ұшырап отырады, бұл жағдайда ең алдымен еңбек ќұралдары өзгереді. Су доңғалағын двигатель ретінде пайдалану әдісі сонау көне заманнан белгілі еді. Біраќ алғашќы орта ғасыр кезінде су доңғалағын тура су ағысына орнатып, оны төменнен ќозғап айналдыру әдісі кең тарады. Тек ХІІІ ғ.ғ. бастап су доңғалағын жоғарыдан төменге ќарай ќозғалту, яғни доңғалаќтыүстінен ќұлайтын судың күшімен айналдыру әдісі ќолданыла бастады. Металлургия өндірісінің техникасы едәуір жетілдірілді. Ќамыр түріндегі темір ќорытылатын ќол көрікті пешпен ќатар, XVIғ.ғ. бастап, әуелі шағын домна пештерін жасау әдісі табылды. XV ғ.ғ. орта шеніне таман бұл пештердің мөлшерлері анағұрлым артты. Енді домна пештерінде жаңа өнім- сұйыќ күйіне шейін ќорытылған шойын өндірілді. Оның бір бөлігі әр түрлі бұйымдарды ќұйып шығаруға, ал екіншісі шойыннан болаттың әр түрлі сорттарын жасап шығаруға жұмсалды. Ќол көріктері, су доңғалаќтарының күшімен жұмыс істейтін механикалыќ көріктермен алмастырылды. Сонымен ќатар XVI ғ.ғ сым созатын және прокат жасайтын механизмдер де пайда болды. Еуропада шойын мен болат ќорытудың мөлшері кошті өсті, мұның өзі өндірістің барлыќ саласында ќұрал х сайман мен аспаптар жасауды жетілдіре түсуге мүмкіндік берді. Металды суыќ күйінде өңдеу үшін токар, тес кіш және жонып тегістеу станоктарының ќарапайым түрлері ќолданылды. Әр түрлі ќарапайым механизмдер- су тартќыш насос тар, көтергіштер және т.б. тау –кен өнеркәсібінде ќолданыла бастады. Осының арќасында бұрынғыға ќарағанда, жер асты шахталарының терең ќойнауында жатќан пайдалы ќазбаларды өңдеу мүмкіндігі туди. Бұл тау – кен жұмысында елеулі өзгерістер енгізуге жадай жасады. Металургияның жетістіктері дәрімен атылатын атќыш ќарудың, сонымен ќатар артиллерия салаларындағы ќару – жараќтың жедел дамуына мүмкіндік берді. Бұлардың алғашќы түрлері- пистолеттер мен аркебуздар, XVI- XVIІғ.ғ.- мушкеттер: ал екіншісі- ұрыс шебінде, бекіністерді ќоршау немесе ќорғау кезінде теңіз кемелерінде пайдаланылатын арнайы зеңбіректер мен ќысќа мойынды зеңбіректер сериясы болды. Жауынгерлердің сауыт – саймандары да өзгерді. Олар суарылған болаттың жұќа пластинкаларынан жасалынды әрі ти ген оќтар мен бомба жарыќшалары тайќып кететіндей етіп жасалды. Тактика мен стратегия да өзгертілді. Ќамалдар инженерлік есеппен анағұрлым мыќты етіп сальна бастады. Тұтас алғанда соғыс ісінде нағыз төңкеріс жасалынды. Тома өндірісінде ќарапайым вертикаль Тома станок тар барлыќ жерде де анағұрлым жетілдірілген және өнімділігі де арттырылған горизонталь станоктарға орын босата бастады. Шұға басатын бір тиімменді пайдалану 24 ќызметкердің ќолын босатты: екі жұмысшы істейтін кең тоќыма станокты ќолдану еңбек өнімділігін 3-4 есе, ал өздігінен иіретін ұршыќтың өнімділігін 3-5 есе арттырды. Мата бояудың техналогиялыќ процесі де жетілдіріліп, жаңа бойағыш заттар енгізілді. ХІІ ғ.ғ. бастап –аќ белгілі болған механикалыќ сағаттар конструкциялыќ жағынан жетілдірілді. Ал XV ғ.ғ. аяќ шен інде белгілі болған сол кездегі ең алғашќы автаматыќ механізм – кәдімгі серіппелі ыќшам Балта сағаттары да жасалынды. Кітап басу ісін ойлап табуна байланысты полиграфиялыќ өндіріс те пайда болды. Теңіз кемесін және теңізде жүзудің техникасын жасап шығару ісінде үлкен табыстарға ќол жетті. Соның нәтижесінде XV- XVIІ ғ.ғ. ұлы географиялыќ ашылымдар жасауға ќажетті жағдайлар жасалды. Осы ашылымдар Еуропаның эканомикалыќ және әлеуметтік өмірінде көрнекті рөл атќарды. Көптеген жаңа ќолөнер кәсіптері мен мамандыќмары пайда болып, ќолөнершілер мен аспаптарды мамандандыру ісі де тереңдей түсті. Дәл осындай жағдайлар Тоќма өндірісінің басќа салаларында да орын алды. Металл өңдеумен айналысќан ќолөнершілердің арасындағы мамандандыру ісі де кеңінен өріс алды. Феодалдыќ ќоғамның ќойнауында капиталистік укладтың нығаюына ќарай жаңа ќоғамдыќ екі тап: буржуазия мен пролетариат ќалыптасуға айналды. 1)“Буржуазия” деген термин француздың bourgeoisie деген сөзінен туды. Орта ғасырларда бұл атпен ќаланың тұрғындары, яғни орта ғасырлыќ ќала халыќтары аталды. Алайда тарихи дамудың процес інде бұл терминің маңызы өзгерді: ол орта ғасырлыќ ќала халќына емес, аќша байлыќтары мен өндіріс ќұралдарына ие бола отырып, жалдамалы еңбекті ќанаушы топќа айналып ќолданыла бастады. Буржуазия тобының ең алғашќы элементтері орта ғасырлыќ ќала халыќтарының сословиесінен щыќты. Буржуазия орта ғасырдағы бюргерліктің жай эвалюциясының нәтижесінде ќалыптасќан жоќ, оның негізін әр түрлі сословиелік топтар: аќша жинап алған орта ғасырлыќ ќала адамдары, ќалалардың ұсаќ, көбінесе цехтардан тысќары тұрған ќолөнершілерден шыќќандар, деревняның ќолөнершілері және тіпті бұрынғы жалдамалы жұмысшылар ќұрды. Буржуазияның ќұрамына ќалыптаса бастаған буржуазиялыќ интелегенция да- юристер, ер кін кәсіп селері, бұлар нығая бастаған буржуазияның талаптарын идеологиялыќ жағынан негіздеушілер еді. Буржуазияның арасынан әдетте чиновник тік бюракратияның өкілдері ќұрала бастады. Буржуазияның көбінесе деревнялыќ буржуазияның ќұрамына ең аќырында шаруалардың капиталистік фермерлерге айнала бастаған дәулетті тобы ауысты. Сөйтіп, феодалдыќ ќоғамның ќойнауында ќалыптаса бастаған буржуазия табы ќала халыќтары мен бюргерлердің орта ғасырлыќ сословиесінен сапалыќ айырмашылыќќа ұшырады. 2) Кейін жалдамалы еңбектің армиясын ќұрып, жаңадан туып келе жатќан пролетаріат табының ұйытќысына айналатын ұсаќ дербес өнім өндірушілер мен шаруалардың және ќолөнершілердің аса ќатаң варварлыќ әдістерімен жаппай экспроприацияланғандығы туралы жоғарыда айтылды. Пролетаріат дамудың ұзаќ жолынан өтті және бірден тап болып ќалыптаса ќойған жоќ:тап ретіндегі пролетаріат жайында тек фабрикалыќ өндірістің пайда болған кезінен бастап ќана айтуға болады. Пролетариаттың дүниеге келуінің ұлы маңызы, оның буржуазиялыќ наќ өзінің көрін ќазушы ретінде туып, адамды адам ќанаудың ќандайын болса да жоятын, камунистік ќоғамды ќұру жолында атќаратын тарихи міндетінде болды. Буржуазия мен пролетариат топтарының пайда болуы, феодалдыќ ќоғамның классикалыќ формасына жат жаңа таптыќ ќайшылыќтарды- пролетариат пен буржуазияның арасындағы таптыќ антогенизмді туғызбай ќоймады. Буржуазия мен пролетариаттың ќалыптасуымен бірге ќоғамның осы жаңа таптарының ќажеттерін бейнелеуші идеологияның ќалыптасуымен бейнелеуші идеологияның формалары да дами түсті. Үстемдік етуші феодалдыќ идеологиямен жүргізілген күресте гуманизм мен байта өркендеу үлкен рөл атќарды. Рефармациялыќ ќозғалыс дін оќуының идеологиямен формалары- лютерандыќты, цвинглианшылдыќты және кальвинизмді тікелей тұлғаландырып көрсетті.бұл ағымдардың алғашќы екеуі Германия империясы мен Швейцарияның XVIғ.ғ. прогресшіл топтарының кең ќоғамдыќ ќозғалысына идеологиялыќ ќару – ќұрал ретінде пайдаланылды. Кальвинизм бірінші орынға реформацияның буржуазиялыќ сипатын ұсынып, сол кездегі буржуазияның батыл бөлігінің идеологиясына, XVI ғ.ғ.нидерландыќ және XVIІ ғ.ғ. ағылшындыќ буржуазиялыќ ревалюцияның иднологиялыќ туына айналды. Бұл ағымдар халыќтыќ рефармацияға ќосылды. Ал оның идеологтары, мысалы Томос Мюнцер, халыќтыќ көтеріліс жасау арќылы феодалдыќ ќұрылысты ќұлатып, барлыќ адамдардың әлеуметтік теңдігі мен мүліктердің ортаќтылығын орнату сияќты талаптарды ќойды. Сонымен ќатар халыќтыќ Реформацияның идеологтары өздерінің идеяларын абстракты мазмұндаумен шектеліп ќана ќоймай, олар феодалдыќ ќоғамның езілген топтарының – ќалалыќ плебс пен шаруалардың мүдделерімен де тығыз байланыстырды. Феодалдыќ ќоғамның өз ішінде жүргізілген процес тер, таптыќ күштердің ара ќатнастары мен тап күресінің мазмұнын және формаларын бейнелеп көрсетті. Капиталистік даму неғұрлым көбірек табысќа жеткен елдерде (ең алдымен Англия мен Францияда), абсалюттік манархия пайда болды. Ол өзінің өмір сүруінің алғашќы кезеңдерінде прогресшіл рөл атќарды. “... Абсалюттік манархия,-деп жазды Маркс,- өтпелі дәуірлерде- ескі феодалдыќ сословиелер ќұлдырап, ал ќала халыќтарының орта ғасырлыќ сословиесінен буржуазияның ќазыргі табы ќалыптаса бастаған кезде және күресуші жаќтардың ешќайсысыда әлі біріне-бірі үстемдік ете алмай тұрған кезде пайда болды. Мемлекеттік ќұрылыстың формасы ретінде абсалютизмның айрыќша белгісі, елдегі жоғарғы кмет билігі тек бір ғана монархтың – корольдың, патшаның, императордың ќолында шоғырлануы болып табылды. Ол заң шығарады, чиновниктерді тағайындайды, алым – салыќтарды белгілейді және ќазынаға түскен аќшаларды өз ќалауынша жұмсайды. Абсолют манарх тұраќты армия мен полицияға орталыќтандырылған орасан зор бюракраттыќ аппаратќа сүйеніп отырды. Сондыќтан абсалютизмнің өзі чиновниктер мен палицияның дара билігі және халыќтың правасыздығы болды. Абсалютизымның таптыќ базасы феодалдыќ дваряндар болды. Абсолютизм ең алдымен солардың мүдделерін ќорғады. Абсалютизмның орнауына ќарсылыќ көрсеткен феодалдыќ аристакратия, ішінара ќырғынға ұшырады, ішінара ќызметтермен алданып, сарай төңірегіндегі аристократияға айналды. Корольдік абсалютизмның ең бастр тірегі, оның армиясының негізін ќұрушы ұсаќ және орташа дваряндар болды. Абсалюм манархия алым – салыќтарды анағұрлым көбейтті және олардың негізгі ауыртпалығы бұќара халыќќа түсті. Абсолют манархия бірќатар елдерде шіркеудің дербестілігін жойып, өз билі гін арттырды, сонымен ќатар шіркеу жерлеріне түгелдей немесе бір бөлігіне өзі ќожалыќ жүргізуге права алды. Абсалютизмның финанстыќ жағдайының нығаюына , оның өнеркәсіп пен сауда – сатыќ алу жолымен түсірген ќосымша табыстары да едәуір көмектесті. Абсалютизмның ќолындағы ең маңызды ќұралы болған бюракратия сонымен ќатар буржуазияны дваряндарға ќарама – ќарсы ќойып пайдаланатын ќұрал – ретінде де ќызмет етті. Абсолют манархия XVI- XVIІ ғ.ғ. буржуазияны өз маќсаттарында пайдалана алуының себебі өз дамуының наќ осы кезеңінде буржуазияның өзі де кошті мемлекеттің ќолдауын ќажетсінді және оған барынша ќызмет етуге даяр еді. Өзінің классикалыќ формасындағы абсолют манархия баяндалып отырған кезеңде Франция мен Англияда ќалыптасты. Ал Испания мен Швециядағы және басќа мемлекеттерде абсолют манархия өзінің ќұрылымы жағынан да, сондай -аќ абсалютизмның саясаты жағынан да өзіне тән ерекше болды.
1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
№31 Сабақтың таќырыбы: ХҮІ-ХҮІІ ғ бірінші жартысында Батыс Еуропа елдерінде өндіргіш күштердің даму және капиталистік қатынастардың тууы. 2.0 балл Тест тапсырмалары: 1. Қай ғасырда сым созатын және прокат жасайтын механизмдер пайда болды. а) ХҮІ ғ ә) ХХ ғ
б) ХІХ ғ в) ХҮІІ ғ г) ХҮІІІ ғ
а) ХҮ-ХҮІІ ғғ ә) ХХ ғ б) ХІХ ғ
в) ХҮІІ ғ г) ХҮІІІ ғ 3. Халыќтыќ көтеріліс жасау арќылы феодалдыќ ќұрылысты ќұлатып, барлыќ адамдардың әлеуметтік теңдігі мен мүліктердің ортаќтылығын орнату сияќты талаптарды ќойған идеолог кім? а) Томос Мюнцер ә) Ян Гус б) Людовик в) Ү Карл г) Барселонь 4. Капиталистік даму неғұрлым көбірек табысќа жеткен елдерде ең алдымен абсалюттік манархия пайда болған мемлекеттер. а) Англия мен Франция ә) Италия мен Испания б) Норвегия в) Америка г) Еуропа. 5. XVI ғ.ғ.Нидерландыќ және XVIІ ғ.ғ. ағылшындыќ буржуазиялыќ ревалюцияның ненің туына айналды. а) иднологиялыќ ә) абсалютизмнің б) манархия в) сауда г) белгісіз 11 апта №32 Сабақтың тақырыбы : Ұлы жағрафиялық жаңалықтар және отарлық жүйенің пайда болуы. Сабақтың жоспары: 1. Ұлы геогафиялық ашылымдар себептері. 2. Американың ашылуы. 3. Үндістанға баратын теңіз жолының ашылуы. Теориялық мәліметтер: Ұлы географиялыќ ашылымдар- феодалдыќ ќоғаының өндіргіш күштерінің дамуымен еуропалыќ елдердегі сауда-саттыќ жолдарының нығаюы. Шығыс елдер арасында товар айналымдар аќша айналымдар күшейді Еуропалыќтардың ең бай елі Африка елі болатын,оған Жерорта теңізі арќылы саудагерлер Сенегал мен Нигераның аймағындағы алтынды еуропалыќтарға әкеп сататын. VII ғ.ғ.-XV ғ.ғ. аралығында Нигерияның территориясында бай мемлекеттер; Гана, Мали және Сонгали ќұрылды. Нигеридің көптеген ќалаларында ислам мәдениетінің орталыќтары дамыған болатын, ірі орталыќ ќаласы Тимбукту - Сахара арќылы Жерорта теңізінің барлыќ елді мекендері келіп, алтын мен ќұмның саудасы алдыңғы орында болатын. Сол заманның купецдерінің айтуы бойынша Африкада алтын ќорлары өте көп және Ќытай, Ұндістан, Индонезиядан көптеген осы сияќты бай елдер ќатарына Африканың алтынын іздеп табуға XV ғ.ғ. португалдыќ теңізшілер аттанды. Африканың алтыны Атлантика мұхитына келіп ќұяр сағасында Бохадор мүйісінің маңында табылып, өндірілді. Осы ғасырларда Португалияда теңіз көлігі сауда ќатынастарында жаќсы дамыды. Оған XII ғ.ғ. португалдыќтар мен арабтардың бай саудагерлерінің көптеген ыќпалы тиді. Португалдыќтар италяндыќтарға ќарағанда кемелердің бірнеше түрлерін жасап шығарды және оның желге ќарсы бағытталатын кеме түрлерінің бірі - каравеллалар түрін ойлап тапты. Португалияның жасап шығарылған кемелері арќылы теңіз саудасында Португалиядан Италияға келетін жолдар болатын. XV ғ.ғ.бұл жолдарын түріктер жаулап алуына байланысты, Генуя саудагерлері Александрия арќылы Жерорта теңізімен жүре отырып, бұл жерде венециандыќтардың ќысымынан басќа жолдарды табуға мәжбүр болды. Осы тұста Колумб пен Каботтон да Генуядан шыќќандар болатын. Испания мен Португалія, тіпті Пиреней түбіндегі теңізге жаќын ќалаларды, көптеген елді мекендерде ќараќшылыќ тонаушылыќ шабуылдарын тоќтатпады. Генуялыќтар 1415 жылы Солтүстік Африканың жағалауына басып кіреді, бұл жерде португалдыќтар үстемдік еткен болатын. Олар Ұндістанға баратын жолды ќарастырады. 1460жылы Гвинея шығанағына барын африкандыќтардың шығыс бөлігіне келеді. 1486 жылы теңіз саяхатшысы Бартоломей Диас Козерог тропигіне жетті, ашыќ теңіз арќылы жүріп оңтүстік Африкадан шығады, 1487 жылы 16 ай бойы теңізде жүріп, Добрая Надежда мүйісінен Мадагаскарға дейін барып, Лиссабонға ќайтып келеді. XV ғ.ғ. 30-40 жылдарында португалдыќтар ашыќ мұхитта Мадейра аралынан Азорға дейін 1492 жылы Христофор Колумб Атлантика мұхитынан жүзіп өтіп,Батыстыќ жарты шарды ашты. Христофор Колумбтың өмір баяны белгісіз, ќазірде оны тарихшылар италяндыќ және 1451 жылы Генуя маңында тоќымашылар жанұясында өмірге келген деп., оның білімі болмаған деседі. 1417ж.ж-1475 ж.ж. Шығыс Жерортада кемемен сапар шегеді, 1476 жылы Португалияға, Англияға барады. 1479-1481 ж.ж. Мадейрада және Порту-Санту аралында тұрады. Осы аралда теңізшінің ќызына үйленіп, ќыздың әкесінен көптеген карталар мен күнделікті жазбалар ќалған екен. 1483 жылы Христофор Колумб Португалиямен келісуге келеді, біраќ Португалия келісімге бастартады,себебі португалдыќтар үшін осы тұста ең бай ел Ұндістанды тапќан болатын. 1485 жылы Христофор Колумб Испанияға келеді, ұзаќќа созылған келіссөз арќылы, купецтердің және Испания король Фердинанд пен оның зайыбы Изабелланың ќолдауымен арнайы жасаќталған кеме мұхитќа ќарай бет алады. 1492 жылы 3-тамызда үш кемеден ќұралған эскадра Испания портынан 10-ќыркүйекте шығып кетеді. 1492 жылы 12 ќазанда Христофор Колумб Багам аралдарына келіп, осы жерді Сан-Сальвадор деп атап кетеді. 1496 жылы Батыс жарты шарға ќарай барып, онда Эспаньоланың оңтүстік жағалауында Сан-Доминго ќаласынның негізін салады. 1498 жылы Христофор Колумбтың үшінші саяхатында ол тұңғыш рет Оңтүстік Американ континенті Ориноко өзенінің сағасына келіп жетті, өзі Америкаға емес бұл жердің суы тұщы екен бұл Азияның бір шетіне келдім деп., өзінің испандыќ король мен королеваға жазған хатында бұл ойын айтпады. 1502 жылы төртінші саяхатында ол Ұндістанның бұғазын іздеді. Бұл сапары да сәтсіздікпен аяќталды.1506 жылы Христофор Колумб Испанияда ќаза болды. Колумб жаңа елдерді ашќанды ашќаннан кейін испандыќтармен португалдыќтардың арасында ќаќтығыстар болады. 1494 жылы Тордесильясе ќаласында бір келілім жасалды.Бұл келісім бойынша полюстен полюске дейін шекара бекітті. Келісім бойынша осы шекарадан батысќа ќарай жаңадан ашылатын аймаќтар испандыќтардың, ал шығысќа ќарай ашылатындары португальдыќтардың иелігіне жататын болды. Испандыќтардың батысќа ќарай бет алуы, португалдыќтардың Индияға баратын теңіз жолын іздестіру ќамына ќайтадан кірісуіне түрткі болды. 1497 жылы осы маќсатпен жабдыќталған экспедицияның басына король Васко да Гаманы ќойды (ол1460жыл шамасында туған). 1497 жылғы 3 шілдеде Лиссабоннан шағын-шағын төрт кеме теңіз сапарына шыќты (екеуінің су сыйымдылығы -50 тоннадан). Экспедицияның ќолына сол кездергесәйкес ең жетілдірілген карталар мен навигациялыќ аспаптар берілді. Васко да Гама Жасыл Мүйіс аралдарына жетісімен жағалауға таяу жердің ќарсы ағыстарына жоламау үшін, батыс жаќќа ќарай ойыса отырып оңтүстікке бет алды. Сөйтіп, ол Бразилияға едәуір жаќын жерден өтіп кетті Васко да Гаманың кемелері Лиссабоннан шыќќаннан кейін бес ай өткен соң ғана Диастың Африка жағалауына орнатќан ең соңғы Белгісіне келіп жетті (1497 жылғы 16 желтоұсан). Бұдан әрі Ұнді мұхитымен жүретін мүлдем бейтаныс жол тап болды. 1498 жылы 1 наурызда португалдыќтар мозамбикке келіп жетті. Осы арадан өзара жауласушы шейхтардың ќол астындағы араб ќоныстары басталды. малинді ќаласында Васко да Гама өз ќоластына лоцмандыќќа сол кездегі ең тәжірібелі араб теңізшілерінің бірі Ахмед Ибн-Маджидті алды. Білім өрісі өте кең бұл адам Үнді мұхитымен жүзудің бірќатар толыќ және дәл суреттерін (Лоции деп аталатындарды) өлең түрінде баяндап берді. Әрі теориялыќ білімі, әрі ұзаќ жылдар бойына теңізде жүзу тәжірибесі жағынан Ибн-Маджидті португалдыќтар тәрізді еуропалыќ тамаша теңізшілерден де асып түсетін еді. Бір жарым айдан Ибн-Маджид кемелерді Малабар жағалауындағы Каликут ќаласына жеткізді. Теңізбен Үндістанға сапар 10 айдан астам уаќыт болды. Бір жылдан соң, 1499 жылдың шілдесінде екі кемесінен және эскадра командасының жартысынан астамынан айрылған Васко да Гама түрлі жеміс тағамдарды артып Лиссабонға ќайтып келді.
1.Барг М.А.”Епоха и идей” М. 1987 г. 2. Гутнова Е.В. ”Историография истории срених векав” М. 1985 г. 1. Шервуд Е.А. “Законы лангобардов” М. 1992 г. 2. История средних векав. В 2-х т. М. 2001г. 3. Энгельс Ф. “О Франции в епоху феодализма” М. 1948 г. “Архив Маркса Иэнгельса”, стр. 300-302. 4. С.Д. Сказкина “Хрестоматия по истории средних векав” П. 1950 г.
№33 Сабақтың тақырыбы : Ұлы жағрафиялық жаңалықтар және отарлық жүйенің пайда болуы. 2.0 балл Тест тапсырмалары: 1. Колумб қай жылы дүние салады. а) 1506 ж ә) 1498 ж б) 1505 ж в) 1504 ж г) 1501 ж
а) «Сапарлар» ә) «Қлемнің айнасы» б) «Теңізші» в) «Су-бақыты» г) «Индискии» 3. Еуропалықтар дүниедегі ең бай ел қай ел деп санады. а) Африка. ә) Германия. б) Америка. в) Австралия. г) Үндістан. 4. Португалияда қай ғасырда сауда мен кеме қатнастары дамыды. а) XIV-XV ғ.ғ. ә) XIII-XIV ғ.ғ. б) XІІ-XІІI ғ.ғ. в) IX-XI ғ.ғ. г) ХVI-ХVIII ғ.ғ. 5. ХІХ ғасырдың тарихшылары „ теңіз саяхатшысы деп” кімді атады. а) Ренрих ә) Вильгелм б) Колумб в) Карл г) Теодулов. 6. Бортолий Диас қай жылы Козерог тропигіне жетті. а) 1486 ж ә) 1456 ж б) 1449 ж в) 1375 ж г) 1389 ж 7. Х Колумб қай жылы қай жерде дүниеге келді. а) 1451 ж Генуя ә) 1415 ж Жасыл мүйіз б) 1432 ж Лиссобан в) 1430 Англия. г) 1429 ж Германия. 8. Колумб Испания келгенде кімдерден қолдау табады. а) Фердинанд зайыбы Изабелла. ә) Ұлы Карлден б) Вильгелмнен. в) Генрих , Елезабетта. г) Жауабы жоқ. 9. Колумб ең алғашқы қай аралды ашты. а) Гайти. ә) Бағам б) Генуя
в) Португалия. г) Лабрадар 10. ХІХ ғасырдың тарихшылары теңіз саяхатшысы деп кімді атады. а). Генрех ә). Вильгелм б). Карл
в). Колумб г). Теодулов. 11. Индияға бару мәселесі толық қай жылы шешілді. а). 1456 ж. ә). 1415 ж. б). 1474 ж. в). 1448 ж. г). 1451 ж. 12. Нигериландағы ислам мқдениетінің ең ірі орталығы. а) Тимбуркту ә) Сенегал б) Мали
в) Соногам г) Үндістан 13. Бартоломей Диас қай жылы Козерог тропигіне жетті. а) 1486 ж ә) 1466 ж б) 1427 ж в) 1375 ж г) 1415 ж 14. Бартоломей Диас 1487 жылы қай жерге оралады. а) Лиссабон ә) Индия б) Испания в) Австалия г) Гвиния 15. Индияға бару мәселесі толық қай жылы шешілді. а) 1499 ж ә) 1255 ж б) 1469 ж в) 1477 ж г) 1345 ж 16. Португалдықтар қай жылы Жасыл мүйіс аралына келді. а) 1456 ж ә) 1345 ж б) 1435 ж в) 1253 ж г) 1425 ж 17. Христофор Колумб кімге үйленеді. а) Теңізші қызына ә) Қайықшы қызына б) Етікшінің қызына в) Қолөнершінің қызына г) Берілген жауаптың барлығы дұрыс. 18. Колумб Испанияға қай жылы келеді. а) 1485 ж ә) 1380 ж б) 1265 ж в) 1455 ж г) 1478 ж 19. Колумб Испанияға келгенде кімдерден қолдау табады. а) Фердинанд зайыбы Изабелла ә) Ұлы Карлден б) Генрих, Изабелла в) Вильгелнен г) Берілген жауаптың барлығы дұрыс. 20. Колумб 12-қазанда Бағам аралына келіп келіп ол жерді не деп атады. а) Сан-Сальвадар ә) Индия б) Сан-Доменго в) Лабрадар г) Васко да Гаммо 21 Христофор Колумб Сан-Доминго қаласын қай жылы қалады. а) 1496 ж ә) 1474 ж б) 1492 ж в) 1451 ж г) 1424 ж 22. Христофор Колумб үшінші саяхатында қай жерге аттанды. а) Оңтүстік Америка ә) Кубаға б) Азияның Оңтүстігіне в) Англияға г) Испанияға 23. Колумбтың төртінші саяхаты қай жылы болды. а) 1502 ж ә) 1466 ж б) 1499 ж в) 1500 ж г) 1468 ж 24. Индияға баратын теңіз жолын іздестіру экспедициясына кім басшы болды. а) Васкода Гаммо ә) Колумб б) Тосканеллие в) Сантиаго г) Диас
а) 1460 ж ә) 1425 ж б) 1458 ж в) 1436 ж г) 1456 ж
а) Ахмед Ибн Маджит ә) Ибн-Рашид б) Санд- Маджит в) Х. Колумб г) Тоскеннелланы 27. Индияның вице-каролі кім болды. а) Альбукерке ә) Тосканеллие б) Васкода Гаммо в) Христофор Колумб г) Сантиаго 28. 1511 жылы Португальдықтар қандай қаланы басып алады. а) Малакка ә) Малабар б) Мадейра в) Каликут г) Ормуз
а) Хуан Кабраль ә) Колумб б) Васкода Гаммо в) Тосканеллие г) Сантиаго
а) Америго Веспучие ә) Хуан Каброль б) Христофор Колумб в) Васкода Гаммо г) Тосканеллие жүктеу/скачать 1.45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|