Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі БҰҰ- ның юнисеф балалар фонды
«Менің отбасым қазіргі кезде» және «Менің отбасым болашақта» коллаж
жүктеу/скачать 0.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5 Қосымша. Асырап алушы отбасына жол көрсету. Бала мен ата-ана қарым-қатынастарын үйлестіруге бағытталған жатығулар Піл аяғы
- Баланың денесінің суретін бірігіп
- Өзіне «Ия – жоқ» қабылдауды үйрену жаттығуы
- Ия – Жоқ», «Жоқ – Ия»
- 6 Қосымша. Баланың асырап алушы отбасында дамуы мен тәрбиелену жағдайларының мониторинг әдісі Баламен/жеткіншекпен сұхбат
- Асырап алушы отбасында тұрғаны жөнінде сұрақтар
- Бос уақыт және құрдастарымен қатынасы
- Қылмыстық
- Асырап алушы ата-анамен сұхбат (анкета баланың асырап алушы отбасында тұрған кезеңін сұхбаттауға арналған)
- Асырап алушы отбасында тұру жөнінде сұрақтар
- «Отбасының кинетикалық суреті» тестісі
- Отбасы кинетикалық суретінің симптомокомплексы
«Менің отбасым қазіргі кезде» және «Менің отбасым болашақта» коллаж Екі отбасы мүшелері қатысады. Оларға осы екі тақырыпқа екі коллаж құру тапсырмасы беріледі, немесе осы екі тақараптың біреуінен, өз еркімен. Коллажмен жұмыс істеу үшін, қатты қағаз парақтары және түрлі қағаздар – түрлі-түсті, бүрмелі, орауыш, газеттер, журналдар, жарнама проспектілері, ескі кітаптар. Коллажды құрып бітіргеннен кейін отбасы мүшелері өзінің жұмыстары жайында әңгімелеп береді. 5 Қосымша. Асырап алушы отбасына жол көрсету. Бала мен ата-ана қарым-қатынастарын үйлестіруге бағытталған жатығулар
Мақсаты: ата-ана мен баланың бір-бірімен дене деңгейінде қатынасуы, өзара іс-қимыл дағдылы тәсілін ұғыну, керек болған жағдайда қалаулы, - қатынас жасау жолдарынының қолайлылығын іздестіру, энергетикалық потенциалын ашу, қиын жағдайларды шешуге ымыра табу дағдысын үйрену; ішкі уайымды аша білу, мысалы, түрлі қарсылық талаптары. Топ қатысушылары екі-екіден бөлінеді (ата-ана-бала). Біреуі піл аяғы рөлін атқарады және сәйкес іс-қимылдарды жасайды. Екіншісі осы «аяқты» кез келген қолдан келетін айлалармен орнынан жылжытуы керек. Ары қарай – топтағы рөлдердің ауысуы.
Мақсаты: басқа адам үшін жауапкершілік пен сенімдік сезімдерін дамыту, сонымен үрей мен қорқыныш сезімдерін бәсеңдету. Жұптарда: ата-ана – бала. Бала ата-анасының алдына арқасымен тұрады, одан кейін аяғын бүкпей және еденнен көтермей артқа құлайды, ата-ана баланы ұстап алады, алақанымен қолтығынынң астынан. Жаттығу орындалу барысында ата-ана баланы төменірек ұстауға тырысады, ең соңында еденге жақындағанда ұстап алуы керек.
Мақсаты: біріншіден дене және сезімдік жадыға сүйене отырып, қатысушылардың дене жүйесінің көрінісін (оң жыне сол жақтары, саусақтық гнозис) есте сақталуы; берілген жұп қатынастарын дене деңгейінде өңдеулуі; ата-аналардың осы тәжірибені танып білуі. Бала-ата-ана жұптарына бір бірінің алдына тұруын және басқарушының айтқандарын орындауын ұсынылады. Психолог:
Сабақ кезінде жаттығу сол қолмен орындалады. Осы жаттығуды оң қолмен орындаңдар деп үйге тапсырма беріледі.
Мақсаты: Бала мен ата-ана арасындағы демократиялық қарым-қатынасты бекіту; Баланың өзін-өзі бағалауды және қабылдауды сезімдік қатынастар арқасында жоғарылату. Жаттығу бала-ата-ана жұптарымен орындалады. Еденге 1,5 метрдей түс қағаз жайылады. Соның үстіне бала жатады да, ата-ана оның денесінің шетімен қағазға сызады. Содан кейін бала тұрады және ата-анасымен бірге сызылғанның ішін бояйды, бұл жерде бала басқарушы рөлді атқарады, әр бөлікті қандай түсте болатынын ол шешеді. Жұмыс соңында салынған сурет талқыланады.
Мақсат: Ата-ана мен баланың арасындағы дене қатынасын жөнге келтіру, такттық сезімдерді дамыту. Жаттығу жұпта орындалады: ата-ана және бала. Бала «көлік» ретінде, ал ата-ана «көлікті жуушы» ретінде. «Көлік жуушының» көздері байланады. 5 Минут ішінде «көлікті» жөніне келтіреді: істегендерін айта отырып, көптеген жылы-жылы сөздер қолданып, жуады, сүртеді, полировка жасайды. Сосын ата-ана баласымен орын алмасады.
Мақсаты: ата-ана мен баланың арасындағы жақындық сезімін қалыптастыру, бірін-бірі қабылдауы, қатынас дағдыларын дамыту. Ата-аналар мен балалар кілемнің үстіне бірінің артына бірі сүйеніп отырады. Жағымды түрде бір біріне «Ия – Жоқ», «Жоқ – Ия» дейді. Жаттығудан кейін – талқыланады: қайсысын айтқан жеңіл «ия» немесе «жоқ».
Мақсаты: ата-ана мен баланың арасындағы жақындық сезімін қалыптастыру, бірін-бірі қабылдауы, қатынас дағдыларын дамыту. Қатысушыларға бір қолмен бірге сурет салыну ұсынылады, бірақ сурет салу кезінде оларға бір-біріне сөйлеуге рұқсат берілмейді. Сурет салынып біткеннен кейін, әр жұп өзінің салған суреттерін түсіндіріп, суреттің басты ойын кім ойлап тапты, сурет қалай салынды, әр бөліктің салыну кезі залай өтті бәрін айқындап айтады. 6 Қосымша. Баланың асырап алушы отбасында дамуы мен тәрбиелену жағдайларының мониторинг әдісі Баламен/жеткіншекпен сұхбат (анкета асырап алушы отбасында тұрған кезін сұхбаттауға арналған) Баланың/жеткіншектің аты-жөні _________________________________________________ Мерзім___________________________ Сұхбат алушы_____________________
Осы отбасында тұрғаны қанша уақыт болды?________________________________________ Сен басқа асырап алушы отбасында немесе интернатта/балалар үйінде тұрдың ба?________ _____________________________________________________________________________ Асырап алушы отбасына келу себебің?_____________________________________________ Ол жерге көшіп кегеніңде не сезіндің?____________________________________________ Қазір өзіңді қалай сезінесің?____________________________________________________
Осы жерге көшіп келмей тұрып мектепте жағдайың қаңдай еді?_______________________ _____________________________________________________________________________ Қазір мектептегі жағдайың қаңдай?_______________________________________________ _____________________________________________________________________________ Мұғалімдеріңмен, құрдастарыңмен қарым-қатынасың қандай?________________________ _____________________________________________________________________________ Оқу біткен кезде немесен айналысасың, саған ол ұнайды ма?_________________________ _____________________________________________________________________________
Осы жерге көшіп келмей тұрғаныңда бос уақытңды қалай өткізетін едің?_______________ Қазір бос уақытыңды қалай өткізесің?_____________________________________________ Осы жерге көшіп келмей тұрғаныңда құрдастарыңмен қарым-қатынасың қандай еді?_____ _____________________________________________________________________________ Қазір құрдастарыңмен қарым-қатынасың қандай?__________________________________ _____________________________________________________________________________ Сенің сүйіктің бар ма? Алкогол және есірткі Осы жерге көшіп келмей тұрғаныңда алкогол немесе есірткі қолдандың ба? Егер ия болса, қандай және жиі ма?___________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Қазір алкогол мен есірткіге қатынасың қандай?_____________________________________ _____________________________________________________________________________
Заңсыз іс-әрекеттер жасадың ба? Егер йя болса, қандай және қандай түрде? Қазір қылмыстыққа қатынасың қандай?
Өзіңнің ата-анаңмен, аға-қарындастарыңмен, басқа да туысқандарыңмен жиі көрісесің бе? _____________________________________________________________________________ Қазір қарым-қатынастарың қандай?______________________________________________ Сенің ата-анаң/туысқандарың сенің осы жерде тұрып жатқаныңа қалай қарайды?________ _____________________________________________________________________________ Туған ата-анаңның асырап алушы ата-анаңмен қарым-қатынастары қандай?____________ _____________________________________________________________________________ Асырап алушы ата-анаңмен осы жерде тұратын адамдармен қарым-қатынасың қандай? _____________________________________________________________________________ Бұл жерде саған не ұнайды, нені өзгерткің келеді?__________________________________ _____________________________________________________________________________ Өз-өзін бағалау Өзің туралы айтып бере аласың ба? Сен қандай адамсың?____________________________ _____________________________________________________________________________ Өзіңнің күшті және әлсіз жақтарыңды сипаттайсың ба?______________________________ _____________________________________________________________________________ Денсаулығын қандай?__________________________________________________________ Сезіміңді қалай көрсетесің, мысалы, қуанышыңды, ренішіңді, азыңды?________________ _____________________________________________________________________________ Сенің ойыңша, саған айналаңды адамдармен қарым-қатынас құру оңай ма?_____________ _____________________________________________________________________________ Сенің ойыңша, айналаңдағылар сен туралы не ойлайды?_____________________________ _____________________________________________________________________________ Болашақ Сенің ойыңша осы отбасында қанша уақыт тұрасың?__________________________________ _____________________________________________________________________________ Қанша уақыт тұрғың келеді?_____________________________________________________ Бұрын білмейтініңнен, осы отбасында не үйрендің?___________________________________ _____________________________________________________________________________ Сенің болашағың қандай болады?________________________________________________
Асыраушы ана ________________________________________________________________ Асыраушы әке________________________________________________________________ Асыранды баланың аты-жөні жасы_______________________________________________ Сұхбат мерзімі________________________________________________________________ Сұхбат алушы________________________________________________________________ Сұхбат А сырап алушы ата-ананың екеуімен де А
сырап алушы анамен А
сырап алушы әкемен Асырап алушы отбасында тұру жөнінде сұрақтар Бала қандай себептерден асырап алушы отбасына келді?______________________________ _____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________ Осы жерге көшіп келмей тұрғанда не сезінетін, қазір не сезеді?_______________________ _____________________________________________________________________________ Асырап алушы отбасында тұрған кезде көмек көрсетуді қажет ететін мәселелер болды ма? _____________________________________________________________________________ Отбасы бюджетің таратуға бала/жеткіншек қатысады ма?_____________________________ _____________________________________________________________________________ Балаға жеміс-жидек, заттар алғанда оның мүддесі саналады ма?______________________ _____________________________________________________________________________ Оқу/жұмыс Баланың мектепте жағдай қандай?________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Үлгерім, сабаққа дайындық жағдайы қандай? Оқу қиыншылықтары, егер бар болған жағдайда?_____________________________________________________________________ Бала мектебін ұнатады ма?______________________________________________________ Мұғалімдермен, құрдастарымен қарым-қатынасы қандай?____________________________ _____________________________________________________________________________ Оқу біткен кезде немесен айналысасың, саған ол ұнайды ма?_________________________ _____________________________________________________________________________
Баланың осы жерге келмей тұрып алкогол немесе есікрткі қолданғанлы жайында не білесіз? Иә болса, қандай және қолдану жиілілігі?___________________________________ Баланың қазіргі уақытта акологол мен есірткіге қатынасы қандай?____________________ _____________________________________________________________________________ Қылмыстық Баланың осы жерге келмей тұрып заңсыз іс-әрекеттер жасағаны сізге белгілі ме?________ _____________________________________________________________________________ Егер ия болса, қашан және қандай түрде?__________________________________________ _____________________________________________________________________________ Баланың қазіргі заңмен қатынасы қандай?_________________________________________ _____________________________________________________________________________
Бала өзінің туған ата-анасымен жиі көріседі ма?____________________________________ Оның туған ата-анасымен қарым-қатынасын уіз қалай анықтадыңыз?__________________ _____________________________________________________________________________ Оның қатынаста болып жүрген басқа да туысқандары бар ма?________________________ _____________________________________________________________________________ Сіздің оның туған ата-анасымен/туысқандарымен қарым-қатынастарыңыз қандай?______ _____________________________________________________________________________ Оның сіздің отбасыңыздағы басға балалармен қарым-қатынасы қандай?________________ _____________________________________________________________________________ Сіздің ойыңызша оған осы жерде тұрған ұнайды ма?________________________________ _____________________________________________________________________________ Бала/жеткіншек сипаты Балаңыз туралы айтып бере аласыз ба? Ол қандай адам?_____________________________ _____________________________________________________________________________ Қандай күшті және әлсіз жақтары бар?___________________________________________ _____________________________________________________________________________ Денсаулығы қандай?__________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Адамдар арасында оның өзін-өзі ұстау үлгілерін сипаттап бере аласыз ба, мысалы сөйлеу, сырт көрінісі және т.б.?________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Өзінің сезімдерін қалай көрсетеді, мысалы, қуаныш, реніш, ыза?_____________________ _____________________________________________________________________________ Айналасындағылармен қарым-қатынасықа түсе білу қабілетін қандай деп ойлайсыз?____ _____________________________________________________________________________ Оның асырап алушы ата-анасы болған қандай?_____________________________________ _____________________________________________________________________________ Өзіңіздің балаңызбен қарым-қатынаста нені өзгерткіңіз келеді?_______________________ _____________________________________________________________________________
Бала сіздің отбасында қанша уақытқа дейін қалады деп ойлайсыз?_______________________ _____________________________________________________________________________ Оның болашақта жағдайы қандай болмақ?_________________________________________ _____________________________________________________________________________ Бұрын білмейтін, қазір сіздің отбасыңызда баланың үйренгендері бар ма?_______________ _____________________________________________________________________________
Тест зерттеленетін баланың оқиғаны субъективті қабылдау туралы мол ақпарат береді. Ол баланың отбасы мүшелереніе қатынасын, сурет салушыны үрейлендіретін отбасылық қарым-қатынастарды, өзінің отбасындағы орнын қалай қабылдайтынын айқындайды. Бұл тестті қолданған кезде есте сақтау керек, әр сурет баланың отбасын қабылдауы ғана емес, оның қарым-қатынастарды талдауға, қайта ойлануға көмектесетін творчестволық жұмыстың нәтижесі. Бұл мағынанда отбасы суреті қазіргі кездегі отбасы түрін емес, болашақтағы қатынасын көрсетеді. Тест 2 бөліктен тұрады: отбасы суретін салу және суретті салып болғаннан кейін әңгімелесу. Тестті орындау үшін балаға бір парақ қағаз, қалам және өшіргіш қажет. Отбасы кинетикалық суретінің симптомокомплексы
Зерттелушіге нұсқау: «Отбасыңның суретін сал, отбасыңның әрбір мүшесі бір нәрсемен айналысқан болсын». Қалған нақты сұрақтарға ешқандай нұсқауларсыз жауап берген жөн. Мысалы: «Салуыңа болады, өзіңе қалай ұнаса, қалай салғың келсе». Сурет салу кезінде баланың айтқан әр бір сөзін жазып отыру керек, оның мимикасын, қолдарының қимылын және сурет салу ретін жазып отыру керек. Сурет салынып біткеннен кейін, баламен келесі жүйе бойынша әңгімелесу өажет:
ЖКС интерпретациясы кезінде келесі көріністерге назар аударылуы керек:
Отбасы суретінің интерпретациясының әрбір көрінісін толық талдайық.
Отбасының суретін салған кезде, кейбір балалар өзін парақтың астыңғы жағында бейнелейдң. Бұл балада бір жетіспеушіліктің барын көрсетеді. Кейбір суреттерде адамдар емесе заттар, көп жағдайда жиһаз суреттері басым болады. Бұлда баланың отбасы жағдайымен мазасыз екендігін көрсетеді.
Егер бала қатынасы жанжал немесе үрейлі болатын болса, ол суретте қарым-қатынасы дамымаған отбасы мүшесін штрихтап салады. Ұқсас жағдайларда өшіру және қайта салуды аңғаруға болады. Сурет салудың бірнеше түрін байқауға болады, ол жасы кіші балаларда ерекше байқалады, бір стильде әкесі мен ағасы, екінші стильде анасы мен әпкесі бейнеленеді. Әсіресе шаш пен киім бейнеленуі ерекшеленеді. Баланың өзінің бецйнесін салу, өзін кімге теңейтіні көрінеді және ол баланың жынысына теңбе-тең.
Көптеген сылтаулар, қолмен салған суретін жабу, бұл баланың өзіне өзі сенбеуін, ересек адамнан көмек қажеттілігін көрсетеді. Бала өзі жақсы көретін отбасы мүшесін бірінші салады. Бір тұлғаны салар алдында біраз үзіліс те болады. Кейбір жағдайларда бұл баланың ол отбасы мүшесіне негативті қатынасын білдіруі мүмкін. Түсінік берген кезде баланың отбасы мүшелеріне деген қарым-қатынасы айтылуы мүмкін, бірақ тестті орындау кезде психолог баламен әңгімелеспеуі жөн. ЖКС үшін сандық мағалар жүйесі құрастырылған. 5 симптомдар айқындалады:
Балдар сомасы қаншалықты көп болса, соншалықты белгінің айқын болғаны. Белгінің айқындалуы 0 ден 3 ке дейін мағаланады. Алынған нәтижелер психолог үшін психокоррекциондық жұмысқа және бала мен отбасын ары қарай диагностикалауға негіз болады. жүктеу/скачать 0.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|