- Аҳодиси Язид ибни Ҳайён аз Зайд ибни Арқам

2- Аҳодиси Язид ибни Ҳайён аз Зайд ибни Арқам

Язид ибни Ҳайён мегӯяд: Ҳамроҳи Ҳусайн ибни Сабра ва Язид ибни Муслим ба назди Зайд ибни Арқам рафтем. Вақте нишастем Ҳусайн гуфт: Эй Зайд! Ҳамоно хайри зиёдеро дидӣ, Паёмбар ( Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи )-ро дидӣ, ҳадисашро шунидӣ, ҳамроҳаш ҷиҳод кардӣ ва пушташ намоз хондӣ ва хулоса хайри зиёде дидӣ. Эй Зайд! Ба мо аз он чӣ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ ҳадис нақл кун. Зайд гуфт: Эй писари бародарам! Ҳамоно синну солам боло рафта ва маргам наздик шуда ва баъзе чизҳоеро, ки аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фаро гирифта будам фаромӯш кардам, бинобар ин ҳар ҳадисе, ки нақл кардам қабул кунед ва дар чизе, ки нагуфтам маро маҷбур накунед. Сипас гуфт: Рӯзе Паёмбар дар байни мо барои хондани хутба ва суханронӣ дар байни Макка ва Мадина дар сарзамини Ғадири Хум бархостанд. Онгоҳ Худоро ҳамду сано гуфтанд ва мавъиза карданд. Фармуданд: Эй мардум! Ман башар ҳастам ва наздик аст, ки фариштаи марг биёяд ва ман қабул кунам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам. Аввалии он ду, китоби Худост, ки дар он нур ва ҳидоят аст, пас китоби Худоро бигиред ва бар он чанг бизанед. Хулоса ба китоби Худо суфориш намуда ва баъд фармуд: Ва (дуюмии он) Аҳли Байтам аст, шуморо дар мавриди Аҳли Байтам суфориш мекунам. Се мартаба ин суханро такрор фармуд.¹

Муслим ин ҳадисро бо чаҳор санад ривоят карда. Ва ҳадиси Сақалайн дар китобҳои зер аз Язид ибни Ҳайён бо 10 санади саҳеҳ бо ҳамин матн ва маъно аз Зайд ибни Арқам ривоят шудааст.

Дар ин ҳадис мулоҳиза мекунед, ки Зайд ибни Арқам таъкид мекунад, ки пир шуда ва хеле чизҳо фаромӯшаш шудааст. Шояд сабаби миқдоре ноқис ва нотамом ривоят шудани ин ҳадис аз Язид ибни Ҳайён ҳамин масъала бошад. Чун ривоёти дигарон монанди Абўтуфайл, ки худ аз саҳоба низ аст аз Зайд ибни Арқам комил ва бо аҳодиси дигар саҳоба ҳаммаънотар аз ин ҳадиси ўст, ки дар замонӣ пирӣ бозгў кардааст.

Зайд мегўяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ман дар байни шумо ду чизи боарзиш гузоштам: китоби Худо ва Аҳли Байтам. Пас мувозиб бошед, ки бо он ду чигуна рафтор хоҳед кард.. . ?"¹

Зайд мегўяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман дар байни шумо ду чизи боарзиш гузоштам: китоби Худо ва Аҳли Байтам. Пас мувозиб бошед, ки бо он ду чӣ гуна рафтор хоҳед кард?²

Санади ин ҳадис баррасӣ нашуд.

Ин ду матни ҳадис низ ҳамон ҳадиси қаблист ва ба гунаи дигар дар лафзу маъно ривоят шуда ва санади аввалӣ саҳеҳ аст. Хулоса, ҳадиси Сақалайн, ки аз Зайд ибни Арқам бо лафзҳои дигар ривоят шуда ва як чанд нафар онро бо матни расо ва комил аз ў ривоят кардаанд ва ҳамчунин он нақлҳо бо нақли саҳобагони дигар созгор аст, далолат бар ин мекунад, ки матни ҳадиси Язид ибни Ҳайён, ки аз Зайд ибни Арқам ривоят карда ноқис аст, вале бо ин вуҷуд асли матлабро мерасонад.

3- Аҳодиси Ҳабиб ибни Абисобит аз Зайд ибни Арқам

Зайд ибни Арқам ва Абӯсаиди Худрӣ гуфтаанд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман чизе дар байни шумо мегузорам, ки агар ба он чанг занед ва аз он пайравӣ кунед, ҳаргиз баъд аз ман гумроҳ намешавед. Яке аз он ду бузургтар аз дигарист. Ва он китоби Худо аст, ки бандест кашида шуда байни осмон ва замин. (Дуюмӣ) Аҳли Байтам ҳастанд ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд, пас мувозиб бошед, ки баъд аз ман бо он ду чигуна рафтор хоҳед кард?¹

Тирмизӣ санади ин ҳадисро ҳасан ва хуб донистааст ва ҳар дуи ин санад саҳеҳ аст. Албонӣ низ санади ин ҳадисро дар ҳар ду китобаш саҳеҳ донистааст.

Мулоҳиза мекунед, ки ривояти Ҳабиб ибни Абисобит низ алфозаш ҳамон алфозест, ки Абӯтуфайл аз Зайд ривоят карда ва дигарон аз саҳобагон низ ин ҳадиси шарифро ҳамин гуна ривоят кардаанд.