Халықты жұмыспен қамту SWOT-талдау

- мұнайға арналған бағалардың әлемдің деңгейінің төмендеуіне, мұнай-севрис компанияларындағы жұмыстар көлемінің төмендеуіне байланысты жұмыссыздық деңгейінің көтерілу тәуекелі;

- жастар және әйелдер жұмыссыздығының жоғары деңгейі.
2.1. Аз қамтылған азаматтарды әлеуметтік қолдау

Қала бойынша орташа айлық жалақы 2012 жылы 172 623 теңгеден 2014 жылы 228 578 теңгеге дейін өсті және республиканың өңірлері арасынан ең жоғарғыларының бірден-бірі болып табылады (республикааралық деңгейді 1,7 есе арттырады). Сол уақытта. Сол уақытта жалақы мөлшерінің деңгейі экономика секторларының қимасында ерекшеленеді.

Жоғарғы деңгей өнеркәсіпте айқындалды – 594 879 (облысаралық көрсеткіштен 9,6%-ға жоғары), көлік пен қоймалауда – 499 677 теңге (15,2%-ға), кәсіби ғылым қызметінде – 627 498 теңге (12,1%-ға). Жалақының төменгі мөлшері келесі секторларда айқындалады: денсаулық сақтау мен әлеуметтік қызметтер, білім беру, ауыл шаруашылығы (орта есеппен – 109 691 теңге). Жалақының жоғарғы деңгейі мен төменгі деңгейінің арасы 6,5 есе.

Кедейліктің ең төменгі шегінен төмен өмір сүретін адамдар саны 2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда 1,7 есе өсті және 906 адамды құрады (2012 жылы – 546 адам, 2013 жылы – 527 адам). Өсу себебі – халықтың табысын төмендетуге және көптеген отбасылардың өмір сүру деңгейін төмендетуге теңге девальвациясы, баға деңгейінің тез өсуі, әкеліп соқты.

1 сурет. 2012-2014 жылдардағы кедейліктің ең төменгі шамасында өмір сүретін азаматтар саны

2014 жылдың 4 тоқсанында аз қамтылған азаматтардың саны 2013 жылмен салыстырғанда 80%-ға өскені анықталды және 872 адамды құрады (2012 жылы – 546 адам, 2013 жылы – 527 адам), негізінде, кедейлік шегі көлемінің 2013 жылы 8672 теңгеден 2014 жылы 10150 теңгеге дейін өсуі есебі арқылы (17%- ға өсім). Сәйкесінше, мемлекеттік атаулы көмекті төлеуге шығындар 40%-ға азайды (бұдан әрі – МАК).

2014 жылы аз қамтылған азаматтар саны мен МАК алушылар 2012 жылмен салыстырғанда өскені анықталды, 18 жасқа дейінгі балдар - 67%-ға, жұмыссыздар – 83,9%-ға, жұмыс жасайтындар – 94,9%-ға және бала күтіміндегі тұлғалар – 44,4%-ға (5 кесте).
5 кесте. 2012-2014 жылдардағы атаулы әлеуметтік көмек алушылардың контингенті

кезең	18 жасқа дейінгі балдар	жұмыссыздар	жұмыс жасайтындар	өзін-өзі қамтығандар	зейнеткерлер	мүгедектер	студенттер	адам күтімімен айналысатындар	өзгелер
2012 жыл	308	112	19	0	4	7	22	72	2
2013 жыл	309	97	18	2	3	10	22	62	4
2014 жыл	515	206	37	1	5	13	20	104	5

МАК пен мемлекеттік балалар жәрдемақысын алатындар (бұдан әрі – МБЖ) санының өсуі кедейлік шегінің мөлшері мен азық-түлік қоржынының өсуіне, жәрдемақы мөлшерінің 1 АЕК-тен 1,05 АЕК-ке дейін өсуіне және есептік көрсеткіштердің өсуіне байланысты болып отыр.

Протездік жобалау және ортопедиялық сақтау саласында, қаржыны қозғауға қызметтер көрсетіліп жатыр, және де курорттық емдеу, сурдотехникалық және тифлотехникалық құралдарға қызмет көрсетіледі.

Қала бойынша әлеуметтік маңызы бар түрлі салаларда аз мобильдік азаматтар үшін 32 басымды объект (денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, әлеуметтік қорғау, дене шынықтыру және спорт, жұмыспен қамту және өзгелер) қолжетімділік мақсатында тексерілді және паспортталды.

Осыған байланысты, 2014 жылы 10 әлеуметтік объектілерге пандустар, тұтқалар орнатылды. Бұл мақсатта жергілікті бюджеттен 63 млн. теңге шығындалған болатын.

2014 жылдан бастап, жергілікті телевизияларда мемлекеттік және орыс тілдерінде ымдау тілі аудармашысымен хабар таратуды бастады.

- ұлттық валютаның құнсыздануы мен амортизациялануына, баға деңгейінің өсуіне, жұмыстың төмендеуіне, сәйкесінше халықтың табысы төмендеуіне байланысты аз қамтылған отбасылардың көбеюі;

- отбасында 10 не одан да көп адамы бар көшіп келген оралман отбасылары себепті аз қамтылған азаматтар санының көбеюі;

- жұмыссыздар санының өсуі, толық емес аз қамтылған отбасылардың өсуі (бала күтіміне байланысты).
2.4. Еңбек қатынастары, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, өндірістік жарақаттану

Облыс экономикасының жетекші салаларының ұйымдарында еңбекті қорғауды басқару, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілер талаптарының негізінде әзірленген және қабылданған Еңбек жағдайларын жақсарту және санитариялық-сауықтыру іс-шараларының кешенді жоспарларына сәйкес жүзеге асырылуда.

2012-2014 жылдардағы кезеңде өңірде еңбек қақтығыстарының алдын алу және жалақы бойынша берешекті төмендету, өндірістік жарақаттану деңгейін төмендету бойынша ауқымды жұмыс жүргізілді.

Жазатайым оқиғалардың себептерін талдау, ең көп таралған себептің өндірісті қанағаттанарлықсыз ұйымдастыру болып табылатынын көрсетеді. Осы себеп бойынша 2014 жылы 22 жазатайым оқиға немесе жалпы санның 31,4%-ы орын алды (2012 жылы – 33 оқиға немесе 34,3%).

Осы саладағы негізгі проблема мемлекеттік еңбек инспекторларының аз саны болып табылады. Облыс аумағындағы мемлекеттік еңбек инспекторларының саны 2014 жылы 11 бірлікті, ал бақылаудағы объектілер саны 7039 ұйым мен кәсіпорынды құрады.

Осымен қатар, облыс бойынша тексерулерге жатпайтын, еңбек қатынастары субъектілерінің құқықтық сауаттылығын арттыруға, өндірістің жарақаттанудың алдын алуға, сондай-ақ сақтандыру шараларын қолдану арқылы туындау кезінде жеке және еңбек дауларын шешуге бағытталған бірқатар іс-шаралар өткізілуде.