БАҒдарламасы қостанай, 2015 жыл мазмұНЫ

Тауар айналымы құрылымында 2012 жылы экспорттық жеткізулер 72%, ал импорттық операцияларға 28% тиесілі.

2012 жылғы облыс экспорты іс жүзінде 2011 жылдың деңгейде қалды, 3317,7 млн. АҚШ долларын құрады, 0,9%-ға төмендеді (Республика экспорт көлемінен 3,6%).

Облыстың экспорттық жеткізулерінде 2011 жылмен салыстырғанда бидай көлемдері 2 есе, асбест 66,1%-ға, ұн 39%, өңделмеген алтын 26,3%-ға, темір кені өнімдерін жеткізу 13,5%-ға өсіп қалды.

Облыстың экспорт көлемі тікелей әлемдік бағалар конъюктурасына және сыртқы нарықтарға тәуелді. Әлемдік бағалар және сұраныстың төмендеуіне және 2013 жылы дәнді дақылдардың егін шығымының төмен болуына байланысты 2012 жылмен салыстырғанда облыстың экспорт көлемі 31%-ға төмендеп, 2287,8 млн. АҚШ долл. құрады.

2014 жылы облыс экспорты 1682,3 млн. АҚШ долларын құрады, 2013 жылмен салыстырғанда 26,5%-ға төмендеді (Республика экспорт көлемінен 2,2%: 78,2 млн. АҚШ доллар).

Бұл ретте, ұн экспорт көлемінің өсуі 7,7%-ға, сонымен қатар, темір кені өнімдері 31,7%-ға, бидай көлемдері 18,8%-ға, асбест 1,9%-ға, өңделмеген алтын 35%-ға 2014 жылдың қантардан бастап алтынды «Доре» шикізат-қоспаны Швейцарияға тасу тыйым себебінен төмендеуі байқалады.

2014 жылы Қостанай облысының өнімі әлемнің 40 елдеріне экспорттады.

Кеден одағының елдері облыс экспортта 52,2% алады. 2014 жылы Кеден одағы елдерінің үлесі 2013 жылмен салыстырғанда 9,8%-ға өсіп қалды, іс жүзінде түгелімен Ресейге келеді.

ТМД елдерінің үлесі жыл бойынша 2%-ға өсіп (2013 жылы-9,6%) 11,6% құрады. Тауарлар Өзбекістанға, Тәджікістанға, Әзірбайжанға және Түркменістанға экспортталады. Басқа елдерінің үлесі – 36,1%.

Басқа елдер арасында Қытай (экспорттың жалпы көлемінен 19,5%), Афганистан (7%), Иран (3,5%), Индия (1,6%), Швейцария (1,2%), Түркия (1,1%) және басқа елдер маңызды үлес алады.
6-кесте

Қазақстан Республикасының жалпы экспорт көлемінде

Қостанай облысының үлесі

млн. АҚШ долл.

2013 жылы облыстың экспорт көлемдерінің 2287,8 млн-ға АҚШ доллар төмендеуі байқалады,үлесі 2,8%-ға төмендеді.

2014 жылы облыстың экспорт көлемдерінің 1682,3 млн-ға АҚШ доллар төмендеуі байқалады,үлесі 2,1%-ға төмендеді.

Бұл металлургиялық өніміне сұраныс төмендеуімен және темір кен шикізатқа бағалардың төмендеуімен байланысты.

Облыстың экспорты 2 сала бойынша орын табады: өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы.

Облыс экспортының көлемі тауарлардың халықаралық тарығындағы ахуалға байланысты. Темір кені өнімінің экспорты 2012 жылы барынша көп болды – 21830 мың тонна, дегенмен ақшалай түрде ол 2362,1 млн. АҚШ долл. құрады, бұл 2011 жылғыдан аз (2731,3 млн. АҚШ долл.). 2012 жылы бидай экспорты айтарлықтай көп болды – 293 млн. АҚШ долл. 1381,6 мың тонна, бұл облыстың экспортталған тауарлары бағасының төмендегені туралы куәландырады.

7-кесте

2013 жыл бойынша облыстың сыртқы сауда айналымында барлық негізгі тауарлық топтарында экспорттың төмендеуі байқалды: тау-кен өнеркәсібі өнімдеріне әлемдік бағалардың және сұраныстың төмендеуіне, сонымен қатар дәнді дақылдардың егін шығымының төмен болуымен байланысты, темір-кен өнімдері, асбест, астық, ұн.

2012-2013 жылдармен салыстырғанда негізгі тауарлық топтары бойынша: темір кен өнімі, асбест, бидай 2014 жылы экспорт төмендеді. Ұн экспорты 186,7 млн. АҚШ долл. дейін өсті.

Ағымдағы және әлеуетті проблемалары

1. Облыстың экспортталатын өнімнің әлемдік бағалар және сыртқы нарықтардан, глобалды және әлемдік экономика жағдайларынан тәуелділігі.

2. 2013-2014 жылдары өнім экспортының көлемдерінің төмендеуі.

Өнім экспортының төмендеуінің себептері: темір кенді өнім - темір кенді шикізатқа сұраныстың және бағалардың төмендеуі; өңделмеген алтын — жыл ішінде алтынға бағалардың орташа шамамен 15%-ға төмендеді; асбест — әлемдік дағдарыстың жалғасуы, соның ішінде үнді рупияның девальвациясы, Украинадағы жағдай, Өзбекістандағы құрылыс материалдарына сұраныстың төмендеуі.

1.Өнімді өткізу жаңа нарықтарын іздеу.

Облыс сыртқы саудасында жағдай жақсарту үшін Қытай мен Ресейге темір кен өнімінің экспорт өсу бойынша жұмыс жүргізілуде. Асбест экспорт бойынша ұзарту үшін мүмкіндіктер мен көздер бар. Ұн мен бидай экспорт бойынша өсу қарқыны 2014 жылдың деңгейіне сақталады.

2.Әлемдік нарық жағдайын тұрақтандыруда, экспортталатын өнім бағаларының және сұраныстың өсуінде, облыстың сыртқы сауда айналымы және эспорты өседі.

Облыс бойынша бір адамға шаққанда өнімділік серпінде жылдар бойынша өсуде. 2010 жылы облыстағы еңбек өнімділігі бір адамға шаққанда 1671,4 мың теңгені құрады, 2013 жылы ол 1,6 есе өсті және 2600,6 мың теңгені құрады. 2014 жылдың қорытындылары бойынша еңбек өнімділігі – 1793,6 мың теңге құрады, бұл 2012 жылдың деңгейінен 17%-ға төмен.

2012 жылы ең төмен еңбек өнімділігі ауыл шаруашылығында – 580,0 мың теңге болды. Ең үлкен өнімділік деңгейі көлік пен байланыста – 4700,8 мың теңге және өнеркәсіпте – 4296,4 мың теңге сомасында байқалды.

2014 жылы ең жоғары еңбек өніміділігі көлік және байланыс салаларында – 4555,2 мың теңге,құрылыс саласында - 3438,1 мың теңге адам басына шықты.

Орташа айлық атаулы жалақы облыс бойынша жыл сайын өсуде, 2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы 17,4 есе өсіп, 89971 теңгені құрады. 2013 жылмен салыстырғанда 8,4%-ға өсті.

Ең жоғары жалақыны тау-кен өнеркәсібі және қазбаларды барлау қызметкерлері алады – 145262 теңге (облыс бойынша орташа есеппен 1,6 есе артық), қаржы және сақтандыру қызметінің қызметкерлері – 128946 теңге (1,4 есе артық) алады.

Төмен жалақы өнер, ойын-сауық және демалыс салаларында жұмыс істейтін қызметкерлерде қалыптасты – 53903 теңге (орташа облыстық деңгейден 59,9%), тіршілік және тамақтану бойынша қызметтер көрсететін қызметкерлерде қалыптасты – 54295 теңге (орташа облыстық деңгейден 60,3%). Салалар бойынша барынша үлкен және аз жалақы арасындағы айырмашылық 2,2 есені құрады.