Асыл тұқымды мал шаруашылығы

2015 жылдың 1 қаңтарында асыл тұқымды малдарды мемлекеттік тіркеу мәліметтері бойынша барлық санаттағы шаруашылықтарда асыл тұқымды мал басының болуы мынадай түрлер бойынша:

- ІҚМ - 74224 бас, оның ішінде сиыр 35284 бас (01.01.2013 жылға – 63098 және 24317 бас, өсім 17,6%, тиісінше 45,1% құрады). Жалпы мал басынан асыл тұқымды ІҚМ басының үлесі 2014 жылы 2012-2014 жылдары бойынша17,2% (2014 ж. – 17,9%, 2013ж. – 17,9%, 2012 ж. – 16,0%) құрайды;

- жылқы 971 бас (2014 жылы – 0,5%, 2013 жылы – 910, 2012 жылы – 542). Асыл тұқымды жылқы санының өсуі орташа 2012-2014 жылдары бойынша 0,9% құрады;

- шошқа 1600 бас (2014 жылы – 0,2%, 2013 жылы – 1503, 2012 жылы – 1442 бас), үш жыл бойынша 0,9%-ға ұлғайды;

- құс 565946 бас (2014 жылы – 9,0%, 2013 жылы – 496341, 2012 жылы – 187022 бас), үш жыл бойынша 9,4%-ға ұлғайды.

2015 жылы малдың қайта өндірісінде биотехнологиядағы ғылымның озат жетістіктері негізінде алынған мүлде жаңа асыл тұқымдық материалды (ұрық трансплантациясы мен біржыныстық тұқым) қолдану жөнінде жұмыс жалғастырылуда.

Облыста 162 мал басын қолдан ұрықтандыру пункттері қызмет етеді (2012 -126 пункт), соның ішінде жеке секторда – 110. 25,8 мың ұрғашы мал басы ұрықтандырылды (өткен мерзімммен салыстырғанда 14,4-ға төмен), соның ішінде ауыл шаруашылық кәсіпорындарында – 14,2 мың бас, үй шаруашылықтарында – 11 мың бас. Қолдан ұрықтандыру қамтуы облыс бойынша 15,1% құрайды.

Мал шаруашылығын әрі қарай дамыту мақсатында облыста малды ұстау мен бағу технологияларын жетілдіру жөнінде мақсатты жұмыс жалғасуда. 3 мал бордақылау алаңдары, 2 репродуктылар-шаруашылықтары, 3 табын жылқы шаруашылықтары, 1 сүтті-тауарлық ферма салу бойынша ивестициялық жобалар іске асырылуда.

«Мал шаруашылығы өнімінің сапасы мен өнімділігін арттыру» бағдарламасы бойынша әрекет ететін 2007 жылдан басталып, қазіргі күні қаржыландыру көлемі 6 есе ұлғайып, 2014 жылы 2009,0 млн. теңге құрады. Ауыл шаруашылығы малдарын кезең-кезеңмен теңдестіру жүргізіліп тұрады.

Облыста мал шаруашылығы өнімдерінің қауіпсіздігі мен эпизоотикалық қолайлылықты қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдануда.

Облыстың барлық аудандары мен қалаларында 324 ветеринар мамандары жұмыс істейтін (қамтамасыз етудің 99) 237 ветеринарлық пунктпен мемлекеттік ветеринарлық ұйымдар (МВҰ-ветстанциялар) құрылды. Оларды материалдық-техникалық жарақтандыру басталды. Бұл мақсаттарға Республикалық бюджет қаражатынан 657 млн. теңге бөлінді.

2014 жылы 10 инфекциялық ауруға қарсы малдардың түрлері бойынша эпизотикаға қарсы іс-шаралар, алдын алу екпелері бойынша әртүрлі манипуляциялардың 2889,6 мың, қандардың сынағын алу бойынша 891,3 мың манипуляциялар жүзеге асырылды. Осы мақсаттарға республикалық бюджет қаражаты есебінен 689,4 млн. теңге бөлінді.

2014 жылы ветеринарияны қолдау үшін 1418 млн. теңге (2013 жылы – 1647,8 млн. теңге) берілді және игерілді.

Мал ауруының диагностикасы мақсатында 2014 жылы 408,5 мың ірі қара мал басы бүрселез ауыруына тексерістен өткізілді, ауру жұқтыру – 0,6 құрайды.

Облыста 29 мал сою пункттері және 61 мал сою алаңдары қызмет етеді, 262 мал жерлейтін жерлер бар, олардан 32 – үлгілік, 230 – қарапайым болып табылады.

Азық базасы

2014 жылы азық дақылдарының алаңы 601,1 мың га құрады, 2012 жылдан 5,5 артық.

2014 жылы 1376,3 мың тонна шөп, 112,6 мың тонна пішендеме, 1234,7 мың тонна сабан, 145,1 мың тонна сүрлем, 468 мың тонна азықтық жем-шөп дайындалды, бұл өткен жылдардағы жем-шөпті ескергенде, қыста малды қорада ұстау кезеңінде қамтамасыз етті.

2015 жылы азықтың барлық түрлерін дайындау көлемі 1 малдың шартты басына шаққанда 25-30 центнер азықтық бірлікті құрайды.

Облыста 400-ден астам кәсіпорын ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеумен айналысады.

19-кесте

2008-2014 жж Қостанай облысының қайта өңдеу кәсіпорындары

Қайта өңдеу кәсіпорындары	2008 жыл			2009 жыл			2010 жыл
	барлы ғы	жоба-лық қуат-тылы ғы тәулігіне/т	жұмысбас тылық %	барлы ғы	жобалық қуат- тылы ғы тәулігіне/т	жұмысбас тылық %	барлы ғы	жоба-лық қуат-ты-лығы тәулігіне/т	жұмысбас тылық %
Диірмендер	105	5715	60	102	5617	62	102	5836	80
Наубайханалар	221	218,2	82	219	193,3	82	218	212,1	90
Макарон цехтары	22	39,9	58	16	36,7	60	17	81,6	65
Өсімдік майын өндіру цехтары	4	5,4	25	4	5,5	43	7	32,8	45
Жарма өндіретін цехтар	5	22,5	76	7	56,92	76	5	57,6	30
Сүт қайта өңдеуші цехтар	15	693,5	40	15	693,5	41	13	645,7	60
Шұжық цехтары	37	43,4	33	36	46,2	33	36	47,3	58
Консервілеу цехтары	4	29000	15	4	29000	30	3	27000	60
Жүнді қайта өңдеуші цехтар	3	3,1	70	3	3,1	70	3	3	60
Теріні қайта өңдеуші цехтар	2	6,5	0	2	6,5	0	2	6,5	0
Қайта өңдеу кәсіпорын дары 2011 жыл 2012 жыл 2013 жыл 2014 жыл барлығы жобалық қуатты-лығы тәулігіне/т Жұмыс бас тылық % барлығы жобалық қуатты-лығы тәулігіне/т Жұмыс бас тылық % барлығы жобалық қуатты-лығы тәулігіне/т Жұмыс бас тылық % барлығы жобалық қуатты-лығы тәулігіне/т Жұмыс бас тылық % Диірмендер 102 6397 92 99 6429,9 87 99 6429,9 91 99 6430 70 Наубайханалар 218 212,1 90 218 212,1 90 218 212,1 95 218 212 90 Макарон цехтары 17 81,6 70 17 81,6 74 7 81,6 90 17 82 70 Өсімдік майын өндіру цехтары 7 32,7 45 8 76,8 50 9 195 80 9 195 55 Жарма өндіретін цехтар 5 57,6 32 5 66,02 45 5 66,02 50 6 66 50 Сүт қайта өңдеуші цехтар 13 645,7 78 13 645,7 80 14 725 80 14 725 80 Шұжық цехтары 36 47,3 65 36 47,3 67 36 47,3 71 38 68 67 Консервілеу цехтары 3 27000 70 3 27000 92 3 27000 85 3 32000 60 Жүнді қайта өңдеуші цехтар 3 3 60 3 3 60 3 3 60 3 3 50 Теріні қайта өңдеуші цехтар 1 6,5 0 1 6,5 0 1 6,5 40 1 6 40

Өндіріс көлемінің өсуі және өндірілетін өнімдердің сапасын арттыру технологиялық желілер мен өндірістік қуаттылықтарды жаңарту, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және өндіру технологияларын жетілдіру арқылы қамтамасыз етіледі.

20-кесте

тонна

Атауы	2008 ж.	2009 ж.	2010 ж.	2011 ж.	2012 ж.	2013 ж.	2014 ж.	2012 жылға қарағанда 2014 ж.
Ет және азықтық ішек-қарын өнімдері	3008	3549	5545	6879	7980	9057	11523	144
Шұжық өнімдері	2439	2515	2775	3135	3680	3822	4355	118
Сұйық өңделген сүт пен кілегей	31062	35623	46063	48412	55925	64826	76020	136
Сары май	2113	2115	2285	2630	427	634	1944	4,5 есе
Сүт және қоюлатылған кілегей	732	911	1218	774	763	659	799	105
Сүзбе және ірімшік	1906	2037	2141	1949	2016	1891	2375	118
Ұн	859469	878982	927809	911732	1028666	962326	982478	96
Макарон	10707	11255	14156	20961	22286	24514	21346	96
Жаңа піскен нан	31920	32196	35761	38140	42323	43026	46468	110

2014 жылдың қорытындысы бойынша облыс өнімнің негізгі түрлері бойынша өзін-өзі қамтыған болып табылады: астық бойынша – 27 есе, нан өнімдері бойынша – 9,6 есе, еттің сойыс салмағы бойынша – 1,3 есе, сүт – 2,5 есе, жұмыртқа – 4,3 есе.

Тамақ өнеркәсібін дамыту және ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында қайта өңдеу кәсіпорындарына айналым қаражаттарын толтыру үшін екінші деңгейдегі банктер беретін кредиттер бойынша банктік сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау бойынша бюджеттік бағдарлама іске асырылуда.

Ауыл шаруашылығы өнімінің өндіріс көлемін ұлғайту, сапасын көтерілу және шикізат құнын төмендету үшін отандық өндірушілердің мемлекеттік қолдау іске асырып жатыр.

Бұл мақсатпен ірімшік, май және сүт өндіру үшін шикізат сатып алуға қайта өндейтін кәсіпорындарының шағындар субсидиялау механизмі қарастырылған. 2014 жылы бұл мақсаттарға 384 млн. теңге субсидиялар, бұл сүтті азық-түлік өндірісінің ұлғайтуына болысты.

Елбасының 2014 жылғы 14 ақпандағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысы қорытындылары жөніндегі тапсырмасын орындау мақсатында, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылық министрлігінің 2014 жылғы 23 мамырдағы бұйрығымен табиғи-климаттық жағдайларын, өткізу нарықтардың бар болуын және аймақтардың даму әлеуетін ескере отырып, нақты ауыл шаруашылық өнім түрлерін өндіру үшін ауылшаруашылық жерлерін тиімді пайдалану үшін аймақтардың мамандану ұсынысты Схемасы бекітілді.