Бала іс-әрекетін ұйымдастырудағы эмоционалды ой-өрістің
жүктеу/скачать 96.61 Kb.
|
| К. Изардтың интегративті тәсілі. Эмоционалды ой- өрістіңинтегративті моделінің кілті бірнеше нақты қабілеттердің эмоционалды интегративті индикаторға қосылуы болып табылады. Атап айтқанда, эмоциялық білім тесті.
Жалпы, К. Изардтың эмоционалды ой-өрісіісі интегративті көзқарас қабілеттер моделіне жақын, дегенмен ол соңғысының маңызды құрамдас бөлігін – эмоцияларды саналы түрде реттеуді ескермейді. Р. Бар-Он моделі. Эмоционалды ой-өрістіңодан да кең түсіндірмесі Р. Бар-Он моделінде бар. Ол ЭО әртүрлі өмірлік жағдайларды сәтті шешуге мүмкіндік беретін барлық когнитивті емес қабілеттер, білім және құзыреттілік ретінде анықтайды және құзыреттіліктің бес саласын бөліп, оларды эмоционалды ой-өрістіңбес компонентімен сәйкестендіреді. ЭО бес компонентінің әрқайсысы бірнеше қосалқы компоненттерден тұрады: өзін-өзі тану: өз эмоцияларын сезіну, өзіне деген сенімділік, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі сыйлау, тәуелсіздік; тұлғааралық қарым-қатынас дағдылары: эмпатия, тұлғааралық өзара қатынастар, әлеуметтік жауапкершілік; бейімделу қабілеті: проблемаларды шешу, шынайы әлемге сәйкес келуі, икемділік; стресстік жағдайларды басқару: стресске қарсы тұру, импульсивтілікті бақылау; басым көңіл күй: бақыт, оптимизм Ұсынылған модельдің негізі автордың кәсіби тәжірибесі мен әдебиеттерді талдау болып табылады, яғни осы компоненттерді бөлудің эмпирикалық негіздемесі алынған жоқ. Р. Бар-Он моделіндегі эмоционалды ой-өрісі бұл жеке тұлғалық сипаттамасымен және кейбір клиникалық бұзылулармен (алекситимиямен) байланысты. Д.В. Люсин моделі. 2004 жылы орыс психологі Д.В. Люсин эмоционалды ой-өрістіңтүбегейлі жаңа моделін ұсынды. Автор эмоционалды ой-өрісін өзінің және өзгелердің эмоцияларын түсіну және басқару қабілеті ретінде анықтайды. Эмоцияны түсіну қабілеті адамның келесі мүмкіндіктері бар екенін білдіреді: эмоцияны тани алады, яғни өзінде немесе басқа адамда эмоционалды тәжірибенің болу фактісін анықтай алады; эмоцияны анықтай (идентифицировать) алады, яғни ол өзі немесе басқа адам қандай эмоцияны бастан кешіретінін біліп, оған ауызша өрнек таба алады; нақты эмоцияны тудырған себептерді және оның салдарын түсінеді. Эмоцияларды басқару қабілеті адамның мүмкіндіктерін білдіреді: эмоциялардың қарқындылығын бақылау, ең алдымен, күшті эмоцияларды өшіру; эмоциялардың сыртқы көрінісін бақылау; қажет болған жағдайда белгілі бір эмоцияны ояту. Эмоцияны түсіну қабілеті де, эмоцияларды басқару қабілеті де басқа адамдардың эмоциялары мен өз эмоцияларына бағытталуы мүмкін болғандықтан, әртүрлі танымдық процестерді актуализациялауды болжаса да, өзара байланысты болуы керек, онда тұлға ішілік және тұлғааралық эмоционалды ой-өрісі туралы айтуға болады. Эмоционалды ой-өрісін екіжақты сипатқа ие құрылым ретінде ұсынуға болады. Бір жағынан, ол танымдық қабілеттермен, екінші жағынан жеке ерекшеліктерімен байланысты. Бұл екі нұсқа әртүрлі когнитивті процестер мен дағдыларды өзектендіруді қамтиды, бірақ олар бір-бірімен байланысты болуы керек. Д.В. Люсиннің пікірінше, эмоционалды ой-өрісі – бұл адамның өмірі барысында оның деңгейі мен ерекше жеке ерекшеліктерін анықтайтын бірқатар факторлардың әсерінен қалыптасатын психологиялық білім. Жоғарыда аталған авторлардың теориялық көзқарастарын талдау эмоционалды ой-өрісін тұлғаның әлеуметтік-психологиялық бейімделуіне эмоционалды-когнитивті қабілеттердің жиынтығы ретінде анықтауға мүмкіндік береді. Эмоционалды ой-өрістің барлық құрылымдық компоненттері өзара байланысты және олардың тығыз өзара тәуелділігі тиімді тұлғааралық әрекеттесуге ықпал етеді. жүктеу/скачать 96.61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|